ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΧΕΡΣΑΙΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Η δομή του πλανήτη Η οργάνωσης τα ζωής Φυσικοί πόροι νερό έδαφος - αέρας Δομή και σύσταση οικοσυστημάτων - αβιοτικοί και βιοτικοί παράγοντες Μεγαδιαπλάσεις Μεσογειακά Οικοσυστήματα δάση θαμνώνες λιβάδια Ζώνες Βλάστησης Οικολογία Μεσογειακών Οικοσυστημάτων Διαχείριση Μεσογειακών Οικοσυστημάτων
ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΠΛΑΝΗΤΗ ΓΗ Λιθόσφαιρα ή Γεώσφαιρα (λιθοσφαιρικές πλάκες) Υδρόσφαιρα συνεχής κίνηση ανακατανομή του υλικού - ωκεάνια ρεύματα Ατμόσφαιρα συνεχής κίνηση ανακατανομή του υλικού βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα: καιρός καιρικές συνθήκες μακροπρόθεσμα αποτελέσματα: κλίμα - κατακόρυφη διαφοροποίηση δομής Τροπόσφαιρα (περιέχει τα 75% των αερίων της ατμόσφαιρας) - Στρατόσφαιρα: όζον (O3) Μεσόσφαιρα - Θερμόσφαιρα Βιόσφαιρα εφ όλων των σφαιρών (Λιθο Υδρο-, Ατμόσφαιρα)
ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΠΛΑΝΗΤΗ ΓΗ Ως πού εκτείνεται η βιόσφαιρα; Κατακόρυφα Ως 10000 m υψόμετρο (μικροοργανισμοί) Υπόγειοι ορίζοντες (ριζόσφαιρα, υπόγειοι υδροφόροι ορίζοντες ως 1000 m) Υποθαλάσσιες θερμικές οπές ως 3000 m, 10000 m Οριζόντια: Απώτατα πολικά σημεία, ξηρές ερήμους, παγωμένες κορυφές ορέων, σοβαρά ρυπασμένες περιοχές, αβυσσαίους ωκεανούς (πλην θερμικών οπών)
Θεωρία κίνησης των η πείρων: Αρχές του 20ου αιώνα - ως το 1960 εξελίχτηκε Οι ήπειροι "πλέουν" πάνω στον ασθενή, παχύρρευστο μανδύα που βρίσκεται κάτω από το φλοιό της Γης Οι ωκεάνιες λεκάνες και οι ήπειροι μεταβάλλονται στεριές κάποτε μακρινές έχουν βρεθεί κοντά κάποτε κοντινές είναι τώρα ευρέως διαχωρισμένες
θεωρία των τεκτονικών πλακών - Πληρέστερη Alfred Wagener (1880-1930), γερμανός μετεωρολόγος Παρατήρησε: γεωμετρικό συνταίριασμα των ακτών παράταξη των στρωμάτων των πετρωμάτων στην Β. Αμερική και στην Ευρώπη (αντίθετες πλευρές του Ατλαντικού) παγετώδεις αποθέσεις υποτροπικής και Ν Αφρικής - κάποτε οι περιοχές αυτές βρισκόταν στους πόλους περίεργη κατανομή μαρσιποφόρων σε Ν Αμερική και Αυστραλία - ενωμένες
Οσχηματισμός της Μεσογείου και της Ερυθράς θάλασσας Διαφορετική αιτία Η Αφρική κινήθηκε (αριστερόστροφα) προς την Ευρασία Ενώθηκαν μέσω Αραβίας Έκλεισε η πρώην εκτεταμένη θάλασσα της Τηθύος Η σύγκρουσή (μέσο Τεταρτογενούς = 35 εκατ. χρόνια πριν) τα όρη του Ιράν περιόρισε τη Μεσόγειο στο ανατολικό της όριο Πριν 24 εκ. έτη (αρχές Μειοκαίνου) έκλεισαν τα Στενά του Γιβραλτάρ αποξήρανση και αύξηση της αλατότητας της Μεσογείου κατά 6% Η Ερυθρά θάλασσα σχηματίστηκε εξαιτίας του σχίσματος της ξηράς
ΠΑΓΕΤΩΝΕΣ ΚΑΙ ΒΙΟΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΠΛΕΙΣΤΟΚΑΙΝΟΥ Πολλοί παγετώδεις - μεσοπαγετώδεις κύκλοι στο Πλειστόκαινο (90%) τεράστιοι όγκοι πάγους (2-3 χλμ. πάχους) καταλάμβαναν έως και το 1/3 της ξηράς στη Γη μετασχημάτισαν, λόγω μάζας, τη λιθόσφαιρα κάτω από αυτούς Οι πάγοι εκτείνονταν και άλλοτε υποχωρούσαν, άλλαζαν έκταση και θέση Το 80% στο Β ημισφαίριο - στο Ν λιγότερο - μόνο στα μεγάλα υψόμετρα πολλοί πάγοι σε Χιλή, Αργεντινή, λιγότερο σε Αυστραλία, σχεδόν καθόλου στην Αφρική
Αιτίες των παγετώνων Όχι εξαιτίας αλλαγών της ακτινοβολίας - ούτε λόγω μετατόπισης Ηπείρων Εξαιτίας αλλαγών στην τροχιά της γης Ονομάζονται κύκλοι του Milankovitch: 1) η εκκεντρότητα: αλλαγή στην ελλειπτική τροχιά της Γης (ανά 100.000 έτη) 2) η εκλειπτική γωνία: αλλαγή της κλίσης στον άξονά της (διακύμανση 22.1 ο - 24.5 ο, ανά 41.000 έτη) 3) η μετάπτωση: αλλαγή στον προσανατολισμό (ανά 22.000 έτη)
ΑΛΛΑΓΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΣΑΝ ΤΟ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟ ΚΛΙΜΑ ΠΑΓΕΤΩΝΕΣ: Πτώση Θερμοκρασίας μετατόπιση κλιματικών ζωνών Στέπες στο Μεσόγειο παγίδευση ειδών λόγω Σαχάρας και θάλασσας Μεγάλη η βιοποικιλότητα λόγω: 1. ανάμειξης βόρειων και μεσογειακών ειδών (από ψυχρόβιοι τάρανδοι έως θερμόφιλες χελώνες Ευρω_Σιβηρικά και Ευρω_Ατλαντικά είδη π.χ. Pinguinus impennis) 2. πτώσης της στάθμης της θάλασσας κατά 100-150 μ. 3. του φράγματος των ορέων (κατεύθυνση Δ-Α)
Μετατόπιση των ζωνών βλάστησης με το υψόμετρο, Οι ανώτερες ζώνες περιορίζονται σε έκταση όσο ανεβαίνουν σε μεγαλύτερα υψόμετρα.
ΑΛΛΑΓΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΣΑΝ ΤΟ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟ ΚΛΙΜΑ ΠΑΓΕΤΩΝΕΣ: Άλλα είδη δεν εγκατέλειψαν τη Μεσόγειο Δασωμένη παλιά η Μεσόγειος μετακινήσεις από και προς Ν, Α θαμνώνες από πάντα
Τούνδρα Κωνοφόρα Φυλλοβόλα Μεσογειακή βλάστηση Στέππες Τούνδρα Κωνοφόρα Φυλλοβόλα Στέππες Μεσογειακή βλάστηση
Επιδράσεις λιγότερες στη θάλασσα Η θερμοχωρητικότητα του νερού είναι μεγαλύτερη η Θ της θάλασσας διαφοροποιούνταν λιγότερο (μόνο κατά 2-3 ο C) πιο δραστικές στα μεγάλα πλάτη και μικρότερες προς τον Ισημερινό Οι κλιματικές ζώνες μετατοπίζονται σε γεωγραφικό πλάτος (προς τον ισημερινό) και σε υψόμετρο (καθ ύψος των ορέων) Δημιουργούνται νέοι συνδυασμοί θερμοκρασίας, βροχόπτωσης και ατμοσφαιρικής και ωκεάνιας κυκλοφορίας
Αλλαγές στη στάθμη της θάλασσας Ευστατικές: αυξομειώσεις της στάθμης της θάλασσας παγκοσμίως Οι παγετώνες του Πλειστόκαινου χαμήλωμα της στάθμης της θάλασσας (100-160 μέτρων) άλλαξε το γεωγραφικό προφίλ σημαντικά (η θέση των πλακών όχι) χερσαίοι διάδρομοι συνέδεσαν απομακρυσμένες περιοχές
Αλλαγές στη στάθμη της θάλασσας Ισοστατικές: αλλαγές στη στάθμη της θάλασσας τοπικά τμήματα φλοιού αναδύονταν ή βυθίζονταν τοπικές ή σχετικές αλλαγές στη στάθμη (μέχρι και 300 μέτρα) Η χέρσος παραμορφώνεται από το στρώμα των πάγων αργεί να επανέλθει παραμένει, για κάποιο διάστημα, σε χαμηλότερο επίπεδο κατακλύζεται από νερό ρηχές θάλασσες υποχωρούν και αφήνουν λίμνες και ποτάμια με γλυκό νερό ΚΑΙ ερμηνεύει πολλές κατανομές θαλάσσιων οργανισμών
Βιογεωγραφικές αποκρίσεις στους παγετώνες Άλλαξαν στα περιβάλλοντα των οργανισμών: η θέση, η έκταση, η διαμόρφωση των πρωταρχικών ενδιαιτημάτων η φύση των κλιματικών και περιβαλλοντικών ζωνών οι οδοί διασποράς (νέοι προέκυψαν, παλιοί χάθηκαν) Πως αποκρίθηκαν: κάποια είδη "ταξίδεψαν" μαζί με τα βέλτιστο ενδιαίτημά τους, άλλα παρέμειναν και προσαρμόστηκαν στο νέο περιβάλλον, άλλα υπέστησαν μείωση της εξάπλωσής τους και τελικά εξαφανίστηκαν
Βιογεωγραφικές αποκρίσεις των χερσαίων οργανισμών Μετατροπή δασών σε σαβάνες και στέπες Μετατόπιση βλάστησης κατά 10ο-20ο νοτιότερα Δύσκολη η ερμηνεία της κατανομής μετά τις επιδράσεις των παγετώνων παίζει μεγάλο ρόλο και η τοπογραφία Π.Χ. στην Ευρώπη: Μεσόγειος θάλασσα - Άλπεις Πυρηναία = φράγματα παρεμποδίζουν τη νοτιότερη μετακίνηση των οργανισμών. Αντίθετα στην Αμερική: οι ποταμοί και οι ορεινοί όγκοι = διευκολύνουν τη μετακίνηση των οργανισμών προς νότο
Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό. Οι όροι χρήσης των έργων τρίτων επεξηγούνται στη διαφάνεια «Επεξήγηση όρων χρήσης έργων τρίτων». Τα έργα για τα οποία έχει ζητηθεί άδεια αναφέρονται στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] http://creativecommons.org/licenses/από-nc-sa/4.0/ Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί.
Επεξήγηση όρων χρήσης έργων τρίτων διαθέσιμο με άδεια CC-BY διαθέσιμο με άδεια CC-BY-SA διαθέσιμο με άδεια CC-BY-ND διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC-SA διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC-ND διαθέσιμο με άδεια CC0 Public Domain διαθέσιμο ως κοινό κτήμα χωρίς σήμανση Δεν επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου, παρά μόνο εάν ζητηθεί εκ νέου άδεια από το δημιουργό. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου και η δημιουργία παραγώγων αυτού με απλή αναφορά του δημιουργού. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού, και διάθεση του έργου ή του παράγωγου αυτού με την ίδια άδεια. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η δημιουργία παραγώγων του έργου. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού και διάθεση του έργου ή του παράγωγου αυτού με την ίδια άδεια. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου και η δημιουργία παραγώγων του. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου, η δημιουργία παραγώγων αυτού και η εμπορική του χρήση, χωρίς αναφορά του δημιουργού. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου, η δημιουργία παραγώγων αυτού και η εμπορική του χρήση, χωρίς αναφορά του δημιουργού. Συνήθως δεν επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου.
Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει: το Σημείωμα Αναφοράς το Σημείωμα Αδειοδότησης τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει) μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους.
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.