Από την αειφορική γεωργία στα αειφορικά συστήματα τροφίμων Σωτήριος Σ. Κανδρέλης Καθηγητής Τ.Ε.Ι Ηπείρου
Μια ευρύτερη ατζέντα Πέρα από το ανεξάρτητο αγρόκτημα Πέρα από τη γραμμή βάθους του ορίζοντα Πέρα από τα τεχνολογικά στερεότυπα Πέρα από την οικολογική αειφορία Προς την κατεύθυνση ενός αειφορικού συστήματος τροφίμων Κοινωνικοί παράγοντες κλειδιά ενός αειφορικού συστήματος τροφίμων Αειφορικές μορφές διατροφής Έλεγχος της αύξησης του πληθυσμού Αυτάρκεια και βιοπεριφερικότητα Δεσμοί ανάμεσα στην αγροοικολογία και τις αλλαγές στο κοινωνικό περιεχόμενο της γεωργίας Πως θα συμβεί η αλλαγή
Η αλληλεπίδραση μεταξύ των κοινωνικών και οικολογικών συστατικών των αειφορικών αγροοικοσυστημάτων
Πίνακας. Μερικές από τις σημαντικές όψεις των κοινωνικών και οικολογικών συστημάτων που αλληλεπιδρούν σε κάθε επίπεδο των αειφορικών συστημάτων τροφίμων. Το κοινωνικό σύστημα ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΑΕΙΦΟΡΙΚΟΤΗΤΑΣ Ποιότητα ζωής Ικανοποίηση Αποτελεσματικότητα Πολιτιστική σταθερότητα Ισότητα Το οικολογικό σύστημα ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΑΕΙΦΟΡΙΚΟΤΗΤΑΣ Σταθερότητα Ευστάθεια Αποτελεσματικότητα Υγεία Μονιμότητα
συνέχεια ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ ΑΓΡΟΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Εξάρτηση από εξωτερικές δυνάμεις Σχέσεις κατοχής της γης Ρόλος στην οικονομία παραγωγής τροφίμων Ποιότητα τροφίμων Μέρισμα επιστροφής στους εργάτες ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ ΑΓΡΟΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Βιοτική ποικιλότητα Γονιμότητα και δομή του εδάφους Διαθεσιμότητα υγρασίας Ρυθμοί διάβρωσης Ρυθμοί ανακύκλωσης θρεπτικών στοιχείων
συνέχεια ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΤΗΣ ΔΟΜΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ ΑΓΡΟΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Αγροκτήμονες και εργάτες γης Ιδιοκτήτες γης Καταναλωτές προϊόντων τροφίμων Τεχνική και πρακτική γνώση Οικοπολιτιστική γνώση ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΤΗΣ ΔΟΜΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ ΑΓΡΟΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Φυτά καλλιέργειας και τα γονιδιώματά τους Μη καλλιεργούμενοι οργανισμοί Ποιότητα του εδάφους Ανακύκλωση θρεπτικών στοιχείων Βιοτικές αλληλεπιδράσεις
συνέχεια ΒΑΣΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ (Σχηματίζει και περιορίζει το σχεδιασμό και τη διαχείριση των αγροοικοσυστημάτων από τους ανθρώπους) Πολιτιστικά στοιχεία: αξίες, τρόποι ζωής, γλώσσα Κοινωνικά στοιχεία: δομή τάξεων, κοινωνικοί θεσμοί Οικονομικά στοιχεία: δυνάμεις αγοράς, θέση στην παγκόσμια οικονομία Πολιτικά στοιχεία: θεσμοθετημένες πολιτικές, δομή της διακυβέρνησης ΒΑΣΗ ΤΟΥ ΦΥΣΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ (Παρέχει τις πρώτες ύλες και το φυσικό περιεχόμενο των αγροοικοσυστημάτων) Τοπικά στοιχεία: έδαφος, μικροοργανισμοί του εδάφους, ενδημική χλωρίδα και πανίδα, οικολογικές σχέσεις, καιρός και κλίμα, τοπογραφία Παγκόσμια στοιχεία: βιογεωχημικοί κύκλοι, ηλιακή ακτινοβολία, κλιματικές μορφές
Η δραστική μείωση των εμπλεκόμενων στην αγροοικολογική διαχείριση εξωτερικών εισροών μειώνει την εξάρτηση του συστήματος από τις εξωτερικές δυνάμεις και την κάνει λιγότερο ευπαθή στις αυξήσεις των τιμών των εισροών. Ο παραγωγός μπορεί να ωφεληθεί οικονομικά και ταυτόχρονα να επαυξήσει την οικολογική υγεία του αγροοικοσυστήματος. Οι αγροοικολογικές αρχές απαιτούν όπως, η διαχείριση βασίζεται αρκετά στην πρακτική γνώση για το πώς δρα στον αγρό, αλλά και την σε θεωρητική βάση γνώση. Η απαίτηση αυτή αξιολογεί την πρακτική γνώση των παραγωγών και των εργατών γης, δίνοντάς τους μεγαλύτερη δύναμη στον απαιτητό ισοδύναμο χειρισμό. Η αγροοικολογική εστίαση στη γνώση των τοπικών συνθηκών, των τοπικών οικοσυστημάτων και των προσαρμοσμένων τοπικά φυτών καλλιέργειας ενθαρρύνει μια βιοπεριφερειακή προσέγγιση στη γεωργία και δίνει σ αυτούς που η γη ανήκει και εργάζονται σ αυτή, περισσότερο από μια προσωπική θέση στη μακροχρόνια οικολογική ακεραιότητα του αγροοικοσυστήματος. Η αγροοικολογική διαχείριση απαιτεί ο παραγωγός να αποκτήσει μια μακροχρόνια άποψη, η οποία να εξισορροπεί την ανάγκη ώστε να δίνεται προτεραιότητα στις ετήσιες καρπώσεις και κέρδη.
Οι αγροοικολογικές αρχές εφαρμόζονται καλύτερα σε μια σχετικά μικρή κλίμακα. Αυτό ενθαρρύνει την παραγωγή για την περιφερειακή κατανάλωση αντί για την εξαγωγή. Επίσης, αυτό είναι περισσότερο συνεπές με την ισότιμη εδαφική ιδιοκτησία και τα οικονομικά οφέλη, παρά με τη συγκέντρωση των αγροκτημάτων στα χέρια των ολίγων. Η αγροοικολογία αναγνωρίζει την αξία των παραδοσιακών συστημάτων που έχουν αποδειχθεί ότι είναι σταθερά σε οικολογικούς και κοινωνικούς όρους και συνεπώς υποστηρίζουν τις κοινωνικές και οικονομικές δομές και τις κοινότητες που τις πραγματώνουν. Η αγροοικολογική διαχείριση εκπληρώνεται με τον καλύτερο τρόπο μέσα από την εντατικοποίηση της ανθρώπινης εργασίας παρά μέσα από την εντατικοποίηση των μηχανημάτων. Επειδή η εργασία αυτή απαιτεί ένα υψηλό βαθμό γνώσης, κρίσης και τεχνικής ικανότητας, τα αγροοικολογικώς διαχειριζόμενα αγροκτήματα μπορούν να δώσουν σε πολλούς ανθρώπους αξιοπρέπεια και ικανοποιητικό εισόδημα.