Αποκατάσταση Ρυπασμένων Εδαφών

Αποκατάσταση Ρυπασμένων Εδαφών Διδάσκων: Παπασιώπη Νυμφοδώρα Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ε.Μ.Π. Ενότητα 1 Εισαγωγικά Στοιχεία

Άδεια Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άδεια χρήσης άλλου τύπου, αυτή πρέπει να αναφέρεται ρητώς.

1. Εισαγωγικά στοιχεία ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ ΚΥΡΙΕΣ ΠΗΓΕΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ ΚΥΡΙΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΡΥΠΩΝ Ανόργανοι ρύποι Οργανικοί ρύποι ΜΕΘΟΔΟΙ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ 1

1.1 Αναγνώριση του προβλήματος (1/19) Έναρξη αρχές 80 σε Δ. Ευρώπη και Β. Αμερική H περίπτωση Love Canal (Niagara Falls, USA) 1978 Σχήμα 1.1. (α) Ο οικισμός στην περιοχή Love Canal πριν από την εκδήλωση των προβλημάτων ρύπανσης (β) Διαδηλώσεις των κατοίκων για την ρύπανση στο Love Canal το 1978. ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ 2

1.1 Αναγνώριση του προβλήματος (2/19) Έναρξη αρχές 80 σε Δ. Ευρώπη και Β. Αμερική H περίπτωση Love Canal (Niagara Falls, USA) Σχήμα 1.2. (α) Εκκένωση και σφράγιση των σπιτιών πριν από την έναρξη των εργασιών αποκατάστασης. (β) Στιγμιότυπο από τις εργασίες αποκατάστασης. ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ 3

1.1 Αναγνώριση του προβλήματος (3/19) H περίπτωση Love Canal (Niagara Falls, USA) Σχήμα 1.3. (α) Η περιοχή του Love Canal το 2012, (β) Οικία στις παρυφές της περιοχής την οποία δεν θέλησαν να εγκαταλείψουν οι ένοικοι. ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ 4

1.1 Αναγνώριση του προβλήματος (4/19) Έναρξη αρχές 80 σε Δ. Ευρώπη και Β. Αμερική Σταδιακή συνειδητοποίηση των διαστάσεων Παράδειγμα : Ολλανδία 1981 : εκτίμηση για 350 ρυπασμένες περιοχές 1998 : εκτίμηση για 110.000 ρυπασμένες περιοχές εκτιμώμενο κόστος 13 δις Ευρώ 2006 : εκτίμηση για 600.000 πιθανώς ρυπασμένες περιοχές απαιτείται αποκατάσταση σε 55.000-67.000 περιοχές έχουν ήδη δαπανηθεί ~260 εκ. ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ 5

1.1 Αναγνώριση του προβλήματος (5/19) Διαδικασία Καταγραφή εν δυνάμει ρυπασμένων περιοχών (με βάση τη γειτνίαση με δυνητικά ρυπαίνουσες δραστηριότητες), Διερεύνηση Κατάλογος πιθανά ρυπασμένων περιοχών, Λεπτομερής ανάλυση διακινδύνευσης Κατάλογος περιοχών με βέβαιη ρύπανση, Σταδιακή υλοποίηση έργων αποκατάστασης. ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ 6

1.1 Αναγνώριση του προβλήματος (6/19) Πίνακας 1.1. Συνολική καταγραφή ρυπασμένων περιοχών σε διάφορες χώρες Αριθμός περιοχών Χώρα Πιθανή ρύπανση Βέβαιη ρύπανση Αποκατάσταση Στοιχεία έως ΗΠΑ (α) 385000 211000 1999 Μεγάλη 100000 1995 Βρετανία Ολλανδία 110000 1998 Βέλγιο 10500 86 1998 Γαλλία 250000 896 125 1997 Ισπανία 18000 4900 77 1995 Ιταλία 9000 1570 1997 Γερμανία 300000 1997 Αυστρία 2476 145 97 1999 Ελβετία 50000 3000 200 1998 Δανία 14500 4048 800 1997 Νορβηγία 3350 2100 99 1999 Φινλανδία 25000 1200 1995 Σουηδία 20000 12000 1999 Ουγγαρία 10000 200 1998 Τσεχία 12000 1000 210 1998 (α) Αφορά μόνον περιοχές ρυπασμένες από υπεδάφιες δεξαμενές πετρελαιοειδών ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ 7

1.1 Αναγνώριση του προβλήματος (7/19) Ρυπασμένες περιοχές στην Ευρώπη Σχήμα 1.4. Ρυπασμένες περιοχές στην Ευρώπη. (JRC, 2014) ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ 8

1.1 Αναγνώριση του προβλήματος (8/19) Εν δυνάμει ρυπασμένες περιοχές στην Ευρώπη Σχήμα 1.5. Εν δυνάμει ρυπασμένες περιοχές στην Ευρώπη. (JRC, 2014) ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ 9

1.1 Αναγνώριση του προβλήματος (9/19) (JRC, 2014) Σχήμα 1.6. Εν δυνάμει ρυπασμένες περιοχές ανά 1.000 κατοίκους στις επιμέρους Ευρωπαϊκές χώρες. ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ 10

1.1 Αναγνώριση του προβλήματος (10/19) (JRC, 2014) Σχήμα 1.7. Ρυπασμένες περιοχές ανά 10.000 κατοίκους στις επιμέρους Ευρωπαϊκές χώρες. ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ 11

1.1 Αναγνώριση του προβλήματος (11/19) Σχήμα 1.8. Απογραφή ρυπασμένων περιοχών. (JRC, 2014) ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ 12

1.1 Αναγνώριση του προβλήματος (12/19) Στόχοι Έργων Αποκατάστασης Προστασία της υγείας των ανθρώπων, Προστασία της ποιότητας υπόγειων και επιφανειακών νερών. Χρηματοδότηση Ο «ρυπαίνων πληρώνει».αν βρεθεί και αν δεν έχει χρεωκοπήσει, Η μεγάλη πλειοψηφία ρυπασμένων περιοχών είναι «ορφανές» με «ιστορική» ρύπανση. ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ 13

1.1 Αναγνώριση του προβλήματος (13/19) Εξασφάλιση Πόρων για Αποκατάσταση «Ορφανών» Περιοχών Κονδύλια από Δημόσιο Προϋπολογισμό Ειδικοί φόροι, π.χ. φόρος στην διάθεση αστικών, βιομηχανικών και οικοδομικών απορριμμάτων (Αυστρία) Υποστήριξη έργων αποκατάστασης Μείωση όγκου απορριμμάτων Κίνητρα για άντληση ιδιωτικών κεφαλαίων ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ 14

1.1 Αναγνώριση του προβλήματος (14/19) Κίνητρα για Έργα Αποκατάστασης Θεσμοθέτηση «ορίων ποιότητας εδαφών» σε σχέση με τη χρήση γης, π.χ. Καναδικά όρια: Πίνακας 1.2. Καναδικά όρια για την ανώτατη επιτρεπτή συγκέντρωση μεταλλικών ρύπων στα εδάφη (mg/kg) Χρήση γης Ρύποι Αγροτική Οικιστική Εμπορική Βιομηχανική Pb 70 140 260 600 Zn 200 200 360 360 Cd 1.4 10 22 22 Cu 63 63 91 91 As 12 12 12 12 Cr total 64 64 87 87 Va 130 130 130 130 Ni 50 50 50 50 Hg 6.6 6.6 24 24 Ba 750 500 2000 2000 ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ 15

1.1 Αναγνώριση του προβλήματος (15/19) Κίνητρα για Έργα Αποκατάστασης Επιχορηγήσεις για ανάπτυξη παλαιών εγκαταλειμμένων βιομηχανικών περιοχών, π.χ. Westfalia Γερμανίας: 1980-1994 Επιχορηγήσεις: 1.1 δις Ευρώ Ιδιωτικές επενδύσεις: 4.0 δις Ευρώ Βιομηχανικές εταιρείες που θέλουν να περιορίσουν τους κινδύνους μελλοντικού καταλογισμού υπαιτιότητας σε ενδεχόμενα περιβαλλοντικά προβλήματα. ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ 16

1.1 Αναγνώριση του προβλήματος (16/19) Σχήμα 1.9. Δαπάνες σε έργα αποκατάστασης ανά κάτοικο (JRC, 2014). ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ 17

1.1 Αναγνώριση του προβλήματος (17/19) Σχήμα 1.10. Δημόσιες και ιδιωτικές δαπάνες σε έργα αποκατάστασης Στοιχεία Ευρωπαϊκής Επιτροπής Περιβάλλοντος, 2011 (JRC, 2014). ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ 18

1.1 Αναγνώριση του προβλήματος (18/19) Σχήμα 1.11. Κατανομή δαπανών στις επιμέρους δραστηριότητες (JRC, 2014). ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ 19

1.1 Αναγνώριση του προβλήματος (19/19) Σχήμα 1.12. Κατανομή του ύψους των δαπανών για (α) έργα αποκατάστασης και (β) διερεύνηση της ρύπανσης ανά περιοχή (JRC, 2014). ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ 20

1.2 Ορισμός Ρυπασμένης Γης Ορισμός Ρυπασμένης Γης Βρετανική Νομοθεσία: «Κάθε γη η οποία βρίσκεται σε τέτοια κατάσταση, λόγω ουσιών που βρίσκονται μέσα, επάνω ή κάτω από τη γη, ώστε (i) να προκαλείται σημαντική βλάβη ή να υπάρχει σημαντική πιθανότητα πρόκλησης τέτοιας βλάβης, ή (ii) να προκαλείται ρύπανση των νερών ή να υπάρχει σημαντική πιθανότητα ρύπανσης». Σημαντική βλάβη = αρνητική επίπτωση (α) στην υγεία των ανθρώπων, (β) σε ζώντες οργανισμούς και οικολογικά συστήματα και (γ) σε στοιχεία ιδιοκτησίας των ανθρώπων, π.χ. καλλιέργειες, κοπάδια, κτήρια, κλπ. ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ 21

1.3 Πηγές Ρύπανσης (1/4) Στη ρύπανση έχουν συμβάλλει δραστηριότητες όπως: Βιομηχανική παραγωγή πρώτων υλών, ενδιάμεσων προϊόντων και καταναλωτικών αγαθών. Τελική χρήση από τους καταναλωτές προϊόντων που μπορεί να περιέχουν ουσίες επικίνδυνες για το περιβάλλον. Πίνακας 1.3. Παραγωγή επικινδύνων αποβλήτων στην Πολιτεία της Νέας Υόρκης (Στοιχεία 1985) Ποσότητα Αριθμός μονάδων > 1000 kg/mo 1 300 100-1000 kg/mo 10 000 < 100 kg/mo 27 000 ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ 22

1.3 Πηγές Ρύπανσης (2/4) Ενδεικτικός κατάλογος Εξόρυξη και επεξεργασία μεταλλευμάτων. Χύτευση, επεξεργασία και επιφανειακή κατεργασία μετάλλων. Διυλιστήρια και χώροι αποθήκευσης πετρελαιοειδών. Ενεργειακή βιομηχανία. Χημικές βιομηχανίες. Φαρμακευτικές βιομηχανίες. ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ 23

1.3 Πηγές Ρύπανσης (3/4) Σφαγεία, βυρσοδεψίες, κλπ. Ενδεικτικός κατάλογος Βαφεία, στεγνοκαθαριστήρια, βενζινάδικα, συνεργεία αυτοκινήτων, κλπ. Αγροτική χρήση εντομοκτόνων, φυτοφαρμάκων, κλπ. Καύση ορυκτών καυσίμων από τους καταναλωτές. Ανεξέλεγκτη διάθεση βιομηχανικών και οικιακών υγρών αποβλήτων και στερεών απορριμμάτων. ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ 24

1.3 Πηγές Ρύπανσης (4/4) Σχήμα 1.13. Δραστηριότητες που έχουν συμβάλλει στην ρύπανση με βάση τα καταγεγραμμένα περιστατικά. Στοιχεία Ευρωπαϊκής Επιτροπής Περιβάλλοντος, 2006. ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ 25

Ρύπανση: παρουσία στο έδαφος επικίνδυνων ουσιών που οφείλονται στην ανθρώπινη δραστηριότητα και όχι σε φυσικές διεργασίες. Ανόργανοι ρύποι : βαρέα μέταλλα κυανιόντα Οργανικοί ρύποι : αλειφατικοί και απλοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες, πολυκυκλικοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες, χλωριωμένοι υδρογονάνθρακες, εντομοκτόνα. 1.4 Κατηγορίες Ρύπων (1/18) ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ 26

1.4 Κατηγορίες Ρύπων (2/18) Σχήμα 1.14. Οι κύριες κατηγορίες ρύπων στο έδαφος και στα υπόγεια νερά. Στοιχεία Ευρωπαϊκή Επιτροπής Περιβάλλοντος, 2011. ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ 27

1.4 Κατηγορίες Ρύπων (3/18) Μεταλλικοί Ρύποι στα Εδάφη Η παρουσία τους σχετίζεται συχνά με μεταλλευτικές και μεταλλουργικές δραστηριότητες. Άλλες δραστηριότητες Αρσενικό: επεξεργασία ξύλου, βιομηχανίες χρωμάτων, γυαλιού, εκρηκτικών, κλωστοϋφαντουργία, χρήση αρσενικούχων εντομοκτόνων. Κάδμιο: βιομηχανίες πλαστικών, χρωμάτων, παραγωγής και ανακύκλωσης μπαταριών. Κοβάλτιο: χρώματα, νοσοκομεία. ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ 28

1.4 Κατηγορίες Ρύπων (4/18) Μεταλλικοί Ρύποι στα Εδάφη Άλλες δραστηριότητες Χρώμιο: συντήρηση ξύλου, χρώματα, επιμεταλλωτήρια, βιολογική λάσπη, ιπτάμενη τέφρα. Μόλυβδος: βιομηχανίες χρωμάτων, μπαταριών, επιμεταλλωτήρια, εργασίες ανοδίωσης και γαλβανισμού, βιολογική λάσπη, εντομοκτόνα, χρήση μολυβδούχου βενζίνης. Υδράργυρος: βιομηχανίες πλαστικών, χρωμάτων, γυαλιού, παραγωγής χαρτοπολτού και χαρτιού, επιμεταλλωτήρια, εργασίες ανοδίωσης και γαλβανισμού. ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ 29

1.4 Κατηγορίες Ρύπων (5/18) Αρσενικό Συνήθεις μορφές: ανιόντα αρσενικικά (AsO 4 3- ) As(VI) ή αρσενικώδη (AsO 3 3- ) As(III). Υψηλή τοξικότητα: κυρίως το Αs(ΙΙΙ), θανατηφόρα ποσότητα 0.1 gr As 2 O 3. Σε ίχνη υποβοηθητικό της ανάπτυξης, π.χ. εκτροφή χοίρων και πουλερικών. Καρκινογόνο στοιχείο: Καρκίνος δέρματος και ήπατος σε περίπτωση κατάποσης, π.χ. μέσω πόσιμου νερού. Καρκίνος των πνευμόνων σε περίπτωση εισπνοής. ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ 30

1.4 Κατηγορίες Ρύπων (6/18) Αρσενικό Bagladesh West Bengal Χιλιάδες άτομα εμφάνισαν καρκίνους δέρματος και ήπατος (1990). Ρύπανση των υπόγειων νερών με As : 10 εκατομμύρια άτομα καταναλώνουν νερό με As πάνω από τα επιτρεπτά όρια. Προέλευση όχι άμεσα ανθρωπογενής: Υποβάθμιση υδροφόρου ορίζοντα Οξείδωση αρσενικούχων ορυκτών, π.χ. FeAsS Διαλυτοποίηση οξειδωμένου As(III) ή As(V) ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ 31

1.4 Κατηγορίες Ρύπων (7/18) Μόλυβδος Επιβλαβής σε χρόνια έκθεση: Νευρολογικό σύστημα, σύστημα αναπαραγωγής και νεφρά. Αρχαίοι Έλληνες: Χρήση Pb μόνον για οπλισμό σε κτήρια και αγάλματα. Ρωμαίοι: Αγωγοί νερού, μαγειρικά σκεύη, βελτιωτικό γεύσης κρασιού Pb σε οστά 100 φορές πάνω από τη συνηθισμένη συγκέντρωση. Σύγχρονη εποχή: Κύριο πρόβλημα η προσθήκη Pb στα καύσιμα. Άρχισε διεθνώς να περιορίζεται μετά το 1978. Επικίνδυνη η χρόνια έκθεση κυρίως για παιδιά έως 7 ετών. Όριο Pb στο αίμα των παιδιών (WHO): 10 μg/100 ml ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ 32

1.4 Κατηγορίες Ρύπων (8/18) Μόλυβδος Σχήμα 1.15. Η μείωση στην χρήση Pb στα καύσιμα συνέβαλε στην μείωση των επιπέδων Pb στα αίμα. ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ 33

1.4 Κατηγορίες Ρύπων (9/18) Οργανικοί Ρύποι στα Εδάφη Πολυκυκλικοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες (PAH) ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ 34

1.4 Κατηγορίες Ρύπων (10/18) Πολυκυκλικοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες (PAH) Ναφθαλένιο : το μόνο εμπορικό προϊόν. Οι υπόλοιποι PAHs : προϊόντα ατελούς καύσης κυρίως ξύλου και άνθρακα αλλά και υγρών καυσίμων. Καρκινογόνοι ρύποι : καρκίνος πνευμόνων και ήπατος. Έχει διαπιστωθεί : σε εργοστάσια στα οποία γίνεται καύση άνθρακα, σε πειράματα με ζώα-μάρτυρες. Θεωρείται ότι οι PAHs συμβάλλουν στον καρκίνο των καπνιστών. ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ 35

1.4 Κατηγορίες Ρύπων (11/18) Χλωριωμένοι υδρογονάνθρακες Πολυχλωριωμένα διφαινύλια (PCBs) Διοξίνες Φουράνια ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ 36

1.4 Κατηγορίες Ρύπων (12/18) Πολυχλωριωμένα διφαινύλια (PCBs) Περισσότερες από διακόσιες ενώσεις Χρήσεις: ψυκτικό υγρό στους μετασχηματιστές (κλοφέν), πλαστικοποιητές, στεγανωτικά υλικά, κλπ. Από 1929 έως 1976 παρήχθησαν 1.2 εκ. τόνοι: 31% έχει απορριφθεί στο περιβάλλον, 4% έχει καταστραφεί με θερμικές μεθόδους, 65% παραμένει σε συσκευές, ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ 37

1.4 Κατηγορίες Ρύπων (13/18) Διοξίνες 75 διαφορετικά είδη χλωριωμένων υποκαταστατών Παραπροϊόντα καύσης χλωριωμένων οργανικών ενώσεων. Μπορούν να παραχθούν αν δεν υπάρξει αποτελεσματικός έλεγχος της θερμοκρασίας σε μονάδες αποτέφρωσης απορριμμάτων, παραγωγής ζιζανιοκτόνων, κλπ. Ατύχημα Seveso, Ιταλία 1976 ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ 38

1.4 Κατηγορίες Ρύπων (14/18) Φουράνια 135 διαφορετικά είδη χλωριωμένων υποκαταστατών Προϊόντα παράπλευρων αντιδράσεων κατά τη βιομηχανική σύνθεση ή χρήση των PCBs. Ιαπωνία 1968 και Ταϊβάν 1976: Μαγειρικό λάδι αναμίχθηκε με PCBs με υψηλή περιεκτικότητα σε φουράνια. Τα PCBs είχαν χρησιμοποιηθεί σαν ρευστό εναλλαγής θερμότητας για την απόσμηση του λαδιού. ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ 39

1.4 Κατηγορίες Ρύπων (15/18) Τοξικότητα PCBs, φουρανίων, διοξινών Υψηλή τοξικότητα σε χρόνια έκθεση ανάλογα με τη θέση των χλωριόντων (δερματοπάθειες, προβλήματα στους πνεύμονες, στις εγκύους, κλπ). Τα φουράνια 500 φορές περισσότερο τοξικά από τα PCBs. Διαπιστώθηκε καρκινογένεση (σε ζώα-μάρτυρες) με κατώτατο όριο ημερήσιας πρόσληψης 1ng/kg/day. Λόγω διάχυτης ρύπανσης ο γενικός πληθυσμός εκτίθεται σε ημερήσια πρόσληψη 1/400 ng/kg/day. ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ 40

1.4 Κατηγορίες Ρύπων (16/18) Εντομοκτόνα Συνθετικά προϊόντα, παρασκευάσθηκαν από τους χημικούς και γνώρισαν ευρεία χρήση κυρίως μετά το 1940. Είναι συνήθως χλωριωμένες οργανικές ή οργανοφωσφορικές ενώσεις. ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ 41

1.4 Κατηγορίες Ρύπων (17/18) Η περίπτωση του DDT Ανακαλύφθηκε το 1939 από τον Paul Muller. Με το DDT καταπολεμήθηκε η ελονοσία, ο κίτρινος πυρετός και ο τύφος. Ο WHO εκτιμά ότι σώθηκαν πάνω από 5 εκ. ανθρώπινες ζωές. Το 1948 ο Paul Muller τιμήθηκε με το βραβείο Nobel. Άρχισαν να διαπιστώνονται περιβαλλοντικά προβλήματα στις αρχές της δεκαετίας 1960. Σταδιακή απαγόρευση χρήσης, π.χ. Σουηδία 1969, ΗΠΑ 1973. Τα προβλήματα σχετίζονται κυρίως με το φαινόμενο της βιομεγέθυνσης. ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ 42

1.4 Κατηγορίες Ρύπων (18/18) Η περίπτωση του DDT Πίνακας 1.4. Βιομεγένθυση DDT στη θαλάσσια περιοχή Long Island Sound, ΗΠΑ Συγκέντρωση DDT (ppm) Θαλάσσια νερά 0.000003 Πλανκτόν 0.04 Λίπος μικρών ψαριών 0.5 Λίπος μεγάλων ψαριών 2 Λίπος κορμοράνων 25 Συντελεστής 10,000,000 βιομεγέθυνσης Εξαφάνιση πτηνών και μεγάλων θηλαστικών που τρέφονται με ψάρια. ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ 43

1.5 Μέθοδοι Αποκατάστασης (1/5) Οι μέθοδοι αποκατάστασης μπορούν να κατηγοριοποιηθούν: Ως προς τον τρόπο αντιμετώπισης των ρύπων: Απομάκρυνση ή καταστροφή, Σταθεροποίηση ή αδρανοποίηση, Απομόνωση των ρύπων. Γενικές Κατηγορίες Ως προς τον τρόπο διαχείρισης του ρυπασμένου εδάφους: Απομάκρυνση ή απομόνωση του ρυπασμένου εδάφους (προσέγγιση «πολιτικού μηχανικού»), Επεξεργασία του ρυπασμένου εδάφους (προσέγγιση «χημικού-μεταλλουργού μηχανικού»). ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ 44

1.5 Μέθοδοι Αποκατάστασης (2/5) Γενικές Κατηγορίες Ως προς τον τόπο - θέση εφαρμογής της μεθόδου αποκατάστασης: Επιτόπου (in-situ). Μετά από εκσκαφή του εδάφους (ex-situ): Δίπλα στην περιοχή (on-site), Μακριά από την περιοχή (off-site). ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ 45

Εφαρμοσιμότητα (είδος των ρύπων, χαρακτηριστικά εδάφους, χαρακτηριστικά περιοχής). Μακροπρόθεσμη αποτελεσματικότητα. Κόστος. 1.5 Μέθοδοι Αποκατάστασης (3/5) Κριτήρια Επιλογής Επίπεδο ανάπτυξης και εμπειρία από την εφαρμογή των συγκεκριμένων μεθόδων. Διαθεσιμότητα των συγκεκριμένων μεθόδων στην τοπική αγορά (τεχνογνωσία, εμπειρία, εξοπλισμός, υλικά). ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ 46

1.5 Μέθοδοι Αποκατάστασης (4/5) Κριτήρια Επιλογής Βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες ανάγκες. παρακολούθησης της αποτελεσματικότητας των μεθόδων. Πιθανές δευτερογενείς περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Πιθανά προβλήματα προστασίας και ασφάλειας των εργαζομένων κατά την αποκατάσταση. Πιθανά προβλήματα αποδοχής από τους κατοίκους της ευρύτερης περιοχής. ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ 47

1.5 Μέθοδοι Αποκατάστασης (5/5) Σχήμα 1.16. Κατηγορίες μεθόδων αποκατάστασης που έχουν εφαρμοσθεί στις διάφορες ευρωπαϊκές χώρες. Στοιχεία Ευρωπαϊκής Επιτροπής Περιβάλλοντος, 2007. ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΡΥΠΑΣΜΕΝΩΝ ΕΔΑΦΩΝ 48

Κατάλογος Αναφορών Σχημάτων (1/4) Σχήμα 1.1. (α) Ο οικισμός στην περιοχή Love Canal πριν από την εκδήλωση των προβλημάτων ρύπανσης (β) Διαδηλώσεις των κατοίκων για την ρύπανση στο Love Canal το 1978., (α) Υλικό με μη προσδιορισμένη προέλευση. Σε περίπτωση που είστε ο κάτοχος του κύριου δικαιώματος επικοινωνήστε μαζί μας., (β) http://en.wikipedia.org/wiki/love_canal. Σχήμα 1.2. (α) Εκκένωση και σφράγιση των σπιτιών πριν από την έναρξη των εργασιών αποκατάστασης. (β) Στιγμιότυπο από τις εργασίες αποκατάστασης., http://en.wikipedia.org/wiki/love_canal. Σχήμα 1.3. (α) Η περιοχή του Love Canal το 2012, (β) Οικία στις παρυφές της περιοχής την οποία δεν θέλησαν να εγκαταλείψουν οι ένοικοι. (α) http://en.wikipedia.org/wiki/love_canal, (β) Υλικό με μη προσδιορισμένη προέλευση. Σε περίπτωση που είστε ο κάτοχος του κύριου δικαιώματος επικοινωνήστε μαζί μας. Σχήμα 1.4. Ρυπασμένες περιοχές στην Ευρώπη., Στοιχεία έκθεσης του 2014 από το Joint Research Centre Progress in the management of Contaminated Sites in Europe http://eusoils.jrc.ec.europa.eu/esdb_archive/eusoils_docs/other/eur26376en.pdf. Σχήμα 1.5. Εν δυνάμει ρυπασμένες περιοχές στην Ευρώπη., Στοιχεία έκθεσης του 2014 από το Joint Research Centre Progress in the management of Contaminated Sites in Europe http://eusoils.jrc.ec.europa.eu/esdb_archive/eusoils_docs/other/eur26376en.pdf.

Κατάλογος Αναφορών Σχημάτων (2/4) Σχήμα 1.6. Εν δυνάμει ρυπασμένες περιοχές ανά 1.000 κατοίκους στις επιμέρους Ευρωπαϊκές χώρες., Στοιχεία έκθεσης του 2014 από το Joint Research Centre Progress in the management of Contaminated Sites in Europe http://eusoils.jrc.ec.europa.eu/esdb_archive/eusoils_docs/other/eur26376en.pdf. Σχήμα 1.7. Ρυπασμένες περιοχές ανά 10.000 κατοίκους στις επιμέρους Ευρωπαϊκές χώρες., Στοιχεία έκθεσης του 2014 από το Joint Research Centre Progress in the management of Contaminated Sites in Europe http://eusoils.jrc.ec.europa.eu/esdb_archive/eusoils_docs/other/eur26376en.pdf. Σχήμα 1.8. Απογραφή ρυπασμένων περιοχών., Στοιχεία έκθεσης του 2014 από το Joint Research Centre Progress in the management of Contaminated Sites in Europe http://eusoils.jrc.ec.europa.eu/esdb_archive/eusoils_docs/other/eur26376en.pdf. Σχήμα 1.9. Δαπάνες σε έργα αποκατάστασης ανά κάτοικο (JRC, 2014)., Στοιχεία έκθεσης του 2014 από το Joint Research Centre Progress in the management of Contaminated Sites in Europe http://eusoils.jrc.ec.europa.eu/esdb_archive/eusoils_docs/other/eur26376en.pdf. Σχήμα 1.10. Δημόσιες και ιδιωτικές δαπάνες σε έργα αποκατάστασης Στοιχεία Ευρωπαϊκής Επιτροπής Περιβάλλοντος, 2011 (JRC, 2014)., Στοιχεία έκθεσης του 2014 από το Joint Research Centre Progress in the management of Contaminated Sites in Europe http://eusoils.jrc.ec.europa.eu/esdb_archive/eusoils_docs/other/eur26376en.pdf.

Κατάλογος Αναφορών Σχημάτων (3/4) Σχήμα 1.11. Κατανομή δαπανών στις επιμέρους δραστηριότητες (JRC, 2014)., Στοιχεία έκθεσης του 2014 από το Joint Research Centre Progress in the management of Contaminated Sites in Europe http://eusoils.jrc.ec.europa.eu/esdb_archive/eusoils_docs/other/eur26376en.pdf. Σχήμα 1.12. Κατανομή του ύψους των δαπανών για (α) έργα αποκατάστασης και (β) διερεύνηση της ρύπανσης ανά περιοχή (JRC, 2014)., Στοιχεία έκθεσης του 2014 από το Joint Research Centre Progress in the management of Contaminated Sites in Europe http://eusoils.jrc.ec.europa.eu/esdb_archive/eusoils_docs/other/eur26376en.pdf. Σχήμα 1.13. Δραστηριότητες που έχουν συμβάλλει στην ρύπανση με βάση τα καταγεγραμμένα περιστατικά. Στοιχεία Ευρωπαϊκής Επιτροπής Περιβάλλοντος, 2006., http://www.eea.europa.eu/data-and-maps/indicators/progress-in-management-ofcontaminated-sites/progress-in-management-of-contaminated-1 Σχήμα 1.14. Οι κύριες κατηγορίες ρύπων στο έδαφος και στα υπόγεια νερά. Στοιχεία Ευρωπαϊκή Επιτροπής Περιβάλλοντος, 2011., Στοιχεία έκθεσης του 2014 από το Joint Research Centre Progress in the management of Contaminated Sites in Europe http://eusoils.jrc.ec.europa.eu/esdb_archive/eusoils_docs/other/eur26376en.pdf. Σχήμα 1.15. Η μείωση στην χρήση Pb στα καύσιμα συνέβαλε στην μείωση των επιπέδων Pb στα αίμα., Colin Baird, Environmental Chemistry, W.H. Freeman and Company, 1995.

Κατάλογος Αναφορών Σχημάτων (4/4) Σχήμα 1.16. Κατηγορίες μεθόδων αποκατάστασης που έχουν εφαρμοσθεί στις διάφορες ευρωπαϊκές χώρες. Στοιχεία Ευρωπαϊκής Επιτροπής Περιβάλλοντος, 2007., http://www.eea.europa.eu/data-and-maps/indicators/progress-in-management-ofcontaminated-sites/progress-in-management-of-contaminated-1

Κατάλογος Αναφορών Πινάκων Πίνακας 1.1. Συνολική καταγραφή ρυπασμένων περιοχών σε διάφορες χώρες, Παπασιώπη Νυμφοδώρα (Προσωπικό αρχείο). Πίνακας 1.2. Καναδικά όρια για την ανώτατη επιτρεπτή συγκέντρωση μεταλλικών ρύπων στα εδάφη (mg/kg), Canadian Council of Ministers of the Environment. Canadian soil quality guidelines for the protection of the environmental and human health: Summary tables, In Canadian environmental quality guidelines, CCME, Winnipeg, 1999. Πίνακας 1.3. Παραγωγή επικινδύνων αποβλήτων στην Πολιτεία της Νέας Υόρκης (Στοιχεία 1985), LaGrega, M.D., Buckingham, P.L., Evans, J.C. Hazardous Waste Management, McGraw-Hill. Πίνακας 1.4. Βιομεγένθυση DDT στη θαλάσσια περιοχή Long Island Sound, ΗΠΑ,Colin Baird, Environmental Chemistry, W.H. Freeman and Company, 1995.

Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα Ε.Μ.Π.» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.