Γιούλη Βαϊοπούλου Ανδρονίκη Χατζηαποστόλου 1
2
Ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) οργάνωσε το 1997 την έρευνα PISA: η αξιολόγηση του βαθμού στον οποίο 15χρονοι μαθητές είναι σε θέση να εφαρμόζουν τις γνώσεις και τις δεξιότητες που απέκτησαν στο σχολείο στην κατανόηση κειμένου, τα μαθηματικά, τις φυσικές επιστήμες και στην επίλυση προβλημάτων. (Τριανταφυλλίδου, 2007) 3
Η διαδικασία υλοποίησης καθορίζεται από διεθνή ερευνητικά ιδρύματα (PISA Consortium) και είναι κοινή για όλες τις συμμετέχουσες χώρες. Στην Ελλάδα: το Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας (Κ.Ε.Ε.) και από το 2012 το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (Ι.Ε.Π.). Με την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων του διαγωνισμού και την κατάταξη των χωρών που συμμετέχουν σε μία αξιολογική σειρά, αρχίζει η επεξεργασία, η ανάλυση και η αξιοποίηση των αποτελεσμάτων. (Καζαντζής, χ.χ. Τριανταφυλλίδου, 2007) 4
5
Διάγραμμα. Διαχρονική σύγκριση των αποτελεσμάτων Ελλάδας-Γερμανίας ως προς το γλωσσικό γραμματισμό 6
Διάγραμμα. Διαχρονική σύγκριση των αποτελεσμάτων Ελλάδας-Γερμανίας ως προς το μαθηματικό γραμματισμό 7
Διάγραμμα. Διαχρονική σύγκριση των αποτελεσμάτων Ελλάδας-Γερμανίας ως προς το επιστημονικό γραμματισμό 8
Διάγραμμα. Διαχρονική σύγκριση των αποτελεσμάτων Ελλάδας-Γερμανίας ως προς όλους τους τύπους γραμματισμού 9
10
Η γερμανική κοινωνία υπέστη μια πραγματική πολιτισμική κρίση μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων της PISA2000. Πρόκειται για το πρώτο εκπαιδευτικό σοκ της χώρας, το λεγόμενο PISA-shock. (Παπαξάνθη, 2009 Breakspear, 2012) 11
Ο γερμανικός λαός παρουσιάζεται ανέκαθεν υπερήφανος για το πρωτοπόρο εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας του και τους σημαντικούς επιστήμονες που διαμόρφωσε. Για τους Γερμανούς η αμφισβήτηση της εκπαίδευσης σήμαινε την αμφισβήτηση της ίδιας της ιδέας του γερμανικού έθνους. Τα αποτελέσματα της PISA2000 θεωρήθηκαν καταστροφικά, καθώς δεν ταίριαζαν στην εικόνα ενός λαού «ποιητών και φιλοσόφων». (Krüger, 2003 Pongratz, 2006 Tröhler, 2011) 12
Εκείνη την περίοδο, η PISA αποδείχθηκε ένα «τσίρκο των ΜΜΕ»: τα αρνητικά αποτελέσματα, που θεωρήθηκαν «σκάνδαλο», κυριαρχούσαν στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων παντός είδους ειδήμονες καλούνταν να καταθέσουν ερμηνείες και προτάσεις το Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης ανακοίνωσε μια σειρά δημόσιων διαλέξεων με θέμα «Είμαστε ακόμη ένας λαός ποιητών και στοχαστών;» προβολή τηλεοπτικού προγράμματος με την ονομασία "PISA - the Test". (Pereyra et al., 2011 Lingens, 2005 Grek, 2009 Tröhler, 2011 Fuchs & Wößmann, 2006) 13
1. Η πενιχρή εκπαιδευτική της θεωρία αναπτύχθηκε στο πλαίσιο της οικονομικής θεωρίας του ανθρώπινου κεφαλαίου 2. Δε λαμβάνει υπόψη την πολιτισμική ανομοιογένεια των κρατών κι έτσι τα παραγόμενα αποτελέσματα δεν είναι συγκρίσιμα 3. Αυτό που πράγματι μετράει δεν συνδέεται με την επιτυχία των μαθητών στην καθημερινότητα, αλλά εικάζει για την επιτυχία τους στο μέλλον. (Tröhler, 2011) 14
Η πλειονότητα του γερμανικού εκπαιδευτικού κόσμου αντιμετώπισε τελικά αυτό το σοκ ως ευεργετικό σοκ, ως αφετηρία για αναζήτηση των τρωτών σημείων της εκπαίδευσης και για τη βελτίωσή της, ανοίγοντας έναν μεγάλο κύκλο συζητήσεων. (Grek, 2009 Breakspear, 2012 Lingens, 2005 Martens & Leibfried, 2008) 15
Οι εκπαιδευτικές αρχές πρότειναν επείγουσες μεταρρυθμίσεις όπως: ριζικό αναπροσανατολισμό των Προγραμμάτων Σπουδών προς τα αποτελέσματα (outputs) θέσπιση standards ποιότητας της παρεχόμενης εκπαίδευσης ουσιαστικότερη υποστήριξη των μαθητών με δυσκολίες πρόσβασης στην εκπαίδευση εθνική αξιολόγηση των μαθητών. (Παπαξάνθη, 2009 Grek, 2009) 16
Ο διάλογος είχε ως αποτέλεσμα την ενίσχυση της εμπειρικής εκπαιδευτικής έρευνας, ώστε να αποτελέσει τη στέρεα βάση μελλοντικών πολιτικών αποφάσεων. Η έρευνα PISA λειτούργησε ως εργαλείο παρακολούθησης της εκπαιδευτικής αποτελεσματικότητας των ομόσπονδων κρατιδίων. Βελτίωση των επιδόσεων των Γερμανών μαθητών. (Leutner & Wirth, 2005 Breakspear, 2012) 17
Η εκπαιδευτική ηγεσία χαιρέτισε τη βελτίωση των επιδόσεων, όμως αυτό δε σήμανε τον τερματισμό των σχετικών συζητήσεων. Οι Γερμανοί δεν έχουν ξεπεράσει το σοκ της αποτυχίας στο PISA 2000 και την πολιτική κρίση. (Στεργιόπουλος, 2008 www.spiegel.de) 18
Η επιρροή των συγκριτικών αποτελεσμάτων της έρευνας ήταν διαφορετική σε κάθε χώρα. Παρόμοια αντίδραση με τη Γερμανία είχαν η Δανία, η Ελβετία και η Ιαπωνία. Αντιθέτως, υπάρχουν και χώρες, όπως η Ελλάδα, η Ιταλία και η Ινδονησία, τα σκορ των οποίων είναι συστηματικά κάτω από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ, ζήτημα το οποίο δεν επηρέασε σημαντικά την εκπαιδευτική πολιτική. (Παπαξάνθη, 2009 Breakspear, 2012) 19
20
Αλλαγές στα Α.Π.Σ. (π.χ. της Γλώσσας), Αντικατάσταση παλαιών διδακτικών εγχειριδίων Η χαμηλή κατάταξη των Ελλήνων μαθητών δεν επέφερε καμία μεγάλη συζήτηση. Το γεγονός φαίνεται πως συνεχίζει να περνά απαρατήρητο από την ελληνική κοινωνία. (Αδριανουπολίτης, 2011) 21
Το Κ.Ε.Ε. Αποδέχεται ότι το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα παρουσιάζει αδυναμίες και, κατ επέκταση, πως τα αποτελέσματα της PISA έχουν πραγματικά ερείσματα. Θεωρεί βασική αιτία τη διαφορά στη στοχοθέτηση των ελληνικών Α.Π.Σ. σε σύγκριση με εκείνα των χωρών που διακρίθηκαν. Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα δίνει έμφαση στην απομνημόνευση εννοιών και στην επιτυχία στις εξετάσεις. Οι ερωτήσεις της PISA απαιτούν ικανότητες εφαρμογής των γνώσεων σε καθημερινά ζητήματα και καταστάσεις. (Καζαντζής, χ.χ. Αδριανουπολίτης, 2011 Παπασταματίου, 2008 Πράμας, 2007) 22
Η PISA προβάλλεται ως γενεσιουργός παράγοντας των διαφορών μεταξύ των κρατών. ΟΟΣΑ παγκόσμιος οικονομικός οργανισμός πίεση προς τα αναποτελεσματικά κράτη να εισαγάγουν τις επιθυμητές από την αγορά εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις. Δεν εξετάζει τη μόρφωση για τη ζωή, αλλά τις δεξιότητες των εργαζομένων που εκτιμά το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα. (Αδριανουπολίτης, 2011 Ζαντήρας, 2011) 23
Επικρατεί διστακτικότητα για την αποδοχή των πορισμάτων, λόγω: συμμετοχής χώρων με διαφορετική πολιτισμική παράδοση και κουλτούρα. διατομικών διαφορών σχετικά με τα κίνητρα και τη δυνατότητα εξοικείωσης με το υλικό αξιολόγησης. «οι μαθητές διαφορετικής προέλευσης θα ήταν σε θέση να χειριστούν το υλικό αξιολόγησης;» Υπήρχε ανησυχία: 1. αναγκαία ωριμότητα για απάντηση στις ερωτήσεις 2. ευκαιρία για ανάπτυξη δεξιοτήτων. (Πράμας, 2007) 24
Δεν διατυπώνονται συγκεκριμένες προτάσεις για τη βελτίωση των αποτελεσμάτων. Η κατάταξη της Ελλάδας στις τελευταίες θέσεις χρησιμοποιείται απλώς ως τεκμήριο από όποιον θέλει να κατακρίνει την εκπαιδευτική πολιτική των κυβερνήσεων. Επαναλαμβανόμενες εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις που εισάγουν ελάχιστες βελτιώσεις. (Κάτσικας, 2011 Αδριανουπολίτης, 2011) 25
26
Η ελληνική κοινωνία δε βίωσε κάποιο PISA-shock. Η κακή κατάταξη των Ελλήνων μαθητών δεν ακολουθήθηκε από δημόσιο διάλογο. Ο εκπαιδευτικός κόσμος παρέμεινε στην επιφάνεια της κριτικής. Οι σχετικές μεταρρυθμίσεις είναι λίγες και περιορισμένης έκτασης. Η Γερμανία απέδειξε ότι είναι εφικτή η αξιοποίηση ακόμη και των αρνητικών αποτελεσμάτων. 27
28