Το ιστορικό κέντρο της Ερµούπολης!Βασικά χαρακτηριστικά και η ένταξή τους στον ευρύτερο πολεοδοµικό ιστό της πόλης! Το ιστορικό κέντρο της Ερµούπολης περιλαµβάνει τρεις επί µέρους περιοχές : α. την ιστορική περιοχή κεντρικών λειτουργιών (πυρήνας), ο οποίος λειτουργικά αντιπροσωπεύει το πολεοδοµικό κέντρο πόλης. β. την ιστορική περιοχή κατοικίας, η οποία περιέχει όλα τα κτίρια κατοικίας. γ. την ιστορική περιοχή βιοµηχανίας, που περιλαµβάνει το σύνολο των αξιόλογων ιστορικών βιοµηχανικών κελυφών και αποτελεί προέκταση του ιστορικού κέντρου στο νότιο τµήµα της πόλης! Ορισµένος αριθµός από αξιόλογα κελύφη είναι ήδη χαρακτηρισµένα από διάφορους φορείς ως διατηρητέα. Τα κελύφη αυτά διακρίνονται σε : α. διατηρητέα κτίρια, β. διατηρητέοι δρόµοι, πλατείες και γ. διατηρητέα στοιχεία! Αξιόλογα κελύφη! ίκτυο δρόµων µε αξιόλογα κτίρια! τα ιδιαίτερα οδοστρώµατα που παρουσιάζουν µεγάλη ποικιλία πλακοστρώσεων! η χάραξη που προσαρµόζεται και αναδεικνύει το ποικίλο ανάγλυφο του εδάφους και διαµορφώνει έναν ενδιαφέροντα και χαρακτηριστικό ιστό αποτελούµενο άλλοτε από ευθύγραµµους και τεθλασµένους δρόµους και άλλοτε από επίπεδους οριζόντιους και κλιµακωτούς.! Οι πλάγιες όψεις των δρόµων που το σύνολό τους διαµορφώνει τον αρχιτεκτονικό και πολεοδοµικό χαρακτήρα της πόλης.! οι προοπτικές των δρόµων µε φυγές προς την παραλία, οι θέες από τα σηµεία συνάντησής τους κ.ά.! Η οριογραµµή των µετώπων των παρακείµενων στους δρόµους χαρακτηρίζεται από µεγάλη ποικιλία, πρωτοτυπία και συµβάλλει τόσο στην αναγνωρισιµότητα και την αναγνωσιµότητα των δρόµων, όσο και στην ενίσχυση του χαρακτήρα και της φυσιογνωµίας της
! οι προοπτικές και οι θέες που προσφέρει η αµφιθεατρική διάταξη της πόλης και το φυσικό ανάγλυφο επιτρέποντας τη θέασή της από διάφορα σηµεία είτε εκ των άνω είτε εκ των κάτω! η γενική αµφιθεατρική εικόνα της πόλης από τη θάλασσα που προσφέρει µια µοναδική πολλαπλή θέαση τόσο των επιπέδων της πόλης όσο και του περιβάλλοντος χώρου! η όψη της παραλίας του λιµανιού που αποτελεί ένα πρώτο επίπεδο των όψεων της παραλίας καθ'όλο το ανάπτυγµα του λιµανιού! η εκτός του λιµένα όψη από τη θάλασσα είναι µια όψη µοναδικής αισθητικής και σηµαντικής απόδοσης, η οποία συνδέει συνειρµικά την Ερµούπολη µε τις καλύτερες στιγµές της ανάπτυξής της και συµβάλλει ιδιαίτερα στην ανάδειξη της φυσιογνωµίας της! οι όψεις από ψηλά που είναι αποτέλεσµα του ανάγλυφου της Ερµούπολης προσφέροντας εξαιρετικής αισθητικής σηµασίας, σηµεία θέασης της πόλης! οι ιεροί τόποι όπως τα νεκροταφεία και οι περίβολοι εκκλησιών! η πολεοδοµική επίπλωση όπως οι ιστορικές στέρνες στους δηµόσιους χώρους, οι κρήνες, τα ιστορικά περίπτερα της πλατείας Μιαούλη, τα παλαιά φωτιστικά φανάρια κ.ά! η ιστορική παλαιά αγορά ( κινηµατογράφος Παλλάς )! τα φυσικά στοιχεία που χαρακτηρίζουν όλο το νησί όπως η βραχώδης ακτή από την περιοχή Βαπόρια έως την περιοχή όξας
Οπολεοδοµικός ιστός Ιστορικού Κέντρου αλλά και ολόκληρης της Ερµούπολης είναι από τα σηµαντικότερα στοιχεία που συγκροτούν το χαρακτήρα και προβάλλουν τη φυσιογνωµία της. εν είναι τυχαίο αποτέλεσµα µιας άναρχης δόµησης αλλά προέκυψε µετά από σχεδιασµό που προέκυψε από το ρυµοτοµικό σχέδίο του Weiler µε τις νεοκλασικές αρχές κυρίως του πυρήνα της πόλης, (δρόµος-είσοδος από το λιµάνι, πλατεία, ηµαρχείο), την προσαρµογή στο ανάγλυφο και το σεβασµό στις οπτικές φυγές της πόλης Το τοπογραφικό σχέδιο της Ερµούπολης που χρησίµευσε ως βάση για το ρυµοτοµικό σχέδιο του Weiler, 1837 Το ισχύον σχέδιο όπως εµφανίζεται στο αντίγραφο του 1929 Η πρόταση του ρυµοτοµικού το 1940 Το όριο του σχεδίου πόλεος της Ερµούπολης όπως ορίζεται από το γενικό πολεοδοµικό σχέδιο ( Γ.Π.Σ 1986 ) Το γενικό πολεοδοµικό σχέδιο 1986
! Οπολεοδοµικός ιστός της δεν είναι ενιαίος, ούτε ως προς τη µορφή ούτε ως προς την κλίµακά του στις διάφορες περιοχές της. Τον ιδιαίτερα πυκνό ιστό του ιστορικού κέντρου, διαδέχεται ένας πλέον κανονικός και µεγαλύτερης κλίµακας ιστός στην περίµετρο, στηριγµένος σε γεωµετρικό κάνναβο. Η χάραξη των δρόµων, των πλατειών και των ελεύθερων χώρων προσαρµόζεται κατά το δυνατό στις δυναµικές γραµµές του φυσικού ανάγλυφου του τοπίου, διαµορφώνοντας έτσι έναν ενδιαφέρων και χαρακτηριστικό ιστό, σύνθετο, από ευθύγραµµους και τεθλασµένους δρόµους, όπως και από επίπεδους οριζόντιους, οι οποίοι ακολουθούν τις καµπύλες του εδάφους, και άλλους κλιµακωτούς προσαρµοσµένους στη βέλτιστη κλίση. Οι άξονες του ιστού της πόλης ακολουθούν το ανάγλυφο του εδάφους µε αποτέλεσµα την ανά περιοχές στροφή των αξόνων του καννάβου και τη διαµόρφωση περίπου κυκλικού σχήµατος της πόλης Το ιστορικό κέντρο Παρόλο λοιπόν που το ιστορικό κέντρο της Ερµούπολης διαφέρει από τη µεταγενέστερη ευρύτερη περιοχή όσον αφορά στο αρχιτεκτονικό ύφος και στην ποιότητα των κατασκευών, η πολεοδοµική µετάβασή της από το παλαιό στο καινούργιο, διεξάγεται οµαλά µε αποτέλεσµα την ευρύτερη ενότητα και συνοχή της πόλης. Παρατηρώντας τους χάρτες προβαίνει κανείς στο συµπέρασµα ότι τόσο στο ιστορικό κέντρο όσο και στην µεταγενέστερη γύρω από αυτό περιοχή, κυριαρχεί η άναρχη πολεοδοµική χάραξη που οφείλεται στο έντονο φυσικο ανάγλυφο του νησιού Προβλήµατα που παρουσιάζουν τα νησιά της Ε.Ε.!Αναφορά και αξιολόγηση προβληµάτων! Η ευκαιριακή οικονοµία, η οποία στηρίζεται σχεδόν αποκλειστικά στον τριτογενή τοµέα.! Η υπερεκµετάλλευση των περιορισµένων φυσικών πόρων.! Η τεχνολογική και οικονοµική εξάρτηση.! Οι µεγάλες αδυναµίες στην παροχή υψηλού επιπέδου υπηρεσιών υγείας, εκπαίδευσης και κοινωνικών υπηρεσιών.! Το υψηλό κόστος δηµιουργίας και συντήρησης υποδοµών.! Η έλλειψη εξειδικευµένου εργατικού δυναµικού.! Η απουσία οικονοµιών κλίµακας για τις επιχειρήσεις.! Οι δυσχερείς συνθήκες µεταφορών και επικοινωνίας.! Ο πολιτιστικός µαρασµός.! Η υποβάθµιση του περιβάλλοντος (κυρίως σε παράκτιο επίπεδο)
Τα προβλήµατα που υπάρχουν σήµερα στο Ιστορικό Κέντρο! Μια κατάσταση που συναντάται ευρέως στον ελλαδικό χώρο και που σίγουρα αγγίζει την Ερµούπολη αλλά και την ευρύτερη περιφέρεια του Νοτίου Αιγαίου στην οποία ανήκει, όχι όµως στο βαθµό που υφίστανται τα προβλήµατα άλλες νησιωτικές περιοχές. Η Ερµούπολη δεν έχει πλέον τον πρωταρχικό και πολυσήµαντο ρόλο, που είχε ολόκληρο το 19ο αιώνα, ως η πρώτη σε εµπορική και βιοµηχανική σηµασία πόλη του ελλαδικού χώρου, κατέχει όµως ακόµα τα ηνία ως το διοικητικό και εµπορικό κέντρο των Κυκλάδων. Παρόλο που δεν κατάφερε να διατηρήσει τη θέση της ως το «αδιαφιλονίκητο κέντρο του διακοµιστικού εµπορίου», η οικονοµία της καταφέρνει να βασίζεται µέχρι σήµερα σε δραστηριότητες πέραν του τουρισµού όπως το εµπόριο, η βιοτεχνία, η βιοµηχανία και ο δηµόσιος τοµέας, παρέχοντάς της µέχρι στιγµής µεγαλύτερη αυτονοµία και αυτοτέλεια έναντι άλλων νησιωτικών πόλεων! Λόγω της σταθερής αποβιοµηχάνισης, δηλαδή της µείωσης των βιοτεχνικών µονάδων, ακολουθεί και η παρακµή της παραδοσιακής βιοµηχανίας η οποία στη συνέχεια οδηγεί στην ανεργία που στη Σύρο αγγίζει το 13% και στη µείωση του πληθυσµού στην πόλη. Εξαιτίας της αποβιοµηχάνισης µειώνεται και η αυτοτέλεια του νησιού µε αποτέλεσµα την αύξηση του εισαγωγικού εµπορίου και τη µεγαλύτερη εξάρτηση του νησιού από τα µεγάλα αστικά κέντρα! Η αύξηση του τουριστικού προϊόντος ναι µεν βοηθάει την οικονοµία του νησιού, αλλά τα τελευταία 10 χρόνια διέπεται από µια επεκτατική τάση και αναρχία µε αποτέλεσµα την όχληση σε περιοχές κατοικίας, την αντιπαλότητα σε περιοχές βιοτεχνίας και την επιβάρυνση τόσο του φυσικού και οικιστικού περιβάλλοντος, όσο και της ήδη υπάρχουσας κυκλοφοριακής συµφόρησης! Όσον αφορά στην κυκλοφοριακή φόρτιση, πρωτεύοντα ρόλο παίζει η ανυπαρξία συχνής συγκοινωνίας που σε συνδυασµό µε την έλλειψη χώρων στάθµευσης προκαλεί φθορά του ιστορικού κέντρου (πλακοστρώσεις, κτίρια), ηχορύπανση και ατµοσφαιρική επιβάρυνση Πολιτικές και στόχοι! Ηύπαρξη 3 δήµων έχει προκαλέσει το φαινόµενο του υδροκεφαλισµού στο νησί, αφού όλες οι διοικητικές και οικονοµικές δραστηριότητες συγκεντρώνονται σε µια έκταση που αποτελεί το 10 % της συνολικής έκτασης του νησιού µε αποτέλεσµα τη λανθασµένη χωροκατανοµή των λειτουργιών! Η έλλειψη περιβάλλοντος χώρου στις βιοτεχνίες υποβαθµίζει και αυτή µε τη σειρά της το φυσικό περιβάλλον και συµβάλλει τουλάχιστον τοπικά στην κυκλοφοριακή συµφόρηση. Οι βιοτεχνίες όχλησης σε περιοχές κατοικίας, αρκετές από τις οποίες λειτουργούν χωρίς άδεια, επιβαρύνουν το οικιστικό περιβάλλον.! Η ελεγχόµενη στάθµευση στο ιστορικό κέντρο αντί να επιλύσει το πρόβληµα της κυκλοφοριακής έντασης που επικρατεί, το µετέθεσε σε γύρω περιοχές προκαλώντας ανάλογα προβλήµατα σε αυτές.! Η µετεγκατάσταση των ΜΜΕ έξω από τον πολεοδοµικό ιστό χωρίς πρόγραµµα συµβάλλει και αυτή µε τη σειρά της στην υποβάθµιση του οικιστικού δικτύου! Μεσογειακά ολοκληρωµένα προγράµµατα (1986-1992)! Ά Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης (1989-1993)! Β ΚΠΣ (1994-1999)! Γ ΚΠΣ (σε εξέλιξη 2000-2006)! Κοινοτική Πρωτοβουλία Urban I! άρση της αποµόνωσης των νησιών! συγκράτηση του πληθυσµού! ισόρροπη ανάπτυξη της Περιφέρειας! η αξιοποίηση του συγκριτικού πλεονεκτήµατος της Περιφέρειας! η αειφορική προσέγγιση στην προστασία και ανάδειξη των φυσικών και πολιτισµικών πόρων! διατήρηση και ενίσχυση της αγροτικής και µεταποιητικής παραγωγής! η ενίσχυση της αποτελεσµατικότητας της ηµόσιας ιοίκησης και των οµών της Τ.Α.! η επέκταση, βελτίωση και αναβάθµιση των συστηµάτων µεταφορών, επικοινωνιών και ενέργειας και η βελτίωση του κοινωνικού εξοπλισµού µε ενίσχυση των υποδοµών µεταφορών, επικοινωνιών, εκπαίδευσης και υγείας! την επανένταξη των γυναικών στην αγορά εργασίας, η παροχή υπηρεσιών σε άτοµα ηλικιωµένα ή µε µειωµένη κινητικότητα! ανάπλαση µικρού αριθµού αρχιτεκτονικών µνηµείων,! δηµιουργία νέων µικρών µονάδων και βελτίωση των ήδη υπάρχουσων! συµβολή στην αξιοποίηση, αναβάθµιση και ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναµικού της Ερµούπολης Παρεµβάσεις! Τουρισµός! Πολιτισµός! Εναέριες µεταφορές! Χερσαίες µεταφορές! Υποδοµές Εκπαίδευσης / Κατάρτιση Εξειδίκευση Ανθρώπινου υναµικού! Περιβάλλον / Κατασκευή Υποδοµών! Υγεία / Αναβάθµιση παρεχόµενων υπηρεσιών ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ & ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟ! Σε γενικές γραµµές τα δύο Π.Ε.Π. (1989-1993 και 1994-1999), έφεραν εις πέρας τους στόχους που είχαν θέσει! Βάση των προθέσεων και των στόχων που έθεσε το Urban και εξετάζοντας προσεχτικά τα µέτρα που εφαρµόστηκαν, το πρόγραµµα άγγιξε κάποια προβλήµατα στην κοινωνική τους διάσταση αλλά σε καµία περίπτωση δεν µπόρεσε να τα λύσει, γιατί, τα µέτρα που λήφθηκαν ήταν επιφανειακά και ανεπαρκή
Βιβλιογραφία-πηγές! Ιωσήφ Στεφάνου, 2003, Ο Πολεοδοµικός Σχεδιασµός της Ερµούπολης, Αθήνα: ΕΜΠ! ΕΑΕ, 2000, Ερµούπολη-Σύρος. Ιστορικό Οδοιπορικό, Αθήνα: Εκδόσεις Ολκός! Ιωάννα Κατσιγιάννη-Αντωνία Κονδύλη, 2000, Βιοµηχανικά Κτίρια Στην Ερµούπολη, Πολιτιστικό Τεχνολογικό Ίδρυµα! Τραυλός Ι., Κόκκου Α., 1980, Ερµούπολη, Αθήνα: Εκδόσεις Εµπορικής Τραπέζης Ελλάδος! www.notioaigaio.gr/erga/site/l=1856_t=_bp=0_p=603_idx=11.html! www.notioaigaio.gr/erga/site/l=1856_t=_bp=0_p=603_idx=1.html! www.notioaigaio.gr/erga/site/pg=stats.html! www.ypai.gr/isite/page/1718,1,0.asp?mu=13&cmu=92&thid=0! www.notioaigaio.gr/anaptyksiaki._f.asp! Ειδικά θέµατα πολεοδοµίας 8 ου! Κατεύθηνση α : Οι ευρωπαϊκές πόλεις! ιδάσκοντες : Σοφία Αυγερινού-Κολώνια, Κωνσταντίνος Σερράος! Σπουδάστριες : Καζαµία Χλόη Κολοβού Βασιλική