4.2 Μελέτη Επίδρασης Επεξηγηματικών Μεταβλητών

4.2 Μελέτη Επίδρασης Επεξηγηματικών Μεταβλητών Στο προηγούμενο κεφάλαιο (4.1) παρουσιάστηκαν τα βασικά αποτελέσματα της έρευνάς μας σχετικά με την άποψη, στάση και αντίληψη των μαθητών γύρω από θέματα εργασίας και επαγγελματικού προσανατολισμού. Τα αποτελέσματα αυτά στηρίζονταν στο σύνολο των μαθητών οι οποίοι περιλαμβάνονταν στο δείγμα μας. Όπως, όμως εύκολα κατανοεί κανείς η συμπεριφορά των μαθητών εξαρτάται από μια σειρά χαρακτηριστικών αυτών. Έχει, επομένως, ενδιαφέρον να εξεταστεί πως διαφοροποιούνται οι απόψεις των μαθητών ανάλογα με κάποια βασικά χαρακτηριστικά αυτών, τα οποία θα αναφέρονται με τον όρο 'επεξηγηματικές μεταβλητές', στην συνέχεια. Οι επεξηγηματικές μεταβλητές που μελετούνται είναι το φύλο των μαθητών και η βαθμολογία με την οποία αποφοίτησαν από το γυμνάσιο. Πέρα από τα δυο αυτά χαρακτηριστικά τα οποία αναφέρονται άμεσα στους μαθητές, επιρροή στις απόψεις τους είναι δυνατό να έχουν και άλλες εξωγενείς μεταβλητές. Εδώ εξετάζεται το μορφωτικό επίπεδο των γονέων, την γεωγραφική περιοχή όπου διαμένουν (αν πρόκειται για μαθητές που μένουν στην Αθήνα ή την επαρχία) καθώς και το κοινωνικό-οικονομικό επίπεδο της περιοχής αυτής (με βάση τον διαχωρισμό σε 3 επίπεδα που περιγράφεται στην εισαγωγή). Στις ενότητες που ακολουθούν παρατίθεται η μελέτη της επίδρασης των προαναφερθέντων επεξηγηματικών μεταβλητών στις απαντήσεις των μαθητών. Για κάθε επεξηγηματική μεταβλητή παρουσιάζονται τα σημεία -απαντήσεις μαθητώνστα οποία εντοπίστηκαν στατιστικά σημαντικές διαφοροποιήσεις ως προς την συγκεκριμένη μεταβλητή. Ο όρος στατιστικά σημαντικές διαφοροποιήσεις υποδηλώνει ότι το παρατηρούμενο επίπεδο στατιστικής σημαντικότητας (p-value) του αντίστοιχου ελέγχου ήταν μικρότερο από 0.05 (5%). Ο έλεγχος ο οποίος χρησιμοποιήθηκε είναι ο γνωστός χ 2 έλεγχος (Mendenhall et al., 1999). Στις περιπτώσεις μόνο όπου και η υπο-εξέταση μεταβλητή (απάντηση μαθητών) και η επεξηγηματική μεταβλητή (βαθμολογία, εκπαιδευτικό επίπεδο γονέων, επίπεδο περιοχής) ήταν σε διατεταγμένη κλίμακα μέτρησης χρησιμοποιήθηκε εναλλακτικά ο έλεγχος Somer's D (Agresti, 1984). 429

4.2.1 Μελέτη Επίδρασης Φύλου Μαθητών Στην ενότητα αυτή παρουσιάζονται τα σημεία της άποψης και συμπεριφοράς των μαθητών στα οποία παρατηρήθηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ των δύο φύλων των μαθητών. Για τις μεταβλητές για τις οποίες έχουμε δύο μετρήσεις (τόσο πριν τις επισκέψεις όσο και μετά), παρουσιάζονται και οι δύο πίνακες ως προς το φύλο. 4.2.1.1 Βασικά Χαρακτηριστικά και Συνήθειες Μαθητών Το φύλο των μαθητών (αγόρια, κορίτσια) επηρεάζει βασικά χαρακτηριστικά των μαθητών, όπως είναι οι ώρες που αφιερώνουν στο διάβασμα, η κατεύθυνση που προτιμούνε, η σχέση τους με τους Η/Υ, καθώς και οι εξωσχολικές δραστηριότητες με τις οποίες καταπιάνονται. Σχολική Επίδοση Ο πίνακας μου ακολουθεί δείχνει μια ιδιαίτερα έντονη διαφορά μεταξύ αγοριών και κοριτσιών όσον αφορά τις ώρες που αφιερώνουν καθημερινά για να προετοιμάσουν τα μαθήματα του σχολείου τους. Για την ακρίβεια, τα αγόρια αφιερώνουν, κατά μέσο όρο, 2.1 ώρες την ημέρα, ενώ τα κορίτσια 3.9 ώρες. Ώρες προετοιμασίας Φύλο μαθημάτων Αγόρι Κορίτσι Μέσος Όρος 2.13 3.91 Τυπική Απόκλιση 1.46 1.63 Τυπικό Σφάλμα Μέσου 0.35 0.31 430

Επιλογή κατεύθυνσης Όπως είναι και αναμενόμενο, η πλειοψηφία των κοριτσιών προτιμά την θεωρητική κατεύθυνση, ενώ τα αγόρια επιλέγουν σε μεγάλο ποσοστό την τεχνολογική κατεύθυνση. Σημειώνεται, πάντως ότι αν και στην επιλογή κατεύθυνσης υπάρχει διαφορά μεταξύ των δύο φύλων, δεν υπάρχει διαφορά μεταξύ του ποσοστού αγοριών και κοριτσιών που έχουν, ήδη, αποφασίσει ποια κατεύθυνση θα ακολουθήσουν. Κατεύθυνση που Φύλο θα ακολουθήσει Αγόρι Κορίτσι Σύνολο Θεωρητική 2 16 18 13.33% 69.57% 47.37% Θετική 3 3 6 20.0 13.04% 15.79% Τεχνολογική 10 4 14 66.67% 17.39% 36.84% Σύνολο 15 23 38 10 10 10 Επιλογή Κατεύθυνσης 8 7 67% 6 4 2 13% 2 13% 17% Αγόρι Κορίτσι Θεωρητική Θετική Τεχνολογική 431

Ηλεκτρονικοί Υπολογιστές Σε γενικές γραμμές, θα μπορούσε να πει κανείς ότι η συμπεριφορά μαθητών και μαθητριών ως προς την γνώση και χρήση Η/Υ δεν διαφοροποιείται. Η μόνη διαφορά εντοπίζεται στο βαθμό με τον οποίο αγόρια και κορίτσια μαθαίνουν μόνοι τους να χειρίζονται Η/Υ. Τρόποι Εκμάθησης Χρήσης Η/Υ Όπως είναι εμφανές και στον πίνακα που ακολουθεί η πλειοψηφία των αγοριών (64%) συνηθίζουν να μαθαίνουν μόνοι τους Η/Υ, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τα κορίτσια είναι σημαντικά μικρότερο (19%). Τρόποι Εκμάθησης Φύλο Η/Υ Αγόρι Κορίτσι Μόνος 9 4 64.29% 19.05% Βάση (# μαθητών) 14 21 Εκμάθηση Η/Υ Μόνος 10 81% 8 64% 6 4 2 36% 19% Αγόρι Κορίτσι Όχι Ναι 432

Εξωσχολικές Δραστηριότητες Οι πίνακες που ακολουθούν υποδεικνύουν ότι υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των ωρών που αφιερώνουν αγόρια και κορίτσια τόσο στην ακρόαση ραδιοφώνου όσο και στο διάβασμα εξωσχολικών βιβλίων. Και στις δύο περιπτώσεις τα κορίτσια φαίνονται να ασχολούνται περισσότερο με τις δραστηριότητες αυτές από ότι τα αγόρια. Τα αποτελέσματα δίνονται αναλυτικότερα στην συνέχεια. Συχνότητα που ακούει Φύλο ραδιόφωνο Αγόρι Κορίτσι Σύνολο Πάνω από 20 1 11 12 ώρες 6.25% 36.67% 26.09% 10-20 ώρες 4 10 14 25.0 33.33% 30.43% Λιγότερο από 10 4 7 11 ώρες 25.0 23.33% 23.91% Σπάνια 6 2 8 37.5 6.67% 17.39% Ποτέ 1 0 1 6.25% 0.0 2.17% Σύνολο 16 30 46 10 10 10 Συχνότητα ακρόασης ραδιοφώνου 4 37% 38% 33% 3 25% 25% 23% 2 Αγόρι Κορίτσι 1 6% 7% 6% Πάνω από 20 ώρες 10-20 ώρες Λιγότερο από 10 ώρες Σπάνια Ποτέ 433

Συχνότητα που Φύλο διαβάζει βιβλία Αγόρι Κορίτσι Σύνολο Πάνω από 20 0 2 2 ώρες 0.0 6.67% 4.35% 10-20 ώρες 2 5 7 12.5 16.67% 15.22% Λιγότερο από 10 1 8 9 ώρες 6.25% 26.67% 19.57% Σπάνια 9 14 23 56.25% 46.67% 50.0 Ποτέ 4 1 5 25.0 3.33% 10.87% Σύνολο 16 30 46 10 10 10 Συχνότητα διαβάσματος εξωσχολικών βιβλίων 6 56% 5 47% 4 3 2 13% 17% 27% 25% Αγόρι Κορίτσι 1 7% 6% 3% Πάνω από 20 ώρες 10-20 ώρες Λιγότερο από 10 ώρες Σπάνια Ποτέ 434

4.2.1.2 Αξιολόγηση Σχολείου Οι προτιμήσεις των μαθητών στα μαθήματα του σχολείου, οι προτάσεις για τις ελλείψεις του σχολικού προγράμματος, ο βαθμός ικανοποίησής τους για το επίπεδο γνώσεων που παρέχει το σχολείο και η αξιολόγηση του επιπέδου των καθηγητών τους παρουσιάζουν μεγάλες διαφοροποιήσεις μεταξύ αγοριών και κοριτσιών. Μαθήματα που τους προκαλούν το ενδιαφέρον Η διαπίστωση που προηγούμενα έγινε σχετικά με τις προτιμήσεις των μαθητών μεταξύ των κατευθύνσεων, επιβεβαιώνεται και από τις δηλώσεις των μαθητών σχετικά με τα μαθήματα που τους προκαλούν ενδιαφέρον. Πράγματι, από τον πίνακα που ακολουθεί γίνεται εμφανές ότι τα μαθήματα της Γεωμετρίας και της Φυσικής προτιμούνται από μεγαλύτερο ποσοστό αγοριών από ότι κοριτσιών. Σημειώνεται πάντως ότι, ιδιαίτερα για το μάθημα της Φυσικής, το ποσοστό των μαθητών που το προτιμούν είναι ούτως ή άλλως πολύ μικρό. Μαθήματα Φύλο Αγόρι Κορίτσι Γεωμετρία 11 5 64.71% 17.24% Φυσική 3 0 17.65% 0.0 Βάση (# μαθητών) 17 29 Μαθήματα που τους ενδιαφέρουν 7 65% 6 5 4 3 2 17% 18% Αγόρι Κορίτσι 1 Γεωμετρία Φυσική 435

Μαθήματα που λείπουν από το σχολικό πρόγραμμα Όσον αφορά τώρα τα μαθήματα που οι μαθητές θεωρούν ότι λείπουν από το σχολικό τους πρόγραμμα, η μόνη διαφοροποίηση για τα δύο φύλα εντοπίζεται στο μάθημα της Σεξουαλικής Αγωγής. Το ποσοστό των αγοριών που θεωρεί ότι το μάθημα αυτό λείπει από το σχολικό πρόγραμμα είναι αρκετά υψηλό (58%) ενώ, αντίθετα, μόνο το 5% των κοριτσιών που συμμετείχαν στην έρευνα είχαν την ίδια άποψη. Μαθήματα που λείπουν Φύλο από το πρόγραμμα Αγόρι Κορίτσι Σεξουαλική Αγωγή 7 1 58.33% 5.0 Βάση (# μαθητών) 12 20 Μαθήματα που λείπουν από το πρόγραμμα 58% 6 5 4 3 2 1 Σεξουαλική Αγωγή 5% Αγόρι Κορίτσι 436

Άποψη για Επίπεδο Γνώσεων Παρεχομένων από το Σχολείο Τα κορίτσια εμφανίζονται να είναι περισσότερο 'απαιτητικά' από τα αγόρια, καθώς το ποσοστό των κοριτσιών που πιστεύει ότι οι γνώσεις που τους παρέχει το σχολείο είναι πολλές φτάνει μόνο το 3%, ενώ για τα αγόρια το αντίστοιχο ποσοστό είναι αρκετά μεγάλο (23%). Ανάλογα, το 71% των αγοριών βρίσκει επαρκείς τις γνώσεις από το σχολείο και μόνο το 6% πιστεύει ότι αυτές είναι λίγες. Τα αντίστοιχα ποσοστά για τα κορίτσια είναι 62% και 35%. Γνώσεις παρεχόμενες Φύλο από το σχολείο Αγόρι Κορίτσι Σύνολο Πολλές 4 1 5 23.53% 3.45% 10.87% Επαρκείς 12 18 30 70.59% 62.07% 65.22% Λίγες 1 10 11 5.88% 34.48% 23.91% Σύνολο 17 29 46 10 10 10 Γνώσεις παρεχόμενες από το σχολείο 8 71% 62% 6 4 24% 34% Αγόρι Κορίτσι 2 3% 6% Πολλές Επαρκείς Λίγες 437

Άποψη για Επίπεδο Καθηγητών Όπως και πριν, έτσι και εδώ αναφορικά με το επίπεδο των καθηγητών, τόσο των γνώσεων όσο και της παιδαγωγικής τους ικανότητας, τα κορίτσια είναι 'αυστηρότερα' από τα αγόρια. Σχετικά με το επίπεδο γνώσεων των καθηγητών, το 48% των κοριτσιών και το 59% των αγοριών το κρίνουν υψηλό ή και πολύ υψηλό. Τα αντίστοιχα ποσοστά για το επίπεδο παιδαγωγικής ικανότητας των καθηγητών είναι 27% για τα αγόρια και 7% για τα κορίτσια. Επίπεδο γνώσεων Φύλο καθηγητών Αγόρι Κορίτσι Σύνολο Πολύ υψηλό 4 0 4 23.53% 0.0 9.09% Υψηλό 6 13 19 35.29% 48.15% 43.18% Ικανοποιητικό 7 14 21 41.18% 51.85% 47.73% Σύνολο 17 27 44 10 10 10 Επίπεδο γνώσεων καθηγητών 6 4 2 24% 35% 48% 41% 52% Αγόρι Κορίτσι Πολύ υψηλό Υψηλό Ικανοποιητικό 438

Επίπεδο παιδαγωγικής Φύλο ικανότητας Αγόρι Κορίτσι Σύνολο Πολύ υψηλό 0 1 1 0.0 3.45% 2.27% Υψηλό 4 1 5 26.67% 3.45% 11.36% Ικανοποιητικό 9 19 28 60.0 65.52% 63.64% Χαμηλό 2 2 4 13.33% 6.9 9.09% Πολύ χαμηλό 0 6 6 0.0 20.69% 13.64% Σύνολο 15 29 44 10 10 10 Επίπεδο Παιδαγωγικής Ικανότητας 7 6 6 66% 5 4 3 27% 21% Αγόρι Κορίτσι 2 13% 1 3% 7% 3% Πολύ υψηλό Υψηλό Ικανοποιητικό Χαμηλό Πολύ χαμηλό 439

Βαθμολογία Καθηγητή Σ.Ε.Π. (3ης Γυμνασίου) Ο διαφορετικός τρόπος αντιμετώπισης του σχολείου και των καθηγητών από τα κορίτσια και τα αγόρια επιβεβαιώνεται, εδώ, για άλλη μια φορά. Σε μια κλίμακα από 1 έως 10, η μέση βαθμολογία του καθηγητή του Σ.Ε.Π. της 3ης Γυμνασίου, ως προς την κατάρτιση και πληροφόρησή του, που αποδίδουν τα αγόρια είναι 7.15, ενώ τα κορίτσια δίνουν σαφώς μικρότερη βαθμολογία (5.5). Βαθμολογία Φύλο Καθηγητή Σ.Ε.Π. Αγόρι Κορίτσι Μέσος Όρος 7.15 5.50 Τυπική Απόκλιση 1.71 2.73 Τυπικό Σφάλμα Μέσου 0.42 0.50 440

4.2.1.3 Άποψη Μαθητών για Ζητήματα Εργασίας Το φύλο των μαθητών έχει μια ουσιαστική επίδραση στην αντίληψη των μαθητών για σειρά ζητημάτων εργασίας. Η επίδραση αυτή είναι αισθητή και στις δυο φάσεις της έρευνας. Τα σημεία στα οποία τα δυο φύλα διαφέρουν είναι στο βασικό ζητούμενο από ένα επάγγελμα, στις εργασιακές αξίες του επαγγέλματος που επιδιώκει ο κάθε μαθητής (και σε κάποια συγκεκριμένα άλλα επαγγέλματα), καθώς και στα χαρακτηριστικά με τα οποία περιγράφουν τον επιτυχημένο επαγγελματία. 441

Βασικό Ζητούμενο από Επάγγελμα Και στις δύο φάσεις της έρευνας γίνεται σαφής η διαφορά που υπάρχει μεταξύ των 2 φύλων ως προς τι ζητούν να τους προσφέρει ένα επάγγελμα. Έτσι λοιπόν, η πλειοψηφία των αγοριών, 63% στην Α φάση και 69% στην Β, ενδιαφέρεται να αποκτήσει μεγάλη οικονομική άνεση από το επάγγελμά του, ενώ αντίθετα η προσωπική έκφραση και ικανοποίηση είναι το βασικό ζητούμενο από τα κορίτσια, σε ποσοστό 76% και 83% στις 2 φάσεις. Η κοινωνική προβολή και καταξίωση είναι λιγότερη σημαντική και για τα δύο φύλα. Βασικό Ζητούμενο Φύλο Από Επάγγελμα Φάση Α Φάση Β Αγόρι Κορίτσι Αγόρι Κορίτσι Κοινωνική προβολή- 2 2 0 2 καταξίωση 12.5 6.9 0.0 6.67% Μεγάλη οικονομική 10 5 11 3 άνεση 62.5 17.24% 68.75% 10.0 Προσωπική έκφραση- 4 22 5 25 ικανοποίηση 25.0 75.86% 31.25% 83.33% Σύνολο 16 29 16 30 10 10 10 10 Βασικό Ζητούμενο από Επάγγελμα 10 8 6 4 Αγόρι(Α) Κορίτσι(Α) Αγόρι(Β) Κορίτσι(Β) 2 Κοινωνική προβολή Οικονομική άνεση Προσωπική έκφραση 442

Επιδιωκόμενα Χαρακτηριστικά Επαγγέλματος Στην παράγραφο αυτή παρουσιάζονται τα χαρακτηριστικά επαγγελμάτων τα οποία ενδιαφέρουν σε διαφορετικό βαθμό αγόρια και κορίτσια, τόσο στην φάση Α όσο και στην φάση Β. Τα χαρακτηριστικά αυτά είναι η καλή αμοιβή, η ύπαρξη αρκετού ελεύθερου χρόνου καθώς και η δυνατότητας εξέλιξης. Και τα τρία αυτά χαρακτηριστικά φαίνεται να ενδιαφέρουν σε μεγαλύτερο βαθμό τα αγόρια από ότι τα κορίτσια. Τα ακριβή ποσοστά δίνονται αναλυτικότερα στους πίνακες που ακολουθούν. Φύλο Καλή Αμοιβή Φάση Α Φάση Β Αγόρι Κορίτσι Αγόρι Κορίτσι Απόλυτα 10 6 9 7 58.82% 20.0 52.94% 23.33% Πολύ 7 16 8 14 41.18% 53.33% 47.06% 46.67% Έτσι κι έτσι 0 8 0 9 0.0 26.67% 0.0 30.0 Σύνολο 17 30 17 30 10 10 10 10 Καλή Αμοιβή 8 6 4 Αγόρι(Α) Κορίτσι(Α) Αγόρι(Β) Κορίτσι(Β) 2 Απόλυτα Πολύ Έτσι κι έτσι 443

Δυνατότητα για Φύλο εξέλιξη Φάση Α Φάση Β (καριέρα) Αγόρι Κορίτσι Αγόρι Κορίτσι Απόλυτα 11 10 10 9 64.71% 33.33% 58.82% 31.03% Πολύ 5 9 5 11 29.41% 30.0 29.41% 37.93% Έτσι κι έτσι 1 5 1 4 5.88% 16.67% 5.88% 13.79% Λίγο 0 3 1 3 0.0 10.0 5.88% 10.34% Καθόλου 0 3 0 2 0.0 10.0 0.0 6.9 Σύνολο 17 30 17 29 10 10 10 10 Δυνατότητα για Εξέλιξη 8 6 4 Αγόρι(Α) Κορίτσι(Α) Αγόρι(Β) Κορίτσι(Β) 2 Απόλυτα Πολύ Έτσι κι έτσι Λίγο Καθόλου 444

Αρκετός ελεύθερος Φύλο χρόνος Φάση Α Φάση Β Αγόρι Κορίτσι Αγόρι Κορίτσι Απόλυτα 6 2 8 2 35.29% 6.67% 47.06% 6.67% Πολύ 6 9 4 12 35.29% 30.0 23.53% 40.0 Έτσι κι έτσι 5 14 5 12 29.41% 46.67% 29.41% 40.0 Λίγο 0 4 0 4 0.0 13.33% 0.0 13.33% Καθόλου 0 1 17 30 0.0 3.33% 100.0 100.0 Σύνολο 17 30 17 29 10 10 10 10 Αρκετός Ελεύθερος Χρόνος 5 4 3 2 Αγόρι(Α) Κορίτσι(Α) Αγόρι(Β) Κορίτσι(Β) 1 Απόλυτα Πολύ Έτσι κι έτσι Λίγο Καθόλου 445

Χαρακτηριστικά Επιτυχημένου Επαγγελματία Ένα ακόμα στοιχείο το οποίο συμφωνεί και με προηγούμενες διαπιστώσεις είναι η άποψη των μαθητών για τα χαρακτηριστικά ενός επιτυχημένου επαγγελματία και ο τρόπος που αυτή διαφοροποιείται ανάλογα με το φύλο των μαθητών. Έτσι, τα αγόρια, σε σημαντικά μεγαλύτερο ποσοστό από τα κορίτσια, θεωρούν ότι το να είναι κανείς οικονομικά ισχυρός είναι χαρακτηριστικό του επιτυχημένου επαγγελματία. Χαρακτηριστικά Φύλο επιτυχημένου Φάση Α Φάση Β επαγγελματία Αγόρι Κορίτσι Αγόρι Κορίτσι Οικονομικά 11 9 8 5 ισχυρός 64.71% 30.0 47.06% 16.67% Βάση (# μαθητών) 17 30 17 30 Οικονομικά Ισχυρός 8 65% 6 47% 4 3 17% Αγόρι Κορίτσι 2 Φάση Α Φάση Β 446

Χαρακτηριστικά Συγκεκριμένων Επαγγελμάτων Τέλος, εντοπίζεται ότι υπάρχουν διαφορές και μεταξύ του βαθμού με τον οποίο αγόρια και κορίτσια συσχετίζουν διαφορά χαρακτηριστικά επαγγελμάτων με κάποια συγκεκριμένα επαγγέλματα (τους χώρους εργασίας των οποίων επισκέφτηκαν). Αναλυτικότερα, τα αγόρια θεωρούν ότι οι βιβλιοθηκονόμοι έχουν υψηλότερη αμοιβή και περισσότερο ελεύθερο χρόνο από ότι πιστεύουν τα κορίτσια. Αυτό ισχύει, όμως, μόνο στη φάση Α, καθώς μετά την επισκέψεις η άποψη των μαθητών πάνω στο θέμα αυτό είναι ουσιαστικά ίδια για αγόρια και κορίτσια. Μετά τις επισκέψεις παρατηρείται και μια διαφοροποίηση ως προς την άποψη των μαθητών για την δυνατότητα προσφοράς του λογιστή στο κοινωνικό σύνολο (τα κορίτσια πιστεύουν ότι αυτή υπάρχει σε μεγαλύτερο βαθμό από τα αγόρια). Τέλος, το επάγγελμα του τεχνικού υπολογιστών συνδέεται περισσότερο με τα ενδιαφέροντα των αγοριών, τα οποία και πιστεύουν ότι έχει, σε μεγαλύτερο βαθμό, αυτονομία. Φύλο Βιβλιοθηκονόμος Φάση Α Φάση Β Αγόρι Κορίτσι Αγόρι Κορίτσι Καλή αμοιβή (**) 5.53 4.27 4.82 4.50 (**) Στην Φάση Β δεν υπάρχει στατιστικά σημαντική διαφορά Φύλο Λογιστής Φάση Α Φάση Β Αγόρι Κορίτσι Αγόρι Κορίτσι Δυνατότητα προσφοράς στο κοινωνικό σύνολο (*) 5.69 6.23 5.35 6.80 (*) Στην Φάση Α δεν υπάρχει στατιστικά σημαντική διαφορά Φύλο Τεχνικός Υπολογιστών Φάση Α Φάση Β Αγόρι Κορίτσι Αγόρι Κορίτσι Αυτονομία 7.65 6.40 7.65 6.52 Έχει σχέση με τα 6.65 4.03 6.94 3.97 ενδιαφέροντά μου 447

4.2.2 Μελέτη Επίδρασης Βαθμολογίας Μαθητών Η μελέτη της επίδρασης της σχολικής επίδοσης των μαθητών, όπως αυτή εκφράζεται από τον μέσο όρο του απολυτηρίου του γυμνασίου, στην άποψη και συμπεριφορά των μαθητών αποτελεί το αντικείμενο της παρούσης ενότητας. Στην συνέχεια παρουσιάζονται οι μεταβλητές στις οποίες εντοπίστηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ μαθητών διαφορετικών βαθμολογιών (τόσο στην Α όσο και στην Β φάση της έρευνας). Για πιο αξιόπιστα στατιστικά αποτελέσματα αλλά και για την διευκόλυνση της ερμηνείας των συμπερασμάτων, οι βαθμολογίες των μαθητών έχουν χωριστεί και αναλύονται σε δυο μη-επικαλυπτόμενες κλάσεις βαθμολογιών : μαθητές με απολυτήριο γυμνασίου το πολύ 16 και μαθητές πάνω από 16. 4.2.2.1 Βασικά Χαρακτηριστικά και Συνήθειες Μαθητών Τα βασικά χαρακτηριστικά, οι συνήθειες και προτιμήσεις των μαθητών δεν φαίνεται να διαφοροποιούνται ιδιαίτερα ως προς τη βαθμολογία των μαθητών. Η μόνη διαφοροποίηση που παρατηρείται αφορά τους λόγους χρήσης των Η/Υ. 448

Ηλεκτρονικοί Υπολογιστές Σε γενικές γραμμές, θα μπορούσε κανείς να πει ότι η συμπεριφορά μαθητών και μαθητριών ως προς την γνώση Η/Υ και τον τρόπο εκμάθησης αυτών δεν διαφοροποιείται. Η μόνη διαφορά εντοπίζεται στα ποσοστά των μαθητών που χρησιμοποιούν Η/Υ για ψυχαγωγία. Το σύνολο των μαθητών με βαθμολογία πάνω από 16 που δηλώνει ότι γνωρίζει Η/Υ, τον χρησιμοποιεί, μεταξύ άλλων, και για ψυχαγωγία. Το αντίστοιχο ποσοστά για μαθητές κάτω από 16 είναι 75%. Λόγοι χρήσης Η/Υ Βαθμολογία Γυμνασίου Έως 16 Πάνω από 16 Σύνολο Ψυχαγωγία 15 21 36 75.0 100.0 87.8 Σύνολο Βάση (# μαθητών) 20 21 41 Λόγοι χρήσης Η/Υ 10 10 75% 8 6 4 Έως 16 Πάνω από 16 2 Ψυχαγωγία 449

4.2.2.2 Αξιολόγηση Σχολείου Η επίδραση της βαθμολογίας των μαθητών γίνεται αισθητή μόνο όσον αφορά την αξιολόγηση της συνεισφοράς του σχολείου στην καλλιέργεια των μαθητών και στον επαγγελματικό προσανατολισμό αυτών. 450

Αξιολόγηση Συνεισφοράς Σχολείου Όσον αφορά την συνεισφορά του σχολείου με την σημερινή του μορφή σε μια σειρά πτυχών των μαθητών, διαπιστώνονται διαφοροποιήσεις ως προς το βαθμό συνεισφοράς του σχολείου στην καλλιέργεια κλίσεων, δεξιοτήτων και δυνατοτήτων των μαθητών καθώς και στον επαγγελματικό προσανατολισμό αυτών. Οι μαθητές υψηλότερων βαθμολογιών τείνουν να είναι αυστηρότεροι και στα δυο αυτά ζητήματα. Βαθμός καλλιέργειας κλίσεων- Βαθμολογία Γυμνασίου δεξιοτήτων-δυνατοτήτων Έως 16 Πάνω από 16 Σύνολο Υψηλός 3 0 3 14.29% 0.0 7.14% Ικανοποιητικός 11 18 29 52.38% 85.71% 69.05% Χαμηλός 7 3 10 33.33% 14.29% 23.81% Σύνολο 21 21 42 10 10 10 Καλλιέργεια κλίσεωνδεξιοτήτων-δυνατοτήτων 10 8 6 4 2 86% 52% 33% 14% 14% Υψηλός Ικανοποιητικός Χαμηλός Έως 16 Πάνω από 16 451

Βαθμός συνεισφοράς σχολείου σε Βαθμολογία Γυμνασίου επαγγελματικό προσανατολισμό Έως 16 Πάνω από 16 Σύνολο Υψηλός 5 3 8 20.0 13.64% 17.02% Ικανοποιητικός 13 5 18 52.0 22.73% 38.3 Χαμηλός 7 14 21 28.0 63.64% 44.68% Σύνολο 25 22 47 10 10 10 Συνεισφορά σε επαγγελματικό προσανατολισμό 8 64% 6 52% 4 2 2 14% 23% 28% Έως 16 Πάνω από 16 Υψηλός Ικανοποιητικός Χαμηλός 452

4.2.2.3 Παράγοντες Επιρροής σε Επαγγελματικό Προσανατολισμό Η επίδραση της βαθμολογίας των μαθητών στους παράγοντες επαγγελματικού προσανατολισμού των νέων γίνεται αισθητή μόνο κατά την δεύτερη φάση της έρευνας. Εκεί εντοπίζονται διαφοροποιήσεις ως προς τις πηγές επαγγελματικού προσανατολισμού των μαθητών και ως προς τους παράγοντες που επηρεάζουν την επιλογή του επαγγέλματός τους, για όσους μαθητές έχουν ήδη αποφασίσει με τι θα ασχοληθούν στο μέλλον. 453

Πηγές Επαγγελματικού Προσανατολισμού Αν και κατά την πρώτη φάση δεν παρατηρείται στατιστικά σημαντική διαφοροποίηση των μαθητών ως προς τις πηγές μέσω των οποίων ενημερώνονται για θέματα σε σχέση με επαγγελματικό, στην δεύτερη φάση εντοπίζονται κάποιες διαφορές των μαθητών με διαφορετικό επίπεδο βαθμολογίας. Οι μαθητές με βαθμολογία κάτω από 16 στηρίζονται, για την ενημέρωσή τους, περισσότερο στα περιοδικά, ενώ οι μαθητές άνω του 16 χρησιμοποιούν περισσότερο, συγκριτικά με τους άλλους το ραδιόφωνο. Πηγές Ενημέρωσης Βαθμολογία Γυμνασίου (Φάση Β) Έως 16 Πάνω από 16 Περιοδικά 11 4 44.0 18.18% Ραδιόφωνο 0 4 0.0 18.18% Βάση (# μαθητών) 25 22 Φάση Β Πηγές Ενημέρωσης για Επαγγελματικό Προσανατολισμό 44% 45% 4 35% 3 25% 2 18% 18% Έως 16 Πάνω από 16 15% 1 5% Περιοδικά Ραδιόφωνο 454

Παράγοντες Επιρροής σε Επιλογή Συγκεκριμένου Επαγγέλματος Επικεντρώνοντας την προσοχή στους μαθητές οι οποίοι έχουν ήδη αποφασίσει τι επάγγελμα θα ακολουθήσουν, εξετάζονται οι παράγοντες που τους επηρέασαν σε αυτή την επιλογή τους. Έτσι διαπιστώνεται ότι οι μαθητές άνω του 16 επηρεάζονται περισσότερο από το οικογενειακό και συγγενικό περιβάλλον, ενώ οι μαθητές με βαθμολογία έως 16 δείχνουν να στηρίζουν την επιλογή επαγγέλματός τους σε προσωπική επιλογή (σε μεγαλύτερο βαθμό από τους υπόλοιπους μαθητές). Να σημειωθεί, πάντως, ότι οι διαφορές αυτές ήταν σημαντικές μόνο στην δεύτερη φάση της έρευνας. Παράγοντες Επιρροής Βαθμολογία Γυμνασίου (Φάση Β) Έως 16 Πάνω από 16 Βάση Προσωπική Επιλογή 12 5 17 75.0 26.32% 48.57% Οικογένεια, συγγενείς 2 9 11 12.5 47.37% 31.43% Βάση (# μαθητών) 16 19 Φάση Β Παράγοντες Επιρροής σε Επιλογή Επαγγέλματος 75% 8 7 6 47% 5 Έως 16 4 3 2 26% 13% Πάνω από 16 1 Προσωπική Επιλογή Οικογένεια, συγγενείς 455

4.2.2.4 Εκπαιδευτικές Επιλογές Στο σημείο αυτό διαπιστώνεται μια σημαντική διαφοροποίηση των μαθητών ως προς τις εκπαιδευτικές επιλογές που κάνουν (αν θα συνεχίσουν τις σπουδές και μετά το Λύκειο ή όχι). 456

Απόφαση για Σπουδές μετά το Λύκειο Αν και οι μαθητές των δυο επιπέδων βαθμολογιών που εξετάζονται δεν διαφέρουν όσον αφορά την απόφασή τους να συνεχίσουν τις σπουδές τους και μετά το Λύκειο, υπάρχει σημαντική διαφοροποίηση αναφορικά με το επίπεδο σπουδών στο οποίο στοχεύουν. Και στις δυο φάσεις, παρατηρούμε ότι η συντριπτική πλειοψηφία των μαθητών με βαθμό πάνω από 16 στοχεύουν σε σπουδές σε κάποιο ΑΕΙ και κανείς δεν επιθυμεί σπουδές σε ΤΕΙ, ενώ στην περίπτωση των μαθητών με βαθμολογία κάτω από 16 υπάρχει ένα σημαντικό ποσοστό μαθητών που ενδιαφέρεται για σπουδές σε ΤΕΙ. Βαθμολογία Γυμνασίου Επίπεδο σπουδών Φάση Α Φάση Β Έως 16 Πάνω από 16 Έως 16 Πάνω από 16 ΙΕΚ 1 0 1 1 4.76% 0.0 4.35% 4.55% ΤΕΙ 6 0 5 0 28.57% 0.0 21.74% 0.0 ΑΕΙ 14 21 17 21 66.67% 100.0 73.91% 95.45% Σύνολο 21 21 23 22 10 10 10 10 Επίπεδο Σπουδών 12 10 8 6 4 Έως 16 (Α) Πάνω από 16 (Α) Έως 16 (Β) Πάνω από 16 (Β) 2 ΙΕΚ ΤΕΙ ΑΕΙ 457

4.2.2.5 Άποψη Μαθητών για Ζητήματα Εργασίας Η μόνη διαφοροποίηση που εντοπίζεται εδώ έχει να κάνει με τον συσχετισμό των υπο-εξέταση επαγγελμάτων με μια σειρά εργασιακών αξιών. Χαρακτηριστικά Συγκεκριμένων Επαγγελμάτων Τέλος, παρατηρείται ότι υπάρχουν διαφορές και μεταξύ του βαθμού με τον οποίο μαθητές διαφορετικών βαθμολογιών συσχετίζουν διαφορά χαρακτηριστικά επαγγελμάτων με κάποια συγκεκριμένα επαγγέλματα. Αναλυτικότερα, πριν τις επισκέψεις οι μαθητές υψηλότερης βαθμολογίας θεωρούσαν (σε μεγαλύτερο βαθμό από τους υπόλοιπους μαθητές) ότι οι βιβλιοθηκονόμοι έχουν αρκετό ελεύθερο χρόνο. Βαθμολογία Γυμνασίου Βιβλιοθηκονόμος Φάση Α Φάση Β Έως 16 Πάνω από 16 Έως 16 Πάνω από 16 Αρκετός ελεύθερος χρόνος (**) 5.78 6.95 5.63 6.27 (**) Στην Φάση Β δεν υπάρχει στατιστικά σημαντική διαφορά 458

4.2.3 Μελέτη Επίδρασης Μορφωτικού Επιπέδου Γονέων Στην ενότητα αυτή παρουσιάζονται οι τομείς της άποψης και συμπεριφοράς των μαθητών στους οποίους παρατηρήθηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ μαθητών με διαφορετικό εκπαιδευτικό επίπεδο γονέων. Ο όρος 'υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης' αναφέρεται στις περιπτώσεις όπου και οι δυο γονείς έχουν ολοκληρώσει, τουλάχιστον, τις σπουδές στο Λύκειο, ενώ μαθητές με γονείς χαμηλότερου μορφωτικού επιπέδου ανήκουν στην πρώτη κατηγορία (μέσο επίπεδο). 4.2.3.1 Βασικά Χαρακτηριστικά και Συνήθειες Μαθητών Όπως φαίνεται και στην συνέχεια, το επίπεδο εκπαίδευσης των γονέων επηρεάζει τόσο την σχολική επίδοση των μαθητών (ώρες προετοιμασίας μαθημάτων) όσο και την συχνότητα ενασχόλησής τους με κάποιες εξωσχολικές δραστηριότητες. Σχολική Επίδοση Ο πίνακας που ακολουθεί δείχνει μια ιδιαίτερα έντονη διαφορά μεταξύ αγοριών και κοριτσιών όσον αφορά τις ώρες που αφιερώνουν ημερησίως για να προετοιμάσουν τα μαθήματα του σχολείου τους. Για την ακρίβεια, τα αγόρια αφιερώνουν, κατά μέσο όρο, 2.1 ώρες την ημέρα, ενώ τα κορίτσια 3.9 ώρες. Ώρες προετοιμασίας Επίπεδο Εκπαίδευσης Γονέων μαθημάτων Μέσο Υψηλό Μέσος Όρος 2.13 3.91 Τυπική Απόκλιση 1.46 1.63 Τυπικό Σφάλμα Μέσου 0.35 0.31 459

Εξωσχολικές Δραστηριότητες Μεταξύ των διαφόρων εξωσχολικών δραστηριοτήτων που μελετήθηκαν, το επίπεδο εκπαίδευσης των γονέων φαίνεται να επηρεάζει μόνο την ενασχόληση των μαθητών με το διάβασμα εφημερίδων. Όπως θα ήταν άλλωστε και λογικό, όταν το επίπεδο εκπαίδευσης των γονέων είναι υψηλό οι μαθητές συνηθίζουν να διαβάζουν συχνότερα εφημερίδες. Συχνότητα ανάγνωσης Επίπεδο Εκπαίδευσης Γονέων εφημερίδας Μέσο Υψηλό Σύνολο 10-20 ώρες 1 1 2 4.35% 5.0 4.65% Λιγότερο από 10 0 5 5 ώρες 0.0 25.0 11.63% Σπάνια 19 12 31 82.61% 60.0 72.09% Ποτέ 3 2 5 13.04% 10.0 11.63% Σύνολο 23 20 43 10 10 10 Συχνότητα ανάγνωσης εφημερίδων 9 83% 8 7 6 6 5 4 3 25% Μέσο Υψηλό 2 1 4% 5% 13% 1 10-20 ώρες Λιγότερο από 10 ώρες Σπάνια Ποτέ 460

4.2.3.2 Παράγοντες Επιρροής σε Επαγγελματικό Προσανατολισμό Η επίδραση του εκπαιδευτικού επιπέδου των γονέων στην διαδικασία επαγγελματικού προσανατολισμού των νέων γίνεται αισθητή μέσα από τον τρόπο που διαφοροποιείται η επιρροή κάποιων παραγόντων στον επαγγελματικό προσανατολισμό των μαθητών. Παράγοντες Επιρροής σε Επιλογή Επαγγέλματος Η επίδραση του κοινωνικού περιγύρου στην επιλογή επαγγέλματος από τους μαθητές είναι το μόνο στοιχείο (μεταξύ διαφόρων παραγόντων επιρροής) που σχετίζεται με το επίπεδο εκπαίδευσης των γονέων. Όπως είναι εμφανές και από το ακόλουθο γράφημα, η επίδραση του κοινωνικού περιγύρου είναι πολύ πιο έντονη για τους μαθητές με γονείς υψηλού επιπέδου εκπαίδευσης. Επίπεδο Εκπαίδευσης Γονέων Επίδραση από Φάση Α Φάση Β κοινωνικό περίγυρο Μέσο Υψηλό Μέσο Υψηλό Πολύ σημαντική 2 1 0 2 8.7 5.0 0.0 10.0 Σημαντική 8 14 10 14 34.78% 70.0 43.48% 70.0 Καθόλου σημαντική 13 5 13 4 56.52% 25.0 56.52% 20.0 Σύνολο 23 20 23 20 10 10 10 10 Επίδραση κοινωνικού περιγύρου 8 6 4 Μέσο(Α) Υψηλό(Α) Μέσο(Β) Υψηλό(Β) 2 Πολύ σημαντική Σημαντική Καθόλου σημαντική 461

4.2.3.3 Άποψη Μαθητών για Ζητήματα Εργασίας Τέλος, το επίπεδο εκπαίδευσης των γονέων επιδρά σημαντικά στον τρόπο με τον οποίο οι μαθητές αντιλαμβάνονται την επαγγελματική επιτυχία, καθώς και στο βαθμό με τον οποίο συσχετίζουν μια σειρά εργασιακών αξιών με κάποια συγκεκριμένα επαγγέλματα. Χαρακτηριστικά Επιτυχημένου Επαγγελματία Σχετικά με τα στοιχεία τα οποία οι μαθητές θεωρούν ότι χαρακτηρίζουν τον επιτυχημένο επαγγελματία, η μόνη διαφοροποίηση εντοπίζεται στην άποψη τους για το αν ο δυναμισμός χαρακτηρίζει τον επιτυχημένο επαγγελματία. Στην φάση Α ειδικά, οι μαθητές με γονείς μέσου επιπέδου εκπαίδευσης δίνουν σαφώς μεγαλύτερη βαρύτητα στο στοιχείο αυτό ως χαρακτηριστικό του επιτυχημένου επαγγελματία. Χαρακτηριστικά Επίπεδο Εκπαίδευσης Γονέων επιτυχημένου Φάση Α Φάση Β επαγγελματία Μέσο Υψηλό Μέσο Υψηλό Δυναμικός 18 8 14 6 75.0 40.0 58.33% 30.0 Βάση (#μαθητών) 24 20 24 20 Δυναμικός 8 75% 58% 6 4 4 3 Μέσο Υψηλό 2 Φάση Α Φάση Β 462

Χαρακτηριστικά Συγκεκριμένων Επαγγελμάτων Τέλος, παρατηρείται ότι υπάρχουν διαφορές και μεταξύ του 'βαθμού' με τον οποίο μαθητές με γονείς διαφορετικού εκπαιδευτικού επιπέδου συσχετίζουν τις εργασιακές αξίες με κάποια συγκεκριμένα επαγγέλματα. Μετά τις επισκέψεις οι μαθητές με γονείς υψηλού επιπέδου εκπαίδευσης αποδίδουν περισσότερο ελεύθερο χρόνο (από τους άλλους μαθητές) στους βιβλιοθηκονόμους. Όσον αφορά το επάγγελμα του λογιστή εντοπίζονται, επίσης, ενδιαφέρουσες διαφοροποιήσεις. Πριν τις επισκέψεις οι μαθητές με γονείς υψηλού εκπαιδευτικού επιπέδου είχαν εντονότερη από τους άλλους μαθητές την πεποίθηση ότι το επάγγελμα του λογιστή συνδέεται με την ανεργία. Μετά τις επισκέψεις οι διαφορές αφορούν τα στοιχεία της καλής αμοιβής, του ανταγωνισμού και της σύνδεσης με τα ενδιαφέροντα των μαθητών. Για την ακρίβεια μαθητές με γονείς μέσου επιπέδου εκπαίδευσης θεωρούν ότι οι λογιστές πληρώνονται καλύτερα, έχουν μικρότερο ανταγωνισμό και το επάγγελμα αυτό συνδέεται περισσότερο με τα ενδιαφέροντά τους. Επίπεδο Εκπαίδευσης Γονέων Βιβλιοθηκονόμος Φάση Α Φάση Β Μέσο Υψηλό Μέσο Υψηλό Αρκετός ελεύθερος χρόνος (*) 6.30 6.20 5.29 6.55 (*) Στην Φάση Α δεν υπάρχει στατιστικά σημαντική διαφορά Επίπεδο Εκπαίδευσης Γονέων Λογιστής Φάση Α Φάση Β Μέσο Υψηλό Μέσο Υψηλό Καλή αμοιβή (*) 6.25 6.40 7.17 6.15 Ανεργία (**) 5.00 6.56 5.83 5.95 Σκληρός ανταγωνισμός (*) 5.63 6.20 6.00 7.10 Έχει σχέση με τα ενδιαφέροντά μου (*) 3.58 3.10 4.75 2.75 (*) Στην Φάση Α δεν υπάρχει στατιστικά σημαντική διαφορά (**) Στην Φάση Β δεν υπάρχει στατιστικά σημαντική διαφορά 463