Πανελλήνιο Συνέδριο Επιστημών Εκπαίδευσης Τομ. 2014, 2014 Διαφοροποιημένες στρατηγικές για τη διδασκαλία και τη διεύθυνση της σχολικής τάξης κατάλληλες για τα ΥΨΙΜ Μούκα Ελένη Καλαμπαλίκη Αικατερίνη 10.12681/edusc.236 Copyright 2014 Πανελλήνιο Συνέδριο Επιστημών Εκπαίδευσης To cite this article: Μούκα, & Καλαμπαλίκη (2014). Διαφοροποιημένες στρατηγικές για τη διδασκαλία και τη διεύθυνση της σχολικής τάξης κατάλληλες για τα ΥΨΙΜ. Πανελλήνιο Συνέδριο Επιστημών Εκπαίδευσης, 2014, 187-198.
Διαφοροποιημένεσ ςτρατηγικέσ για τη διδαςκαλία και τη διεύθυνςη τησ ςχολικήσ τάξησ κατάλληλεσ για τα ΥΨΙΜ Μούκα Ελένη Εθπαηδεπηηθόο Πξσηνβάζκηαο Εθπαίδεπζεο, Med. Εθαξκνζκέλε Παηδαγσγηθή(emoyka@gmail.com) Καλαμπαλίκη Αικατερίνη Φνηηήηξηα ζην Π.Τ.Δ.Ε. Αζελώλ(katekala93@gmail.com) Πεξίιεςε Τα παηδηά ΥΧΙΜ(Υςειώλ Ιθαλνηήησλ Μάζεζεο) άξρηζαλ πιένλ λα αλαγλσξίδνληαη σο κέξνο ηεο ειιεληθήο ζρνιηθήο πξαγκαηηθόηεηαο, γεγνλόο πνπ θέξλεη ζην ηξαπέδη ησλ εθπαηδεπηηθώλ ζπδεηήζεσλ εξσηήκαηα ζρεηηθά κε ηελ εθπαηδεπηηθή αληηκεηώπηζή ηνπο, ηόζν ζην καθξν-επίπεδν ηεο ζρνιηθήο εθπαίδεπζεο όζν θαη ζην κηθξν-επίπεδν ηεο ζρνιηθήο ηάμεο. Η εηζήγεζή καο αλαθέξεηαη ζην κηθξν-επίπεδν ηεο ζρνιηθήο ηάμεο θαη έρεη σο ζηόρν λα αλαδεηρζνύλ νη δηαθνξνπνηεκέλεο παηδαγσγηθν-δηδαθηηθέο αλάγθεο ησλ ΥΧΙΜ θαη ε αλάγθε ρξήζεο δηαθνξνπνηεκέλσλ δηδαθηηθώλ ζηξαηεγηθώλ γηα ηελ εθπαίδεπζή ηνπο. Δπίζεο, λα αλαθεξζνύλ θαη λα πεξηγξαθνύλ αλαιπηηθά δηδαθηηθέο ζηξαηεγηθέο πνπ ζα έρνπλ λα θάλνπλ κε ηελ δηδαζθαιία αιιά θαη ηελ δηεύζπλζε ηεο ζρνιηθήο ηάμεο θαηάιιειεο γηα ηνπο καζεηέο ΥΧΙΜ. Τέινο, λα παξνπζηαζηνύλ ζπγθεθξηκέλεο δηδαθηηθέο πξνηάζεηο εθαξκνγήο ζηελ ηάμε γηα θάζε κηα ζηξαηεγηθή μερσξηζηά θαη λα πεξηγξαθνύλ ηα πξνζδνθώκελα απνηειέζκαηα από ηελ ρξήζε ησλ ζπγθεθξηκέλσλ ζηξαηεγηθώλ. Οη καζεηέο ΥΧΙΜ, ιόγσ ηεο αλαπηπγκέλεο καζεζηαθήο εηνηκόηεηάο ηνπο, ησλ πνιππνίθηισλ θαη έληνλσλ ελδηαθεξόλησλ ηνπο θαη ηνπ δηαθνξεηηθνύ ζηπι θαη πξνθίι κάζεζεο, έρνπλ αλάγθε εθαξκνγήο δηαθνξνπνηεκέλσλ ζηξαηεγηθώλ γηα ηελ εθπαίδεπζή ηνπο θάηη πνπ πξέπεη θαη λα απνηειεί θεληξηθή επηινγή γηα ην δάζθαιν ζην πιαίζην ηεο ζπλεθπαίδεπζεο καζεηώλ κε δηαθνξεηηθέο εθπαηδεπηηθέο θαη καζεζηαθέο αλάγθεο θαη δπλαηόηεηεο. Λέμεηο θιεηδηά: πςειέο ηθαλόηεηεο κάζεζεο, δηαθνξνπνηεκέλεο ζηξαηεγηθέο δηδαζθαιίαο, ζπλεθπαίδεπζε Abstract High ability students are considered nowadays a part of Modern Greek educational reality. This brings in the forefront of the educational debates, questions about the educational treatment of these children not only at the macro-level of the school education but also at the micro-level of the classroom. This paper refers to the microlevel of classroom and aims to point out the differentiated pedagogical and didactic needs of the high ability students and the need for differentiated teaching strategies for their education. In addition, intends to mention and describe thoroughly teaching strategies, which have to do with the management of the classroom, suitable for high ability students. Lastly, aims to present particular didactic proposals for the implementation of each strategy in class and to describe the expected results from the use of them. High ability students need differentiated strategies for their education, due to their developed learning readiness, their varied interests and different learning styles. This should be a lead option for the teacher in the context of inclusion of students with different educational and learning needs and capabilities.
Keywords: high ability students, differentiated teaching strategies, inclusion Πξνβιεκαηηζκνί θαη παξαδνρέο Η ζρνιηθή πξαγκαηηθόηεηα αιιά θαη ηα πνξίζκαηα ησλ επηζηεκνληθώλ εξεπλώλ καο αλαγθάδνπλ λα αιιάμνπκε ηνλ ηξόπν κε ηνλ νπνίν δηδάζθνπκε. Δξσηήκαηα αιιά θαη παξαδνρέο όπσο νη παξαθάησ, καο επηβάιινπλ λα δηεξεπλήζνπκε ηξόπνπο κε ηνπο νπνίνπο ζα δηαθνξνπνηήζνπκε ηελ δηδαζθαιία, ώζηε λα αληαπνθξίλεηαη ζηε δηαθνξεηηθόηεηα ηνπ καζεηηθνύ πιεζπζκνύ. Δίλαη γεγνλόο όηη νη εθπαηδεπηηθνί ηεο πξάμεο αλαγθάδνληαη λα δηδάμνπλ ζε αλνκνηνγελείο ηάμεο. Απηό ζεκαίλεη όηη ν δάζθαινο είλαη ππνρξεσκέλνο λα δηδάζθεη ζπγρξόλσο «θαινύο», «κέηξηνπο» θαη «αδύλαηνπο» καζεηέο θαη γηα ην ιόγν απηό ζπλήζσο πξνζαλαηνιίδεηαη ζηνλ κέζν θαη κέηξην καζεηή, πξνθαιώληαο δπζθνιίεο ζηνλ αδύλαην θαη θαζειώλνληαο ηνλ θαιό καζεηή. Κνηλή δηαπίζησζε είλαη σζηόζν όηη: Υπάξρνπλ παηδηά πνπ παξνπζηάδνπλ πςειή απόδνζε ή πνπ έρνπλ ηε δπλαηόηεηα λα ην θάλνπλ θαη βξίζθνληαη πάλσ από ην κέζν όξν θαη ηα θπζηνινγηθά επίπεδα ηεο ειηθίαο ηνπο. Τν δήηεκα ησλ πςειώλ ηθαλνηήησλ κάζεζεο αθνξά άηνκα από θάζε θνηλσληθό - νηθνλνκηθό επίπεδν. Δίλαη επηηαθηηθή ε αλάγθε γηα παξνρή ησλ θαιύηεξσλ εθπαηδεπηηθώλ ππεξεζηώλ (Bauer Shea, 1989, Heller et al 2000, Σνύιεο, 2000). 1. Οξηνζέηεζε ηεο έλλνηαο ΥΧΙΜ1 Σηηο κέξεο καο ε εθπαίδεπζε νθείιεη λα αμηνπνηεί ηηο δπλαηόηεηεο θάζε αηόκνπ, ώζηε λα επηηπγράλεη ηελ απηνβειηίσζε ηνπ θαη λα ζπκβάιιεη ζηελ πξναγσγή ηνπ θνηλσληθνύ ζπλόινπ. Σύκθσλα κε ηνλ Μαηζαγγνύξα (2008) «νη καζεηέο κε πςειέο λνεηηθέο ηθαλόηεηεο ιόγσ ησλ αλαπηπγκέλσλ γλσζηηθώλ, γλσζηαθώλ θαη δεκηνπξγηθώλ ηθαλνηήησλ, πξνδηαζέζεσλ, θηλήηξσλ θαη ελδηαθεξόλησλ έρνπλ ηε δπλαηόηεηα λα θαιύςνπλ ηε δηδαθηέα ύιε ηαρύηεξα θαη ζε αηζζεηά αλώηεξν επίπεδν αθαίξεζεο θαη πνιππινθόηεηαο από όηη ε ζπληξηπηηθή πιεηνλόηεηα ησλ ζπλνκειίθσλ ηνπο, κε απνηέιεζκα λα έρνπλ αλάγθε από έλα δηαθνξνπνηεκέλν εθπαηδεπηηθό Πξόγξακκα Σπνπδώλ». 1.2. Φαξαθηεξηζηηθά ησλ παηδηώλ κε Υςειέο Ιθαλόηεηεο Μάζεζεο Τα παηδηά ΥΧΙΜ ηείλνπλ λα παξνπζηάδνπλ αζύγρξνλε αλάπηπμε. Λόγσ ησλ πςειώλ γλσζηηθώλ ηθαλνηήησλ αληηιακβάλνληαη θαη αληηκεησπίδνπλ ηνλ θόζκν κε ηξόπν δηαθνξεηηθό. Από ηε δηεζλή βηβιηνγξαθία πξνθύπηεη όηη ηα παηδηά ΥΧΙΜ δηαθνξνπνηνύληαη ζε ηξία επίπεδα ζε ζρέζε κε ηα ραξαθηεξηζηηθά: σο πξνο ηε γεληθή ηνπο ζπκπεξηθνξά, ηνλ ηξόπν κάζεζεο θαη ηε δεκηνπξγηθόηεηά ηνπο (Bauer- Shea, 1989: 278-283) 1 Ο όξνο πξνέξρεηαη από ηελ εξγαζία ηνπ θ. Μαηζαγγνύξα (2008) θαη ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηα παηδηά πςειώλ ηθαλνηήησλ κάζεζεο.
Πην ζπγθεθξηκέλα, ε γεληθή ζπκπεξηθνξά ησλ παηδηώλ ΥΧΙΜ, θπξίσο, δηαθέξεη ζην όηη:. Μπνξνύλ λα θαηαθηήζνπλ κία έλλνηα ή δεμηόηεηα γξήγνξα θαη εύθνια Γελ ρξεηάδνληαη θαζνδήγεζε Δίλαη πεξίεξγα θαη πξόζπκα λα κάζνπλ λέα πξάγκαηα Αλαιακβάλνπλ πξσηνβνπιίεο θαη ππεπζπλόηεηεο Σε ό,ηη αθνξά ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο κάζεζεο: Έρνπλ έληνλε παξαηεξεηηθόηεηα θαη δηαθξίλνπλ εύθνια ηηο ιεπηνκέξεηεο Έρνπλ αλαπηπγκέλε ηθαλόηεηα αθαίξεζεο, αληίιεςεο θαη ζύλζεζεο ηδεώλ Γηαθξίλνπλ θαη εληνπίδνπλ εύθνια ηηο αηηίεο θαη ηα απνηειέζκαηα Παξνπζηάδνπλ έληνλε δηάζεζε θξηηηθήο θαη αμηνιόγεζεο Αλαιύνπλ ζπζηεκαηηθά θαη νξγαλσκέλα Τα παηδηά ΥΧΙΜ δηαζέηνπλ δεκηνπξγηθέο ηθαλόηεηεο κε ηηο αθόινπζεο κνξθέο: Αλαπηύζζνπλ θαη εθθξάδνπλ πξσηόηππεο ηδέεο Αξέζθνληαη λα ζπκκεηέρνπλ ζηελ επίιπζε πεξίπινθσλ θαηαζηάζεσλ Καηαζθεπάδνπλ ππνζέζεηο Γηαζέηνπλ έληνλε θαληαζία, δεκηνπξγηθόηεηα Δμαηηίαο ησλ ραξαθηεξηζηηθώλ ηνπο, ινηπόλ, είλαη ηδηαίηεξα επάισηα θαη γη απηό ρξεηάδνληαη θαηάιιεια θαη εμεηδηθεπκέλα πξνγξάκκαηα εθπαίδεπζεο (BauerShea, 1989:278-283, Burt, 1975:161-172, Cohen, 1966, Van-Tassel Baska, 1992, Σαξίδνπ, 2007:160-161). 1.3. Η ζρέζε κεηαμύ ησλ γλσζηηθώλ ραξαθηεξηζηηθώλ, καζεζηαθώλ αλαγθώλ θαη Α.Π. γηα ηα ΥΧΙΜ Σύκθσλα κε ηε Van Tassel Baska (1992) ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ πςηκ ζπλδένληαη κε ηηο καζεζηαθέο αλάγθεο θαη αθνινύζσο απαηηείηαη γη απηό ην ιόγν θαη ε θαηάιιειε δηαθνξνπνίεζε ηνπ Α.Π. Γλσζηηθά ραξαθηεξηζηηθά Ιθαλόηεηα ρεηξηζκνύ αθεξεκέλσλ ελλνηώλ Μαζεζηαθέο αλάγθεο Γηαθνξνπνίεζε ηνπ Α.Π. Παξνπζίαζε ζπκβνιηθώλ ζπζηεκάησλ ζηα πςειόηεξα επίπεδα αθαίξεζεο Μεγάιε δύλακε ζπγθέληξσζεο Πεξηζζόηεξνο ρξόλνο πνπ ηνπο επηηξέπεη ηελ εκβάζπλζε ζε ζπγθεθξηκέλε πεξηνρή ελδηαθέξνληνο Έθζεζε ζε πνιιέο απόςεηο θαη πεδία Δηζαγσγή λέσλ ζπκβνιηθώλ ζπζηεκάησλ ( Η.Υ., μέλε γιώζζα, ζηαηηζηηθή) ζε πξσηκόηεξα ζηάδηα αλάπηπμεο. Αλαδηάξζξσζε βαζηθώλ δεμηνηήησλ ηνπ Α.Π. Γηαθνξνπνηεκέλνο ζρεδηαζκόο ηεο καζεηηθήο εξγαζίαο ζην Α.Π. Γηάζεζε ρξόλνπ γηα ζρέδηα εξγαζίαο ή θαη εξγαζία ζε κηθξέο νκάδεο. Γηεπηζηεκνληθό Α.Π. (εηδηθέο ζεκαηηθέο ελόηεηεο Ιθαλόηεηα λα θάλνπλ ζπλδέζεηο θαη λα
αλαδείμνπλ ζρέζεηο αλάκεζα ζε άζρεηα δεδνκέλα έξεπλαο αλζξσπηζηηθέο ζπνπδέο θαη ζπλαθείο ηέρλεο).φξήζε πνιιαπιώλ θεηκέλσλ, πιηθώλ θαη πόξσλ. Ιθαλόηεηα Γξήγνξν πέξαζκα Αλαδηάξζξσζε καζεζηαθήο απνκλεκόλεπζεο θαη κέζα από ηε δνκήο γηα λα πξνζαξκόζεη ηηο γξήγνξεο εθκάζεζεο δηδαζθαιία βαζηθώλ καζεηηθέο ηθαλόηεηεο ησλ δεμηνηήησλ θαη καζεηώλ απηώλ. (επηηάρπλζε ελλνηώλ ζηηο θαη πεξηνξηζκόο ησλ παξαδνζηαθέο πεξηνρέο δξαζηεξηνηήησλ εκπέδσζεο). Πην νηθνλνκηθή Καηλνύξην Α.Π. νξγαλσκέλν νξγάλσζε θαηλνύξγησλ θαη επέιηθην θαη ελνπνηεκέλν. πεξηνρώλ κάζεζεο Πνιιαπιά ελδηαθέξνληα Γπλαηόηεηα λα Γεκηνπξγία καζεζηαθώλ πιαηηά βάζε πιεξνθνξηώλ επηιέμνπλ πεξηνρέο θέληξσλ ζην ζρνιείν γηα ελδηαθέξνληνο ζηε δξαζηεξηόηεηεο επέθηαζεο. ζρνιηθή εξγαζία θαη Μαζεζηαθά ζπκβόιαηα. λα πξνρσξήζνπλ ζε Απηνθαζνδεγνύκελε κάζεζε εκβάζπλζε ζηελ πεξηνρή ηεο επηινγήο ηνπο πεγή: Van Tassel Baska, 1992, p.54 2. Η Γηαθνξνπνίεζε σο δεηνύκελν ηνπ ζύγρξνλνπ ζρνιείνπ Δίλαη αιήζεηα, όηη ε δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο, δελ είλαη κηα ηδέα πνπ μεθύηξσζε πξόζθαηα σο κηα θαηλνηνκία ζηελ εθπαίδεπζε. Τηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο ηα πνξίζκαηα ησλ επηζηεκώλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ αγσγή θαη ηελ εθπαίδεπζε ηνπ παηδηνύ έρνπλ κεηαβάιιεη εληειώο ηηο αληηιήςεηο γηα ηνλ ηξόπν κε ηνλ νπνίν καζαίλνπλ ηα παηδηά (Tomlinson, 2004:33). Παξαθάησ ζα αλαθέξσ κεξηθνύο από ηνπο ιόγνπο πνπ επηβάιινπλ ηελ δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο. 2.1. Η λνεκνζύλε είλαη κεηαβιεηή O Gardner κε ηε ζεσξία ηνπ πεξί πνιιαπιώλ ηύπσλ λνεκνζύλεο κίιεζε γηα νρηώ ηύπνπο λνεκνζύλεο: ιεθηηθν-γισζζηθή, ινγηθν-καζεκαηηθή, ρσξηθή, κνπζηθή, θηλαηζζεηηθή, ελδνπξνζσπηθή/ δηαπξνζσπηθή θαη λαηνπξαιηζηηθή. Ο Robert Sternberg πξνηείλεη ηξεηο ηύπνπο λνεκνζύλεο: αλαιπηηθό, πξαθηηθό θαη δεκηνπξγηθό. Παξά ην γεγνλόο όηη νη νλνκαζίεο ησλ ηύπσλ λνεκνζύλεο δηαθέξνπλ κεηαμύ ηνπο, εθπαηδεπηηθνί, ςπρνιόγνη θαη εξεπλεηέο έρνπλ θαηαιήμεη ζηα αθόινπζα ζεκαληηθά ζπκπεξάζκαηα: Η λνεκνζύλε είλαη εμειίμηκε θαη ππάξρεη ε δπλαηόηεηα αλάπηπμήο ηεο κέζσ ηεο ελδπλάκσζεο ησλ δπλαηνηήησλ καο θαη ηεο βειηίσζεο ησλ αδπλακηώλ καο (Colangelo, N., Davis, G., 2003:42). Απηό ζεκαίλεη όηη ε παξνρή πινύζησλ καζεζηαθώλ εκπεηξηώλ κπνξεί λα απμήζεη ηελ λνεκνζύλε ησλ παηδηώλ ελώ ε ζηέξεζε ηέηνησλ εκπεηξηώλ λα ηελ πεξηνξίζεη. Σθεθηόκαζηε, καζαίλνπκε θαη δεκηνπξγνύκε κε δηαθνξεηηθνύο ηξόπνπο. Η αλάπηπμε ησλ δπλαηνηήησλ καο επεξεάδεηαη από ηελ αληηζηνηρία απηνύ πνπ καζαίλνπκε κέζσ ησλ ηδηαίηεξσλ ηύπσλ ηεο λνεκνζύλεο. Σύκθσλα κε έξεπλεο πνπ αθνξνύλ ηελ ιεηηνπξγία ηνπ εγθεθάινπ, ηα λεύξα ηνπ εγθεθάινπ απμάλνληαη θαη αλαπηύζζνληαη όηαλ ελεξγνπνηνύληαη, ελώ
αηξνθνύλ όηαλ παξακέλνπλ ζε ιαλζάλνπζα θαηάζηαζε. Άξα ε ελεξγεηηθή κάζεζε αιιάδεη ηε θπζηνινγία ηνπ εγθεθάινπ.(tomlinson, 2004: 34-35) Σπκπεξαζκαηηθά, νη εθπαηδεπηηθνί ζα πξέπεη λα είλαη πξνεηνηκαζκέλνη γηα ηελ δηαθνξεηηθόηεηα ζηελ αλάπηπμε ηεο, θαη έηνηκνη λα ππνζηεξίμνπλ ηα δηαθνξεηηθά επίπεδα θαη ηηο αλάγθεο κέζα ζην ίδην καζεζηαθό πεξηβάιινλ.(tomlinson, 2002: 3) 2.2. Ο εγθέθαινο δηςά γηα κάζεζε κε λόεκα Ο εγθέθαινο ζπγθξαηεί κόλν έλα ειάρηζην πνζνζηό κεκνλσκέλσλ ή άζρεησλ κεηαμύ ηνπο πιεξνθνξηώλ είλαη όκσο απνδνηηθόηεξνο ζηε δηαηήξεζε πιεξνθνξηώλ πνπ έρνπλ ζπλνρή. Οη πιεξνθνξίεο απηέο νξγαλώλνληαη γύξσ από θαηεγνξίεο θαη ηδέεο έλλνηεο - νη νπνίεο απμάλνπλ ηε λνεκαηηθόηεηα ησλ πιεξνθνξηώλ. Οη έλλνηεο απνηεινύλ ηηο κνλάδεο ζθέςεο θαη γλώζεο, πνπ καο επηηξέπνπλ λα νξγαλώζνπκε ηελ εκπεηξία καο γη απηό θαη ην Αλαιπηηθό Πξόγξακκα Σπνπδώλ όισλ αλεμαηξέησο ησλ καζεκάησλ ελδείθλπηαη λα νξγαλώλεηαη ελλνηνθεληξηθά (Μαηζαγγνύξαο, 2007: 207). Δπίζεο, ζύκθσλα κε ηελ Tomlinson, ηα άηνκα καζαίλνπλ θαιύηεξα όηαλ ζπλδένπλ ην θαηλνύξην κε θάηη πνπ ήδε θαηαλννύλ. (Tomlinson, 2004: 35-36). 2.3. Οη άλζξσπνη καζαίλνπλ θαιύηεξα όηαλ αληηκεησπίδνπλ κέηξηα πξόθιεζε Έξεπλεο γύξσ από ηε ιεηηνπξγία ηνπ εγθεθάινπ έρνπλ δείμεη όηη ηα άηνκα καζαίλνπλ θαιύηεξα όηαλ βξίζθνληαη ζε καζεζηαθό πεξηβάιινλ πνπ ζπληζηά ινγηθνύ βαζκνύ πξόθιεζε. Οη εθπαηδεπηηθνί πξέπεη λα ζπκνύληαη όηη απηό πνπ απνηειεί ζήκεξα ινγηθνύ βαζκνύ πξόθιεζε δε ζα πξνζθέξεη ηελ ίδηα πξόθιεζε αύξην. Οη πξνθιήζεηο πξέπεη λα απμάλνληαη αλάινγα κε ηελ πξόνδν ησλ καζεηώλ. Δπνκέλσο ζύκθσλα κε ηελ Tomlinson (2004) επεηδή νη καζεηέο καο δε βξίζθνληαη ζην ίδην επίπεδν εηνηκόηεηαο, απηό πνπ απνηειεί ινγηθνύ βαζκνύ πξόθιεζε θαη θίλεηξν γηα έλα καζεηή κπνξεί λα απνηειεί ειάρηζηε πξόθιεζε γηα έλαλ ζπκκαζεηή ηνπ. Ο ίδηνο καζεζηαθόο ζηόρνο κπνξεί λα δεκηνπξγεί πνιιή πίεζε ζε θάπνην άιιν καζεηή. Γη απηό ην ιόγν, νη καζεζηαθνί ζηόρνη πξέπεη λα πξνζαξκόδνληαη ζην καζεζηαθό επίπεδν θάζε καζεηή θαη λα θιηκαθώλνληαη κε βάζε ηελ πνιππινθόηεηα ηνπο θαη ηελ πξόθιεζε πνπ δεκηνπξγνύλ, έηζη ώζηε νη καζεηέο λα καζαίλνπλ ζπλερώο (Tomlinson, 2004: 36-37). 2.4. Γηαθνξνπνηεκέλε εθπαίδεπζε Η δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο είλαη έλαο νξγαλσκέλνο θαη επέιηθηνο ηξόπνο πξνιεπηηθήο πξνζαξκνγήο ηεο δηδαζθαιίαο θαη κάζεζεο, ώζηε ε δηδαζθαιία λα αληαπνθξίλεηαη ζην επίπεδν ησλ καζεηώλ ( Tomlinson, 2004: 22,28,73-74 ζε πξνζαξκνγή). Σθνπόο ηεο δηαθνξνπνηεκέλεο δηδαζθαιίαο είλαη ε νηθνδόκεζε ηεο γλώζεο γηα όινπο ηνπο καζεηέο, πνπ ζα επηθέξεη ηε κεγηζηνπνίεζε ηνπ θηλήηξνπ γηα γλσζηηθή θαη κεηαγλσζηηθή αλάπηπμε θαη ηεο επίδνζεο ηνπ θάζε καζεηή. (Gagatsis & Koutselini, 2000). Ο δάζθαινο θαιείηαη λα εθαξκόζεη ην κνληέιν ηεο πνιπεπίπεδεο δηαθνξνπνίεζεο δειαδή δηαθνξνπνηεκέλεο δηαδηθαζίεο πνπ αθνξνύλ παξεκβάζεηο ηνπ ζηα δνκηθά ζηνηρεία ηνπ Αλαιπηηθνύ Πξνγξάκκαηνο όπσο ην πεξηερόκελν, ηνπο ζηόρνπο, ηε δηαδηθαζία, ην καζεζηαθό πεξηβάιινλ θαη ηα καζεζηαθά πξντόληα. Η δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο ζρεδηάδεηαη επίζεο αλάινγα κε:
ηελ εηνηκόηεηα, δειαδή ην ζεκείν εηζόδνπ ελόο καζεηή ζε κία ζπγθεθξηκέλε έλλνηα ή δεμηόηεηα. ην ελδηαθέξνλ, πνπ αλαθέξεηαη ζηελ έιμε, ηελ πεξηέξγεηα ή ην πάζνο ελόο παηδηνύ γηα έλα ζπγθεθξηκέλν ζέκα ή κηα δεμηόηεηα. θαη ην καζεζηαθό πξνθίι ηνπ θάζε καζεηή πνπ αλαθέξεηαη αθελόο κελ ζηνλ ηξόπν κε ηνλ νπνίν νη καζεηέο καζαίλνπλ, δειαδή πξνζιακβάλνπλ, απνθηνύλ, ζπγθξαηνύλ θαη επεμεξγάδνληαη ηηο πιεξνθνξίεο αθεηέξνπ δε θαη ζηηο ζπλζήθεο κέζα ζηηο νπνίεο ζπληειείηαη ε κάζεζε. 3. Τξόπνη Γηαθνξνπνίεζεο ηεο δηδαζθαιίαο Σπκπύθλσζε - Δκπινπηηζκόο Σπκπιήξσζε 3.1. Σπκπύθλσζε Απηή ε ζηξαηεγηθή κεηώλεη ην ρξόλν πνπ δαπαλά ν καζεηήο ζην θαλνληθό πξόγξακκα θαη απμάλεη ην ρξόλν γηα δξαζηεξηόηεηεο επέθηαζεο θαη εκπινπηηζκνύ (βι. Πίλαθα 3.2.2.1.) 3.2. Δκπινπηηζκόο Α.Π. Ο εκπινπηηζκόο ζύκθσλα κε ην Μαηζαγγνύξα (2008) αλαθέξεηαη ζε ηξνπνπνηήζεηο ηνπ Α.Π. πνπ θάλεη ν δάζθαινο γηα λα πάεη πάλσ θαη πέξα από ην θαλνληθό Α.Π. γηα έλα καζεηή ή γηα κηα νκάδα καζεηώλ πνπ ρξεηάδνληαη λα εκβαζύλνπλ πεξηζζόηεξν. Γίλεη έκθαζε :ζηελ πνηόηεηα θαη όρη ζηελ πνζόηεηα ησλ γλώζεσλ, ζηελ αλάδεημε καθξν-ελλνηώλ θαη ζηελ ρξήζε απηώλ ζε δηαθνξεηηθά πιαίζηα, ζηηο πςεινύ επηπέδνπ γλσζηηθέο θαη κεηαγλσζηηθέο δεμηόηεηεο, ζηελ επίιπζε αλνηρηνύ ηύπνπ πξνβιεκάησλ, ζηελ ρξήζε επηζηεκνληθνύ ηξόπνπ ζθέςεο θαη κεζνδνινγίαο θαη ζηελ απηναμηνιόγεζε. 3.2.1. Δκπινπηηζκόο πεξηερνκέλνπ Ο εκπινπηηζκόο ηνπ πεξηερνκέλνπ επηηπγράλεηαη κε ηε εκβάζπλζε, δηεύξπλζε, πνηθηιία πεξηερνκέλνπ, κέζσλ θαη πξνζεγγίζεσλ, εκπινπηηζκόο κε ζηνηρεία δεκηνπξγηθόηεηαο, θαη ην επηζηεκνινγηθό πιαίζην ηνπ θιάδνπ σο αληηθείκελν δηδαζθαιίαο. 3.2.2. Δκπινπηηζκόο καζεζηαθώλ δηαδηθαζηώλ Ο εκπινπηηζκόο καζεζηαθώλ δηαδηθαζηώλ αθνξά εθείλεο πνπ θαιιηεξγνύλ πςεινύ επηπέδνπ γλσζηηθέο δηαδηθαζίεο θαη δεμηόηεηεο όπσο: θξηηηθή ζθέςε, δεκηνπξγηθή ζθέςε, επίιπζε πξνβιήκαηνο, ιήςε απόθαζεο, δηεξεύλεζε κνηίβσλ, δνκώλ, αηηηνθξαηηθώλ ζρέζεσλ, απηνξξύζκηζε απηναμηνιόγεζε, δηεξεύλεζε απζεληηθώλ πξνβιεκάησλ. Οη δεμηόηεηεο απηέο κπνξνύλ λα θαιιηεξγεζνύλ ζηα πςηκ ρξεζηκνπνηώληαο ηηο αθόινπζεο δηδαθηηθέο ηερληθέο πνπ έρνπλ δπλαηόηεηεο θιηκάθσζεο εδώ ζην αλώηεξν επίπεδν: ( Μνύθα Δι.,2012 ζ. 65-108)2 Μνύθα, Δι. (2012), Η Δηαθνξνπνίεζε ησλ κέζσλ Δηδαζθαιίαο ζηελ εθπαίδεπζε ησλ ΥΨΙΜ δηπισκαηηθή εξγαζία. 2
Μνλόινγνο: Παξαγσγηθόο, θξηηηθόο. Αλάγλσζε: Κξηηηθή, δεκηνπξγηθή, δηεξεπλεηηθή. Απεηθνλίζεηο-εηθόλεο: Κξηηηθόο, επηζηεκνληθόο θαη νπηηθόο εγγξακκαηηζκόο Μέζα επίδεημεο: Πξνηππνπνηεκέλα Γηαδξαζηηθά Γηάινγνο: Γηάινγνο κε επηρεηξήκαηα (debate) Δξσηήζεηο: Υςεινύ επηπέδνπ, αλνηρηέο, απνθιίλνπζεο, Παξαγσγή καζεηηθώλ εξσηήζεσλ Δλλνηνινγηθνί ράξηεο: Αλάδεημε ζπζρεηίζεσλ, δηαζπλδέζεσλ, καθξνελλνηώλ θαη γεληθεύζεσλ, άξηζην δηαγλσζηηθό εξγαιείν όηαλ θαηαζθεπάδνληαη από ηνπο καζεηέο. Γξακαηνπνίεζε: Δπίιπζε πξνβιήκαηνο, ελζπλαίζζεζε Παξαγσγή ιόγνπ: Αλάιπζε, ζύλζεζε, κεηαζρεκαηηζκόο όισλ ησλ θεηκεληθώλ ηύπσλ, δεκηνπξγηθή γξαθή Δπίιπζε πξνβιήκαηνο: Γεκηνπξγηθή επίιπζε πξνβιήκαηνο Parnes (1975) Σρέδηα εξγαζίαο: Αλεμάξηεηε κειέηε, επίιπζε πξνβιήκαηνο, απηνξξύζκηζε. Μεηαγλώζε: Απηνθαζνδεγνύκελε Μάζεζε, Κπθιηθό κνληέιν ηεο απηνξξπζκηδόκελεο κάζεζεο ησλ Zimmerman, Bonner θαη Kovach. 3.2.2.1 Γηαθνξνπνηεκέλεο ζηξαηεγηθέο γηα ηε δηδαζθαιία θαη ηε δηεύζπλζε ηεο ζρνιηθήο ηάμεο θαηάιιειεο γηα ηα ΥΧΙΜ Οη πεξηζζόηεξεο ζηξαηεγηθέο δηδαζθαιίαο ελδείθλπληαη γηα ηα ΥΧΙΜ. Όκσο απηέο πνπ είλαη πεξηζζόηεξν απνδνηηθέο θαη θαηάιιειεο γηα καζεηέο πςειώλ ηθαλνηήησλ κάζεζεο, είλαη νη αλνηρηνύ ηύπνπ, καζεηνθεληξηθέο, αιιειεπηδξαζηηθέο, θαη παξαγσγηθέο. Τν παλεπηζηήκην ηεο Alberta ζηνλ Καλαδά πξνηείλεη δηαθνξνπνηεκέλεο ζηξαηεγηθέο γηα ηε δηδαζθαιία θαη ηε δηεύζπλζε ηεο ζρνιηθήο ηάμεο θαηάιιειεο γηα ηα ΥΧΙΜ. Σηξαηεγηθή Πεξηγξαθή ηεο ζηξαηεγηθήο Αμηνινγείηαη ε πξνεγνύκελε γλώζε ηνπ καζεηή πάλσ ζην ζέκα. Τνλ απαιιάζζνπκε από ηα πνιύ δύζθνια ζεκεία. Πξνγξακκαηίδνπκε ηε δηδαζθαιία απηώλ πνπ δελ γλσξίδνπλ θαη εμνηθνλνκνύκε ρξόλν γηα εκπινπηηζκό θαη επηηάρπλζε πάλσ ζε απηά. Μαζεηέο θαη δάζθαινο Αλεμάξηεηα ζρέδηα εξγαζίαο παξνπζηάδνπλ Σπκπύθλσζε Πξνηάζεηο γηα ρξήζε ζηα ΥΧΙΜ Δμεγνύκε ηε δηαδηθαζία ζε καζεηέο θαη γνλείο. Γηακνξθσηηθή αμηνιόγεζε θαη πξνγξακκαηηζκόο γηα δηδαζθαιία κε ηερληθέο εκπινπηηζκνύ θαη επηηάρπλζεο. Δπηηξέπνπκε ηελ καζεηηθή επηινγή ζηνλ εκπινπηηζκό. Βαζίδεηαη ζηα ελδηαθέξνληα ησλ Γηαηί είλαη θαηάιιειν γηα ηα ΥΧΙΜ Αλαγλσξίδεη ηελ πξνεγνύκελε γλώζε θαη επηηξέπεη ηελ αλεμάξηεηε ελαζρόιεζε ησλ καζεηώλ κε γλσζηηθέο πεξηνρέο πνπ ηνπο ελδηαθέξνπλ. Πεξηνξίδεη ηελ πιήμε / αλία. Γίλεη ηελ επθαηξία εξγαζία
πξνβιήκαηα ή ζέκαηα ελδηαθέξνληνο ζηνπο καζεηέο θαη πξνγξακκαηίδνπλ ηελ έξεπλα θαη ηε ζύλζεζε ησλ επξεκάησλ Δπέιηθηεο δεμηόηεηεο νκαδνπνίεζεο Οη καζεηέο ηνπνζεηνύληαη ζε νκάδεο ζύκθσλα κε ηελ εηνηκόηεηα θαη ηηο καζεζηαθέο ηνπο αλάγθεο. Η κεηαθίλεζε ηνπο αλάκεζα ζηηο νκάδεο βαζίδεηαη ζηελ ηθαλόηεηα θαη ηελ αλάπηπμε ηεο ζπγθεθξηκέλεο δεμηόηεηαο. Γξαζηεξηόηεηεο Φξήζε πνηθίισλ δηαβαζκηζκέλεο επηπέδσλ δξαζηεξηνηήησλ θαη δπζθνιίαο πξνζεγγίζεσλ πνπ λα ηαηξηάδνπλ κε ηηο ηθαλόηεηεο ησλ καζεηώλ ζηηο αλνκνηνγελείο νκάδεο. καζεηώλ. Δπηηξέπεη ηελ ειεπζεξία αιιά πξνζθέξεη θζίλνπζα θαζνδήγεζε. Γηαπξαγκαηεύνκαη θαη ηεθκεξηώλσ θξηηήξηα ζηόρνπο θαη ρξνληθά όξηα. Φξήζε εκεξνινγίνπ πξνόδνπ εξγαζηώλ ησλ πεπξαγκέλσλ ηνπ project. ζε βάζνο ζε γλσζηηθέο πεξηνρέο απμεκέλνπ ελδηαθέξνληνο. Γηδάζθεη δεμηόηεηεο ζρεδηαζκνύ θαη έξεπλαο. Δλζαξξύλεη ηελ αλεμαξηεζία θαη παξσζεί ηνπο καζεηέο. Δπηηξέπεη ηελ εξγαζία κε έλλνηεο απμεκέλεο πνιππινθόηεηαο θαη αθαηξεηηθόηεηαο. Απαιιάζζεη ηνπο Απνδέρεηαη καζεηέο από ηελ ηελ ηέιεηα εξγαζία ζε ηνκείο γλώζε θαη ηελ πνπ ήδε έρνπλ αλάθιεζε ησλ αξηζηεύζεη. πιεξνθνξηώλ. Γηαζθαιίδεη ηελ Πξνζθέξεη αλάπηπμε γλώζεο επθαηξίεο γηα θαη ησλ δεμηνηήησλ ζπκκεηνρή ζε ζην κέγηζην βαζκό εξγαζίεο ζηηο γλσζηηθέο απμεκέλεο πεξηνρέο πνπ δπζθνιίαο θαη δηαθξίλνληαη. ηελ αλάπηπμε Τνπνζεηεί ζε απαηηεηηθώλ πιαίζην κε λόεκα δεμηνηήησλ όπσο όιε ηε απαηηεηηθή ε παξαγσγή εξγαζία ησλ έθθξαζε. καζεηώλ ΥΧΙΜ Δπηηξέπεη ηελ αλεμάξηεηε εξγαζία ζύκθσλα κε ηνπο ξπζκνύο ησλ καζεηώλ. Αλαβαζκηζκέλν Δμαζθαιίδεη καζεζηαθό πιηθό. ηελ εξγαζία κε Γηαζθαιίδεη ηε λόεκα κε ηνπο ρξήζε ησλ ζπκκαζεηέο αλνηρηώλ, ίδησλ πνιύπινθσλ ελδηαθεξόλησλ δξαζηεξηνηήησλ θαη εηνηκόηεηαο. ηηο νπνίεο Δπηηξέπεη ηελ
Οηθνδνκνύκε πάλσ ζηελ πξνεγνύκελε γλώζε θαη παξαθηλνύκε γηα ζπλερή γλσζηηθή αλάπηπμε. Μαζεζηαθά θέληξα Πξόθεηηαη γηα γσληέο κέζα ζηελ ηάμε κε πνηθίιν πιηθό πνπ νη καζεηέο ρξεζηκνπνηνύλ γηα λα εμεξεπλήζνπλ ζέκαηα ή γηα ηελ εμάζθεζε δεμηνηήησλ. Δμαζθαιίδεη κειέηε ζε πιάηνο θαη βάζνο ζε ζεκαληηθά θαη ελδηαθέξνληα ζέκαηα. Μέληνξεο / Μαζεηεία Οη καζεηέο ζπλεξγάδνληαη κε εηδηθνύο επηζηήκνλεο, θαιιηηέρλεο, γνλείο ή θάπνηα κέιε ηεο ηνπηθήο θνηλόηεηαο πνπ δηαθξίλνληαη ζε θάπνην ηνκέα θαη αλαπηύζζνπλ έλα project. Απηνί βνεζνύλ ηνπο καζεηέο λα αλαπηύμνπλ δεμηόηεηεο παξαγσγήο ζην εθάζηνηε επηζηεκνληθό πεδίν θαη επαγγεικαηηθή ζπλαίζζεζε. Μαζεζηαθά ζπκβόιαηα Δίλαη κία ζπκθσλία κεηαμύ ηνπ καζεηή θαη ηνπ δαζθάινπ πνπ πεξηγξάθεη ηνπο ρξεηάδνληαη νη καζεηέο απηνί γηα λα κεηαζρεκαηίζνπλ έλλνηεο θαη όρη απιώο λα ηηο αλαπαξάγνπλ. εμεξεύλεζε θαη εθαξκνγή θαλόλσλ. Δλζαξξύλεη ηελ κειέηε θεηκέλσλ επξύηεξεο θιίκαθαο. Γηαζθαιίδνπλ όηη Αλαπηύζζεη νη δξαζηεξηόηεηεο θαη παξαζύξεη ζε ηνπ καζεζηαθνύ ζθέςε ζε βάζνο, θέληξνπ νη νπνίεο αλάγλσζε απαηηνύλ απμεκέλεο κεηαζρεκαηηζκό δπζθνιίαο θαη εθαξκνγή. πιηθνύ, Βαζίδεηαη απαηηεηηθή πεξηζζόηεξν ζηε έξεπλα θαη καζεηηθή επηινγή ρξήζε δύζθνιώλ παξά ζηε αλάζεζε δεμηνηήησλ όισλ ησλ ηερλνινγίαο. δξαζηεξηνηήησλ ζε Δπηηξέπεη ηελ όινπο ζε όια ηα αλεμαξηεζία. θέληξα. Παξαθνινύζεζε ηεο καζεζηαθήο πνξείαο ζηα θέληξα. Σπλδέεη ηνλ Δπηηξέπεη κέληνξα κε ζηνπο καζεηέο λα καζεηηθά ηαιέλην ή δνπιέςνπλ κε ηελ πεξηνρή πξνβιήκαηα θαη ελδηαθέξνληνο. δξαζηεξηόηεηεο Τεθκεξηώλεη ζε αλώηαην ζπκθσλίεο πνπ επίπεδν θαη αθνξνύλ ξόινπο, ζρεηηθό πιαίζην. ζθνπνύο, θαη Δπηηξέπεη ηε πξόνδν γηα ηνλ ζπδήηεζε ζε κέληνξα, ην επίπεδν ελειίθσλ καζεηή, ην Δηζάγεη ηνπο δάζθαιν θαη ην καζεηέο ζε γνλέα. ζεκαληηθά ζπγθξίζηκα επίπεδα εξγαζίαο. Πξνζεγγίδεη ηε δεκηνπξγηθόηεηα. Τν ζπκβόιαην Δκπιέθεη ηνπο εζηηάδεη ζε έλλνηεο, καζεηέο ζε ζέκαηα ή δξαζηεξηόηεηεο πξνβιήκαηα θαη πςεινύ
Δξσηήζεηο πςεινύ επηπέδνπ θαλνληζκνύο πάλσ ζηηο ζπκθσλεκέλεο δξαζηεξηόηεηεο θαη κεζόδνπο νινθιήξσζεο ηεο εξγαζίαο. ελζσκαηώλεη βαζηθέο δεμηόηεηεο ζηα ζρέδηα εξγαζίαο ή ηα καζεζηαθά πξντόληα. Οξίδεη από ηελ αξρή μεθάζαξνπο θαη ηνικεξνύο γξαπηνύο θαλόλεο θαη επίπεδα επηηπρίαο. Σηηο ζπδεηήζεηο ζηελ ηάμε θαη ζηα ηεζη νη δάζθαινη ζέηνπλ πςεινύ επηπέδνπ εξσηήζεηο πνπ απαηηνύλ γλσζηηθά άικαηα θαη ζθέςε ζε βάζνο. Φξήζε αλνηρηώλ εξσηήζεσλ πνπ απαηηνύλ από ηνπο καζεηέο λα ζπλδπάζνπλ πιεξνθνξίεο κε ηηο απαηηήζεηο πνιύπινθεο ζθέςεο. Απαίηεζε από ηνπο καζεηέο λα αληηθξνύζνπλ ηηο απαληήζεηο ελδηαθέξνληνο. Δπηηξέπεη ηελ αλεμάξηεηε, πςεινύ επηπέδνπ θαη κεγάιεο έθηαζεο κειέηε ζε ζέκαηα ελδηαθέξνληνο. Δλζαξξύλεη ηνπο καζεηέο λα πξνρσξνύλ ζε γεληθεύζεηο, λα θάλνπλ ζπζρεηίζεηο θαη λα εκπιέθνληαη ζε απζεληηθέο δξαζηεξηόηεηεο. Αλαπηύζζεη ηε κεηαγλώζε. Παξαθηλεί ηνπο καζεηέο λα δώζνπλ νινθιεξσκέλεο θαη ηεθκεξησκέλεο απαληήζεηο. Πεγή: Teaching Students who Are Gifted and Talented., 2000, Programming for students with special Needs. Alberta Learning, Edmonton. Special Education Branch. p. 127, ED 442237 ζην www.nagc.org 5/9/10 3.3. Σπκπιήξσζε ηνπ Α.Π. Η ζπκπιήξσζε ηνπ Αλαιπηηθνύ πξνγξάκκαηνο αθνξά: Τελ πξνζζήθε λέσλ καζεκάησλ ακηγώλ ή δηεπηζηεκνληθώλ εληόο ηνπ ζρνιηθνύ ρξόλνπ θαη ρώξνπ. Τελ ηζηνξία ησλ ελλνηώλ θαη επηζηεκώλ. Τελ κειέηε ηεο δσήο πνιύ ζεκαληηθώλ αλζξώπσλ πνπ έρνπλ δηαθξηζεί ζηνλ ηνκέα ησλ επηζηεκώλ. Η ζπκπιήξσζε όκσο ηνπ Α.Π. κπνξεί λα γίλεη θαη εθηόο ηνπ ζρνιηθνύ ρώξνπ θαη ρξόλνπ. Ο ηξόπνο απηόο έρεη λα θάλεη κε δξαζηεξηόηεηεο πνπ αθνξνύλ ηε ζπκκεηνρή ηνπο ζε νκίινπο θαη θιακπ ελδηαθεξόλησλ, Σαββαηηαλά πξνγξάκκαηα, ηαρύξπζκα ζεξηλά πξνγξάκκαηα, κέληνξεο θαη ζπκκεηνρή ζε εζληθνύο θαη δηεζλείο καζεηηθνύο δηαγσληζκνύο 3.4. Μαζεζηαθά Πξντόληα Τα καζεζηαθά πξντόληα κπνξεί λα είλαη δηαθνξεηηθήο θύζεο, κνξθήο θαη επηπέδνπ θαη ε παξαγσγή ηνπο πξέπεη λα είλαη ζε αληηζηνίρεζε κε ηνπο δηδαθηηθνύο ζθνπνύο θαη ηηο καζεζηαθέο δηαδηθαζίεο. Η S. Winnebrenner (2001) ηαμηλνκεί ηηο ελαιιαθηηθέο κνξθέο
αλαπαξάζηαζεο ησλ καζεζηαθώλ πξντόλησλ κε βάζε ηε γλσζηηθή ηαμηλνκία ηνπ Bloom (1986) σο εμήο: Καηαλόεζε: Γηαγξάκκαηα, επηηνκή πεξηερνκέλνπ Δθαξκνγή: Οδεγίεο, ζπληαγέο, κνληεινπνηήζεηο πεξηερνκέλνπ ή δηαδηθαζηώλ. Αλάιπζε: Γξαπηή ή πξνθνξηθή έθζεζε επηζθόπεζε, επίιπζε πξνβιήκαηνο, ζύλζεζε εξσηεκαηνινγίνπ. Σύλζεζε: Πιάλν δξάζεο, ζύλζεζε πεδνύ θεηκέλνπ, πνηήκαηνο, ηξαγνπδηνύ, εηθαζηηθή έθθξαζε. Αμηνιόγεζε: Βαζκνιόγεζε, ιήςε απνθάζεσλ, ζπδήηεζε κε επηρεηξήκαηα (debate), θξηηηθή αλάιπζε, θξηηηθή απνηίκεζε. 3.5. Γηαθνξνπνίεζε Μαζεζηαθνύ Πεξηβάιινληνο Τν καζεζηαθό πεξηβάιινλ ή πιαίζην είλαη ην ζθεληθό κέζα ζην νπνίν ιακβάλεη ρώξα ε κάζεζε θαη πεξηιακβάλεη όρη κόλν ην θπζηθό ζθεληθό αιιά θαη ην ςπρνινγηθό θιίκα ηεο ηάμεο θαη ηνπ ζρνιείνπ γεληθόηεξα. Οη Maker Nielson (1995) έρνπλ πξνηείλεη ηηο αθόινπζεο ηξνπνπνηήζεηο ηνπ καζεζηαθνύ πεξηβάιινληνο πνπ ηνπνζεηείηαη αλάκεζα ζηα παξαθάησ παηδαγσγηθά θαη δηδαθηηθά δίπνια. Μαζεηνθεληξηθή-Γαζθαινθεληξηθή δηδαζθαιία Η καζεηνθεληξηθή δηδαζθαιία βνεζά ηα ΥΧΙΜ λα ιεηηνπξγνύλ κέζα ζε κηα θνηλόηεηα κάζεζεο (learning community) όπνπ θάζε καζεηήο πξνζθέξεη ηδέεο θαη εξκελείεο ζε επίπεδν ζπλεξγαζίαο θαη όρη αληαγσληζκνύ. Ο Christensen (1994) επηβεβαίσζε εξεπλεηηθά όηη ηα ΥΧΙΜ πξνηηκνύλ ηε ζπλεξγαηηθή κάζεζε ζε πεξηβάιινληα κε αληαγσληζηηθά. Αλεμαξηεζία - Δμάξηεζε Η αλάπηπμε ηεο αλεμαξηεζίαο ζηε κάζεζε είλαη έλαο θξίζηκνο παξάγνληαο ζηελ εθπαίδεπζε ησλ ΥΧΙΜ. Τν παηδνθεληξηθό πεξηβάιινλ νδεγεί ζηελ αλεμαξηεζία ηεο κάζεζεο, πξάγκα πνπ είλαη αδύλαην ζηα δαζθαινθεληηθά πεξηβάιινληα όπνπ ηα ΥΧΙΜ παξνπζηάδνπλ ζπλήζσο ην ςπρνινγηθό θαηλόκελν ηεο κεκαζεκέλεο απόγλσζεο θαη νδεγεί ηα παηδηά ζηελ παζεηηθόηεηα θαη ηελ απόζπξζε. Σηα ΥΧΙΜ πξέπεη λα παξέρνληαη επθαηξίεο γηα ελαζρόιεζε ζηα καζεζηαθά θέληξα ηεο ηάμεο, κε κηθξέο επέιηθηεο νκάδεο ή ζε εμαηνκηθεπκέλε βάζε. Αλνηθηό - θιεηζηό καζεζηαθό πεξηβάιινλ Τν ειιεληθό ζρνιείν ιεηηνπξγεί ζπλήζσο σο θιεηζηό καζεζηαθό πεξηβάιινλ κε θιεηζηά Αλαιπηηθά Πξνγξάκκαηα θαη ζρνιηθά βηβιία θνηλά γηα όινπο ηνπο καζεηέο. Παξίζηαηαη άκεζε αλάγθε λα αξρίζνπλ λα ιεηηνπξγνύλ ηα ζρνιεία σο αλνηθηά καζεζηαθά πεξηβάιινληα, όπνπ ζα επηηξέπεηαη ε εηζαγσγή λέσλ ηδεώλ, πξνζώπσλ, κέζσλ θαη πιηθώλ κέζσ ησλ νπνίσλ ζα δηεπθνιύλεηαη ε απηνλνκία ζηε κάζεζε θαη ζα ελζαξξύλεηαη ε δηεξεύλεζε θαη ε δεκηνπξγηθόηεηα. Απνδνρή - Δπίθξηζε Τα ΥΧΙΜ θαη όρη κόλν απηά πξνηηκνύλ ηηο αλνηθηέο δηαδηθαζίεο επηδεηθλύνπλ ελεξγεηηθή αθξόαζε, πξνγξακκαηίδνπλ θαη εξεπλνύλ πεξηκέλνληαο θαηά δηαζηήκαηα ηελ ελίζρπζε ηνπ δαζθάινπ κε κε ιεθηηθέο αληηδξάζεηο όπσο: ρακόγειν απνδνρήο, νπηηθή επηδνθηκαζία, θιίζε ηεο θεθαιήο, ρεηξνλνκία απνδνρήο. Απινπνηεκέλν - Δκπινπηηζκέλν καζεζηαθό πεξηβάιινλ
Τα ΥΧΙΜ πξνηηκνύλ ην εκπινπηηζκέλν καζεζηαθό πεξηβάιινλ κε πνηθηιία πιηθώλ θαη ρώξσλ κέζα ζην νπνίν δεκηνπξγνύληαη κηθξν-καζεζηαθά πεξηβάιινληα (microenvironments for learning). Σηαζεξέο - Δλαιιαζζόκελεο νκάδεο εξγαζίαο Τα ΥΧΙΜ ιεηηνπξγνύλ θαιύηεξα ζε ελαιιαζζόκελεο νκάδεο εξγαζίαο πνπ λα είλαη ζύκκεηξεο κε ηηο ηθαλόηεηέο ηνπο, θαηά πξνηίκεζε κε παηδηά πνπ λα παξνπζηάδνπλ νκνηόηεηα ζηηο δώλεο επηθείκελεο αλάπηπμεο Vygotsky (1978). Η έληαμε ζηηο νκάδεο εξγαζίαο κπνξεί λα γίλεη αλάινγα κε ην καζεζηαθό ζηπι, ελδηαθέξνληα θαη ηα κνληέια λνεκνζύλεο ηνπ Gardner (2000) Sternberg, R.J. (1982) Υςειή - Φακειή θηλεηηθόηεηα Η θηλεηηθόηεηα αλαθέξεηαη ζηελ αλάγθε ηνπ καζεηή γηα θίλεζε θαη ζηελ θηλεηηθόηεηα πνπ ελζαξξύλεη ή επηηξέπεη ν δάζθαινο. Σηελ πεξίπησζε πνπ ηνπο αλαηίζεηαη ε εθηέιεζε ελόο ζρεδίνπ εξγαζίαο, πξέπεη λα έρνπλ ηε δπλαηόηεηα γηα πξόζβαζε ζηε βηβιηνζήθε ηνπ ζρνιείνπ θαη ηελ επηθνηλσλία κε άιινλ εθπαηδεπηηθό πνπ κπνξεί λα ιεηηνπξγήζεη σο κέληνξαο. 3.5.1. Σηξαηεγηθέο νκαδνπνίεζεο ησλ ΥΧΙΜ Οη ηερληθέο νκαδνπνίεζεο δίλνπλ ηελ δπλαηόηεηα ζηνπο δαζθάινπο λα νκαδνπνηήζνπλ ηνπο καζεηέο ζε ζρήκαηα πνπ ζα κεγηζηνπνηνύλ ηηο πηζαλόηεηεο θαηάθηεζεο ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ησλ δεμηνηήησλ. Οη δάζθαινη έρνπλ ζηε δηάζεζή ηνπο κηα επξεία γθάκα ηερληθώλ νκαδνπνίεζεο όπσο: ε θνηλή εξγαζία, ε αηνκηθή εξγαζία (κε νξηζκό ηνπ έξγνπ από ην δάζθαιν), ε ζπλεξγαδόκελε αλνκνηνγελήο νκάδα, ε εηαηξηθή εξγαζία, ε νκνηνγελήο νκάδα εληόο ηεο θαλνληθήο ηάμεο (cluster group). Οη καζεηέο ΥΧΙΜ αθνύ εληνπηζηνύλ θαη αλαγλσξηζηνύλ κε ζπγθεθξηκέλα θξηηήξηα εληάζζνληαη ζε κηα νκάδα παηδηώλ κε παξόκνηεο λνεηηθέο ηθαλόηεηεο θαη αλάγθεο θαη ηνπνζεηνύληαη ζε κηα θαλνληθή ηάμε όπνπ εθεί έλαο δάζθαινο θαηάιιεια εθπαηδεπκέλνο εθαξκόδεη γηα απηά ηερληθέο θαη ζηξαηεγηθέο ζπκπύθλσζεο, εκπινπηηζκνύ θαη ζπκπιήξσζεο ηνπ Α.Π. Οη πξνηθηζκέλνη καζεηέο εληόο ηεο νκνηνγελνύο νκάδαο καζαίλνπλ θαη αλαπηύζζνληαη κέζσ ηεο αιιειεπίδξαζεο κε ηνπο ζπλνκειίθνπο ηνπο ηνπ ίδηνπ επηπέδνπ. Ο δάζθαινο ηεο cluster class έρεη λα εθπαηδεύζεη όρη κόλν έλα ή δύν καζεηέο αιιά κηα νκάδα 4-6 πξνηθηζκέλσλ καζεηώλ θαη απηό ζεκαίλεη νηθνλνκία ζε ρξόλν θαη εξγαζία γηα ηνλ ίδην. Σπκπεξάζκαηα Από όζα αλαπηύμακε παξαπάλσ γίλεηαη θαλεξό όηη ηα παηδηά πνπ βξίζθνληαη πάλσ από ην αλακελόκελν επίπεδν ηεο ηάμεο ηνπο ζε έλαλ ή πεξηζζόηεξνπο ηνκείο ρξεηάδνληαη ίζεο επθαηξίεο γηα λα πξνρσξήζνπλ πάλσ θαη πέξα από ην ζεκείν αλάπηπμήο ηνπο. Έρνπλ αλάγθε από εθπαηδεπηηθνύο απνθαζηζκέλνπο θαη θαηαξηηζκέλνπο πνπ ζα θξνληίζνπλ ώζηε νη δπλαηόηεηεο ηνπο λα κελ αηνλήζνπλ, αιιά αληίζεηα λα αμηνπνηεζνύλ θαη ζα πξνσζεζνύλ πεξαηηέξσ. Αλαγθαίν ινηπόλ θξίλεηαη θαη γηα ηε ρώξα καο: Η ιήςε κεηαξξπζκηζηηθώλ κέηξσλ θαη ε επεμεξγαζία πξνηάζεσλ γηα εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα πνπ ζα αμηνπνηνύλ πιήξσο ην επξύ θάζκα ησλ ηθαλνηήησλ, ησλ ελδηαθεξόλησλ, ησλ θιίζεσλ θαη ησλ ηαιέλησλ πνπ απνθαιύπηνληαη ζηε ζρνιηθή ηάμε. Η πιήξεο θαηάξηηζε ησλ εθπαηδεπηηθώλ πνπ ζα εθαξκόζνπλ ηα πξνγξάκκαηα απηά ζηελ ηάμε.
Παξνρή ζπκβνπιεπηηθήο ζηα ίδηα ηα παηδηά θαη ζηνπο γνλείο ηνπο. Δλεκέξσζε ησλ γνλέσλ θαη ησλ παηδηώλ γηα ηηο δπλαηόηεηεο ππνζηήξημεο ησλ παηδηώλ απηώλ ζην πιαίζην ηνπ ζρνιείνπ. Οη νπζηαζηηθέο αιιαγέο ζηε ζύληαμε ησλ αλαιπηηθώλ πξνγξακκάησλ, ζηε δηαηύπσζε ησλ εθπαηδεπηηθώλ ζηόρσλ θαη κεζόδσλ δηδαζθαιίαο, ζηε ζπγγξαθή ζρνιηθώλ βηβιίσλ, ζηα κέζα αμηνιόγεζεο, ζηηο δηνηθεηηθέο θαη δηαπξνζσπηθέο ζρέζεηο θαη ζηελ νξγάλσζε θαη ηε δηαρείξηζε ηνπ ζρνιείνπ, πνπ ζα κπνξνύλ λα αληαπνθξίλνληαη ζηηο δηαθνξνπνηεκέλεο αλάγθεο ηνπ θάζε καζεηή. Γηαηί ην δηθαίσκα ηεο ηζόηεηαο δελ ππνλνεί θακία νκνηόηεηα κεηαμύ ησλ αλζξώπσλ αιιά δηεθδηθεί ππνζηήξημε γηα ηηο κνλαδηθέο ηθαλόηεηεο ηνπ θαζελόο. Βηβιηνγξαθία Μαηζαγγνύξαο, Γ. Η. (2008), Εθπαηδεύνληαο Παηδηά Υςειώλ Ιθαλνηήησλ Μάζεζεο: Δηαθνξνπνηεκέλε Σπλεθπαίδεπζε, Αζήλα: εθδ. Γξεγόξε Παηδαγσγηθό Ιλζηηηνύην, (2004), Αλαιπηηθά Πξνγξάκκαηα Σπνπδώλ, Οδεγόο γηα Μαζεηέο κε Ιδηαίηεξεο Ννεηηθέο Ιθαλόηεηεο θαη Ταιέληα, Αζήλα: ΥΠΔΠΘ ζην www.pi-schools.gr/special_education. Σαξίδνπ, Φ, (2007), «Η ππνλννύκελε ζεσξία ησλ δαζθάισλ γηα ηε λνεκνζύλε σο παξάγνληαο εληνπηζκνύ ησλ ραξηζκαηηθώλ καζεηώλ» ζην Μαθξή- Μπόηζαξε Δ., Θέκαηα Δηαρείξηζεο Πξνβιεκάησλ Σρνιηθήο Τάμεο, Τόκνο Α, ΥΠΔΠΘ- ΠΙ: Αζήλα ζην www.pi-schools.gr Σνύιεο, Σ- Γ. (2006), Παηδηά θαη Έθεβνη κε Υςειή Ννεηηθή Λεηηνπξγηθόηεηα θαη ε Εθπαίδεπζε ηνπο,, Αζήλα: Τππσζήησ- Γάξδαλνο Tomlinson, C. (2004), Δηαθνξνπνίεζε ηεο εξγαζίαο ζηελ αίζνπζα δηδαζθαιίαο, κεηθξ. Θενθηιίδεο, Φξ. Αζήλα: εθδ. Γξεγόξε. Bauer, M. A, Shea, M. T. (1989), Teaching Exceptional Students in your Classroom, USA: Allyn and Bacon Heller, A. K., Monks, J. F., Sternberg, J. R. Subotnik, F. R. (2000), International Handbook of Gifteness and Talent, Amsterdam: Elsevier Maker, J. C., Nielson, A. B., (1995), Curriculum Development and Teaching Strategies for Gifted Learners, USA: Pro. Ed Maker, J. C., Nielson, A. B., (19952), Teaching Models in Education of the Gifted, USA: Pro. Ed. Smith, C., (2005), Teaching Gifted and Talented Pupils in the Primary School, A Practical Guide, London: Paul Chapman Publishing Smutny, F. J, Walker, Y. S, Meckstroth, A. E. (1997), Teaching Young Gifted Children in the Regular Classroom, USA: Free Spirit Publishing Tomlinson, A. C., Kaplan, N.S., Renzulli, S. J., Purcell J., Leppien J. Burns, D.(2002), The Parallel Curriculum, A Design to Develop High Potential and challenge High- Ability Learners,, USA: Corwin Press, Inc Tomlinson, A. C. (20042), Differentiation for Gifted and Talented students, California: Corwin Press. Van Tassel- Baska, J. (1992), Planning Effective Curriculum for Gifted Learners, Colorando: Love Publishing Company Winebrenner, S. (2001), Teaching Gifted kids in the Regular Classroom, Minneapolis, MN: Free Spirit Publishing.
Γηαδίθηπν Δκκαλνπήι Μαξθάθεο, Δηζήγεζε κε ζέκα: «Μαζεζηαθά πεξηβάιινληα γηα λνεηηθά πξνηθηζκέλα παηδηά θαη ελδεηθηηθά δηδαθηηθά πξνγξάκκαηα» Πάηξα, ζην http://www.giftedchildren.gr Teaching Students who Are Gifted and Talented., 2000, Programming for students with special Needs. Alberta Learning, Edmonton. Special Education Branch. p. 127, ED 442237 ζην www.nagc.org 5/9/10 www.nagc.org, www.giftedchildren.gr www.nagnbritain.org Βαιηαληή, Ση.,Κνπηζειίλε,Ισαλλίδνπ Μ., «Εθαξκνγή ηεο Δηαθνξνπνίεζεο ηεο Δηδαζθαιίαο ζηηο ηάμεηο κηθηήο ηθαλόηεηαο Πξνϋπνζέζεηο θαη ζέκαηα πξνο ζπδήηεζε», Παγθύπξην Σπλέδξην Παηδαγσγηθήο Δηαηξείαο Κύπξνπ 2008, http://www.diaforopoiisi.net/web/arthra/diaforopoiisi_proupotheseis_themata_pros_s yzitisi_paid_etai_2008.pdf 23/7/11 Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)