11ο ΓΕΛ. ΠΑΤΡΩΝ Σχ. Έτος 2014-2015 Τάξη Α2 ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΕΦΗΒΟΙ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΠΟΔΟΧΗ 1. Κριτήρια Επιλογής Θέματος Είναι επίκαιρο Αφορά ανθρώπους ανεξαρτήτως ηλικίας 2. Τίτλος της Έρευνας Γενικός Τίτλος: Διατροφή και Έφηβοι Ειδικός Τίτλος: Διατροφή και έφηβοι-ψυχολογία και Κοινωνική Αποδοχή 3. Παρουσίαση Θέματος Στην εργασία παρουσιάζονται οι ψυχολογικοί παράγοντες που επηρεάζουν τις διατροφικές συνήθειες των εφήβων και αντίστροφα. Στη συνέχεια αναφέρονται οι συνέπειες αυτών στην προσωπική ζωή των ανηλίκων και στον τρόπο με τον οποίο η κοινωνία τους αποδέχεται. 4. Σκοπός της έρευνας Ευαισθητοποίηση των νέων σε θέματα διατροφής Συνειδητοποίηση των επιπτώσεων της κακής διατροφής 5. Εισαγωγή στο θέμα α) Ιστορική αναδρομή β) Ανάπτυξη του θέματος γ) Ερευνητικά ερωτήματα α) Ιστορική αναδρομή Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες ο μέσος όρος ζωής των αρχαίων Ελλήνων ήταν τα τριάντα (30) χρόνια. Αυτό συνέβαινε λόγω των συνεχών πολέμων, πολλών ασθενειών, για τις οποίες δεν είχαν ανακαλυφθεί μέθοδοι θεραπείας, αλλά και του είδους διατροφής τους. Παρ όλα αυτά, σε πολλές κοινωνίες του αρχαίου ελλαδικού χώρου είχαν υιοθετηθεί υγιεινές διατροφικές συνήθειες, λόγω του μεσογειακού κλίματος που επέτρεπε την καλλιέργεια φυτών όπως της ελιάς και του αμπελιού. Συγκεκριμένα οι Σπαρτιάτες από μικρή ηλικία τρέφονται με φαγητά πλούσια σε θρεπτικά συστατικά, μέλανας ζωμός, λόγω της συνεχούς σωματικής άσκησης. Αντίθετα, στη δεκαετία του 60 υπήρχε η πεποίθηση πως η παχυσαρκία ήταν απλώς μια συνέπεια κακών διατροφικών συνηθειών και συντήρησης της από το περιβάλλον μιας έντονα βιομηχανικής κοινωνίας. Τα τελευταία χρόνια, ο έντονος και αγχωτικός τρόπος ζωής οδηγεί σε άστατο και πρόχειρο τρόπο διατροφής. Η έντονη επαγγελματική απασχόληση και των δύο φύλων έχει τοποθετήσει την επιλογή και προετοιμασία γευμάτων σε δεύτερη μοίρα. Έχει παρατηρηθεί πως η συγκέντρωση για φαγητό δεν αποτελεί πλέον σημαντική μορφή κοινωνικής συναναστροφής. β) Ανάπτυξη του θέματος Η ψυχολογία της υγείας ασχολείται καθ όλη την διάρκεια των χρόνων με τη διατήρηση και την
προώθηση καλής ψυχικής υγείας σε άτομα που πάσχουν από χρόνιες ασθένειες αλλά και στη διαμόρφωση σωστών συμπεριφορών υγείας στον κοινωνικό τομέα. Πολλές φορές η ψυχολογική ένταση αυξάνει τη συχνότητα εμφάνισης διατροφικών διαταραχών. Ειδικότερα, οι έφηβοι επηρεάζονται από την γνώμη των άλλων σε θέματα διατροφικού περιεχομένου και ο κοινωνικός περίγυρος τούς καθιστά ευαίσθητους στα διάφορα σχόλια σχετικά με το βάρος τους. Επιπλέον, τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και οι διαφημίσεις, προβάλλοντας διάφορα κοινωνικά πρότυπα, δημιουργούν λανθασμένη αντίληψη και σύγχυση ως προς το ωραίο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα πολλοί νέοι να προτιμούν ορισμένα τρόφιμα και συμπληρώματα, που «πιστεύουν» ότι θα βελτιώσουν την εμφάνισή τους και την κοινωνική τους αποδοχή. Από την άλλη, όταν κάποιος αποφασίσει ή πρέπει να χάσει κιλά βρίσκεται συνήθως σε άρνηση, καθώς αναλώνονται σε ψευδαισθήσεις αψηφώντας την πραγματική σωματική τους κατάσταση. Βέβαια, μερικοί έχουν αποδεχθεί το σώμα τους, ενώ άλλοι αδυνατούν να καταλάβουν πως έφτασαν σε αυτή την κατάσταση, έτσι η πλειοψηφία των παχύσαρκων δεν έχουν αποδεχθεί το πρόβλημά τους. Η διατροφή μας αναμφισβήτητα αντανακλά τον ψυχικό μας κόσμο. Η ποσότητα και η ποιότητα της τροφής, όπως και ο τρόπος που την καταναλώνουμε, είναι αλληλένδετα με τη συναισθηματική μας κατάσταση, την προσωπικότητα, τα βιώματά μας, αλλά και με το κοινωνικό και πολιτισμικό πλαίσιο. Είναι κοινά παραδεκτό, πως τα παιδικά τραύματα οδηγούν κατά μεγάλο βαθμό στην παχυσαρκία, η οποία συνδέεται συχνά με καταθλιπτικό συναίσθημα, όπου το άτομο βρίσκεται σε ψυχολογικό αδιέξοδο. Ακόμα, τα άτομα αυτά διακατέχονται από αισθήματα κατωτερότητας και έλλειψης αυτοεκτίμησης. Η διατροφή αναμφισβήτητα αντανακλά τον ψυχικό κόσμο καθενός. Η ποσότητα και η ποιότητα της τροφής, όπως και ο τρόπος κατανάλωσής της, είναι αλληλένδετα με τη συναισθηματική κατάσταση, την προσωπικότητα, τα βιώματα του ανθρώπου, αλλά και με το κοινωνικό και πολιτισμικό πλαίσιο. Εύλογα προκύπτει ότι η καταλληλότερη μέθοδος αντιμετώπισης της παχυσαρκίας είναι ένας συνδυασμός σωστής διατροφής, σωματικής άσκησης και ψυχοθεραπείας. γ) Ερευνητικά ερωτήματα Κατά την εκπόνηση της παρούσας εργασίας, δημιουργήθηκαν αρκετά ερωτήματα. Αντιπροσωπευτικότερα από αυτά παρουσιάζονται ευθύς αμέσως: Πώς αντιμετωπίστηκε το φαινόμενο της παχυσαρκίας σε διάφορες περιοχές; Πώς βοήθησε η επιστήμη στην αντιμετώπιση διατροφικών προβλημάτων; Ποιά η συμβολή των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης στην επίλυση αυτών των προβλημάτων; Υπάρχουν άραγε οι κατάλληλες υποδομές στη χώρα μας; 6. Παράγοντες που επηρεάζουν την έρευνα μας Θετικοί Η χρήση διάφορων τεχνολογικών μέσων συμβάλλει στην ευκολότερη εύρεση πληροφοριών άμεσα αλλά και έμμεσα συσχετιζόμενων με το θέμα μας. Το θέμα μας είναι επίκαιρο κι έτσι έχουμε αφορμές από την καθημερινότητα Είναι διαχρονικό Το ιδιαίτερο ενδιαφέρον της ομάδας μας για την κοινωνική ανισότητα Αρνητικοί Είναι αδύνατος ο εντοπισμός άφθονου υλικού Δεν γνωρίζουμε για τη αξιοπιστία ορισμένων ιστοσελίδων λόγω απειρίας Το νεαρό της ηλικίας μας δεν μας επιτρέπει την απαραίτητη εμβάθυνση στο θέμα μας 7. Περιορισμοί Περιγραφή ορίων παχυσαρκία στην Ελλάδα (γιατί είναι ο τόπος μας) παχυσαρκία στους εφήβους (επειδή βρισκόμαστε σε αυτή την ηλικία)
απόψεις μαθητών Α' Λυκείου (γιατί το ερωτηματολόγιο δόθηκε σε αυτούς) 8. Αξιοπιστία της έρευνας Κατά τη διάρκεια της έρευνάς μας αντλήσαμε πληροφορίες από έγκυρες πηγές του Διαδικτύου, εγκυκλοπαίδειες και βιβλία. Ακόμα, για τον εμπλουτισμό της στηριχτήκαμε σε ιδέες μεγαλυτέρων (καθηγητές, γονείς) αλλά και σε απόψεις συνομηλίκων μας, που αντιμετώπισαν την εργασία με την πρέπουσα σοβαρότητα. 9. Δημιουργία Ερωτηματολογίου, Απαντήσεις, Σχόλια, Αποτελέσματα, Συμπεράσματα, Στατιστική ανάλυση και Γραφήματα Για την καλύτερη παρουσίαση της έρευνάς μας δημιουργήθηκε ερωτηματολόγιο, το οποίο δόθηκε σε μαθητές της Α' Λυκείου. Τα αποτελέσματα δίνονται παρακάτω. 1 η. Πόσο πιστεύετε ότι η εξωτερική εμφάνιση (παχυσαρκία) ενός ατόμου επηρεάζει τη κοινωνική του αποδοχή από τους συνομηλίκους του; πολύ 30 αρκετά 25 μέτρια 13 λίγο 5 καθόλου 1 ερώτηση 1η 30 25 απαντήσεις 20 15 10 5 0 πολύ αρκετά μέτρια λίγο καθόλου επιλογές
Σχόλια: Σε αυτή την ερώτηση η πλειοψηφία των μαθητών της Α` λυκείου απάντησαν Πολύ (41%). Είναι γεγονός πως μεγάλο ποσοστό των νέων στη σύγχρονη κοινωνία δεν ενδιαφέρεται για το είναι αλλά για το φαίνεσθαι, δηλαδή την εξωτερική εμφάνιση και όχι την προσωπικότητα. Αυτό συμβαίνει διότι τα πρότυπα της σημερινής κοινωνίας που προβάλλονται στα ΜΜΕ επηρεάζουν άτομα κυρίως της εφηβικής ηλικίας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να καταβάλλουν πολλ ς προσπάθειες προκειμένου να ταιριάξουν με τον κοινωνικό τους περίγυρο, δημιουργώντας δυστυχώς αρκετές φορές ρατσιστικές συμπεριφορές. Συμπέρασμα: Οι περισσότεροι έφηβοι θεωρούν πως η εξωτερική τους εμφάνιση επηρεάζει τις κοινωνικές τους συναναστροφές. 2 η. Πόσο ευχαριστημένοι είστε με το βάρος σας; πολύ 19 αρκετά 22 μέτρια 25 λίγο 4 καθόλου 1 ερώτηση 2η 25 20 απαντήσεις 15 10 5 0 πολύ αρκετά μέτρια λίγο καθόλου επιλογές
Σχόλια: Το μεγαλυτερο ποσοστό μαθητών απάντησε Μέτρια (34%), ενώ άνω του μετρίου απάντησαν σε ποσοστό 55%. Αυτό οφείλεται στ`ότι οι σημερινοί έφηβοι ασχολούνται με την διατροφή, την εκγύμναση και την σωστή ανάπτυξη του σώματός τους που έχει να κάνει σε τελική μορφή με το βάρος τους. Είναι φανερό οτι τα παιδιά που βρίσκονται σε εφηβικό στάδιο ενδιαφέρονται για την εξωτερική τους εμφάνιση, πράγμα το οποίο δεν γινόταν τα προηγούμενα χρόνια στους έφηβους της ηλικίας μας. Συμπέρασμα: Είναι κοινά αποδεχτό ότι οι έφηβοι είναι σε μεγάλο βαθμό ικανοποιημένοι με το βάρος τους. 3 η. Σε ποιό βαθμό πιστεύετε ότι επηρεάζει η οικονομική κατάσταση ενός ατόμου την προσπάθειά του να αλλάξει διατροφικές συνήθειες; πολύ 7 αρκετά 37 μέτρια 22 λίγο 7 καθόλου 1 ερώτηση 3η 40 35 30 απαντήσεις 25 20 15 10 5 0 πολύ αρκετά μέτρια λίγο καθόλου επιλογές Σχόλια: Στο παραπάνω ερώτημα τα περισσότερα άτομα απάντησαν Αρκετά (50%). Πιθανότατα αυτό να είναι αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης που μαστίζει τη χώρα μας τα τελευταία χρόνια. Οι
καταναλωτές περιορίζουν τις αγορές τους μόνο στα απαραίτητα αγαθά για τη διαβίωση της οικογένειας. Άρα, οι αγορές του μέσου Έλληνα πολίτη έχουν περιοριστεί σε αρκετά μεγάλο βαθμό. Συνεπώς, η τιμή του προιόντος (τροφίμου) έχει πρωτεύοντα ρόλο για τον καταναλωτή και όχι η ποιότητά του. Από την άλλη πλευρά όμως, μειώνουν τις συχνές εξόδους για φαγητό, το οποίο τις περισσότερες φορές ειναι ανθυγιεινό. Συμπέρασμα: Είναι φανερό ότι τα χρήματα επηρεάζουν σε αρκετά μεγάλο βαθμό τις διατροφικές επιλογές. 10. Επίλογος Από αρχαιοτάτων χρόνων οι Έλληνες μεριμνούσαν για τη σωστή διατροφή τους (κρέας, γάλα, ψάρια, λαχανικά σε άριστη ποιότητα, κρασί, λάδι κ.λπ.), διότι συσχέτιζαν σε μεγάλο βαθμό την εξωτερική εμφάνιση-προιόν καλής και σωστής διατροφής- με την καλή ψυχολογία. Σήμερα ο σύγχρονος έλληνας έφηβος δεν συσχετίζει στον αντίστοιχο βαθμό με τους προγόνους του την διατροφή του με την ψυχική, σωματική και πνευματική υγεία. Επίσης μετά από έρευνα που πραγματοποιήθηκε στο χώρο του σχολείου μας (μαθητές Α' Λυκείου), αποδείχθηκε ότι οι νέοι ενδιαφέρονται για τη σωματική τους υγεία χωρίς όμως αυτό να αποτελεί αποκλειστικό κριτήριο για την κοινωνική τους αποδοχή. 11. Προτάσεις για συμπληρωματική εργασία- προτεινόμενη έρευνα Διατροφή στην αρχαιότητα σε άλλους πολιτισμούς Διαφορετικές διατροφικές συνήθειες στη σημερινή εποχή ανάλογα με την περιοχή Κοινωνική αποδοχή ατόμων με προβλήματα βάρους, ανάλογα με την ηλικία Προβλήματα υγείας λόγω διατροφής Προβλήματα στην ψυχολογική και πνευματική ισορροπία λόγω βάρους Διατροφικές συνήθειες μιας χώρας ανάλογα με παραδόσεις, θρησκεία κ.λπ. Αλλαγή διατροφής εξαιτίας κοινωνικής επιρροής 12. Πηγές πληροφόρησης Διαδίκτυο Οικογενειακό περιβάλλον Συζητήσεις με καθηγητές-μαθητές (κοινωνικές συναναστροφές) Ερωτηματολόγιο που συμπληρώθηκε από μαθητές Α Λυκείου 13. Βιβλιογραφία www.protoporiaucy.com www.nutripedia.gr www.genenutrition.gr www.kafeneio.gr
www.blogspot.gr www.psychologyofeating.com www.dia-logos.gr www.hcfed.gr www.eureka.lib.teithe.gr Την εργασία εκπόνησαν οι μαθητές : Μέντης Μάριος-Χρύσανθος Πετσίνης Θανάσης Σταθούλη Φαίδρα-Ελευθερία Στεργίου Νικολέτα