Πανελλαδικές εξετάσεις 2017 Ιστορία Θεωρητικής Κατεύθυνσης
ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΕΥΤΕΡΑ 12 ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5)
ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ Θέμα Α1 Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων: α. Εκλεκτικοί β. Στρατιωτικός Σύνδεσμος γ. Μικτή Επιτροπή Ανταλλαγής Μονάδες 15
Απάντηση θέματος Α1 α. Εκλεκτικοί : Οι Εκλεκτικοί ήταν μια ετερόκλητη παράταξη εξεχόντων πολιτικών, λογίων και αξιωματικών, στην Εθνοσυνέλευση του 1862-1864, η οποία θα ψήφιζε το νέο σύνταγμα. Η παραταξη των εκλεκτικών είχε μετριοπαθείς θέσεις, και προσπαθούσε να μεσολαβεί μεταξύ των άλλων παρατάξεων και να υποστηρίζει σταθερές κυβερνήσεις. (Θ.Ν.Ι., σ. 77).
Απάντηση θέματος Α1 β. Στρατιωτικός Σύνδεσμος: Το 1909 συντελείται μια τομή στην πολιτική ιστορία της Ελλάδας γενικότερα, και των πολιτικών κομμάτων ειδικότερα. Στις 15 Αυγούστου 1909 εκδηλώθηκε κίνημα στο Γουδή, το οποίο έγινε από τον Στρατιωτικό Σύνδεσμο, μια μυστική ένωση στρατιωτικών, με αιτήματα που αφορούσαν μεταρρυθμίσεις στο στρατό, τη διοίκηση, τη δικαιοσύνη, την εκπαίδευση και τη δημοσιονομική πολιτική. Ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος δεν εγκαθίδρυσε δικτατορία, αλλά προώθησε τα αιτήματά του μέσω της Βουλής. Με αφορμή το κίνημα, έγινε στις 14 Σεπτεμβρίου μεγάλη διαδήλωση των επαγγελματικών σωματείων της πρωτεύουσας. Οι διαδηλωτές υποστήριξαν το διάβημα του Στρατιωτικού Συνδέσμου και υπέβαλαν ψήφισμα στο παλάτι με το οποίο ζητούσαν την επίλυση σειράς οικονομικών αιτημάτων.
Απάντηση θέματος Α1 β. Στρατιωτικός Σύνδεσμος: Υπό την πίεση του Συνδέσμου η Βουλή ψήφισε, χωρίς ιδιαίτερη προετοιμασία και συζήτηση, μεγάλο αριθμό νόμων, που επέφεραν ριζικές αλλαγές. Το Φεβρουάριο του 1910 η Βουλή αποφάσισε την αναθεώρηση ορισμένων άρθρων του συντάγματος. Έτσι προκηρύχθηκαν εκλογές, από τις οποίες προήλθε αναθεωρητική βουλή. Στις 15 Μαρτίου 1910 ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος διαλύθηκε έχοντας επιτύχει τις επιδιώξεις του. (Θ.Ν.Ι. σ. 86-88)
Απάντηση θέματος Α1 γ. Μικτή Επιτροπή Ανταλλαγής : Πρόκειται για την Επιτροπή που συστάθηκε, με βάση το άρθρο 11 της Σύμβασης της Λοζάνης και υπογράφηκε στις 24 Ιουλίου 1923. Με έδρα την Κωνσταντινούπολη, αποτελείται από έντεκα μέλη, τέσσερις Έλληνες, τέσσερις Τούρκους και τρία μέλη - πολίτες ουδετέρων κατά τον Α Παγκόσμιο πόλεμο κρατών. Ως αρμοδιότητα έχει τον καθορισμό του τρόπου μετανάστευσης των πληθυσμών και της εκτίμησης της ακίνητης περιουσίας των ανταλλαξίμων. (Θ.Ν.Ι. σ. 151-152). Για να βοηθηθεί το έργο της ελληνικής αντιπροσωπείας, στη Μικτή Επιτροπή συστάθηκε, το 1924, η Γενική Διεύθυνση Ανταλλαγής Πληθυσμών που υπαγόταν στο Υπουργείο Γεωργίας ενώ για την αποτελεσματικότερη λειτουργία της ιδρύθηκαν, κατά τόπους, Γραφεία Ανταλλαγής Πληθυσμών (Θ.Ν.Ι. σ. 160).
Θέμα Α2 Να αντιστοιχίσετε σωστά τα γράμματα (διπλωματικές πράξεις) της στήλης Α με τους αριθμούς (ρυθμίσεις) της στήλης Β (περισσεύει ένα στοιχείο από τη στήλη Β): Α. Β. α. Συνθήκη του Λονδίνου (1913) 1. Παραχώρηση στην Ελλάδα της Δυτικής Θράκης από τη Βουλγαρία β. Συνθήκη του Βουκουρεστίου (1913) 2. Παραίτηση του σουλτάνου από όλα τα δικαιώματά του στην Κρήτη γ. Συνθήκη του Νεϊγύ (1919) 3. Εξαίρεση από την ανταλλαγή των μουσουλμάνων της Δυτικής Θράκης δ. Συνθήκη των Σεβρών (1920) 4. Αμοιβαία απόσβεση των οικονομικών υποχρεώσεων μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας ε. Συμφωνία της Άγκυρας (1930) 5. Υπαγωγή της περιοχής της Σμύρνης σε ελληνική διοίκηση για πέντε χρόνια 6. Τερματισμός των Βαλκανικών
Απάντηση Θέματος Α2 Να αντιστοιχίσετε σωστά τα γράμματα (διπλωματικές πράξεις) της στήλης Α με τους αριθμούς (ρυθμίσεις) της στήλης Β (περισσεύει ένα στοιχείο από τη στήλη Β): α. Συνθήκη του Λονδίνου (1913) β. Συνθήκη του Βουκουρεστίου (1913) Α. Β. Μονάδες 10 1. Παραχώρηση στην Ελλάδα της Δυτικής Θράκης από τη Βουλγαρία 2. Παραίτηση του σουλτάνου από όλα τα δικαιώματά του στην Κρήτη γ. Συνθήκη του Νεϊγύ (1919) 3. Εξαίρεση από την ανταλλαγή των μουσουλμάνων της Δυτικής Θράκης δ. Συνθήκη των Σεβρών (1920) 4. Αμοιβαία απόσβεση των οικονομικών υποχρεώσεων μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας ε. Συμφωνία της Άγκυρας (1930) α 2, β 6, γ 1, δ 5, ε 4 5. Υπαγωγή της περιοχής της Σμύρνης σε ελληνική διοίκηση για πέντε χρόνια 6. Τερματισμός των Βαλκανικών
Θέμα Β1 α. Ποια ήταν τα χαρακτηριστικά των κομμάτων κατά το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα και πώς ήταν οργανωμένη η βάση τους ; (μονάδες 7) β. Με ποια κριτήρια επιλέγονταν οι υποψήφιοι βουλευτές και ποια ήταν η κοινωνική τους προέλευση κατά το ίδιο χρονικό διάστημα; (μονάδες 6) Μονάδες 13
Απάντηση θέματος Β1 α. Χαρακτηριστικα :Στη δεκαετία του 1880 τα κόμματα ήταν αρκετά πιο συγκροτημένα απ' ό,τι στο παρελθόν. Δεν είναι βέβαιο ότι μετά το θάνατο του ηγέτη τους τα κόμματα αναγκαστικά διαλύονταν. Στοιχεία που επέτρεπαν σ' ένα κόμμα να επιβιώσει, ακόμα και μετά το θάνατο του ηγέτη του, ήταν η θέση που είχε στην πολιτική ζωή της χώρας και η τακτική που ακολουθούσε. Η βάση των κομμάτων εξακολουθούσε να μην έχει τυπική οργάνωση. Σημαντικό ρόλο στην κινητοποίηση των οπαδών των κομμάτων έπαιζαν η οικογενειοκρατία, οι πελατειακές σχέσεις και η εξαγορά ψήφων. Παρ' όλα αυτά, όσον αφορά τουλάχιστον τα δύο μεγάλα κόμματα, η επιλογή των εκλογέων βασιζόταν κατά κύριο λόγο στην κρίση τους για την πολιτική των κομμάτων, στις επιδράσεις που αυτά ασκούσαν κατά περιοχές και στα συμφέροντα κάθε κοινωνικής ομάδας.
Απάντηση θέματος Β1 β. Για την επιλογή των υποψηφίων βουλευτών, δηλαδή για την τοποθέτηση συγκεκριμένων υποψηφίων στο «ψηφοδέλτιο», έπαιζε ρόλο το αν είχαν ένα δικό τους τοπικό κύκλο οπαδών, ο οποίος επηρεαζόταν βεβαίως από πελατειακές σχέσεις και εξυπηρετήσεις. Το εκλογικό σύστημα δεν επέβαλλε να ψηφίζει κανείς ένα μόνο κόμμα, αλλά έδινε τη δυνατότητα να ψηφίζονται όλοι οι υποψήφιοι θετικά ή αρνητικά. Επίσης, ένας εκλογέας μπορούσε να ψηφίσει θετικά κάποιον υποψήφιο στον οποίο είχε υποχρέωση, παράλληλα όμως μπορούσε να δώσει θετική ψήφο και σε κάποιον άλλο τον οποίο θεωρούσε ικανό. Μολαταύτα, και ιδιαίτερα μετά το 1882, όλο και συχνότερα παρουσιάζεται το φαινόμενο οι εκλογείς να ψηφίζουν με κομματικά κριτήρια και να περιορίζεται η συνήθεια να ψηφίζονται θετικά και πολιτικοί άλλων κομμάτων. Κατά τη δεκαετία του 1890 οι εκλογείς συνήθιζαν να ψηφίζουν πολιτικούς με επιρροή, μόνο εφόσον είχαν δηλώσει με σαφήνεια την κομματική τους τοποθέτηση.
Απάντηση θέματος Β1 β. Η εκλογή ανεξάρτητων τοπικών προσωπικοτήτων άρχισε να περιορίζεται.. Έτσι παρουσιαζόταν και το φαινόμενο να περιλαμβάνονται σε κομματικά ψηφοδέλτια ανεξάρτητοι υποψήφιοι, για να έχουν πιθανότητες επιτυχίας στις εκλογές. Δηλαδή ο ρόλος των κομμάτων ενισχύθηκε και απέκτησαν κύρος στη δημόσια ζωή. Οι υποψήφιοι βουλευτές προέρχονταν σχεδόν αποκλειστικά από τα μεσαία και τα ανώτερα κοινωνικά στρώματα, όπως και κατά την προηγούμενη περίοδο. Πολλοί ήταν δικηγόροι και δημόσιοι υπάλληλοι. Σε αντίθεση με τους υποψηφίους, τα κομματικά μέλη προέρχονταν και από τα κατώτερα στρώματα. (Θ.Ν.Ι. σ. 80-84)
Θέμα Β2 α. Γιατί η Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων (ΕΑΠ) έδωσε προτεραιότητα στη γεωργία; (μονάδες 6) β. Για ποιους λόγους προτιμήθηκαν η Μακεδονία και η Δυτική Θράκη για την εγκατάσταση των προσφύγων; (μονάδες 6) Μονάδες 12
Απάντηση θέματος Β2 α. Η ΕΑΠ διέκρινε την αποκατάσταση των προσφύγων σε αγροτική (παροχή στέγης και κλήρου στην ύπαιθρο) και αστική (παροχή στέγης στις πόλεις). Μολονότι οι περισσότεροι πρόσφυγες ασκούσαν στην πατρίδα τους «αστικά» επαγγέλματα (σχετικά με το εμπόριο, τη βιοτεχνία-βιομηχανία κ.τ.λ.), υπήρξε μέριμνα να αποκτήσουν οι πρόσφυγες απασχόληση ίδια ή συναφή με αυτή που είχαν στην πατρίδα τους. Έτσι, έγινε προσπάθεια από την ΕΑΠ να εγκατασταθούν γεωργοί πρόσφυγες στα μέρη όπου θα μπορούσαν να συνεχίσουν τις καλλιέργειες που ήδη γνώριζαν: καλλιεργητές δημητριακών εγκαταστάθηκαν σε πεδινά μέρη της Μακεδονίας και της Δυτικής Θράκης, καπνοπαραγωγοί σε κατάλληλα εδάφη στην Ανατολική Μακεδονία και τη Δυτική Θράκη, αμπελουργοί στην Κρήτη και σηροτρόφοι στο Σουφλί, την Έδεσσα και αλλού.
Απάντηση θέματος Β2 Το βάρος δόθηκε στη γεωργία επειδή: υπήρχαν τα μουσουλμανικά κτήματα (κυρίως στη Μακεδονία, αλλά και στην Κρήτη, τη Λέσβο, τη Λήμνο και αλλού), η αγροτική αποκατάσταση ήταν ταχύτερη και απαιτούσε μικρότερες δαπάνες, η ελληνική οικονομία βασιζόταν ανέκαθεν στη γεωργική παραγωγή, υπήρχε η πολιτική σκοπιμότητα της αποφυγής κοινωνικών αναταραχών με τη δημιουργία γεωργών μικροϊδιοκτητών αντί εργατικού προλεταριάτου.
Απάντηση θέματος Β2 β. Δόθηκε προτεραιότητα στην εγκατάσταση των προσφύγων στη Μακεδονία και τη Δυτική Θράκη καθώς: ήταν δυνατόν να χρησιμοποιηθούν τα μουσουλμανικά κτήματα και τα κτήματα των Βουλγάρων μεταναστών (σύμφωνα με τη συνθήκη του Νεϊγύ). Αυτό θα καθιστούσε τους πρόσφυγες αυτάρκεις σε σύντομο χρονικό διάστημα και θα συντελούσε στην αύξηση της αγροτικής παραγωγής και θα καλυπτόταν το δημογραφικό κενό που είχε δημιουργηθεί με την αναχώρηση των Μουσουλμάνων και των Βουλγάρων και τις απώλειες που προκάλεσαν οι συνεχείς πόλεμοι (1912-1922). Επιπλέον, έτσι εποικίζονταν παραμεθόριες περιοχές.
ΟΜΑΔΑ ΔΕΥΤΕΡΗ Θέμα Γ1 Με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από τα κείμενα που σας δίνονται, να αναφερθείτε: α. στις διεθνείς εξελίξεις του 1908 που επηρέασαν την πορεία του Κρητικού Ζητήματος (μονάδες 4) και στις σχετικές αντιδράσεις των Κρητών, ( μονάδες 8) β. στις αντιδράσεις των Μεγάλων Δυνάμεων και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που προκάλεσαν οι ενέργειες των Κρητών. (μονάδες 13) Μονάδες 25
Απάντηση θέματος Γ1α α. Δύο μεγάλα εξωτερικά γεγονότα ήρθαν να ταράξουν πάλι την πορεία των κρητικών πραγμάτων: η προσάρτηση της Βοσνίας και της Ερζεγοβίνης από την Αυστρία και η ανακήρυξη της Βουλγαρίας σε βασίλειο, με ταυτόχρονη προσάρτηση της Α Ανατολικής Ρωμυλίας. Χαρακτηριστική είναι η χειρόγραφη προκήρυξη της 22 Σεπτεμβρίου 1908, με την οποία ο Ελευθεριος Βενιζέλος καλεί, εσπευσμένα, τους συμπατριώτες του, να προσέλθουν ά ο π λ ο ι, στα Χανιά, ώστε με το δ ε δ ο μ έ ν ο της ανακήρυξης της Βουλγαρίας σε Βασίλειο, να ανακηρύξουν και οι Κρήτες, μ ο ν ο μ ε ρ ώ ς, την Ένωση με την Ελλάδα.
Απάντηση θέματος Γ1α α. Αντιδράσεις Κρητών : Η ελληνική κυβέρνηση του Γ. Θεοτόκη υπέδειξε στους Κρήτες την ανάγκη λαϊκών κινητοποιήσεων, για την κήρυξη της ένωσης με την Ελλάδα. Στο επίσημο Διάγγελμα της Κυβερνήσεως της Κρήτης αξίζει να εστιάσουμε στην μέριμνα που συστήνεται να ληφθεί από μέρους των αρχών ώστε αφενός μεν «να τηρηθεί μετά ζήλου η δ η μ ο σ ί α τ ά ξ ι ς» και αφετέρου «να περιφρουρηθούν, μετά πατρικής μερίμνης, τα σ υ μ φ έ ρ ο ν τ α των συμπατριωτών μ ο υ σ ο υ λ μ ά ν ω ν». Κατά τα άλλα «ήρθησαν εντελώς» τα κ ω λ ύ μ α τ α που παρεμπόδιζαν την ένωση με την Ελλάδα ενώ εναπόκεται στον κρητικό λαό «να εκτελέσει το καθηκον του»όπως προδιαγράφεται πιο πάνω.
Απάντηση θέματος Γ1α α. Αντιδράσεις Κρητών Σε λαϊκή συγκέντρωση στα Χανιά εγκρίθηκε ομόφωνα το πρώτο ψήφισμα της ένωσης σύμφωνα με τι οποίο η Κυβέρνησις «κηρύσσει την α ν ε ξ α ρ τ η σ ί α ν της Κρήτης και την έ ν ω σ ι ν αυτής μετά της Ελλάδος όπως μετ αυτής αποτελέσει αδιαίρετον και αδιάσπαστον Σ υ ν τ α γ μ α τ ι κ ό ν Βασίλειον». (Στέλλα Κ. Αλυγιζάκη, Η επαναστατική προκήρυξη της 22 Σεπτεμβρίου 1908 ) Κατόπιν τούτου, και η Κρητική Κυβέρνηση εξέδωσε με τη σειρά της επίσημο Ψήφισμα, 2 ημέρες μετά (24 Σεπτεμβρίου 1908).
Απάντηση θέματος Γ1α α. Για την επίσημη έναρξη της νέας περιόδου της πολιτικής ζωής στην Κρήτη, σχηματίστηκε προσωρινή διακομματική Κυβέρνηση. Η Ελληνική Κυβέρνηση, για να μην προκαλέσει διεθνείς περιπλοκές με την αντίδραση της Τουρκίας, απέφυγε να αναγνωρίσει επίσημα την ένωση και περιορίστηκε σε παρασκηνιακές οδηγίες στη νέα Προσωρινή Κυβέρνηση της Κρήτης.
Πανελλαδικές εξετάσεις στην Ιστορία Θ. Κ. 2016 Απάντηση θέματος Γ1β β. Αντιδράσεις Οθωμανικής Αυτοκρατορίας : Παρά τις έντονες διαμαρτυρίες της Τουρκίας, Αντιδράσεις Μ.Δ.: οι Μεγάλες Δυνάμεις δεν αντέδρασαν δυναμικά και φάνηκαν να αποδέχονται σιωπηρά τις νέες εξελίξεις. Έθεσαν όμως και δυο όρους που δεν απείχαν από τις παραινέσεις προς τον κρητικό λαό της Κυβέρνησης : «δεν θα απείχον του να αποβλέψουν μετ ε υ μ ε ν ε ί α ς προς την συζήτησιν του ζητήματος τούτου μετά της Τουρκίας, εάν η τ ά ξ ι ς διατηρηθή εν τη νήσω και εξασφαλισθή η π ρ ο σ τ α σ ί α του μουσουλμανικού πληθυσμού».
Πανελλαδικές εξετάσεις στην Ιστορία Θ. Κ. 2016 Απάντηση θέματος Γ1β β. Αντιδράσεις Μ.Δ.: Αυτός ήταν ένας διπλωματικός ελιγμός ώστε να δοθεί η επίφαση μιας προσωρινής έστω πρώτης διπλωματικής επιτυχίας στους Νεότουρκους μετά από την υποχώρηση στη Βουλγαρία και την Αυστροουγγαρία. Δεν προχώρησαν όμως σε καμιά επίσημη αναίρεση του πολιτικού καθεστώτος, όπως το είχαν υπογράψει το 1898. Παρέμεναν πάντα «επιφυλακτικές»στα όρια της «υπαναχώρησης».
Πανελλαδικές εξετάσεις στην Ιστορία Θ. Κ. 2016 Απάντηση θέματος Γ1β β. Αντιδράσεις Μ.Δ.: Όταν όμως υψώθηκε στο φρούριο του Φιρκά η ελληνική σημαία, η Οθωμανική αυτοκρατορία απαίτησε «την πλήρη διευκρίνιση των ευρωπαϊκών προθέσεων» και οι Μ. Δυνάμεις απαίτησαν αμέσως την υποστολή της. Η Κυβέρνηση της Κρήτης δεν υπάκουσε και παραιτήθηκε. Και καθώς δεν βρέθηκε Κρητικός να υποστείλει την ελληνική σημαία, οι Μ. Δυνάμεις αποβίβασαν στρατιωτικό άγημα, το οποίο απέκοψε τον ιστό της.
Πανελλαδικές εξετάσεις στην Ιστορία Θ. Κ. 2016 Απάντηση θέματος Γ1β β. Αντιδράσεις Μ.Δ.: Σε αυτό, ωστόσο το μεταβατικό στάδιο, στο οποίο προδιαγράφονται οι εξελίξεις, την 24 η Ιουλίου 1909, «οι Μ.Δ. αποσύρουν και τα τελευταία αγήματά τους από τη μεγαλόνησο με την εξαγγελία της σταθερής τους πρόθεσης : να προστατεύσουν την μουσουλμανική μειονότητα αν παραστεί ανάγκη, να διαφυλάξουν πιστά την έννομη τάξη, να διαφυλάξουν τα επικυριαρχικά δικαιώματα του Σουλτάνου». (Κων/νος Σβολόπουλος, Η Κρητική Πολιτεία από το 1899 ως το 1909 )
ΟΜΑΔΑ ΔΕΥΤΕΡΗ Θέμα Δ1 Με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από τα παρακάτω κείμενα και τον πίνακα που σας δίνονται, να αναφερθείτε: α. στην εξέλιξη των ναυτικών κέντρων από τη δεκαετία 1821-1830 έως το 1870, (μονάδες 13) β. στην περίπτωση της Σύρου και στους λόγους ανάπτυξής της κατά την ίδια περίοδο. (μονάδες 12)
Απάντηση θέματος Δ1α α. Τα δύσκολα χρόνια, για την ελληνική ναυτιλία είχαν το αποκορύφωμά τους τη δεκαετία της Ελληνικής Επανάστασης (1821-1830). Στη διάρκεια των συγκρούσεων, ο ελληνικός εμπορικός στόλος μετατράπηκε σε πολεμικό, οι δρόμοι του εμπορίου έκλεισαν και τα παραδοσιακά ναυτικά κέντρα γνώρισαν την καταστροφή (Ψαρά, Γαλαξίδι) ή την παρακμή. Από την ακμάζουσα προεπαναστατική ναυτιλία απέμειναν λίγα πράγματα. Ωστόσο δεν είχαν χαθεί όλα «Αν και η Ύδρα και οι Σπέτσες είχαν χάσει αντίστοιχα τα 78% και 50% του εμπορικού τους ναυτικού, στο τέλος του αγώνα η πρώτη διέθετε ακόμη 100 πλοία συνολικής χωρητικότητας 10.240 τόννων και οι Σπέτσες είχαν 50 πλοία 10.324 τόννων, όλα από 30 τόννους και πάνω». (Γ Λεονταρίτης, Ελληνική εμπορική ναυτιλία )
Απάντηση θέματος Δ1α α. Ωστόσο υπήρχε πάντα η προδιάθεση για τη θάλασσα και η γνώση των ναυτικών υποθέσεων. «Με την αποκατάσταση της ειρήνης ιδρύθηκαν νέα ναυπηγεία σε πολλά νησιά και λιμάνια, η ναυπηγική έγινε μια από τις σημαντικότερες βιομηχανίες του νεοσύστατου κράτους. [...] (Γ Λεονταρίτης, Ελληνική εμπορική ναυτιλία ) Μετά την Επανάσταση, η Σύρος και αργότερα ο Πειραιάς έγιναν τα κύρια εμπορικά κέντρα με τα πιο δραστήρια ναυπηγεία. «Σε κύριο ναυτιλιακό κέντρο της δυτικής Ελλάδας αναδεικνύεται και το Γαλαξίδι, το οποίο, μεταξύ 1840 και 1870, πενταπλασιάζει το στόλο του, τα 64 ποντοπόρα φορτηγά ιστιοφόρα αυξανονται σε 319 και σχεδόν προκαλεί την αδιαμφισβήτητη κυρίαρχο του Αιγαίου, τη Σύρο, η οποία από 90 ιστιοφόρα το 1840 διαθέτει 700 το 1870. Ακολουθούν οι Σπέτσες, τα 26
Απάντηση θέματος Δ1α α. ιστιοφόρα το 1840 γίνονται 211, η Ύδρα, τα 24 ιστιοφόρα γίνονται 119 και τελευταίος ο Πειραιάς, το 1870, βρίσκεται με μόλις 40 ιστιοφόρα σε σχέση με τα νησιά και το Γαλαξίδι! Το Γαλαξίδι αποτελεί το ναυπηγικό κέντρο της δυτικής Ελλάδας και στηρίζει όλη του την ευημερία στην παραγωγή και εκμετάλλευση ιστιοφόρων». (Τζελίνα Χαρλαύτη, Ναυτιλία ) Από το 1827 μέχρι το 1834 ναυπηγήθηκαν στην Σύρο πάνω από 260 πλοία. Στη διάρκεια του 19ου αιώνα, η ελληνική ναυτιλία, παρά τις περιόδους κρίσης που πέρασε και παρά τον ανταγωνισμό των υψηλού κόστους και τεχνικών απαιτήσεων ατμοπλοίων, ακολούθησε ανοδική πορεία. Ο αριθμός και η χωρητικότητα των πλοίων της δεν έπαυαν να αυξάνουν.
Απάντηση θέματος Δ1α α. Η ανάπτυξη αυτή στηρίχθηκε στην κυριαρχία Ελλήνων επιχειρηματιών στις μεταφορές στην περιοχή του Δέλτα του Δούναβη αλλά και στην κίνηση στο ίδιο το ποτάμι. Το ίδιο χρονικό διάστημα πολλά από τα εθνικά δημόσια έργα έγιναν για την εξυπηρέτηση της ναυτιλιακής δραστηριότητας. Κατασκευάστηκαν λιμάνια και δημιουργήθηκε ένα σύστημα φάρων, που έκανε πολύ ασφαλέστερη τη ναυσιπλοΐα στις ελληνικές θάλασσες. Η είσοδος στην εποχή του ατμού θα ανατρέψει τις παραδοσιακές εφοπλιστικές σχέσεις που ίσχυαν για τα ιστιοφόρα και θα αναζητηθούν κεφάλαια μέσω εταιρειών και ισχυρών επιχειρηματικών σχημάτων.
Απάντηση θέματος Δ1β β. Στο ελληνικό κράτος, στη θέση των παλιών κέντρων που παρήκμασαν, αναδείχθηκαν νέα. Το πιο σημαντικό απ αυτά ήταν η Σύρος, η οποία στη διάρκεια της Επανάστασης δέχθηκε κύματα προσφύγων, κυρίως από τη Χίο. «Η πλούσια δραστηριότητα του ναυπηγείου οφείλεται στην παρουσία των Ψαριανών και Χίων ναυπηγών. [...] Στο πλευρό τους είχαν ένα πολυάριθμο εργατικό δυναμικό, το οποίο παρείχε ειδικευμένη εργασία. [...] Το συνολικά εργαζόμενο προσωπικό του ναυπηγείου ανέρχονταν σε πάνω από 1.000 άτομα. [...]». Εξάλλου, η στρατηγική θέση του νησιού, στο κέντρο του Αιγαίου και πάνω ακριβώς στις διαδρομές που συνέδεαν τα Στενά και τη Μαύρη Θάλασσα με τους μεσογειακούς δρόμους του εμπορίου, συνέβαλε στη δημιουργία ισχυρότατου -όχι μόνο για τα ελληνικά μέτρα- ναυτιλιακού κέντρου.
Απάντηση θέματος Δ1β Στην ανάπτυξη αυτή σημαντικό ρόλο διαδραμάτισε η δυναμική παρουσία και δραστηριότητα των ελληνικών παροικιών στα κυριότερα εμπορικά κέντρα της περιοχής: στα λιμάνια της Νότιας Ρωσίας, στις εκβολές του Δούναβη, στην Κωνσταντινούπολη, στη Σμύρνη και αργότερα στην Αίγυπτο. β. Οι εισαγωγές στη Σύρο υπερτερούσαν των εξαγωγών και τα προϊόντα διοχετεύονταν με την μέθοδο transit αφού παρέμεναν σε αποθήκες διαμετακόμισης, τόσο στην Ανατολή όσο και στη Δύση αλλά και στην εσωτερική αγορά. (Β. Καρδάσης, Η Σύρος σταυροδρόμι της Ανατολικής Μεσογείου ). Αν υπολογίσουμε ότι ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός της Ερμούπολης το 1850 ήταν 7.650 άτομα, τότε ο αριθμός των απασχολούμενων στο ναυπηγείο της πόλης υποδεικνύει τη μεγάλη σπουδαιότητα που είχαν οι ναυπηγικές εργασίες στη Σύρο. [...] (Β. Καρδάσης, Η Σύρος σταυροδρόμι της Ανατολικής Μεσογείου )