Εκπαιδευτική Διαδικασία και Μάθηση στο Νηπιαγωγείο Ενότητα 2: Μάθηση & διδασκαλία στην προσχολική εκπαίδευση: βασικές αρχές Διδάσκουσα: Μαρία Καμπεζά Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και της Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία
Σκοποί ενότητας Να συζητηθούν βασικές παιδαγωγικές αρχές της προσχολικής εκπαίδευσης Να προβληματιστούν για τους τρόπους με τους οποίους μπορεί ο εκπαιδευτικός να τις εφαρμόσει στην τάξη
Περιεχόμενα ενότητας Βασικές παιδαγωγικές αρχές για την προσχολική εκπαίδευση
Λέξεις κλειδιά Ολόπλευρη ανάπτυξη, αλληλεπίδραση, παιχνίδι, διερεύνηση, ρόλος εκπαιδευτικού
Επικέντρωση προσοχής στο παιδί Η Lancaster (2010, σ. 80) αναφέρει ότι το να «ακούμε» τα παιδιά είναι αλληλένδετο με τη δυνατότητα συμμετοχής των παιδιών στις εκπαιδευτικές διαδικασίες, το οποίο σημαίνει την παροχή χρόνου (για να διαμορφώσουν τις ιδέες τους) χώρου (όπου τα παιδιά αισθάνονται ελεύθερα να εκφράσουν τις απόψεις τους με τρόπους που τα ίδια επιθυμούν & προτιμούν) επιλογής (συμμετοχή σε αποφάσεις)
Δημιουργία ενός μαθησιακού περιβάλλοντος (1) Δίνεται έμφαση στις ιδέες και τις ανάγκες των παιδιών. Ποικιλία ερεθισμάτων, χρήση πολλών και διαφορετικών υλικών, διάλογος που ενισχύει την κριτική σκέψη, τον προβληματισμό, τη διερεύνηση.
Δημιουργία ενός μαθησιακού περιβάλλοντος (2) Ο εκπαιδευτικός δημιουργεί το περιβάλλον όπου το παιδί: αισθάνεται ασφάλεια & εμπιστοσύνη μπορεί να εκφράσει ελεύθερα τις ιδέες του & να συνεργαστεί με τα άλλα παιδιά & συμμετέχει σε μαθησιακές εμπειρίες που του προκαλούν την περιέργεια & το ενδιαφέρον
Παιδαγωγικές αρχές (1) Σύμφωνα με τον Οδηγό Εκπαιδευτικού για το Πρόγραμμα Σπουδών του Νηπιαγωγείου(http://ebooks.edu.gr/new/ps. php) Η προσχολική εκπαίδευση υποστηρίζει την ολόπλευρη ανάπτυξη των παιδιών, προωθεί την καλλιέργεια βασικών ικανοτήτων (επικοινωνία, κριτική σκέψη, κ.λπ.) δημιουργεί θετική στάση προς τη μάθηση
Παιδαγωγικές αρχές (2) Προσωπική και κοινωνική ανάπτυξη Στο πλαίσιο της προσχολικής εκπαίδευσης είναι σημαντικό για το παιδί να διαμορφώσει μια θετική εικόνα για τον εαυτό του, να αναπτύξει την αυτοπεποίθηση και την αυτονομία του, να μπορεί να αναγνωρίζει, να αποδέχεται και να διαχειρίζεται τα συναισθήματα του, να επιλύει συγκρούσεις και να ελέγχει τη συμπεριφορά του. (http://ebooks.edu.gr/new/ps.php)
Παιδαγωγικές αρχές (3) Η γνώση δεν είναι ατομική υπόθεσησυγκροτείται μέσα από την αλληλεπίδραση με το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον. Λαμβάνονται υπόψη οι εμπειρίες που έχει το παιδί από το οικογενειακό & ευρύτερο περιβάλλον. Επικοινωνία - κατανόηση των αναγκών & του τρόπου σκέψης των παιδιών (ρυθμός μάθησης, ενδιαφέροντα, εμπειρίες).
Παιδαγωγικές αρχές (4) Συν-οικοδόμηση της γνώσης = δημιουργία κοινού νοήματος, συνεργασία, ανταλλαγή εμπειριών, προτάσεων, στρατηγικών κ.λπ. (http://ebooks.edu.gr/new/ps.php)
Παιδαγωγικές αρχές (5) Οι χίλιες γλώσσες Τα παιδιά μαθαίνουν με διαφορετικούς τρόπους και μεθόδους = ποικιλία μαθησιακών εμπειριών, ευκαιρίες για πολλαπλές μορφές αναπαράστασης (λαμβάνοντας υπόψη τις μαθησιακές ανάγκες τους και το γνωστικό αντικείμενο).
Παιδαγωγικές αρχές (6) Ο εκπαιδευτικός δεν εφαρμόζει τη μια και «σωστή» στρατηγική αλλά επιλέγει την κατάλληλη, που ανταποκρίνεται στις συγκεκριμένες ανάγκες. Νόημα και δυνατότητα επιλογής από τα παιδιά τρόπου εργασίας - ποικιλία μέσων. (http://ebooks.edu.gr/new/ps.php)
Παιδαγωγικές αρχές (7) Το παιχνίδι ενισχύει τη μάθηση και διευκολύνει τα παιδιά να χρησιμοποιούν σύμβολα για να αναπαριστούν και να κατανοούν τον κόσμο που τα περιβάλλει, αποκτήσουν «ευελιξία» στον τρόπο που σκέφτονται, διαμορφώσουν σχέσεις με συνομήλικους και ενήλικες,
Παιδαγωγικές αρχές (8) βιώσουν πολλά και διαφορετικά συναισθήματα, συγκροτήσουν γνώσεις μέσα από μαθησιακές εμπειρίες που έχουν νόημα γι αυτά και αξιοποιούν τη χρήση υλικών (direct, first-hand experiences), ενισχύσουν τις επικοινωνιακές τους ικανότητες (συνεργασία). Ebbeck & Waniganayake (2010, σελ.22).
Παιδαγωγικές αρχές (9) Επίσης το παιχνίδι: Αποκαλύπτει ικανότητες, ενδιαφέροντα, ιδέες & γνώσεις, οικογενειακές & κοινωνικές εμπειρίες (κοινωνικό-δραματικό παιχνίδι), τρόπους και μέσα έκφρασης που προτιμούν τα παιδιά. Παρακινεί και «προκαλεί» τους συμμετέχοντες: τα παιδιά επιλέγουν να παίξουν με κάποιο αντικείμενο/υλικό, με κάποιον άλλον ή με κάποια έννοια που τους προκαλεί ενδιαφέρον και όσο εξελίσσεται το παιχνίδι ενισχύεται η μάθηση.
Παιδαγωγικές αρχές (10) Σύνδεση με εμπειρίες και καθημερινές καταστάσεις Αυτοσχεδιασμός, δημιουργική σκέψη
Παιδαγωγικές αρχές (11) Διερεύνηση & προβληματισμός, όχι έτοιμη «λύση». Αξιοποίηση της περιέργειας, δημιουργία ευκαιριών για διερευνήσεις όπου τα παιδιά προβληματίζονται, διατυπώνουν ερωτήσεις, παρατηρούν, συλλέγουν πληροφορίες και καταγράφουν τα δεδομένα τους, διατυπώνουν υποθέσεις και πειραματίζονται, καταλήγουν σε συμπεράσματα.
Παιδαγωγικές αρχές (12) Τα παιδιά ενθαρρύνονται να σχεδιάσουν το πλάνο δράσης τους και να καταγράψουν με διάφορα μέσα και τρόπους τα στάδια των διερευνήσεων τους.
Παιδαγωγικές αρχές (13) Ενδιαφέροντα που υπάρχουν & ενδιαφέροντα που προκαλούνται Αξιοποίηση τόσο προτάσεων που διατυπώνονται από τα ίδια τα παιδιά όσο και στόχων που θέτει ο εκπαιδευτικός, ανάλογα με τις ανάγκες της τάξης του.
Παιδαγωγικές αρχές (14) Συνοχή στις έννοιες & στις δραστηριότητες. Παρατήρηση ο εκπαιδευτικός εντοπίζει στιγμές που μπορεί να αξιοποιήσει για να βοηθήσει τα παιδιά να μάθουν κάτι καινούργιο.
Παιδαγωγικές αρχές (15) Συνεργασία με οικογένεια Το παιδί έξω από το σχολείο συμμετέχει σε ποικίλες εμπειρίες -οργάνωση δραστηριοτήτων και επιλογή θεμάτων που «έχουν νόημα» για τα παιδιά.
Παιδαγωγικές αρχές (16) Υπάρχει συνέχεια της μάθησης στο σχολείο και την οικογένεια αμφίδρομη επικοινωνία, κατανόηση των δυνατοτήτων των παιδιών, των διαδικασιών που διευκολύνουν τη μάθηση, υποστήριξη της μάθησης των παιδιών. Ενισχύει τα κίνητρα του παιδιού για μάθηση και την αυτοπεποίθησή του γι αυτά που μαθαίνει.
Απαραίτητη η συστηματική παρατήρηση Χρήση διαφορετικών εργαλείων παρατήρησης και καταγραφής αυθόρμητες, αυθεντικές δράσεις/έργα. παρακολούθηση συγκεκριμένων συμπεριφορών (διαφορετικές χρονικές στιγμές ή/και διαφορετικά πλαίσια). ανάδειξη του πλούτου των ιδεών αλλά και των εκφραστικών μέσων που χρησιμοποιούν τα παιδιά.
Ο εκπαιδευτικός καθοδηγεί και υποστηρίζει τη μάθηση των παιδιών: τα βοηθάει να συνδέσουν τη νέα γνώση με προηγούμενες εμπειρίες τους, διευκρινίζει, δίνει ανατροφοδότηση για την πορεία της δράσης ή της σκέψης τους, λειτουργεί ως μοντέλο συμπεριφορών, στάσεων και τρόπων σκέψης, ενθαρρύνει με τις ερωτήσεις του τα παιδιά να αναστοχαστούν αυτά που κάνουν και τον τρόπο με τον οποίο μαθαίνουν. Τίτλος Ενότητας 25
Βιβλιογραφικές αναφορές Οδηγός Εκπαιδευτικού για το Πρόγραμμα Σπουδών του Νηπιαγωγείου (2011), ανακτήθηκε από http://ebooks.edu.gr/new/ps.php Ebbeck. M. & Waniganayake, M. (2010). Perspectives on play in a changing world. In M. Ebbeck. & M. Waniganayake (eds), Play in Early Childhood Education. Learning in diverse contexts (5-25). Australia & New Zealand: Oxford University Press. Lancaster, P. (2010). Listening to young children: enabling children to be seen. In G. Pugh & B. Duffy (eds), Contemporary Issues in the Early Years (79-94). London: Sage.
Τέλος Ενότητας
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στo πλαίσιo του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Πατρών» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.
Σημείωμα Αναφοράς Copyright Πανεπιστήμιο Πατρών, Σχολή Κοινωνικών και Ανθρωπιστικών Επιστημών, Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία, Μαρία Καμπεζά, «Εκπαιδευτική Διαδικασία και Μάθηση στο Νηπιαγωγείο». Ενότητα 2: Μάθηση & διδασκαλία στην προσχολική εκπαίδευση: βασικές αρχές. Έκδοση: 1.0. Πάτρα 2015. Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: https://eclass.upatras.gr/courses/pn1572/index.php?vis=5767
Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/ Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί.