Δημοσιονομικό Δίκαιο ΠΜΣ 2016-2017 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο - Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο - Ετήσιος Προϋπολογισμός - Γενικές αρχές Ανδρέας Τσουρουφλής 14.2.2017
Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο Η μεταρρύθμιση του 1988 έθεσε νέο πλαίσιο στη δημοσιονομική διαχείριση Η σύνδεση εσόδων με δαπάνες καθιστά αναγκαία μια μακροπρόθεσμη πολιτική Το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο θέτει ετήσια όρια στις δαπάνες ανά κατηγορία Νομικό πλαίσιο Άρθρο 312 ΣΛΕΕ Κανονισμός 1311/2013 του Συμβουλίου για τον καθορισμό του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου για την περίοδο 2014-2020 Διοργανική Συμφωνία της 2ας Δεκεμβρίου 2013 μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Επιτροπής για τη δημοσιονομική πειθαρχία, τη συνεργασία σε δημοσιονομικά θέματα και τη χρηστή δημοσιονομική διαχείριση
Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο Αποσκοπεί στην εξασφάλιση της ομαλής εξέλιξης των δαπανών της Ένωσης εντός των ορίων των ιδίων της πόρων. Θεσπίζεται για περίοδο τουλάχιστον πέντε ετών. Ο ετήσιος προϋπολογισμός της Ένωσης καταρτίζεται τηρουμένου του πολυετούς δημοσιονομικού πλαι σίου. Καθορίζει το ύψος των ετήσιων ανώτατων ορίων των πιστώσεων για αναλήψεις υποχρεώσεων ανά κατηγορία δαπανών το ύψος πληρωμές. του ετήσιου ανώτατου ορίου των πιστώσεων για οποιαδήποτε άλλη διάταξη χρήσιμη για την ομαλή διεξαγωγή της ετήσιας διαδικασίας του προϋπολογισμού.
Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο Αποτελέσματα Το ΠΔΔ δεν αντικαθιστά τον ετήσιο Προϋπολογισμό Διευκολύνει την έγκριση του ετήσιου Προϋπολογισμού Απαλλάσσει τις διαβουλεύσεις από τις μακροπρόθεσμες αποφάσεις Καθιστά περισσότερο προβλέψιμο τον Προϋπολογισμό
Ετήσιος προϋπολογισμός Έννοια: η πράξη που προβλέπει και εγκρίνει, για κάθε οικονομικό έτος, όλα τα έσοδα και τις εκτιμώμενες ως αναγκαίες δαπάνες της Ένωσης (άρθρο 2 Δημοσιονομικού Κανονισμού)
Ετήσιος προϋπολογισμός Γενικές αρχές Αρχή της ενότητας Αρχή της ακρίβειας Αρχή της καθολικότητας Αρχή του ενιαυσίου Αρχή της ισορροπίας Αρχή της ειδικότητας Αρχή της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης Αρχή της διαφάνειας
Αρχή της ενότητας (principle of unity) Νομική βάση: άρθρο 310 ΣΛΕΕ «Όλα τα έσοδα και τα έξοδα της Ένωσης, πρέπει να προβλέπονται για κάθε οικονομικό έτος και να εγγράφονται στον προϋπολογισμό.» Συνέπειες: Ένας ενιαίος προϋπολογισμός Όλα τα έσοδα και τα έξοδα πρέπει να περιλαμβάνονται στον προϋπολογισμό Αν δεν περιλαμβάνονται, δεν μπορούν να εκτελεστούν
Αρχή της ενότητας (principle of unity) Εφαρμογή Στην πράξη δεν εφαρμόζεται πλήρως Ενιαίος προϋπολογισμός από το 1971 παλαιότερα έως και 5 ξεχωριστοί Ο προϋπολογισμός περιλαμβάνει: έσοδα και δαπάνες της Ένωσης έσοδα και δαπάνες της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας. την εγγραφή των εγγυήσεων των δανειοδοτικών και δανειοληπτικών πράξεων που συνάπτει η Ένωση, συμπεριλαμβανομένων των πράξεων του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας και του μηχανισμού στήριξης του ισοζυγίου πληρωμών
Αρχή της ενότητας (principle of unity) Παρεκκλίσεις Δραστηριότητες που δεν ενσωματώνονται στον προϋπολογισμό: Παροχή και λήψη δανείων Οι εγγυήσεις για την παροχή και λήψη δανείων της Ένωσης περιλαμβάνονται στον προϋπολογισμό Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάπτυξης (European Development Fund) στηρίζει δράσεις σε αναπτυσσόμενες χώρες και εδάφη για την προώθηση της οικονομικής, κοινωνικής και ανθρώπινης ανάπτυξης, καθώς και της περιφερειακής συνεργασίας Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων ΕΤΕπ (European Investment Bank) Τράπεζα για τη χρηματοδότηση των αναγκαίων έργων προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι της Ένωσης Κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφαλείας
Αρχή της ενότητας (principle of unity) Παρεκκλίσεις Κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφαλείας Διοικητικές δαπάνες: βαρύνουν όλες τον προϋπολογισμό Λειτουργικές δαπάνες: Βαρύνουν κατά κανόνα τον προϋπολογισμό Εξαιρούνται Δαπάνες για ενέργειες με στρατιωτικές ή αμυντικές συνέπειες Δαπάνες για τις οποίες το Συμβούλιο λαμβάνει ομό φωνα διαφορετική απόφαση. Στις περιπτώσεις που οι δαπάνες δεν καταλογίζονται στον προϋπολογισμό της Ένωσης, αυτές βαρύνουν τα Κ-Μ ανάλογα με το ΑΕΠ τους
Αρχή της ακρίβειας (principle of accuracy) Έννοια: η Ένωση δεν διενεργεί δαπάνες πέραν των αναγκαίων (άρθρο 8 ΔημΚαν) Κανένα έσοδο δεν μπορεί να εισπραχθεί και καμία δαπάνη δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί εάν δεν καταλογισθεί σε γραμμή του προϋπολογισμού Καμία δαπάνη δεν μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο ανάληψης ή εντολής πέραν των εγκεκριμένων πιστώσεων. Καμία πίστωση δεν μπορεί να εγγραφεί στον προϋπολογισμό αν δεν αντιστοιχεί σε δαπάνη που εκτιμάται ως αναγκαία.
Αρχή της καθολικότητας (principle of universality) Απορρέει από την αρχή της ενότητας Νομική βάση: άρθρο 20 ΔημΚαν Έννοια: το σύνολο των εσόδων καλύπτει το σύνολο των πιστώσεων πληρωμών (μη ειδικός προσδιορισμός των εσόδων) τα έσοδα και οι δαπάνες εγγράφονται χωρίς συμψηφισμό μεταξύ τους (αρχή του ακαθάριστου προϊόντος) Συνέπειες Τα έσοδα σωρεύονται και χρησιμοποιούνται αδιακρίτως για τις δαπάνες Συγκεκριμένα έσοδα δεν μπορούν να προορισθούν για συγκεκριμένες δαπάνες Στον προϋπολογισμό αναγράφεται το ακαθάριστο ποσό των εσόδων-δαπανών Μια δαπάνη δεν μπορεί να εξαρτηθεί από συγκεκριμένη πηγή εσόδων
Αρχή της καθολικότητας Εξαιρέσεις από την απαγόρευση ειδικού προορισμού (άρθρο 21 ΔημΚαν) Εξωτερικά έσοδα χρηματοδοτικές συνεισφορές των κρατών μελών για ορισμένα ερευνητικά προγράμματα τόκοι από καταθέσεις και πρόστιμα για την επιτάχυνση και τη διασαφήνιση της εφαρμογής της διαδικασίας υπερβολικού ελλείμματος έσοδα αντιστοιχούντα σε συγκεκριμένο προορισμό, όπως τα έσοδα ιδρυμάτων, οι επιδοτήσεις, οι δωρεές και τα κληροδοτήματα κ.λπ. Εσωτερικά έσοδα έσοδα από τρίτους για προμήθειες, παροχή υπηρεσιών ή εργασίες που εκτελούνται για λογαριασμό τους έσοδα που προέρχονται από την πώληση δημοσιεύσεων και ταινιών κ.λπ.
Αρχή της καθολικότητας Εξαιρέσεις από την απαγόρευση συμψηφισμού (άρθρο 23 ΔημΚαν) Από τα ποσά των αιτήσεων πληρωμής μπορούν να γίνονται περικοπές, και στη συνέχεια να εκδίδονται εντάλματα πληρωμής για το καθαρό ποσό: ποινές που επιβάλλονται στα μέρη των δημόσιων συμβάσεων και στους δικαιούχους επιδοτήσεων προεξοφλήσεις, επιστροφές και εκπτώσεις σε επιμέρους τιμολόγια και παραστατικά εξόδων τόκοι από την πληρωμή προχρηματοδοτήσεων προσαρμογές για αχρεωστήτως καταβληθέντα ποσά Το κόστος των αγαθών και υπηρεσιών που παρέχονται προς την Ένωση, όταν περιλαμβάνει φορολογικές επιβαρύνσεις επιστρεφόμενες από τα Κ-Μ καταλογίζεται στον προϋπολογισμό κατά το ποσό εκτός φορολογικών επιβαρύνσεων. Μπορούν να γίνονται προσαρμογές της για τις συναλλαγματικές διαφορές
Αρχή της καθολικότητας Αρνητικό εισόδημα (Negative Revenue) άρθρο 45 ΔημΚαν Ο προϋπολογισμός δεν περιλαμβάνει αρνητικά έσοδα 1971-1987: παρακράτηση επί των ίδιων πόρων από τα Κ-Μ αναγραφόταν ως «αρνητικό εισόδημα» Τώρα πλέον οι ίδιοι πόροι παρουσιάζονται ως καθαρά ποσά
Αρχή του ενιαυσίου (principle of annuality) Νομική βάση Άρθρο 310 ΣΛΕΕ Άρθρο 4 ΔημΚαν Έννοια: όλες οι ενέργειες του προϋπολογισμού πρέπει να ανάγονται σε ένα οικονομικό έτος Από τη σκοπιά της πρόβλεψης Από τη σκοπιά της εκτέλεσης Το οικονομικό έτος (financial year) συμπίπτει με το ημερολογιακό έτος
Αρχή του ενιαυσίου (principle of annuality) Δίπολο: αρχή του ενιαυσίου μακροπρόθεσμoς σχεδιασμός Παρεκκλίσεις από την αρχή του ενιαυσίου Πιστώσεις (άρθρο 10 ΔημΚαν) Μη διαχωριζόμενες πιστώσεις (non-differentiated appropriations) Διαχωριζόμενες πιστώσεις (differentiated appropriations) Πίστωση ανάληψης υποχρέωσης: ανάληψη νομικής υποχρέωσης για τη διενέργεια δαπάνης Πίστωση πληρωμής: διενέργεια της πληρωμής σε εκτέλεση της ανάληψης υποχρέωσης Χρονικό διάστημα μεταξύ ανάληψης υποχρέωσης και πληρωμής: εκκρεμής πίστωση (outstanding appropriation) Μέτρα για περιορισμό των εκκρεμών πιστώσεων Κανόνας των 3 ετών (n+3 rule): ακύρωση της πίστωσης Ορισμός καταληκτικής ημερομηνίας εκτέλεσης σύμφωνα με την αρχή της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης
Αρχή του ενιαυσίου (principle of annuality) Δίπολο: αρχή του ενιαυσίου μακροπρόθεσμός σχεδιασμός Παρεκκλίσεις από την αρχή του ενιαυσίου Πιστώσεις (άρθρο 10 ΔημΚαν) Μη διαχωριζόμενες πιστώσεις (non-differentiated appropriations) Διαχωριζόμενες πιστώσεις (differentiated appropriations) Πίστωση ανάληψης υποχρέωσης: ανάληψη νομικής υποχρέωσης για τη διενέργεια δαπάνης Πίστωση πληρωμής: διενέργεια της πληρωμής σε εκτέλεση της ανάληψης υποχρέωσης Χρονικό διάστημα μεταξύ ανάληψης υποχρέωσης και πληρωμής: εκκρεμής πίστωση (outstanding appropriation) Μέτρα για περιορισμό των εκκρεμών πιστώσεων Κανόνας των 3 ετών (n+3 rule): ακύρωση της πίστωσης Ορισμός καταληκτικής ημερομηνίας εκτέλεσης σύμφωνα με την αρχή της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης
Αρχή του ενιαυσίου (principle of annuality) Παρεκκλίσεις από την αρχή του ενιαυσίου Μεταφορά πιστώσεων Νομική βάση Άρθρο 316 ΣΛΕΕ Άρθρα 13-14 ΔημΚαν Έννοια: Οι πιστώσεις που δεν έχουν χρησιμοποιηθεί έως το τέλος του οικονομικού έτους για το οποίο έχουν εγγραφεί ακυρώνονται Ωστόσο, μπορούν να μεταφερθούν στο επόμενο οικονομικό έτος Διάκριση Αυτόματη μεταφορά Μη αυτόματη μεταφορά Αίτηση του ενδιαφερομένου οργάνου απόφαση της Επιτροπής Η μεταφορά γίνεται στο αμέσως επόμενο οικ. έτος
Αρχή του ενιαυσίου (principle of annuality) Παρεκκλίσεις από την αρχή του ενιαυσίου Μεταφορά εσόδων (άρθρο 21 ΔημΚαν) Εξωτερικά έσοδα για ειδικό προορισμό: μεταφέρονται αυτομάτως μέχρι να ολοκληρωθεί το πρόγραμμα ή η δράση Εσωτερικά έσοδα για ειδικό προορισμό: μεταφέρονται για ένα μόνον έτος Ετήσιες δόσεις Νομική βάση: άρθρο 85 παρ. 4 ΔημΚαν Οι δημοσιονομικές δεσμεύσεις για την ανάληψη ενεργειών των οποίων η υλοποίηση εκτείνεται σε περισσότερα του ενός οικονομικά έτη μπορούν να υποδιαιρούνται σε ετήσιες δόσεις, μόνον εφόσον τούτο προβλέπεται από τη βασική πράξη ή όταν αφορούν διοικητικές δαπάνες.
Αρχή του ενιαυσίου (principle of annuality) Παρεκκλίσεις από την αρχή του ενιαυσίου Παράταση Για ένα μήνα (172 ΔημΚαν) Για πιστώσεις του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου Εγγυήσεων Ως 31 Ιανουαρίου του επόμενου οικ. έτους Προκαταβολική ανάληψη υποχρεώσεων για το επόμενο οικ. Έτος (202 ΔημΚαν) Ανασύσταση αποδεσμευμένων πιστώσεων σε περίπτωση προδήλου σφάλματος αποδιδόμενου αποκλειστικά στην Επιτροπή (178 ΔημΚαν) οι πιστώσεις για ερευνητικά προγράμματα που αποδεσμεύθηκαν λόγω μη εκτέλεσης μπορούν να ανασυσταθούν, αν αυτό είναι ουσιώδες για την εκτέλεση του αρχικού προγράμματος (182 ΔημΚαν)
Αρχή του ενιαυσίου (principle of annuality) Έσοδα Τα έσοδα καταλογίζονται σε ένα οικονομικό έτος βάσει των ποσών που εισπράττονται κατά τη διάρκειά του (11 ΔημΚαν) Κανόνας της είσπραξης (cash budget) Το πλεόνασμα ενός έτους μεταφέρεται στο επόμενο
Αρχή του ενιαυσίου (principle of annuality) Σχέση ενιαυσίου με το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο Ο προϋπολογισμός κάθε έτους πρέπει να περιλαμβάνεται στο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (ΠΔΠ) Το ΠΔΠ θέτει οροφές σε κατηγορίες δαπανών για περιόδους τουλάχιστον 5 ετών Το ΠΔΠ θέτει οροφές σε ανάληψη πιστώσεων Οι οροφές δεν συνιστούν έγκριση Οι οροφές ισχύουν για κάθε έτος και δεν συναθροίζονται
Αρχή της ισοσκέλισης (principle of equilibrium) Έννοια: Ο προϋπολογισμός πρέπει να είναι ισοσκελισμένος ως προς τα έσοδα και τις πιστώσεις πληρωμών. Νομική βάση 310 ΣΛΕΕ 17 ΔημΚαν Η Ενωση δεν έχει τη δυνατότητα να δανείζεται Εξαίρεση: σχέδια απόκτησης ακινήτων μπορούν να χρηματοδοτούνται μέσω δανεισμού (203 ΔημΚαν)
Αρχή της ισοσκέλισης (principle of equilibrium) Εφαρμογή της αρχής της ισοσκέλισης Αναπόφευκτες οι αποκλίσεις στα έσοδα και τα έξοδα Στάδιο έγκρισης: αυστηρή εφαρμογή της αρχής Στάδιο εφαρμογής: Η εγκριθείσα ανάληψη πιστώσεων αποτελεί οροφή Οι εκτελούμενες δαπάνες πρέπει να παρακολουθούν τα έσοδα Η Ενωση οφείλει να επιδιώκει την εξασφάλιση της ισοσκέλισης Δυνατότητα διορθωτικών προϋπολογισμών (41 ΔημΚαν)
Αρχή της ισοσκέλισης (principle of equilibrium) Εφαρμογή της αρχής της ισοσκέλισης Το υπόλοιπο του οικονομικού έτους εγγράφεται στον προϋπολογισμό του επόμενου Το πλεόνασμα εγγράφεται στα έσοδα Το έλλειμμα εγγράφεται στις πιστώσεις πληρωμών Αρνητικό αποθεματικό Μπορεί να εγγράφεται στο τμήμα της Επιτροπής Ανώτατο ύψος 200 εκ. ευρώ. Περιλαμβάνει αποκλειστικά πιστώσεις πληρωμών.
Αρχή της ειδικότητας (principle of specification) Νομική βάση 316 ΣΛΕΕ 21 ΔημΚαν Αφορά έσοδα και δαπάνες Έννοια: Οι πιστώσεις εξειδικεύονται κατά κεφάλαια, στα οποία περιλαμβάνονται τα έξοδα αναλόγως της φύσεως ή του προορισμού τους. Οι διάφορες πηγές εσόδων πρέπει να είναι σαφώς προσδιορισμένες Συνέπεια: Κάθε πίστωση πρέπει να έχει καθορισμένο σκοπό πρέπει να ανάγεται σε συγκεκριμένη δραστηριότητα Κάθε έσοδο πρέπει να μπορεί να προβλεφθεί με ακρίβεια
Αρχή της ειδικότητας (principle of specification) Παρέκκλιση: Η Επιτροπή δύναται να προβαίνει σε μεταφορές πιστώσεων του προϋπολογισμού είτε από κεφάλαιο σε κεφάλαιο είτε από υποδιαίρεση σε υποδιαίρεση (317 ΣΛΕΕ) Οι μεταφορές αποσκοπούν Στη διόρθωση των προβλέψεων από το Ευρωκοινοβούλιο και το Συμβούλιο Στην ευχερέστερη υλοποίηση του προϋπολογισμού 24-29 ΔημΚαν: λεπτομερείς κανόνες για τη μεταφορά μεταξύ τίτλων, κεφαλαίων, άρθρων του προϋπολογισμού
Αρχή της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης (principle of sound financial management) Νομική βάση: 310, 317 ΣΛΕΕ 27, 28, 28α ΔημΚαν Περιλαμβάνει 3 επιμέρους στοιχεία Οικονομικότητα (economy) Τα μέσα που χρησιμοποιούνται από το αρμόδιο όργανο πρέπει να καθίστανται εγκαίρως διαθέσιμα, στην ενδεδειγμένη ποσότητα και ποιότητα και στην ενδεδειγμένη τιμή Αποδοτικότητα (efficiency) Σχέση μεταξύ των χρησιμοποιηθέντων μέσων και των επιτευχθέντων αποτελεσμάτων Αποτελεσματικότητα (effectiveness) Εκπλήρωση των ειδικών στόχων που έχουν οριστεί Επίτευξη των αναμενόμενων αποτελεσμάτων
Αρχή της διαφάνειας (principle of transparency) Νομική βάση 34, 35 ΔημΚαν Έννοια: Ο προϋπολογισμός και όλα τα σχετικά έγγραφα πρέπει να δημοσιεύονται στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ Ενοποιημένοι ετήσιοι λογαριασμοί Έκθεση για τη δημοσιονομική και χρηματοοικονομική διαχείριση από κάθε όργανο Δανειοληπτικές και δανειοδοτικές πράξεις Πράξεις του Ταμείου Εγγυήσεων για εξωτερικές δράσεις
Δημοσιονομικό Δίκαιο ΠΜΣ 2016-2017 Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Δίκαιο - Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο - Ετήσιος Προϋπολογισμός - Γενικές αρχές Ανδρέας Τσουρουφλής 14.2.2017