Γράφει: Κωνσταντίνος Δρετάκης, Ορθοπεδικός Χειρουργός, Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Κρήτης, Διευθυντής του Τμήματος Οστεοπόρωσης στο Νοσοκομείο Metropolitan Αφορά τις γυναίκες, αλλά και τους άνδρες, οι οποίοι μάλιστα, τα τελευταία χρόνια, εμφανίζουν μεγάλη αύξηση στην επίπτωση της νόσου, καθώς και σημαντική επιδείνωση στη βαρύτητα των καταγμάτων. Μια ασθένεια που περιβάλλεται, όμως, από μύθους, οι οποίοι πρέπει να καταρριφθούν. Τα τελευταίο 100 χρόνια το προσδόκιμο επιβίωσης των ανθρώπων στο δυτικό ημισφαίριο έχει αυξηθεί περίπου κατά 35 έτη. Παράλληλα, στο ίδιο διάστημα η καθημερινή κίνηση των ατόμων και η σωματική δραστηριότητα έχουν σημαντικά μειωθεί, ενώ η ποιότητα της τροφής φθίνει, ιδιαίτερο όσον αφορά την περιεκτικότητα σε μέταλλα βιταμίνες και ιχνοστοιχεία. Ως αποτέλεσμα, όλο και μεγαλύτερο ποσοστό του συνεχώς γηράσκοντος πληθυσμού του δυτικού ιδιαίτερα κόσμου αντιμετωπίζει τις κατοστροφικές συνέπειες της οστεοπόρωσης, δηλαδή της γήρανσης του μυοσκελετικού συστήματος. Σύμφωνα με τον σύγχρονο ορισμό, οστεοπόρωση είναι η κατάσταση εκείνη στην οποία υπάρχει απώλεια της μάζας των οστών και διαταραχή της αρχιτεκτονικής τους, που οδηγεί σε ευθραυστότητα και κατάγματα. Υπολογίζεται ότι 30% των γυναικών και 20% των ανδρών θα υποστούν κατά τη διάρκεια της ζωής τους ένα κάταγμα που οφείλεται στην οστεοπόρωση. Το κατάγματα σπονδυλικής στήλης είναι τα συχνότερο κατάγματα που οφείλονται στην οστεοπόρωση. Υπολογίζεται ότι 25% των γυναικών πάνω από τα 60 έτη στις ΗΠΑ έχει υποστεί ένα κάταγμα σπονδύλου που οφείλεται στην οστεοπόρωση. Όσοι παθαίνουν τέτοιο κατάγματα, χάνουν ύψος, πονούν στην πλάτη και αποκτούν κυφωτική στάση. Επίσης αποκτούν μεγάλη πιθανότητα να πάθουν και νέο κάταγμα σε άλλον σπόνδυλο λόγω δομικών αλλαγών στη φόρτιση της σπονδυλικής στήλης. Το πιο καταστροφικό κάταγμα της οστεοπόρωσης είναι το κάταγμα του άνω άκρου του μηριαίου, γνωστού και ως κάταγμα ισχίου. Η επιβίωση των ασθενών ύστερο από κάταγμα ισχίου μειώνεται σημαντικά και αυξάνεται η νοσηρότητα οπό διάφορες παθήσεις, συχνά και λόγω της μείωσης της κινητικότητας. Οι ασθενείς με κατάγματα ισχίου φθάνουν στην Ελλάδα τους 18.000 ανά έτος και έχει υπολογιστεί ότι η θνησιμότητα τους φθάνει το 20-25% για τον πρώτο χρόνο οπό το κάταγμα. Εάν οι ασθενείς έπειτα από κάταγμα ισχίου υποστούν δεύτερο κάταγμα ισχίου ή πάσχουν από σημαντικές συστηματικές παθήσεις, η θνησιμότητα μπορεί να ξεπεράσει το 40% τον πρώτο χρόνο μετά το κάταγμα. Η οστεοπόρωση αφορά τις γυναίκες αλλά και τους άνδρες, οι οποίοι μάλιστα τα τελευταία χρόνια εμφανίζουν μεγάλη αύξηση στην επίπτωση της νόσου αλλά και σημαντική επιδείνωση στη βαρύτητα των καταγμάτων, όπως επίσης και στη θνησιμότητα ύστερα από κατάγματα. Η οστεοπόρωση μπορεί να εμφανιστεί χωρίς καμία προφανή αιτία ή μπορεί να είναι δευτεροπαθής. Δευτεροπαθής ονομάζεται η οστεοπόρωση που οφείλεται σε κάποιο συστηματικό νόσημα ή έχει εμφανιστεί λόγω λήψης κάποιων φαρμάκων. Οι πιο γνωστές μεγάλες κατηγορίες 1 / 5
παθήσεων που μπορούν να οδηγήσουν σε δευτεροπαθή οστεοπόρωση είναι οι ενδοκρινικές ορμονικές παθήσεις, όπως παθήσεις των επινεφριδίων και του θυρεοειδούς, οι ρευματικές παθήσεις, με πιο γνωστή τη ρευματοειδή αρθρίτιδα, οι παθήσεις του γαστρεντερικού συστήματος που μειώνουν την απορρόφηση θρεπτικών ουσιών, όπως οι κολίτιδες και τα σύνδρομα δυσαπορρόφησης, οι νεοπλασίες. Οι κυριότερες ομάδες φαρμάκων που οδηγούν σε οστεοπόρωση είναι τα κορτικοστεροειδή, τα ανοσοκατασταλτικά, τα αντιπηκτικά και τα διουρητικά. Διάγνωση Η διάγνωση της οστεοπόρωσης γίνεται με τη χρήση κλασικών και τα τελευταίο χρόνια και ψηφιακών ακτινογραφιών σπονδυλικής στήλης. Ο ακτινολογικός έλεγχος με ακτινογραφίες αποτελεί το πιο χρήσιμο αρχικό εργαλείο για τον εντοπισμό των παραμορφώσεων που προκαλεί η νόσος στους σπονδύλους. Η μέτρηση της οστικής πυκνότητας με τα μηχανήματα DXA παραμένει η πιο σημαντική απεικονιστική διαγνωστική εξέταση για την οστεοπόρωση. Η μέτρηση της οστικής πυκνότητας με μηχάνημα DXA γίνεται σε δύο σημεία του σώματος, την οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης και το ισχίο. Το αποτέλεσμα αυτής της εξέτασης, που εκφράζεται με μια στατιστική παράμετρο (Τ score), μαζί με την κλινική πληροφορία για την ύπαρξη ή όχι καταγμάτων χαμηλή βίας, αποτελούν το μόνα κριτήρια της διάγνωσης της οστεοπόρωσης βάσει των οδηγιών της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας (WHO). Τα τελευταία χρόνια οι νεότερες εξετάσεις αίματος και ούρων, που μετρούν τον μεταβολισμό των οστών και των μυών, έχουν γίνει ένα ισχυρότατο όπλο, το οποίο βοηθά να προσδιορίσουμε με ακρίβεια εάν το μυοσκελετικό μας σύστημα βρίσκεται σε φάση καταβολισμού που οδηγεί σε οστική αποδόμηση και οστεοπόρωση ή σε φάση ισορροπίας και παραγωγής νέου οστού. Οι εξετάσεις αίματος αυτές μπορούν να ανιχνεύσουν έγκαιρα την τάση απώλειας πριν αυτή αποτυπωθεί στη μέτρηση οστικής πυκνότητας με μηχάνημα DRX, αλλά αποτελούν και έναν άριστο δείκτη θεραπείας στα άτομα που βρίσκονται υπό αγωγή. Οι μετρήσεις οστεοπόρωσης με μηχανήματα υπερήχων έχουν λιγότερη ακρίβεια μέτρησης και χρησιμοποιούνται μόνο σε απομακρυσμένα ιατρεία, όπου δεν υπάρχουν μηχανήματα DRX. Τέλος, μετρήσεις οστεοπόρωσης με αξονικό τομογράφο και με μαγνητική τομογραφία γίνονται κυρίως για ερευνητικούς σκοπούς και όχι για την καθημερινή κλινική πράξη. Θεραπεία Οστεοπόρωσης Οι δυνατότητες αντιμετώπισης της οστεοπόρωσης με φαρμακευτικούς παράγοντες έχουν αυξηθεί με εντυπωσιακό τρόπο την τελευταία δεκαετία. Από απλές ουσίες συντήρησης και διατήρησης της οστικής πυκνότητας που διαθέταμε στα τέλη της δεκαετίας του '80, σήμερα διαθέτουμε στο οπλοστάσια μας φάρμακα που μπορούν να αυξήσουν την πυκνότητα των οστών μας κατά 10% σε ένα μόνο έτος, χωρίς να παρουσιάζουν σοβαρές παρενέργειες. Τα σύγχρονα φάρμακα γιο την οστεοπόρωση θεραπεύουν ταχύτατα τα κατάγματα οστεοπόρωσης της σπονδυλικής στήλης και μπορούν να μειώσουν την πιθανότητα να συμβεί κάταγμα από την οστεοπόρωση περισσότερο από 50% μέσα σε ένα έτος. 2 / 5
Όμως η ολοκληρωμένη θεραπεία και πρόληψη πρέπει να συμπληρώνεται από εμπλουτισμό της δίαιτας με γαλακτοκομικά και χορήγηση συμπληρωμάτων με ασβέστιο και βιταμίνη D, έτσι ώστε η ημερήσια ποσότητα προσλαμβανόμενου ασβεστίου να είναι πάνω από 1.000 mg, και η ημερήσια πρόσληψη βιταμίνης D να είναι πάνω από 800 διεθνείς μονάδες. Επίσης η αύξηση της καθημερινής φυσικής δραστηριότητας και άσκησης είναι κεφαλαιώδους σημασίας για τη συμβολή στην αύξηση της οστικής και μυϊκής μάζας. Ιδιαίτερα ασκήσεις υπό αντίσταση, όπως είναι οι ασκήσεις με λάστιχα ή με μικρά βάρη, και άσκηση στην οποία τα οστά μας σηκώνουν το βάρος μας, όπως είναι το τρέξιμο και ο χορός, είναι ιδιαίτερα χρήσιμες για τη διατήρηση και την αύξηση της μάζας και της αντοχής των οστών. Πρόληψη Ένα από τα πιο χρήσιμα εργαλεία αυτοεντοπισμού των ατόμων που έχουν ανάγκη για έλεγχο οστεοπόρωσης και πιθανώς λήψη αγωγής, είναι το ερωτηματολόγιο της παγκόσμιας οργάνωσης για την αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης (IOF) του 2006. Ερωτηματολόγιο IOF 2006 1. ΚΑΤΑΓΜΑ ΕΥΘΡΑΥΣΤΟΤΗΤΟΣ ΙΣΧΙΟΥ ΓΟΝΕΩΣ 2. ΚΑΤΑΓΜΑ ΕΥΘΡΑΥΣΤΟΤΗΤΟΣ ΤΟΥ ΙΔΙΟΥ ΤΟΥ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟΥ 3. ΛΗΨΗ ΚΟΡΤΙΚΟΣΤΕΡΟΕΙΔΩΝ > 3 ΜΗΝΕΣ 4. ΑΠΩΛΕΙΑ > 3 ΕΚΑΤΟΣΤΑ ΥΨΟΥΣ 5. ΚΑΤΑΧΡΗΣΗ ΛΗΨΕΩΣ ΟΙΝΟΠΝΕΥΜΑΤΩΔΩΝ 6. ΚΑΠΝΙΣΜΑ > 20 ΤΣΙΓΑΡΑ ΤΗΝ ΗΜΕΡΑ 7. ΣΥΧΝΕΣ ΔΙΑΡΡΟΙΕΣ 8. ΕΜΜΗΝΟΠΑΥΣΗ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΑ 45 ΕΤΗ (για γυναίκες) 9. ΔΙΑΚΟΠΗ ΠΕΡΙΟΔΟΥ ΓΙΑ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟΥΣ ΑΠΟ 12 ΜΗΝΕΣ (για γυναίκες) 10. ΑΝΙΚΑΝΟΤΗΤΑ, ΧΑΜΗΛΗ LIBIDO, ΧΑΜΗΛΗ ΤΕΣΤΟΣΤΕΡΟΝΗ (για άνδρες) Κάταγμα ευθραυστότητας σημαίνει κάταγμα χαμηλής βίας, δηλαδή κάταγμα έπειτα από μικρή ή καθόλου πτώση, και όχι σε τροχαίο ατύχημα κατά το οποίο ασκούνται υψηλές δυνάμείς. Τα κατάγματα ευθραυστότητα συχνά θεωρούνται ανεξήγητα λόγω μη ύπαρξης τραυματισμού, θετική απάντηση έστω σε μια από τις παραπάνω ερωτήσεις σημαίνει ανάγκη περαιτέρω διερεύνησης για οστεοπόρωση. Συστηματική άσκηση, διατροφή πλούσια σε γαλακτοκομικά προϊόντα, διακοπή του καπνίσματος και αποφυγή κατανάλωσης μεγάλης ποσότητας αλκοόλ είναι οι σημαντικότερες συμβουλές για την πρόληψη της οστεοπόρωσης. Σε περίπτωση που υπάρχει λόγος, δεν πρέπει να καθυστερούμε την επίσκεψη σε ειδικό, ο οποίος μπορεί να μας καθοδηγήσει στην πλήρη αντιμετώπιση του προβλήματος. 3 / 5
ΠΙΝΑΚΑΣ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗΣ ΠΟΣΟΤΗΤΑΣ ΑΣΒΕΣΤΙΟΥ ΑΝΑ ΗΛΙΚΙΑ Συστάσεις για την επαρκή διαιτητική πρόσληψη ασβεστίου στις ΗΠΑ (Institute of Medicine, Food and Nutrition Board 1997) Ηλικία Ημερήσια πρόσληψη ασβεστίου (mg) 0-6 μήνες 210 7-12 μήνες 270 1-3 χρόνια 500 4-8 χρόνια 800 9-18 χρόνια 1300 19-50 χρόνια 1000 >50 χρόνια 1200 Ελάχιστες απαραίτητες ποσότητες ημερήσιας πρόσληψης ασβεστίου. Υπενθυμίζεται ότι ένα φλιτζάνι γάλα ή ένα γιαούρτι έχουν περίπου 270 mg ασβεστίου. Μύθοι που πρέπει επιτέλους να καταρριφθούν σε σχέση με την οστεοπόρωση - Το ασβέστιο από τις τροφές ή τα συμπληρώματα προκαλεί άλατα στίς αρθρώσεις και στις αρτηρίες και πρέπει να το αποφεύγουμε. - Το ασβέστιο και τα γαλακτοκομικά δεν ωφελούν τα άτομα μεγάλη ηλικίας. - Τα φάρμακα για την οστεοπόρωση δεν λειτουργούν από μια ηλικία και πάνω. - Από τη στιγμή που έπαθες οστεοπόρωση, δεν μπορείς να γίνεις καλά, απλώς μπορείς να σταματήσεις την επιδείνωση. - Εάν αρχίσεις τα φάρμακα της οστεοπόρωσης, πρέπει να τα παίρνεις για όλη σου τη ζωή και δεν μπορείς να τα σταματήσεις. - Η άσκηση έχει νόημα για την πρόληψη της οστεοπόρωσης μόνο στη νεαρή ηλικία, στην τρίτη ηλικία δεν ωφελεί. - Από τη στιγμή που έπαθες κάταγμα οστεοπόρωσης, έχασες τη μάχη και δεν μπορείς να κάνεις πολλά πράγματα με τη θεραπεία. - Δεν έχω οστεοπόρωση, γιατί δεν πονάω. - Παρ' ότι έχω κατάγματα και έχω κοντύνει ή έχω καμπουριάσει, δεν παίρνω θεραπεία για οστεοπόρωση, γιατί έκανα μέτρηση οστεοπόρωσης και δείχνει ότι δεν έχω πρόβλημα. - Τα φάρμακα της οστεοπόρωσης πειράζουν στο στομάχι. Καλύτερα να τα αποφύγω. - Εάν παίρνεις θεραπεία για οστεοπόρωση, κινδυνεύεΐς όταν πηγαίνείς στον οδοντίατρο από σοβαρές επιπλοκές και πρέπει να σταματήσεις τη θεραπεία. Κωνσταντίνος Δρετάκης, Ορθοπεδικός Χειρουργός Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου 4 / 5
Κρήτης Διευθυντής του Τμήματος Οστεοπόρωσης στο Νοσοκομείο Metropolitan Γιατρεύω Joomla SEO powered by JoomSEF 5 / 5