THE ECONOMIST ΟΜΙΛΙΑ ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΑΤΡΟΥΓΚΑΛΟΥ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗΣ TO THE EVENT «RESURRECTING THE GREEK ECONOMY: GREAT EXPECTATIONS?» ΠΕΜΠΤΗ 9 ΙΟΥΛΙΟΥ 2015
THE ECONOMIST ΟΜΙΛΙΑ ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΑΤΡΟΥΓΚΑΛΟΥ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗΣ TO THE EVENT «RESURRECTING THE GREEK ECONOMY: GREAT EXPECTATIONS?» ΠΕΜΠΤΗ 9 ΙΟΥΛΙΟΥ 2015 Ευχαριστώ πολύ τον Economist και τους διοργανωτές που με κάλεσαν για δεύτερη φορά. Μόλις ήλεγξα τον τίτλο του Economist και ο ανταγωνισμός έχει τους ίδιους τίτλους. Ο καλύτερος είναι του Λουβέλ Σερπαντιέ που λέει «ποτέ χωρίς την Ελλάδα». Ο χειρότερος τίτλος είναι από το Πουά που έχει ως τίτλος έχοντας μια φωτογραφία του Πρωθυπουργού που λέει «οι τσαρλατάνοι εναντίον της Ευρώπης». Όλοι όμως συμφωνούν πού και εγώ ο ίδιος πιστεύω ότι αυτές είναι ιστορικές στιγμές. Πρώτον. Και δεύτερον αυτό δεν αφορά αποκλειστικά την Ελλάδα αλλά ολόκληρη την Ευρώπη. Και αφορά την Ευρώπη, διότι η σχέση αφορά την αγορά και την πολιτική. Τη δημοκρατία. Οι κρίσεις υπάρχουν πάντοτε και ανοίγουν ένα παράθυρο επιλογών. Η κρίση είναι το άλλο όνομα των ευκαιριών, αλλά συγκεκριμένα αυτή η κρίση εξαιτίας του γεγονότος ότι πρόκειται για μια ιστορική στιγμή, αντιπροσωπεύει και μια σημαντική στιγμή για την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται σε σταυροδρόμι. Δύο διαφορετικά οράματα για το μέλλον της και βρίσκονται αντιμέτωπα το ένα με το άλλο. Θα συνεχίσουμε την ανοιχτή Ευρώπη; Την πορεία ίσων κρατών, υπό το κράτος δικαίου, ή θα έχουμε μόνο μια οικονομική Ευρώπη. Και φυσικά πέραν των θεσμικών προσανατολισμών της Ευρώπης, έχουμε και ένα άλλο ιστορικό δίλημμα. Θα διατηρήσουμε τον ευρωπαϊκό εκσυγχρονισμό μας; Θα έχουμε ένα διακριτό ευρωπαϊκό μοντέλο, ή όχι; Υπάρχει μια σύγκρουση μεταξύ των δυο οραμάτων για την Ευρώπη. Κοινωνικά δικαιώματα, ισότητα έναντι μιας φιλελεύθερης Ευρώπης, η οποία φαίνεται να αποτυγχάνει σε πρώτη άποψη. Η περίπτωση της Ελλάδος είναι ακριβώς ο αντικατοπτρισμός αυτών των διλημμάτων. Αυτό που θα συμβεί στην Ελλάδα ο τρόπος που η Ευρώπη θα αντιμετωπίσει την ελληνική κρίση, θα καταδείξει τι θα συμβεί στην Ευρώπη τις επόμενες 10ετίες. Ορισμένοι πολιτικοί κύκλοι και μην κάνετε λάθος, δεν αναφέρομαι σε κανένα θεσμό ευρωπαϊκό, επιθυμούν grexit. Βασικά θα ήθελαν να δούνε να αποτυγχάνει η μόνη ευρωπαϊκή αριστερή κυβέρνηση. Όταν όμως μας λένε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι προστατευμένη από τη μόλυνση ενός grexit κάνουν λάθος εάν πιστεύουν ότι θα προστατευθούν από την πολιτική μόλυνση, γιατί κανένας δεν μπορεί να προστατευθεί από την ιστορία. Θα έχουμε εκλογές στην Ισπανία, στην Πορτογαλία, στην Ιρλανδία, μια καινούργια ισορροπία με νέες δυνάμεις και μια νέα ισορροπία δυνάμεων δεν είναι πέραν κάθε φαντασίας. Δεν μιλάμε για τη δημοκρατία. Υπάρχει το αντεπιχείρημα κάποιων που λέει ότι ναι είχατε δημοψήφισμα στην Ελλάδα. Τι θα γίνει αν κάνουμε κι εμείς δημοψηφίσματα στη χώρα μας; Εάν οι άνθρωποί μας θέλουν να πληρώνουν για την Ελλάδα και να συνεχίσουν να το κάνουν; Η απάντηση σε αυτό το επιχείρημα είναι θα ήθελα να δω σε όλες τις χώρες δημοψηφίσματα, αν οι πληθυσμοί θέλουν να υπόκεινται σε λιτότητα, γιατί το βασικό θέμα, οικονομικό θέμα στην Ευρώπη είναι αν θα συνεχίσουμε τη λιτότητα, ή ένα άλλο μοντέλο, γιατί η λιτότητα δεν είναι μόνο κακή για την Ελλάδα. Για μας είναι καταστροφική. Έχουμε χάσει το ¼ του ΑΕΠ μας. Ο μισός πληθυσμός μας είναι περίπου στο κατώφλι της φτώχειας και το 1/3 του 2
πληθυσμού αν λάβουμε υπόψη μας αυτών που έχουν φύγει από την Ελλάδα και αυτοί που έχουν μείνει, έχουν φύγει και από την Ελλάδα και κάποιοι άλλοι που έχουν μείνει, είναι άνεργοι. Και εδώ έχουμε μια διαφορετική πολιτική με τις ΗΠΑ σε σχέση με αυτή της Ευρώπης, όπου έχουν οι Ηνωμένες Πολιτείες αυξήσει το μέσο μισθό. Δεν θα πρέπει να κάνουμε τα ίδια λάθη της δεκαετίας του 90. Εμείς που είμαστε η ήπειρος των κοινωνικών δικαιωμάτων, έχουμε επιλέξει αυστηρές οικονομικές πολιτικές, που έχουν οδηγήσει σε ανεργία των επιπέδων της δεκαετίας του 30 που δημιούργησαν αυτή την πολιτική καταστροφή στη Γερμανία και σε ολόκληρη την Ευρώπη. Από την άλλη μεριά όμως του Ατλαντικού η Αμερική και οι ελεύθερες αγορές, είχαν τον Ρούσβελτ ο οποίος μέσα από τη νέα του συμφωνία πρακτικά υιοθέτησε μια δημοκρατική ατζέντα για τα κοινωνικά στρώματα. Θα ήταν καταστροφικό για μας εάν επαναλάβουμε ιστορικά λάθη. Ακόμα και το χρέος δεν είναι αποκλειστικά ελληνικό πρόβλημα. Αν δείτε τα ελλείμματα όλων των περιφερειακών χωρών, ουσιαστικά αντικατοπτρίζουν τα πλεονάσματα των χωρών του πυρήνα. Εάν συνεχίσουμε να έχουμε την ίδια αρχιτεκτονική στην Ευρώπη χωρίς μεταφορές που μπορούν να λειάνουν αυτές τις διαφοροποιήσεις, είναι λογικό και πολιτικά δεν μπορεί να αποφευχθεί ένας διαχωρισμός μεταξύ πλούσιων και φτωχών χωρών που πραγματικά θα θέσουν τον κίνδυνο τη συνοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Γι αυτό η αρχική μας πρόταση ήταν ένα ευρωπαϊκό συνέδριο για την Ευρώπη. Όχι μόνο για το χρέος, αλλά ποια θα ήταν τα καλύτερα μέτρα για μια καλύτερη αρχιτεκτονική στην Ευρώπη. Και σας υπενθυμίζω ότι ο Κέινς κατά τη διάρκεια των συνομιλιών μίλησε εξίσου για τα χρέη και για τα ελλείμματα και είχε προτείνει το μηχανισμό. Προτείνοντας ουσιαστικά μια ισορροπία μεταξύ πολιτικής και οικονομικής πρότασης. Προωθώντας μια πιο στενή οικονομική ένωση. Τι θέλουμε από την Ευρώπη; Μια αμοιβαία συμφωνία προς όφελος όλων. Μια βιώσιμη λύση. Το grexit δεν είναι επιλογή μας. Θέλουμε να παραμείνουμε στην Ευρώπη. Μια κοινωνική Ευρώπη. Όχι μια Ευρώπη 3
λιτότητας και οικονομικού φονταμενταλισμού, ή νεοφιλελεύθερου φονταμενταλισμού. Σε μια κοινωνική Ευρώπη, πιστή στις δημοκρατικές παραδόσεις για το ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο. Αρνιόμαστε μια Ευρώπη των προθύμων. Την Ευρώπη όπως την έχουν ονειρευτεί οι τραπεζίτες. Γιατί είναι μια Ευρώπη που αρνείται τον εαυτό της. Οι προτάσεις μας από την αρχή περιλάμβαναν σκληρά οικονομικά μέτρα γιατί δεν θέλουμε δημοσιονομική εκτροπή. Ποια ήταν η διαφορά τους από το πρόγραμμα των μνημονίων που εξακολουθούμε να τα θεωρούμε καταστροφικά για τη χώρα; Πρώτον, ότι προέβλεπαν ότι τα βάρη θα μοιράζονταν πιο δίκαια. Όχι πάλι στους φτωχότερους και στη μεσαία τάξη. Δεύτερον, ότι θα έπρεπε οπωσδήποτε η συμφωνία και επιμένουμε σε αυτό να περιλαμβάνει κάποια ρύθμιση για το χρέος. Αλλιώς θα ήταν μια παραλλαγή της γνωστής στρουθοκαμηλικής τακτικής, του extend and pretend. Απλώς μια παράταση λίγων μηνών για να πάρουν πίσω τις δόσεις τους οι δανειστές μας με υποκρισία ότι λύσαμε το πρόβλημα για να ξαναπέσουμε πάλι στον ίδιο τοίχο μετά από λίγους μήνες. Εξακολουθούμε να υποστηρίζουμε ότι μια δίκαιη και βιώσιμη συμφωνία δεν μπορεί παρά να περιλαμβάνει αυτά τα δυο πράγματα. Θέλουμε μεταρρυθμίσεις; 200% μεταρρυθμίσεις, όχι 70% που είχε πει ο Γιάνης Βαρουφάκης. Όχι επειδή το ζητούν οι εταίροι μας, αλλά επειδή το έχει ανάγκη το δικό μας κράτος. Ποιες μεταρρυθμίσεις; Είναι μεταρρύθμιση η εμμονή των εταίρων μας στην περαιτέρω απορρύθμιση της αγοράς εργασίας; Πώς μπορεί να δικαιολογηθεί η εμμονή τους να μην επιστρέψουμε στο μοντέλο των συλλογικών διαπραγματεύσεων, που αποτελεί αυτή τη στιγμή τη βάση κάθε ρύθμισης εργατικού δικαίου στην Ευρώπη. Είναι συνείδηση της Ευρώπης ότι η τελευταία πρόταση των εταίρων μας ή την διακοπή των διαπραγματεύσεων προέβλεπε όχι απλώς ότι δεν θα μπορέσουμε να επαναφέρουμε τις συλλογικές διαπραγματεύσεις το 2015, αλλά και ότι για οποιαδήποτε μελλοντική του εργατικού μας δικαίου, χωρίς να προσδιορίζεται πόσο θα διαρκεί αυτή η υποχρέωση. 4
Άρα στο απώτερο και απροσδιόριστο μέλλον θα έπρεπε να γίνει μόνο μετά από συμφωνία με το ΔΝΤ, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Αυτό αποτελεί καθαρό παραλογισμό, όχι μόνο ότι δεν νοείται κράτος που έχει δημοκρατική λαϊκή κυριαρχία, που δεν μπορεί να μεταβάλει το εργατικό του δίκαιο, όχι μόνο γιατί αυτό δεν συναρτάται άμεσα με τις οικονομικές απαιτήσεις των δανειστών μας, αλλά και για λόγους θεσμικούς. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει καμία αρμοδιότητα επί θεμάτων μισθών και συντάξεων. Και αυτό είναι μια άλλη διάσταση της κρίσης. Δεν αφορά μόνο την οικονομία, δεν αφορά μόνο τη δημοκρατία, όπως σας είπα κι προηγουμένως, αφορά και το εάν η Ευρώπη θα παραμείνει μια ένωση δικαίου. Αυτό που συνέβη πριν από 10 μέρες, η αποβολή ενός Υπουργού Οικονομικών από το Eurogroup, αποτελεί χωρίς προηγούμενο πράξη βάναυσης προσβολής της ευρωπαϊκής νομιμότητας. Αυτά που ενδεχομένως ότι ακούσατε ότι αποχώρησε ο Υπουργός Οικονομικών ο κ. Βαρουφάκης, είναι απολύτως αναληθή. Διαμαρτυρήθηκε για την απόφαση της αποβολής και τη μη πρόσκλησή του στη συνέχιση της συνεδρίασης και ζήτησε άμεσα νομική γνωμάτευση από τον παρόντα νομικό εκπρόσωπο του Eurogroup. Την παρέδωσε προφορικά και ποια ήταν; Ότι επειδή το Eurogroup δεν είναι τυπικό όργανο που προβλέπεται από τις συνθήκες, ο Πρόεδρός του έχει τη δυνατότητα να διαμορφώνει όπως θέλει την ατζέντα και τους κανόνες λειτουργίας. Αυτό φυσικά δεν υποστηρίχθηκε ευρέως, δεν νομίζω ότι υπάρχει ηγέτης της Ευρωπαϊκής Ένωσης που θα πει ότι δεν έχουμε πια μια Ευρώπη δικαίου, αλλά έχουμε μια Ευρώπη που ο πρόεδρος και οι ισχυροί μπορούν να αποφασίζουν ακόμη και την αποβολή μιας χώρας από το τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Αυτή τη στιγμή λοιπόν υπερασπιζόμαστε τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου ανάμεσα στα άλλα, στις διαπραγματεύσεις που γίνονται. Και επειδή δεν θέλω να αποφύγω την ερώτηση για τις μεταρρυθμίσεις, γιατί το δικό μου το υπουργείο είναι κατ εξοχήν, το έχει στην ονομασία του ότι είναι Υπουργείο Μεταρρύθμισης, υπουργείο της αναδιοργάνωσης. 5
Να σας πω ευθέως ότι εμείς, η Κυβέρνηση αυτής της Αριστεράς, είμαστε οι μόνοι που μπορεί να μεταρρυθμίσει το κράτος. Για ποιο λόγο; Από το 1960 όταν ήρθε ως εκπρόσωπος του ΟΟΣΑ στην Ελλάδα ο Ζωρζ Λανγκρό, ένας επιφανής Γάλλος Καθηγητής, ξέρουμε τα προβλήματα της ελληνικής Δημόσιας Διοίκησης, ξέρουμε τη γραφειοκρατία, ξέρουμε τον υπερβολικό νομικισμό, ξέρουμε κυρίως τις πολιτικές τις πελατειακές και της πατρωνίας. Γιατί επί 70 χρόνια δεν μπορούμε να τις διορθώσουμε; Η απάντηση είναι πολύ απλή: Το πολιτικό σύστημα είχε τη διοίκηση που ήθελε. Όταν έχεις ένα πολιτικό σύστημα που βασίζεται στη συμμαχία ολιγαρχών και πολιτικών ελίτ ώστε να μοιράζεται πολιτικό χρήμα, πολιτικό μέρισμα και αυτός να είναι ο βασικός τρόπος πλουτισμού, να μην είναι η αγορά ο βασικός τρόπος πλουτισμού, αλλά αν μπορείς να έχεις προνομιακές σχέσεις με το κράτος. Αν έχεις τέτοιο πολιτικό σύστημα θέλεις μια Δημόσια Διοίκηση που να μη λειτουργεί ορθολογικά, να μην είναι μια βεμπεριανή διοικητική μηχανή. Χρειάζεσαι μία Διοίκηση που να δίνει τις δημόσιες συμβάσεις στον εργολάβο, ο οποίος ταυτόχρονα έχει και το κανάλι που θα εξυπηρετήσει πολιτικά αυτόν που του δίνει τη δημόσια σύμβαση. Η εντολή μας τον Ιανουάριο είναι να σπάσουμε αυτό το σύστημα διαπλοκής και ακριβώς γι αυτό το λόγο επιχειρούμε τη μεταρρύθμιση της Δημόσιας Διοίκησης. Μετά από το πρώτο νομοσχέδιο που καταθέσαμε, που ήταν ένα νομοσχέδιο πρώτων βοηθειών, δεν περιλάμβανε μόνο την επαναφορά όσων άδικα και αντισυνταγματικά απολύθηκαν. Είχε ένα κεφάλαιο για την ηλεκτρονική διακυβέρνηση που είχε ακριβώς ως σκοπό να καταστήσει πιο αποτελεσματική τη Διοίκηση. αλλά και με τη μείωση της επικοινωνίας μεταξύ Διοίκησης και διοικουμένων, να καταπολεμήσει και τη διαφθορά. Αυτό όμως είπα προηγουμένως ότι ήταν το πρώτο βήμα, ένα νομοσχέδιο πρώτων βοηθειών. Αυτό που θέσαμε χθες σε διαβούλευση επιχειρεί την πρώτη ουσιαστική τομή προς την κατεύθυνση του εκσυγχρονισμού, του εξορθολογισμού και της ρήξης με τις πολιτικές πατρωνίες και πελατειακών σχέσεων. 6
Είναι το νομοσχέδιο που συνδέει την αξιολόγηση των δημοσίων υπαλλήλων, για πρώτη φορά με την επιλογή των στελεχών και τη στοχοθεσία. Καταρτίστηκε σε συνεργασία με τη βοήθεια ειδικών από τις χώρες με τις οποίες είμαστε εταίροι, Γάλλων και Σουηδών ειδικών. Περιλαμβάνει πολλές καινοτομίες όπως η εισαγωγή της αξιολόγησης 360 μοιρών, στην οποία δεν κρίνουν μόνον Προϊστάμενοι και αξιολογούν τους υφισταμένους τους, αλλά και οι υφιστάμενοι μπορούν να αξιολογούν την επίδοση των Προϊσταμένων. Περιλαμβάνει πρωτότυπους θεσμούς άμεσης Δημοκρατίας, που εμείς εισάγουμε ακριβώς γιατί πιστεύουμε ότι η αποτελεσματικότητα δεν είναι αντίθετη με τη Δημοκρατία. Όπως οι Γενικές Συνελεύσεις των υπαλλήλων κάθε Διεύθυνσης και κάθε Τμήματος, ώστε να κουβεντιάζουν τη στοχοθεσία και να μπορούν με αυτόν τον τρόπο οι ίδιοι να καθίστανται ατομικά υπεύθυνοι για τον προσανατολισμό της Δημόσιας Υπηρεσίας. Και προβλέπουμε και μηχανισμούς ελέγχου της κοινωνίας για τις υπηρεσίες που δέχεται από τη Διοίκηση, ακριβώς γιατί εμείς θέλουμε πραγματικά να μεταρρυθμίσουμε το κράτος. Είναι λοιπόν ιστορικές στιγμές, για μας και για την Ευρώπη. Εγώ δεν πιστεύω ότι η Ευρώπη θα αρνηθεί τον εαυτό της, γι αυτό το λόγο πιστεύω ότι η Ευρώπη δε θα αρνηθεί την Ελλάδα. Πάντοτε ήλπιζα και εξακολουθώ να πιστεύω ότι θα φτάσουμε σε ένα δίκαιο συμβιβασμό, που θα αναγνωρίζει τα συμφέροντα των δανειστών μας, να πάρουν τα χρήματά τους πίσω, όχι όμως με μια λίβρα σάρκας του ελληνικού λαού μαζί και όχι καταδικάζοντας την ελληνική οικονομία σε περαιτέρω ύφεση και συρρίκνωση. Εάν αυτή η συμφωνία υπάρξει, όπως ελπίζω ότι θα υπάρξει μέχρι την Κυριακή, μετά η ελληνική οικονομία μπορεί πράγματι όχι να αναστηθεί, να απογειωθεί. Πιστεύω πράγματι ότι η ελληνική οικονομία μοιάζει με ένα ελατήριο συμπιεσμένο και ήδη τα δείγματα από τον τουρισμό είναι πολύ θετικά και θα τα ακούσετε στη συνέχεια της ημερίδας από την κα Κουντουρά. Πάνω από 38% ήταν αυξημένες οι αφίξεις το πρώτο τρίμηνο, σε σχέση με μια πάρα πολύ καλή χρονιά όπως ήταν η περσινή. Και έχουμε ως χώρα το δυναμισμό τις δυνάμεις στην κοινωνία των πολιτών και στην 7
επιχειρηματική κοινότητα για να επιχειρήσουμε το νέο αυτό ξεκίνημα. Να έχουμε εμπιστοσύνη λοιπόν στον εαυτό μας, είμαι βέβαιος για ένα καλύτερο μέλλον και της Ελλάδας και της Ευρώπης, της Ελλάδας στην Ευρώπη. Σας ευχαριστώ πολύ. 8