Σεξουαλική Παρενόχληση στην εργασία (Δημόσια Υπηρεσία) ευρωπαϊκή και κυπριακή νομοθεσία

Σεξουαλική Παρενόχληση στην εργασία (Δημόσια Υπηρεσία) ευρωπαϊκή και κυπριακή νομοθεσία 19 Οκτωβρίου 2016 Κατερίνα Χαρίτου Αρχής Ισότητας Γραφείο Επιτρόπου Διοικήσεως και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Τ: 22 40 55 49, E: kcharitou@ombudsman.gov.cy 1

Ι. Φύλο 2

Βιολογικό (1970)/Ανατομικό φύλο (sex) v. κοινωνικό φύλο; (gender) με το πρώτο να παραπέμπει σε ένα είδος «φυσικού» υπόβαθρου (γενετικά, ορμονικά και σωματικά χαρακτηριστικά) και το δεύτερο να αναφέρεται στις εμπειρίες/ βιώματα του θηλυκού ή του αρσενικού που αποδίδουν συμπεριφορές, ρόλους, τάξεις κλπ. Ο διαχωρισμός: Αποδίδει την έννοια ότι το φύλο κατασκευάζεται από κοινωνικές και πολιτισμικές διαδικασίες και πρακτικές. Αντιτίθεται στη θεωρία ότι «η βιολογία είναι πεπρωμένο» και υπογραμμίζει τις «απαιτήσεις» που έχουν οι κοινωνίες, από τους άντρες και τις γυναίκες. Φύλο και σεξουαλικότητα/ «Έμφυλη ταυτότητα» ή εκφράσεις έμφυλης ταυτότητας (π.χ. τρανς) 3

Άντρες/ Γυναίκες Άντρες, γυναίκες ή άλλα άτομα με οποιοδήποτε σεξουαλικό προσανατολισμό Άντρες, γυναίκες ή άλλα άτομα με οποιαδήποτε ταυτότητα φύλου 4

ΙΙ. ΑΝΙΣΟΤΗΤΕΣ 5

Ανισότητα φύλων - Ιστορικά Μέχρι τη βιομηχανική επανάσταση η δουλειά των γυναικών αφανής/μη «καταγεγραμμένη» πουθενά. Σήμερα; Η ζωή των γυναικών βασισμένη στις ανάγκες του άντρα (πατέρα, συζύγου) και της οικογένειας, ή στον αναπαραγωγικό της «ρόλο». Σήμερα; Σταδιακή ένταξη στην εργασία: βιομηχανίες, «ειδικά εργαστήρια», μεγαλύτερη συμμετοχή στις επαναστάσεις/εξεγέρσεις, αντικαθιστούν τους άντρες όταν αυτοί απουσιάζουν Χωρίς πολιτικά δικαιώματα «λόγω έμφυτων ιδιοτήτων» 6

Έμφυλες ανισότητες στη σύγχρονη εποχή (20 ος αιώνας σήμερα) 1920-1930: Παρίσι Βερολίνο, έκφραση ανεξαρτησίας (σεξουαλική απελευθέρωση, οι εύπορες οδηγούν αυτοκίνητο, ενδυμασία, κάπνισμα) Ο ρόλος της πολιτικής και της θρησκείας Παράδειγμα ναζιστικής Γερμανίας: «ο στόχος η ενίσχυση και η ανάπτυξη της πραγματικής ανδρικής δύναμης και η δημιουργία γυναικών ικανών να φέρουν στον κόσμο πραγματικούς άνδρες» Φαινόμενο βιολογικών γάμων, με σύνθημα «Δεν μπορείτε όλες να αποκτήσετε ένα σύζυγο. Μπορείτε όμως να αποκτήσετε ένα παιδί». Θρησκείες (ινδουισμός, ισλάμ, χριστιανισμός κ.ά.) 7

. σήμερα Διακρίσεις λόγω φύλου στην εργασία, στην εκπαίδευση, την οικογένεια (πρόσβαση, ανέλιξη, μητρότητα) Επαγγελματικός διαχωρισμός Άνιση αμοιβή Άνιση συμμετοχή στον πολιτικό και το δημόσιο βίο Σεξισμός/σεξιστικός λόγος Προβολή σε ΜΜΕ (σεξουαλική αντικειμενοποίηση) Ανισότητες στη θρησκεία Στερεότυπα (πατριαρχικές δομές, δίπολο άντρας - γυναίκα) 8

ΙΙΙ. Σε ποιους τομείς δικαίου εμπίπτει η σεξουαλική παρενόχληση; 9

Θεματικοί/ δικαιικοί τομείς όπου εμπίπτει η Σ.Π. Μορφή διάκρισης λόγω φύλου (Ο.Η.Ε.* συμπληρωματική Σύσταση στη CEDAW, Ε.Ε.) Υγεία και ασφάλεια στην εργασία (στρατηγικό πλαίσιο Ε.Ε., Δ.Ο.Ε. κλπ) Γιατί; Έμφυλη Βία (Ο.Η.Ε.) η βία που στρέφεται κατά ενός προσώπου λόγω του φύλου του ή η βία που επηρεάζει δυσανάλογα μία ομάδα ατόμων συγκεκριμένου φύλου Παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων 10

Κεφάλαια όπου εντάσσεται η Σ. Π. Δεδομένου ότι η συντριπτική πλειοψηφία των θυμάτων της έμφυλης βίας είναι γυναίκες, των πατριαρχικών δομών, των διαχρονικών ανισοτήτων / σχέσεων εξουσίας που παραδοσιακά παραχωρούν κυρίαρχο ρόλο στον άντρα, η Σ.Π. εμπίπτει επίσης στο μεγάλο θέμα της Βίας κατά των Γυναικών «Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης» (Συμβούλιο της Ευρώπης): υποχρέωση κρατών για τη λήψη απαραίτητων απαραίτητα νομοθετικά ή άλλα μέτρα προκειμένου να διασφαλίσουν ότι η Σ.Π. αντιμετωπίζεται με ποινικές ή άλλες νομικές κυρώσεις Α.40 11

IV. Ευρωπαϊκή Νομοθεσία 12

Τι θέλουμε να διαφυλάξουμε στο χώρο εργασίας; Ποιες αξίες; Το σεβασμό; Την αξιοκρατία; Την κοινωνική ισότητα δικαιοσύνη; Την μη διάκριση; Την ασφάλεια, προστασία από βία, εκμετάλλευση; Τη σταθερότητα; Την επικοινωνία; Την ποιότητα των σχέσεων; «Ένα ευχάριστο περιβάλλον εργασίας»; Την αναγνώριση και την ανέλιξη; Μπορεί το φύλο να είναι ουσιαστική αιτία να επηρεαστούν δυσμενώς τα πιο πάνω; 13

«Μία εργαζόμενη γυναίκα πιθανώς να έχει μία τέτοια εμπειρία στην εργασία ένας άντρας της συμπεριφέρεται όχι ως εργαζόμενη ή συνάδελφο αλλά ως πιθανή εραστή του. Μπορεί τακτικά να επαινεί την ομορφιά της, να κάνει μασάζ στον ώμο της, να βάζει το χέρι του γύρω από τη μέση της, να την καλεί για μεσημεριανό ή για δείπνο για να συζητήσουν [ ]. Μπορεί η αίσθηση να είναι ωραία για λίγο, εν τέλει όμως, το πιθανότερο είναι ότι θα κάνει τη γυναίκα να αισθάνεται άβολα. Κάποιοι άνθρωποι θα επιλέξουν να ανεκτούν αυτή τη συμπεριφορά για να επιβιώσουν άλλοι όμως μπορεί να αισθανθούν ολοένα περισσότερο να θλίβονται, να πέφτουν σε κατάθλιψη και τελικά να καταρρεύσουν. Άλλοι ίσως αγωνιστούν χωρίς επιτυχία, ίσως υποστούν αντίποινα και αναγκαστούν σε παραίτηση ή απολυθούν. Αυτό κατ ακρίβεια, είναι η «σεξουαλική παρενόχληση». Οδηγός Πρόληψης Σεξουαλικής Παρενόχλησης στην Εργασία Διεθνής Οργάνωση Εργασίας (ILO) 14

Ψήφισμα Συμβουλίου Ε.Ε.: αναγνωρίζει ότι η Σ.Π. μπορεί να αντίκειται στην αρχή της ισότητας των φύλων Σύσταση Ε. Επιτροπής 92/131/ΕΟΚ με επισυνημμένο Κώδικα Πρακτικής για την προστασία της Αξιοπρέπειας Γυναικών και Ανδρών κατά την εργασία: «Η ανεπιθύμητη συμπεριφορά σεξουαλικής φύσεως ή άλλη συμπεριφορά η οποία βασίζεται στο φύλο και έχει αντίκτυπο στην αξιοπρέπεια των γυναικών και των ανδρών στην εργασία είναι απαράδεκτη». 15

Ε.Ε. ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ Κοινός ορισμός για τη Σ.Π.; Πώς εκδηλώνεται; Πώς μετριέται; Ποια η έκταση της; Πόσο καταγγέλλεται; Επιπτώσεις;. Σε ποιον; Ποιο το προφίλ των θυμάτων; Ποιο το προφίλ των θυτών; Πού συμβαίνει πιο τακτικά; Πώς αντιμετωπίζεται; 16

Ανάγκη για νομοθετική και άλλη δράση Πρόληψη/αφύπνιση για ένα αθέατο ζήτημα Καταστολή / επιβολή ποινών/κυρώσεων Δέσμευση εργοδότη Βάρος / ευθύνη εργοδότη Θέματα απόδειξης Δράση κατά της θυματοποίησης 17

Κοινοτικό Δίκαιο Συστάσεις Ευρωπαϊκής Επιτροπής (δεκαετία 90 )/ Ψηφίσματα Συμβουλίου της Ε.Ε. Οδηγία 2002/73/ΕΚ ίση μεταχείριση ανδρών και γυναικών όσον αφορά την πρόσβαση στην απασχόληση, στην επαγγελματική εκπαίδευση και προώθηση και τις συνθήκες εργασίας (εξέλιξη Οδηγίας 76/207/ΕΟΚ) Οδηγία 2006/54/ΕΚ ίσες ευκαιρίες, ίση μεταχείριση ανδρών και γυναικών σε θέματα εργασίας και απασχόλησης (αναδιατύπωση) Αποφάσεις δικαστηρίου Ε.Ε. 18

Άλλες πηγές ευρωπαϊκού δικαίου Οδηγία 97/80/ΕΚ αντιστροφή βάρους απόδειξης Άλλοι τομείς: αγαθά και υπηρεσίες (Οδηγία 2004/113/ΕΚ), αυτοεργοδοτούμενοι (Οδηγία 2010/41/ΕΚ). Οδηγία 2012/29/ΕΚ: ελάχιστα πρότυπα για δικαιώματα, υποστήριξη και προστασία θυμάτων εγκληματικών πράξεων Συμφωνία Πλαίσιο για την Παρενόχληση και τη Βία στην Εργασία (2007) Ε. Στρατηγική για την Ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών 2010 2015 19

Οδηγία 2002/73/ΕΚ Ορίζει Σ.Π. και την Παρενόχληση που σχετίζεται με το φύλο* «θεωρούνται ως διάκριση λόγω φύλου και συνεπώς απαγορεύονται» - απαγορεύει εντολή για παρενόχληση Εφαρμογή σε όλα τα στάδια της σχέσης εργασίας (από πρόσβαση έως απόλυση*) και την επαγγελματική κατάρτιση «Ενθαρρύνει» προληπτική δράση καλεί την κατάργηση διατάξεων αντίθετων προς την αρχή της ίσης μεταχείρισης Υιοθέτηση δικαστικών ή και διοικητικών διαδικασιών για την εφαρμογή της απαγόρευσης Προβλέπει αποζημιώσεις για τα θύματα της διάκρισης και της παρενόχλησης και τη δημιουργία εθνικών φορέων με αρμοδιότητες προώθησης της ίσης μεταχείρισης 20

Οδηγία 2006/54/ΕΚ Προοίμιο: Η Σ.Π. και η Π. είναι αντίθετες προς την αρχή της ίσης μεταχείρισης μεταξύ αντρών και γυναικών και συνιστούν διάκριση λόγω φύλου «όχι μόνο στο χώρο εργασίας αλλά και στο πλαίσιο της πρόσβασης στην απασχόληση, την επαγγελματική κατάρτιση και την επαγγελματική εξέλιξη.» Θα πρέπει να απαγορεύονται και να υπόκεινται σε αποτελεσματικές, αναλογικές και αποτρεπτικές κυρώσεις. Η διάκριση λόγω φύλου περιλαμβάνει την παρενόχληση και τη σεξουαλική παρενόχληση καθώς και οποιαδήποτε λιγότερο ευνοϊκή μεταχείριση βασιζόμενη στην απόρριψη συμπεριφοράς Σ.Π./Π. ή στην υποταγή σε αυτήν ως διάκριση λόγω φύλου καθώς και την Εντολή προς διακριτική μεταχείριση Α. 2.1.α 21

Οδηγία 2006/54/ΕΚ Σεξουαλική παρενόχληση: η εκδήλωση οποιασδήποτε μορφής ανεπιθύμητης λεκτικής, μη λεκτικής ή σωματικής συμπεριφοράς σεξουαλικού χαρακτήρα, με σκοπό ή αποτέλεσμα την προσβολή της αξιοπρέπειας ενός ατόμου ιδίως με τη δημιουργία εκφοβιστικού, εχθρικού, εξευτελιστικού, ταπεινωτικού ή επιθετικού περιβάλλοντος. Α. 2.1 δ Παρενόχληση η εκδήλωση ανεπιθύμητης συμπεριφοράς, σεξουαλικού χαρακτήρα συνδεόμενης με το φύλο ενός προσώπου με σκοπό ή αποτέλεσμα την παραβίαση της αξιοπρέπειας του προσώπου αυτού και τη δημιουργία εκφοβιστικού, εχθρικού, εξευτελιστικού, ταπεινωτικού ή επιθετικού περιβάλλοντος. Α. 2.1 γ 22

V. Εσωτερικό Δίκαιο 23

Κυπριακό δίκαιο Εναρμόνιση με Οδηγίες «Περί Ίσης Μεταχείρισης Αντρών και Γυναικών στην απασχόληση και την επαγγελματική εκπαίδευση Νόμος» Νόμος 205 (Ι) του 2002. Νομολογία (Αποφάσεις του 2014 και 2016) 24

Νόμος 205 (Ι) / 2002 Α. 2, 12, 14, 15, 17, 17Α «Διάκριση λόγω φύλου» κάθε άμεση ή έμμεση διάκριση περιλαμβανομένης της Σ.Π. ή Π. και οποιασδήποτε λιγότερο ευνοϊκής μεταχείρισης βασιζόμενης στην απόρριψη της εν λόγω συμπεριφοράς ή στην υποταγή σε αυτήν καθώς και Ορισμοί Σ.Π. και Π. που σχετίζεται με το φύλο Απαγόρευση τόσο της Σ.Π και της Π. όσο και των συνεπειών τους περιλαμβανομένων των εκδικητικών ενεργειών ή «βλαπτικών μεταβολών» (προστασία από θυματοποίηση) Υποχρεώσεις εργοδοτών (προληπτικές και κατασταλτικές) Φορείς που παρέχουν προστασία (δικαστικοί, εξωδικαστικοί) και βάρος απόδειξης 25

Σημεία Κλειδιά Η πρόθεση του/της θύτη είναι άνευ σημασίας. Σημασία έχει το αποτέλεσμα της συμπεριφοράς του/της ενώ ο/η δέκτης της αποφασίζει και ξεκαθαρίζει τι θεωρεί αποδεκτό και τι προσβλητικό. Μπορεί η ίδια συμπεριφορά να είναι αποδεκτή από ένα πρόσωπο και προσβλητική για ένα άλλο. Η καθυστέρηση υποβολής καταγγελίας δεν είναι ένδειξη αποδοχής της παρενοχλητικής συμπεριφοράς. Η ΣΠ μπορεί να προκύπτει από ένα απλό σοβαρό γεγονός, από σποραδικές, συστηματικές ή συνεχιζόμενες συμπεριφορές. 26

Σε ποιο στάδιο και πού; Πρόσληψη/ πρόσβαση (όροι), κριτήρια επιλογής Πρόσβαση σε όλα τα επίπεδα επαγγελματικού προσανατολισμού και κατάρτισης, περιλαμβανομένης της πρακτικής εμπειρίας Όροι απασχόλησης, εργασίας, αμοιβής, απόλυσης Εντός και εκτός του εργασιακού χώρου εν ώρα εργασίας ή και συμπληρωματικά, εκτός των εργάσιμων ωρών. 27

Από ποιον μπορεί να εκδηλωθεί η παρενοχλητική συμπεριφορά; Ανώτερο ιεραρχικά, προϊστάμενο, διευθυντή, «εργοδότη» Συνάδελφο (ομόβαθμο και μη) ή υφιστάμενο Άλλα πρόσωπα με αρμοδιότητες που σχετίζονται με τον επαγγελματικό προσανατολισμό, την εκπαίδευση, την επιμόρφωση, την κατάρτιση, τη μαθητεία, την πρόσβαση ή την απόλυση του θύματος Από πάροχο υπηρεσιών που εργοδοτείται από τον εργοδότη 28

Πώς εκδηλώνεται; Λεκτικά/Φραστικά: αχρείαστη οικειότητα, σεξ. ή συνδεόμενα με το φύλο σχόλια, αστεία, ανέκδοτα και χειρονομίες, ανήθικα και προσβλητικά σχόλια για το φύλο ή το σεξ. προσανατολισμό, μεθόδευση συζητήσεων σε σεξουαλικά θέματα, περιγραφή σεξ. ζωής μπροστά σε άλλους, ανεπιθύμητες εισηγήσεις, υποδείξεις και συμβουλές, αδιάκριτες ερωτήσεις για την προσωπική ή σεξ. ζωή, σεξ. υπονοούμενα, ύβρεις, προσκλήσεις για ραντεβού ή σεξ. επαφή, εξομολόγηση, ερωτόλογα, κομπλιμέντα, φλερτ, Μη λεκτικά/φραστικά: ανεπιθύμητα αγγίγματα στα ρούχα, τα μαλλιά ή άλλα μέρη του σώματος, 29

Οπτική συμπεριφορά: επίμονα κοιτάγματα, νοήματα, σφυρίγματα, παρακολούθηση προσωπικής ζωής, προσπάθεια διοχέτευσης σεξ. υλικού (εικόνων, βίντεο), Άλλη μορφή συμπεριφοράς: γραπτά ερωτόλογα ή επιστολές με ερωτόλογα και σεξ. περιεχόμενο, σχετικές τηλεφωνικές κλήσεις, μηνύματα sms, mms, φαξ, προβολή φωτογραφιών, ανάρτηση εικόνων, πόστερ ή ταινιών σεξουαλικού περιεχομένου. Qui pro quo Σεξουαλική Παρενόχληση (σχέση με ανταλλάγματα)! Προσοχή: Σεξουαλική Παρενόχληση δεν είναι η σεξουαλική επαφή, ερωτοτροπίες ή φιλίες οι οποίες είναι καλοδεχούμενες ή αμοιβαίες. 30

VI. Υποχρεώσεις Εργοδοτών 31

Υποχρεώσεις εργοδοτών Προστασία εργαζομένων, εκπαιδευόμενων, καταρτιζόμενων και υποψηφίων για απασχόληση/επαγγελματική κατάρτιση ΠΟΤΕ; Αμέσως μόλις περιέλθει σε γνώση τους η Σ.Π. και η Π. «ή οι συνέπειές τους» ΠΩΣ; Λαμβάνοντας κάθε πρόσφορο μέτρο για την παύση και τη μη επανάληψή τους καθώς και για την άρση των συνεπειών τους» Πρόληψη: «κάθε πρόσφορο και έγκαιρο μέτρο για να αποτρέψουν τις πράξεις» KAI εισάγοντας κώδικα συμπεριφοράς για αποτροπή των πράξεων και με επαρκή πρακτικά μέτρα για την εφαρμογή του. 32

Υποχρεώσεις εργοδοτών Η μη λήψη των πιο πάνω μέτρων καθιστά τους εργοδότες συνυπεύθυνους εις ολόκληρον με το πρόσωπο που προέβη στη Σ.Π. ή την Π.! ΠΡΟΣΟΧΗ Το γεγονός ότι ένα πρόσωπο αποκρούει συμπεριφορά που συνιστά Σ.Π. ή Π. ή υποκύπτει σε αυτήν δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιηθεί ως βάση για οποιαδήποτε απόφαση που θίγει το πρόσωπο αυτό 33

Ποια μπορεί να είναι τα «πρόσφορα μέτρα» Μελέτη και ενημέρωση για νομοθεσίας- Καλές πρακτικές Υιοθέτηση Κώδικα προσαρμοσμένου στο εργ. Περιβάλλον. Ποιος θα διερευνήσει; Ομάδα διερεύνησης ή προκαθορισμένα άτομα με εγγυήσεις αντικειμενικότητας και αμεροληψίας αφότου εκπαιδευτεί κατάλληλα. Πώς; Τι περιλαμβάνει η διαδικασία (ανεπίσημη, επίσημη); Πώς πρέπει να είναι; Καταληκτική Σύσταση, ποινές/κυρώσεις (αναλόγως σοβαρότητας της υπόθεσης); Από μία απλή παρατήρηση/επίπληξη/σύσταση, έως απομάκρυνση θύτη από τον άμεσο ή τον ευρύτερο χώρο εργασίας του θύματος, αλλαγή ή αλλαγή προϊστάμενου ή ακόμα και παύση της εργασίας του θύτη. 34

Τι μπορεί να περιλαμβάνει/συνδυάζει μία Σύσταση για επίλυση; Συμβουλευτική διαδικασία για το θύτη Πειθαρχική τιμωρία Επίσημη επίπληξη/ προειδοποίηση που θα περιληφθεί στο φάκελο του θύτη Επίσημη απολογία Μεσολάβηση από τρίτο αμερόληπτο άτομο για συμφιλίωση των μελών εάν το επιθυμούν Πίστωση της άδειας που χρησιμοποιήθηκε ως αποτέλεσμα της Σ.Π. ή της Π. λόγω φύλου. 35

Ο εργοδότης λαμβάνει υπόψη: Ότι το θύμα μπορεί να είναι διστακτικό να μιλήσει/καταγγείλει από ντροπή ή από φόβο για εκδικητικές ενέργειες ή φόβο για ζημιά στην υπόληψή του Έντονες αλλαγές στη συμπεριφορά ή την απόδοση του θύματος ή/και συχνή απουσία/χρήση αδειών Έκταση, συχνότητα, σοβαρότητα συμπεριφοράς Κατά πόσο υπήρξε κατάχρηση εξουσίας Πιθανό ιστορικό παρενοχλήσεων του θύτη 36

Σημεία Κλειδιά Η υποχρέωση για λήψη δράσης από τον εργοδότη, μπορεί να χρειαστεί να ξεκινήσει ακόμα και πριν από τη διερεύνηση του περιστατικού ενόσω πιθανολογείται η παρενόχληση. Οι διαδικασίες που ακολουθούνται είτε για την πρόληψη είτε για την αντιμετώπιση της Σ.Π. και της Π. γίνονται με διακριτικές και εμπιστευτικές διαδικασίες. Οι ίδιες οι διαδικασίες που χρησιμοποιούνται δεν θα πρέπει να ενοχοποιούν το θύμα*. Η προστασία εκτείνεται και στις συνέπειες της Σ.Π. στο «μετά». Διάκριση είναι και οι εκδικητικές ενέργειες, οι βλαπτικές μεταβολές λόγω καταγγελίας ή διαμαρτυρίας με σκοπό το σεβασμό της ίσης μεταχείρισης. (προστασία από θυματοποίηση) 37

Διαδικασίες δυνάμει Ν.205(Ι)/02 Διερεύνηση καταγγελιών από εργοδότη, τηρουμένης της ιεραρχίας στη δημόσια υπηρεσία Καταγγελία σε Επιθεωρητές/Επιθεωρήτριες Τμήματος Εργασίας Καταγγελία στην Αρχή Ισότητας του Γραφείου Επιτρόπου Διοικήσεως Αίτηση στο Δικαστήριο Εργατικών Διαφορών Αγωγή στο Επαρχιακό Δικαστήριο για αποζημιώσεις Ποινική διαδικασία βάσει του Ποινικού Κώδικα 38

Αντιστροφή του βάρους απόδειξης Οδηγία 97/80/ΕΚ - περιπτώσεις διακριτικής μεταχείρισης λόγω φύλου Θα πρέπει να προβλεφθεί ότι το Β.Α. μετακυλίεται στον εναγόμενο όταν τεκμαίρεται* διάκριση, με εξαίρεση στην περίπτωση διαδικασίας όπου εναπόκειται στο δικαστήριο ή άλλο αρμόδιο εθνικό φορέα να διερευνήσει τα πραγματικά περιστατικά. (Προοίμιο Οδηγίας 2006/54/ΕΚ) 39

Η εμπειρία της Αρχής Ισότητας Έκθεση αναφορικά με το χειρισμό καταγγελίας για Σ.Π. από τον εργοδότη (ΣΕΠΑΗΚ) - ΑΚΙ 48/2008 (Ιανουάριος 2009) Έκθεση αναφορικά με τη δυσμενή μεταχείριση εργαζομένης μετά από καταγγελία για Σ.Π. ΑΚΙ 42/2008 (Απρίλιος 2010) Έκθεση αναφορικά με τη διερεύνηση καταγγελίας για Σ.Π. αλλοδαπής οικιακής βοηθού ΑΚΙ 67/2010 (Απρίλιος 2011) Έκθεση αναφορικά με τις υποχρεώσεις των εργοδοτών όταν τους υποβάλλονται καταγγελίες για Σ.Π. στην εργασία ΑΚΙ 12/2012 και ΑΚΙ 92/2012 (Δεκέμβριος 2015) 40

Η ανάγκη για πρόληψη Κουλτούρα σεβασμού της ισότητας των φύλων καταπολέμηση έμφυλων στερεοτύπων και σεξισμού. Ενημέρωση Δέσμευση στη μη ανοχή της Σ.Π. και στην προστασία των θυμάτων. Αναγνώριση σοβαρότητας του θέματος. Αποτελεσματικές διαδικασίες /κυρώσεις. 41

VII. Παράγοντες και στερεότυπα που ευνοούν τη σεξουαλική παρενόχληση 42

Παράγοντες και στερεότυπα που ευνοούν τη Σ.Π. Καθορισμός καθηκόντων/θέσης εργασίας με βάση το φύλο προδιαγεγραμμένοι ρόλοι Καθοδήγηση προς συγκεκριμένες πράξεις με αναφορά στο φύλο Μη εφαρμογή νομοθεσιών για καταπολέμηση διακρίσεων λόγω φύλου γενικότερα (π.χ. νομοθεσία για τη μητρότητα) Συγκαταβατικότητα, διδακτισμός προς άτομα του ενός ή του άλλου φύλου 43

Τάσεις και στερεότυπα που ευνοούν τη Σ.Π. στο εργασιακό περιβάλλον «Η ΣΠ είναι συνήθως η υπερβολική αντίδραση στο φλερτ.» «Η ΣΠ αφορά μόνο τις γυναίκες.» «Η ΣΠ αφορά μόνο τις νέες και τις ελκυστικές, συμβατικά, γυναίκες.» «Η ΣΠ αφορά μόνο ετερόφυλα άτομα» «Τα φιλοφρονητικά σχόλια, οι υπαινιγμοί, το χιούμορ, τα αστεία σε σχέση με το φύλο είναι πάντα επιθυμητά» «Χωρίς το φλερτ η δουλειά είναι βαρετή!» 44

Άλλες στάσεις/απόψεις που υπονομεύουν τη σημασία της Σ.Π. «Μια καταγγελία Σ.Π. στοχεύει στην προσωπική εκδίκηση» «Τα «αδύναμα», ανασφαλή άτομα ή τα άτομα «χαμηλότερων» κοινωνικών στρωμάτων είναι πιο επιρρεπή στην παρενόχληση.» «Η προκλητική συμπεριφορά, το προκλητικό ντύσιμο δικαιολογούν την παρενόχληση.» 45

Ευχαριστώ! 46

«σεξισμός» «Ο σεξισμός λοιπόν αναφέρεται σε μια σειρά από αντιλήψεις που καταλήγουν σε διακρίσεις κατά των γυναικών στη βάση των στερεοτύπων του φύλου, στο πλαίσιο της πατριαρχικής κοινωνίας, της κοινωνίας δηλαδή που διαπνέεται από την ιδέα της ανωτερότητας του άντρα, δομώντας με τέτοιο τρόπο το πλαίσιο λειτουργίας της ώστε να συντηρείται ο ηγεμονικός του ρόλος.» «Αντικατοπτρίζει δε μια υφιστάμενη πραγματικότητα εξουσιαστικών σχέσεων και ανισοτήτων σε βάρος των γυναικών και συνιστά ένα ιδιαιτέρως «αποτελεσματικό» μέσο αναπαραγωγής των παραδοσιακών πατριαρχικών δομών και των ανισοτήτων που αυτές οι δομές συνεπάγονται.» Πιο αδιάκριτος / αδιόρατος από τη Σ.Π.» Τοποθέτηση Εθνικής Ανεξάρτητης Αρχής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων σχετικά με το σεξισμό στο χώρο της πολιτικής και των ΜΜΕ 47

«βία» Πράξεις βασιζόμενες στο φύλο οι οποίες έχουν ως αποτέλεσμα ή ενδέχεται να έχουν ως αποτέλεσμα, σωματική, σεξουαλική, ψυχολογική ή οικονομική βλάβη ή πόνο για τις γυναίκες, συμπεριλαμβανομένων των απειλών τέλεσης των πράξεων αυτών, τον εξαναγκασμό ή την αυθαίρετη αποστέρηση της ελευθερίας, είτε αυτή συμβαίνει στο δημόσιο ή τον ιδιωτικό βίο. 48

«όπου ευδοκιμεί η αβεβαιότητα, η αστάθεια, οι εκπτώσεις σε θέματα δικαιωμάτων και εργατικού δικαίου, οι ανισότητες, η εκμετάλλευση της εξουσίας ιδίως σε βάρος των ευάλωτων κοινωνικά ατόμων, καλλιεργείται έδαφος για σεξουαλική Παρενόχληση». (European Commission, 1998) 49