Πίνακας Περιεχομένων

Πίνακας Περιεχομένων 1. ΣΤΟΧΟΣ ΤΟΥ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΥ ΠΡΟΩΘΗΣΗΣ... 3 2. ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΝΕΟΥ ΟΡΓΑΝΙΚΟΥ ΛΙΠΑΣΜΑΤΟΣ ΑΠΟ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ & ΥΓΡΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΕΛΑΙΟΤΡΙΒΕΙΩΝ... 3 3. ΑΓΟΡΑ ΠΡΟΩΘΗΣΗΣ ΤΩΝ ΛΙΠΑΣΜΑΤΩΝ... 6 3.1. Προωθητικές ενέργειες... 7 4. ΧΡΗΣΗ ΛΙΠΑΣΜΑΤΩΝ & ΚΟΣΤΗ... 8 4.1. Κοκκώδη χημικά λιπάσματα... 9 4.2. Επιφανειακή χημική λίπανση... 9 4.3. Διαφυλλική χημική λίπανση... 9 4.4. Τιμές αγοράς διαφόρων λιπασμάτων... 9 5. ΤΡΟΠΟΙ ΧΡΗΣΗΣ ΧΗΜΙΚΩΝ & ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΛΙΠΑΣΜΑΤΩΝ... 12 5.1. Πρώτη ενέργεια... 12 5.2. Δεύτερη ενέργεια... 12 5.3. Τρίτη ενέργεια... 14 5.4. Τέταρτη ενέργεια... 15 6. ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΠΑΡΑΓΟΜΕΝΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ & ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΟΦΕΛΗ... 15 2

1. ΣΤΟΧΟΣ ΤΟΥ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΥ ΠΡΟΩΘΗΣΗΣ Το παρόν εγχειρίδιο περιλαμβάνει πληροφορίες, αναλύσεις και καταγραφές σχετικά με το πώς λειτουργούν οι παραγωγοί στην Ελλάδα και πως το νέο παραγόμενο προϊόν από το διαχειριστικό σύστημα CONDENSE θα μπορούσε να προωθηθεί στην Ελληνική αγορά. Λιγότερο αναλυτικές πληροφορίες αναφέρονται και για το πώς λειτουργούν οι παραγωγοί του Ηνωμένου Βασιλείου. Αποτελεί βασικό και απαραίτητο εργαλείο για προμηθευτές που διαθέτουν περιορισμένη εμπειρία στην αντιμετώπιση συνδιαλλαγή με παραγωγούς, οι οποίοι θα αποτελέσουν και τους δυνητικούς, τελικούς πελάτες - χρήστες του παραγόμενου οργανικού λιπάσματος. Επίσης, το παρόν θα μπορεί να αποτελέσει ουσιαστικό εργαλείο για τον τρόπο με τον οποίο το Νέο παραγόμενο προϊόν θα μπορεί να προωθηθεί στην αγορά. Μερικές από αυτές τις πληροφορίες θα είναι πολύ βασικές για το πως παραγωγοί από όλον τον κόσμο θα μπορούσαν να προσεγγίσουν το συγκεκριμένο προϊόν. Επιπρόσθετα, στο παρόν γίνεται αναφορά και για τον ρόλο που μπορούν να έχουν τα εμπορικά καταστήματα και οι προμηθευτές για την προώθηση αυτού. Συγκεντρωτικά, το εγχειρίδιο προώθησης περιλαμβάνει τις ακόλουθες πληροφορίες. Μια γενική περιγραφή για το πώς λειτουργεί η αγορά προώθησης των λιπασμάτων κυρίως στην Ελλάδα και στο Ηνωμένο Βασίλειο και ποιος είναι ο ρόλος των προμηθευτών Μια περιγραφή για το πώς θα μπορούσαν να προσεγγιστούν οι παραγωγοί για να χρησιμοποιήσουν το συγκεκριμένο προϊόν και ποιες είναι οι βασικές ανησυχίες τους σχετικά με τη χρήση των λιπασμάτων. Πως μπορούν να εδραιωθούν μηχανισμοί εμπιστοσύνης ως προς τη χρήση του παραγόμενου οργανικού λιπάσματος σε νέες κάθε φορά περιοχές και ποιοι άνθρωποι και με ποια διαδικασία θα μπορούσαν να αναλάβουν επιτυχώς την προώθηση αυτού. Πόσο σημαντικό είναι το περιβαλλοντικό όφελος από την προώθηση του συγκεκριμένου προϊόντος και πως θα μπορούσαν καλλιεργητές βιολογικών καλλιεργειών να προσεγγίσουν το προϊόν αυτό. 2. ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΝΕΟΥ ΟΡΓΑΝΙΚΟΥ ΛΙΠΑΣΜΑΤΟΣ ΑΠΟ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ & ΥΓΡΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΕΛΑΙΟΤΡΙΒΕΙΩΝ Στα πλαίσια υλοποίησης του ερευνητικού προγράμματος με τίτλο «THE CONDENSE MANAGING SYSTEM: PRODUCTION OF NOVEL FERTILIZERS FROM MANURE AND OLIVE MILL WASTEWATER», με κωδικό LIFE10 ENV/GR/000596 και ακρωνύμιο LIFE+ CONDENSE, αναπτύχθηκε ένα σύστημα διαχείρισης αγροτοκτηνοτροφικών υπολειμμάτων και υγρών αποβλήτων ελαιοτριβείων, με σκοπό την αξιοποίηση αυτών και την παραγωγή ενός οργανικού λιπάσματος, το οποίο θα μπορούσε να αντικαταστήσει μέρος της απαιτούμενης χημικής λίπανσης στη γεωργία. Τα βήματα της παραγωγικής διαδικασίας παρουσιάζονται στο διάγραμμα ροής της Εικόνας 1 που ακολουθεί. Πιο συγκεκριμένα, τα βήματα της παραγωγικής διαδικασίας του διαχειριστικού συστήματος CONDENSE, όπως παρουσιάζεται στην παραπάνω εικόνα, για την ολοκληρωμένη παραγωγική διαδικασία, είναι τα ακόλουθα: 1. Συλλογή και μεταφορά πρώτων υλών. Ως πρώτες ύλες που χρησιμοποιούνται στην παραγωγική διαδικασία είναι η νωπή κοπριά (όπως αυτή συλλέγεται από κάθε είδους κτηνοτροφικές μονάδες της περιοχής στην οποία αναπτύσσεται μια τέτοια μονάδα), καθώς και τα υγρά απόβλητα των ελαιοτριβείων. Επίσης, ως πρώτες ύλες μπορούν να χρησιμοποιηθούν και τα φύλλα ελιάς που συλλέγονται στα ελαιοτριβεία κατά την περίοδο λειτουργίας τους. 3

Εικόνα 1. Σύστημα διαχείρισης CONDENSE 2. Ηλιακή ξήρανση μίγματος νωπής κοπριάς με προσθήκη κατσίγαρου. Πιο συγκεκριμένα, κατά την ηλιακή ξήρανση, νωπή κοπριά τοποθετείται εντός θερμοκηπίου ηλιακής ξήρανσης και ταυτόχρονα, η κοπριά εμπλουτίζεται με σημαντικές ποσότητες κατσίγαρου. Το μίγμα αναδεύεται συνεχώς με ειδικό μηχάνημα, προκειμένου να επιταχυνθεί η εξάτμιση του μίγματος. Σκοπός της διαδικασίας είναι η «συμπύκνωση» των θρεπτικών που υπάρχουν στα υγρά απόβλητα των ελαιοτριβείων και τα κτηνοτροφικά υπολείμματα. Στις Εικόνες 2, 3 και 4 παρουσιάζεται η πιλοτική μονάδα ηλιακής ξήρανσης του έργου που βρίσκεται στην περιοχή Βασιλάκι, του Πύργου Ηλείας, της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας. 3. Κομποστοποίηση παραγόμενου από την μονάδα ηλιακής ξήρανσης προϊόντος. Με την ολοκλήρωση της διαδικασίας ηλιακής ξήρανσης, το παραγόμενο προϊόν αναδεύεται σε ίσους όγκους με φύλλα ελιάς (χρησιμοποιούνται ως διογκωτικό), τα οποία μεταφέρονται από το/τα ελαιοτριβείο/α. Το μίγμα κομποστοποιείται σε ειδικά διαμορφωμένο δάπεδο με χρήση αναστροφέα, σε σειράδια. Σκοπός της κομποστοποίησης είναι η σταθεροποίηση του παραγόμενου προϊόντος, η καταστροφή κάθε παθογόνου για τον άνθρωπο μικροβιακού φορτίου, καθώς και παθογόνων μικροοργανισμών για τα φυτά. Επίσης, όπως έχει αποδειχθεί, πετυχαίνεται και μείωση των συγκεντρώσεων των φαινολών που οφείλονται στην προσθήκη κατσίγαρου, προκειμένου το τελικό προϊόν να μη δρα φυτοτοξικά στις καλλιέργειες στις οποίες θα εφαρμοστεί. Στην Εικόνα 6 παρουσιάζεται η εξωτερική άποψη της μονάδας με το δάπεδο κομποστοποίησης και στην Εικόνα 5, το δάπεδο κομποστοποίησης και η ανάδευση του σειραδίου με χρήση αναστροφέα. 4. Ωρίμανση τελικού παραγόμενου προϊόντος. Στο στάδιο αυτό επιτυγχάνεται μείωση της φυτοτοξικής δράσης του οργανικού φορτίου που φέρει το παραγόμενο προϊόν και επιπλέον μείωση της συγκέντρωσης των φαινολών. Σημειώνεται ότι το παραγόμενο προϊόν από το στάδιο αυτό μπορεί για περαιτέρω εμπλουτισμό σε θρεπτικά του παραγόμενου τελικού προϊόντος να χρησιμοποιηθεί και ως διογκωτικό σε μια επόμενη κομποστοποίηση. Η επανάληψη αυτής της διαδικασίας μπορεί να οδηγήσει σε ένα τελικό προϊόν με μεγαλύτερες συγκεντρώσεις θρεπτικών που είναι και στόχος του συγκεκριμένου έργου. 5. Κοσκίνισμα παραγόμενου προϊόντος. Στο στάδιο αυτό και προκειμένου το τελικό προϊόν να μπορεί να διατεθεί και να εφαρμοστεί σε καλλιέργειες εύκολα από τους παραγωγούς, κοσκινίζεται. Για το λόγο αυτό χρησιμοποιούνται κόσκινα, με προτεινόμενη διάμετρο 10-20mm, όπως αυτό της Εικόνας 7 4

6. Αποθήκευση τελικού προϊόντος. Το τελικό παραγόμενο από μια τέτοια παραγωγική μονάδα μπορεί να αποθηκευτεί σε στεγασμένους χώρους, είτε εντός του θερμοκηπίου, είτε σε ειδικά διαμορφωμένους οικίσκους (ή στέγαστρα, υπόστεγα). 7. Διάθεση. Η διάθεση προς τους ενδιαφερόμενους παραγωγούς του τελικού προϊόντος μπορεί να γίνει είτε χύμα σε μεγάλες ποσότητες, ανάλογα με τις εκτάσεις και το είδος των καλλιεργειών που διαθέτουν, είτε σε μικρότερες ποσότητες, με ενσάκκιση του τελικού προϊόντος. Εικόνα 2. Εξωτερική άποψη πιλοτικής μονάδας Εικόνα 3. Μηχάνημα ηλιακής ξήρανσης με τον ηλεκτρολογικό του πίνακα Εικόνα 4. Εσωτερική άποψη πιλοτικής μονάδας Εικόνα 5. Δάπεδο κομποστοποίησης και ανάδευση σειραδίου με αναστροφέα Εικόνα 6. Εξωτερική άποψη πιλοτικής μονάδας Εικόνα 7. Κόσκινο διαμέτρου 10mm Στην Εικόνα 8 που ακολουθεί παρουσιάζονται ο οικίσκος και οι δεξαμενές αποθήκευσης του κατσίγαρου της πιλοτικής μονάδας. Εικόνα 8. Οικίσκος και δεξαμενές αποθήκευσης πιλοτικής μονάδας 5

Η τελική μορφή του παραγόμενου από την πιλοτική μονάδα προϊόντος παρουσιάζεται στην Εικόνα 9, ακολούθως. Εικόνα 9. Παραγόμενο από την πιλοτική μονάδα προϊόν Τα δεδομένα εισόδου και εξόδου της παραγωγικής αυτής διαδικασίας παρουσιάζονται στον Πίνακα 1 που ακολουθεί. Πίνακας 1. Ποιοτικά και ποσοτικά χαρακτηριστικά εισόδου και εξόδου της παραγωγικής διαδικασίας Πρώτες Ύλες Ποσότητες Θρεπτικά πρώτων υλών Ποσότητα παραγόμενου Θρεπτικά παραγόμενου προϊόντος (%) Ν-P-K (%) προϊόντος Κατσίγαρος 1.200tn 2.2 0.3 5.5 Νωπή κοπριά 280m 3 2.1 1.65 3.7 233tn 6.58 1.48 15.77 Φύλλα ελιάς 280m 3 1.2-0.1 0.3 3. ΑΓΟΡΑ ΠΡΟΩΘΗΣΗΣ ΤΩΝ ΛΙΠΑΣΜΑΤΩΝ Σχετικά με την εμπορική διαδικασία που ακολουθείται στην Ελλάδα για την παρασκευή και εμπορία των χημικών λιπασμάτων, αυτή είναι η ακόλουθη: τα εργοστάσια παρασκευής λιπάσματος αγοράζουν πρώτες ύλες και με χημική κατεργασία αυτών παράγουν τον τύπο του λιπάσματος που θέλουν. Απλό ή σύνθετο, με ιχνοστοιχεία ή χωρίς, με οργανικό μέρος ή σκέτα χημικά, με παρεμπόδιση νιτροποίησης ή όχι, με παρεμπόδιση ουρεάσης ή όχι. Με θειικό Κάλι ή χλωριούχο. Κ.λπ. Την παραπάνω ικανότητα μπορεί να έχει ΜΟΝΟ ένα εργοστάσιο με γραμμή επεξεργασίας και παραγωγής. Τα περισσότερα εργοστάσια στην Ελλάδα κάνουν ενσακκισμό και εμπορία που σημάνει ότι, αγοράζουν έτοιμο το τελικό προϊόν σε μεγάλες ποσότητες, το ενσακκίζουν και το πουλούν. Μεγάλη σημασία έχει να μπορεί η κάθε εταιρία λιπασμάτων να αγοράζει ικανές ποσότητες λιπάσματος, προκειμένου να πετυχαίνει καλές τιμές, τόσο στην αγορά, όσο και στην μεταφορά. Επόμενο στάδιο στην εμπορική αλυσίδα είναι η αγορά των λιπασμάτων από τα καταστήματα λιανικής πώλησης γεωργικών εφοδίων, όπου επίσης μεγάλη σημασία έχει να μπορεί να γίνει αγορά μεγάλων ποσοτήτων, προκειμένου αυτή να είναι οικονομικά συμφέρουσα. Στην περίπτωση που δεν μπορούν να επιτευχθούν τα προηγούμενα, τότε δεν είναι οικονομικά αποδοτική η αγορά και προώθηση των κοκκωδών χημικών λιπασμάτων. Ακολούθως, είναι η σειρά του καταναλωτή-παραγωγού, όπου για τους περισσότερους η επιλογή γίνεται με λάθος κριτήρια, είτε βάση προσωπικής εμπειρίας, είτε λόγω συνέχισης μιας «παράδοσης» από προηγούμενες γενιές, που εξακολουθεί να συντηρείται. Π.χ. εμένα ο πατέρας μου πάντα έβαζε 11-15-15, ή το μόνο λίπασμα που θέλει η ελιά είναι η θειική αμμωνία. Στην περιοχή της Μεγάλης Βρετανίας κάτι τέτοιο συμβαίνει σε πολύ μικρότερο ποσοστό από ότι στην Ελλάδα, γεγονός που αποδεικνύει πιθανά την καλύτερη ενημέρωση και εκπαίδευση των παραγωγών της περιοχής, αλλά και τα αυστηρότερα μέτρα που ενδεχόμενα έχουν ληφθεί από το κράτος και αφορούν στη χρήση των λιπασμάτων. Ο γεωπόνος τεχνικός έμπορος, με βάση τις γνώσεις του, προσπαθεί από τη μια, να προωθήσει ένα λίπασμα που να ταιριάζει στις ανάγκες της εκάστοτε καλλιέργειας, σε συνδυασμό όμως πάντα με το είδος του εδάφους και φυσικά, σε ένα κόστος που θέλει να πληρώσει ο παραγωγός και να είναι από τα λιπάσματα που έχει καλή κερδοφορία γι αυτόν. Ωστόσο, είναι ελάχιστοι οι παραγωγοί που γνωρίζουν από θρέψη και που τηρούν όλες τις ορθές 6

καλλιεργητικές πρακτικές. Κυρίως οι νέοι παραγωγοί και συνήθως αυτοί με τις δυναμικές καλλιέργειες, τηρούν τις συμβουλές του γεωπόνου, τόσο στο εξωτερικό, αλλά και στην Ελλάδα, εφαρμόζοντας τον καταλληλότερο τύπο λιπάσματος, κάνοντας τις αναγκαίες επεμβάσεις και φυσικά, παρακολουθώντας τακτικά τη σύσταση του εδάφους. Προκειμένου ο γεωπόνος- τεχνικός- έμπορος να μπορεί να προωθήσει ένα προϊόν στην τοπική αγορά (σε κάθε περίπτωση, είτε αναφέρεται στην Ελληνική, είτε στο εξωτερικό) στην οποία απευθύνεται, θα πρέπει να αποτελέσει έμπιστο άτομο και να είναι σε θέση να αναπτύξει μια ουσιαστική σχέση με τους παραγωγούς. Για να μπορεί να επιτευχθεί αυτό θα πρέπει να τηρεί τα ακόλουθα: - Θα πρέπει να γνωρίζει (να τηρεί ημερολόγιο παραγωγών), το είδος και τον τύπο λιπάσματος αλλά και τις ποσότητες που έχει χρησιμοποιήσει ο κάθε παραγωγός - πελάτης. - Με βάση την εμπειρία του από τις καλλιέργειες της περιοχής, θα πρέπει να είναι σε θέση να γνωρίζει τις ανάγκες αυτών και σε κάθε περίπτωση να προτείνει τη βέλτιστη, για κάθε παραγωγό, επιλογή λίπανσης (αλλά και φυτοπροστασίας). - Με βάση την εμπειρία του, να γνωρίζει τη σύσταση των εδαφών της περιοχής, προκειμένου να είναι σε θέση να έχει μια γενικότερη εικόνα του εδάφους κάθε παραγωγού, βάση της περιοχής στην οποία βρίσκεται η καλλιέργειά του και έτσι, να έχει ολοκληρωμένη πρόταση λίπανσης. - Το είδος των εδαφών της περιοχής μακροσκοπικά, εφόσον γνωρίζει το χωράφι (συνήθως το ξέρει γιατί είναι ντόπιος). - Την πραγματική γνώση του τεχνικού, γιατί υπάρχουν περιπτώσεις που τεχνικοί δεν είναι επαρκώς ενημερωμένοι. - Βασικό ρόλο στην τελική πρόταση στον παραγωγό έχει η κερδοφορία του προϊόντος, εάν είναι μικρή, έως παρά πολύ μικρή, τότε προσπαθεί να στρέψει τον παραγωγό σε άλλα ομοειδή προϊόντα που κάνουν την ίδια δουλειά ή παραπλήσια, αλλά με καλύτερη κερδοφορία. - Στα κοκκώδη λιπάσματα της βασικής λίπανσης των δέντρων, τα αποτελέσματα αργούν να φανούν, οπότε όταν είναι η ώρα δύσκολα συνδυάζει τα αποτελέσματα ο παραγωγός με το λίπασμα, γιατί υπεισέρχονται πολλοί παράγοντες, π.χ. βροχοπτώσεις. Έτσι, ο παραγωγός αφήνεται στα χέρια του εμπόρου και φυσικά, όσο καλύτερα παρουσιάζει ένα προϊόν τόσο περισσότερο πουλάει. - Αντιθέτως, σε καλλιέργειες άμεσου αποτελέσματος π.χ. θερμοκήπια, πατάτες, υδροπονία, πρέπει ο έμπορος να έχει πολύ καλές γνώσεις. Πρώτα για να επιλέξει τι θρέψη θα ακολουθήσει, μετά θα ελέγξει τι κερδοφορία έχει. Εκεί κυρίως μπαίνουν λιπάσματα μεγαλύτερης κερδοφορίας όπως, κρυσταλλικά, υγρά οργανικά, ιχνοστοιχεία, αλλά και κοπριά κ.λπ. - Στις εντατικές καλλιέργειες, ο παραγωγός είναι ενημερωμένος αρκετά, συνήθως γνωρίζει, ψάχνει και έτσι καταφέρνει και μεγαλώνει τον κλήρο του. - Ένα άλλο όπλο που παλιότερα είχε τον πρώτο λόγο ήταν η πίστωση. Όταν ο παραγωγός αγόραζε επί πιστώσει, ήταν πολύ εύκολο και τον έμπορο να δώσει αυτό το λίπασμα που ήθελε. Όμως η πίστωση μεγάλων ποσών έφερε τεράστιες ζημιές, οπότε τώρα δεν γίνεται πλέον ή γίνεται σε μικρά επίπεδα. 3.1. Προωθητικές ενέργειες Προτείνονται οι ακόλουθες προωθητικές ενέργειες του συγκεκριμένου παραγόμενου οργανικού λιπάσματος: Για τους παραγωγούς δενδρωδών και υπαίθριων καλλιεργειών μπορεί να βγει ένα φυλλάδιο και να διανεμηθεί στα καταστήματα γεωργικών εφοδίων. Εκεί, με τη βοήθεια του ιδιοκτήτη 7

γεωπόνου - εμπόρου να προωθηθεί στους παραγωγούς. Για να συμβάλει αποφασιστικά το γεωργικό κατάστημα πρέπει: 1. να ενημερωθεί αρκετά για τα οφέλη στην παραγωγή με την χρήση του συγκεκριμένου οργανικού προϊόντος. 2. να καταλάβει ότι τεχνικά ο στόχος είναι το προϊόν να πάρει θέση στην αγορά συμπληρωματικά με την ανόργανη θρέψη, να δοθεί βάση στα θετικά που κάνει η οργανική ουσία στο έδαφος. 3. να έχει το οικονομικό κίνητρο, δηλαδή να έχει κερδοφορία αρκετή, ώστε να ενδιαφερθεί και σε κάθε παραγωγό να κάνει τις απαιτούμενες προωθητικές ενέργειες. Για τους παραγώγους των εντατικών καλλιεργειών, π.χ. θερμοκηπίων κ.λπ., επειδή αρκετοί είναι ενημερωμένοι, ιδίως όσοι έχουν μεγάλες εγκαταστάσεις, θα ήταν καλύτερο να γίνει προσωπικά ενημέρωση. Δηλαδή, σε ένα σημείο συγκέντρωσης π.χ. καφενείο μπορεί να γίνει μια εκδήλωση-ενημέρωση για την βασική λίπανση και για την λίπανση με την υγρή μορφή αυτού του οργανικού λιπάσματος. Όσον αφορά στους καλλιεργητές βιολογικών καλλιεργειών, αυτοί εντάσσονται στις προηγούμενες προωθητικές ενέργειες. Ειδικά στις τοπικές συγκεντρώσεις μόνο βιοκαλλιεργητών, θα έχει μεγάλη αποτελεσματικότητα. Μεγάλη επίδραση σε κάθε περίπτωση θα έχει και η ενημέρωση- διαφήμιση μέσω των τοπικών καναλιών τηλεόρασης και ραδιοφώνου, όπου το ακούν όλοι και ένα έξυπνο κείμενο που να λέει την ποιοτική και ποσοτική αύξηση της παράγωγης θα επιδράσει σε πολλούς. Άλλος τρόπος προώθησης είναι να δοθεί η αποκλειστική αντιπροσώπευση του προϊόντος σε έναν τοπικό αντιπρόσωπο, ο οποίος γνωρίζει την αγορά χονδρικής, είναι κάθε μέρα στα μαγαζιά εμπορίας γεωργικών εφοδίων και γνωρίζει πώς να το προωθήσει. Στην περίπτωση αυτή πρέπει η επιλογή του ατόμου αυτού να είναι τέτοια ώστε, ο ίδιος να πιστεύει στα οργανικά λιπάσματα, να είναι καλά ενήμερος και να μην αντιπροσωπεύει κάτι ανταγωνιστικό. Ένας ανατρεπτικός τρόπος δυναμικής προώθησης θα μπορούσε να ήταν μέσω της αγροτικής επιδότησης, επειδή οι αγροτικές επιδοτήσεις έχουν ένα κομμάτι που έχει να κάνει με οικολογική συμπεριφορά του παραγωγού απέναντι στο περιβάλλον. Θα μπορούσε ένα μέρος της επιδότησης να δίνεται σε είδος, δηλαδή μια ποσότητα το συγκεκριμένου λιπάσματος. Αυτό γιατί το λίπασμα αυτό προέρχεται από τις ελιές της περιοχής άρα είναι προϊόν δικής μας επέμβασης στο περιβάλλον, επομένως τι πιο οικολογικό από το να το επιστέφουμε στο συγκεκριμένο έδαφος ότι του πήραμε με την συγκομιδή του ελαιόκαρπου. 4. ΧΡΗΣΗ ΛΙΠΑΣΜΑΤΩΝ & ΚΟΣΤΗ Στην παράγραφο αυτή γίνεται μια αναλυτική παρουσίαση της χρήσης και του κόστους διαφορετικών τύπων λιπασμάτων που χρησιμοποιούνται στην Ελληνική αγορά. Οι ποσότητες που χρησιμοποιούνται, σε κάθε περίπτωση, εξαρτώνται από τις ακόλουθες παραμέτρους: 1) από τις τιμές πώλησης των αγροτικών προϊόντων 2) από τις τιμές των εγχώριων λιπασμάτων, τα οποία με την σειρά τους επηρεάζονται από τις διεθνείς τιμές των πρώτων υλών. 3) από τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν κατά την περίοδο λίπανσης. 4) Από την εμπειρία των παραγωγών 5) Από τον προμηθευτή και την εμπιστοσύνη που του έχουν οι παραγωγοί Εάν οι τιμές πώλησης των αγροτικών προϊόντων είναι ικανοποιητικές, τότε χρησιμοποιούνται λιπάσματα, ανάλογα με την τιμή αγοράς των λιπασμάτων, κατανέμονται και ποσοτικά ανά καλλιέργεια. Πάντα ρόλο παίζει και ο καιρός, δηλαδή εάν έχει βροχοπτώσεις, τότε όλοι σχεδόν οι παραγωγοί παρακινούνται, (λόγω και της καλής τιμής των προϊόντων) να λιπάνουν. Τότε είναι και πιο δεκτικοί στο να κάνουν και κάποιες αναλύσεις εδάφους, ώστε να γίνει σωστά η επιλογή του τύπου λιπάσματος. Εάν οι τιμές πώλησης των αγροτικών προϊόντων είναι χαμηλές, τότε μπαίνουν λίγα λιπάσματα, τόσο χημικά, όσο και οργανικά (εκτός τις κοπριές χύδην). Σε αυτή την περίπτωση, σχεδόν όλοι οι παραγωγοί δεν κάνουν ανάλυση εδάφους, απλώς υπολογίζουν τι είδους λίπανση θα 8

εφαρμόσουν, που θα επιλεχθεί με βάση κυρίως οικονομικά κριτήρια (επιλέγεται το πλέον οικονομικό). Αρκετές φορές, λιπαίνουν ορισμένα από τα χωράφια τους ή μειώνουν την απαιτούμενη ανά στρέμμα δόση. Μόνο οι κοπριές χύδην μένουν, σε κάθε περίπτωση, ανεπηρέαστες γιατί μεταφέρονται από τους στάβλους στο χωράφι με χαμηλότατο κόστος και έτσι, οι παραγωγοί έχουν συνειδησιακά ηρεμήσει με την σκέψη δεν έχω παρατήσει το χωράφι μου χωρίς λίπανση, έβαλα έστω κοπριά.. 4.1. Κοκκώδη χημικά λιπάσματα Καλλιέργειες στις οποίες εφαρμόζονται κοκκώδη χημικά λιπάσματα, καθώς και ποσότητες αυτών που χρησιμοποιούνται, παρουσιάζονται στην παρούσα παράγραφο. Πίνακας 2. Καλλιέργειες στις οποίες εφαρμόζεται η κοκκώδης χημική λίπανση Ελιά Εσπεριδοειδή, πρώιμα, όψιμα, καλοκαιρινά. Πατάτες, καλοκαιρινές και χειμωνιάτικες Φράουλες υπό χαμηλή κάλυψη. Ντομάτα υπαίθρου και θερμοκηπίου Πιπεριές υπαίθρου και θερμοκηπίου Σπορές για βόσκηση ζώων. Αμπέλι, οινοποιήσιμο, επιτραπέζιο & σταφίδα Αβοκάντο Καρπούζι, υπαίθριο και χαμηλής κάλυψης Πεπόνι υπαίθριο, χαμηλής κάλυψης Αγγούρι υπαίθρου και θερμοκηπίου Μελιτζάνες υπαίθρου και θερμοκηπίου Για το έτος 2015 υπολογίζεται ότι χρησιμοποιηθήκαν περίπου 30. 000 έως 32.000 τόνοι βασικής λίπανσης στις παραπάνω καλλιέργειες στην Κρήτη. Από αυτό το νούμερο ένα 3% με 4% είναι τα οργανικά που χρησιμοποιούνται για βασική λίπανση. Μέσα σε αυτά τα ποσοστά είναι και τα οργανικά, και τα οργανοχημικά. Δεν μπορεί να υπολογιστεί η ποσότητα χύδην κοπριάς που μεταφέρεται απευθείας από τους στάβλους στο χωράφι. 4.2. Επιφανειακή χημική λίπανση Οι ποσότητες που πέφτουν στα γεωργικά εδάφη της Κρήτης σαν επιφανειακή λίπανση στις καλλιέργειες παρουσιάζονται στην παρούσα παράγραφο. Το κρυσταλλικό σύνθετο λίπασμα, τύπου 20-20-20, είναι αυτό που διακινείται σε μεγαλύτερες ποσότητες και ακολούθως, όλοι οι τύποι συνθετών κρυσταλλικών λιπασμάτων. Για την περιφέρεια της Κρήτης έχει γίνει εκτίμηση ότι χρησιμοποιούνται περίπου 1.500 έως 1.800 τόνοι σε ετήσια βάση. Όσον αφορά στις πρώτες ύλες και κυρίως για το νιτρικό κάλιο και έπειτα για τα υπόλοιπα, εκτιμάται η ποσότητα αυτή σε 5.000 με 6.000 τόνοι ετησίως. Επιπλέον, μαζί και οι ποσότητες απλών λιπασμάτων, κυρίως τη θειική και τη νιτρική αμμωνία, για την Κρήτη έχουν προσδιοριστεί σε περίπου 500 τόνους. 4.3. Διαφυλλική χημική λίπανση Τα ιχνοστοιχεία, κυρίως σε χηλική μορφή, με κυρίαρχο τον σίδηρο αλλά με μεγάλες ποσότητες και για το ασβέστιο και μικρότερες ποσότητες για τα υπόλοιπα, είναι για την Κρήτη περίπου στους 200 τόνους. Το κυρίαρχο στα παραπάνω είναι ο σίδηρος και μάλιστα σε χηλικη μορφή με συγκεκριμένη θέση του σίδηρου πάνω στο χηλικό παράγοντα, θέση όρθο- όρθο. 4.4. Τιμές αγοράς διαφόρων λιπασμάτων Στην παράγραφο αυτή παρουσιάζονται οι τιμές διαφορετικών τύπων λιπασμάτων, χημικών και οργανικών. 9

Πίνακας 3. Τιμές χονδρικής πώλησης για διάφορους τύπους κοκκωδών λιπασμάτων βασικής λίπανσης Τύπος Λιπάσματος Τιμές χονδρικής ( /tn) 21-7-12 470 ευρώ/τόνο 12-12-18 525μ ευρώ/τόνο με θειικό Κάλι. 21-5-10 435 ευρώ/τόνο 18-6-12 445 ευρώ/τόνο 20-10-10 400 ευρώ/τόνο 11-15-15 410 ευρώ/τόνο 15-15-15 425 ευρώ/τόνο 16-20-0 395 ευρώ/τόνο 20-10-0 355 ευρώ/τόνο 0-20-0 355 ευρώ/τόνο 40-0-0 405 ευρώ/τόνο 40-0-0 αργής αποδέσμευσης 435 ευρώ /τόνο. Οι τιμές ισχύουν εφόσον η πληρωμή γίνει μετρητοίς, με τα έξοδα μεταφοράς του αγοραστή. Οι τιμές βαρύνονται με Φ.Π.Α. Πίνακας 4. Τιμές χονδρικής πώλησης πρώτων υλών και κρυσταλλικών λιπασμάτων επιφανειακής λίπανσης Τύπος Λιπάσματος Τιμές χονδρικής ( /tn) 20-20-20 από 900 ευρώ/τόνο, έως 1.600 ευρώ/τόνο 30-10-10 μέση τιμή 1.100 ευρώ/τόνο 15-30-15 μέση τιμή 1.350 ευρώ/τόνο 12-9-39 μέση τιμή 1.200 ευρώ/τόνο 15-5-30 μέση τιμή 1.050 ευρώ/τόνο 5-5-40 μέση τιμή 1.000 ευρώ/τόνο Νιτρικό Κάλιο 910 ευρώ/τόνο Νιτρικό ασβέστιο 460 ευρώ/τόνο Νιτρικό μαγνήσιο 640 ευρώ/τόνο Φωσφορική ουρία 1020 ευρώ/τόνο Ούρια τέχνικαλ χαμηλής διουρίας 560 ευρώ/τόνο Βόρακας 650 ευρώ/τόνο Οι τιμές ισχύουν εφόσον η πληρωμή γίνει μετρητοίς, με τα έξοδα μεταφοράς του αγοραστή. Οι τιμές βαρύνονται με Φ.Π.Α. Πίνακας 5. Τιμές χονδρικής πώλησης ιχνοστοιχείων για διαφυλλική λίπανση Τύπος Λιπάσματος Τιμές χονδρικής ( /Kg) Χηλικός σίδηρος Χηλικό ασβέστιο Χηλικό βόριο Οι τιμές ισχύουν εφόσον η πληρωμή γίνει μετρητοίς, με τα έξοδα μεταφοράς του αγοραστή. Οι τιμές βαρύνονται με Φ.Π.Α. 8 έως 12 ευρώ/ κιλό 6 έως 8 ευρώ/ κιλό 6 έως 8 ευρώ/ κιλό Πίνακας 6. Τιμές χονδρικής πώλησης οργανικών, οργανοχημικών, υγρών οργανικών λιπασμάτων και κοπριάς Τύπος Λιπάσματος Τιμές χονδρικής Κοπριές χύδην 400-500 το φορτηγό (15-20 tn) Κοπριά πέλετς 150 /tn Πελετς λεοναρδίτη 190 /tn 5-6-7 +40% ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΟΥΣΙΑ 350 /tn 4-4-3 + 40% ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΟΥΣΙΑ 320 /tn 5-10-20 + 12% ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΟΥΣΙΑ 270 /tn Υγρά οργανικά περιεκτικότητας σε φύκια 5% - 8% 35-45 /20 Kg Υγρά οργανικά περιεκτικότητας με λεοναρδίτη 30 /20Kg Μικρός κόκκος από 100% φύκια π.χ. Askophyllum nodosum 25 /20Kg Οι τιμές ισχύουν εφόσον η πληρωμή γίνει μετρητοίς, με τα έξοδα μεταφοράς του αγοραστή. Οι τιμές βαρύνονται με Φ.Π.Α. 10

Συγκεντρωτικά, για τις ανάγκες της παρούσας παραγράφου, γίνεται σύγκριση συγκεκριμένων οργανικών και χημικών σκευασμάτων, τόσο ως προς τις συγκεντρώσεις των θρεπτικών, όσο και ως προς την τιμή πώλησης αυτών. Τα συγκεκριμένα λιπάσματα κυκλοφορούν ευρέως στην Ελληνική αγορά και είναι μερικά από τα πλέον γνωστά. Στον Πίνακα 7 που ακολουθεί παρουσιάζονται τα βασικά χαρακτηριστικά σύνθεσης μιας σειράς εμπορικών οργανικών λιπασμάτων που κυκλοφορούν στην Ελληνική αγορά, καθώς και η λιανική τιμή τους ανά Kg, τα θρεπτικά ανά Kg και η αξία των θρεπτικών για κάθε gr. Πίνακας 7. Χαρακτηριστικά και εμπορικές τιμές οργανικών λιπασμάτων της ελληνικής αγοράς Εμπορικό όνομα N P K Β.Σ. 1 Λ. Τ. 2 Λ. Τ. 2 Σ.Θ. 3 οργανικών λιπασμάτων (% d.m.) (% d.m.) (% d.m.) (Kg) ( ) ( /Kg) (gr / kg) Α.Θ. 4 /gr Complehumosan N3 10 8 12 25 17 0,68 300 0,002 Complehumosan N2 4 8 12 25 16,9 0,676 240 0,003 Super eco-vas 9 5 4 20 16,9 0,845 180 0,005 Super eco-vas 5 5 10 25 18,5 0,74 200 0,004 Super eco-vas 10 0 0 20 15,5 0,775 100 0,008 Bio-active 7 7 7 0,25 6 210 0,029 Bio Food For All 5 8 10 1 6,5 230 0,028 Neudorf - Azet 5 3 6 1 12,3 140 0,088 GuanoKalong Bat 1 10 1 5 9 120 0,075 GuanoKalong Bat 1 10 1 1 14 120 0,117 Μέσες Τιμές 12,33 16,96 5,15 184,00 0,04 1. Βάρος Συσκευασίας 2. Λιανική Τιμή 3. Σύνολο Θρεπτικών 4. Αξία Θρεπτικών Με βάση τα δεδομένα του παραπάνω Πίνακα 7 προκύπτει μια γενική εικόνα για την αγορά των οργανικών λιπασμάτων. Μια μέση εμπορική αξία των 5,15 /Kg και 0,04 /gr θρεπτικών, δείχνουν ότι μια λογική τιμή χονδρικής κυμαίνεται μεταξύ 4,0 και 5,0 /kg. Αντίστοιχα, για τα χημικά λιπάσματα του εμπορίου, στον Πίνακα 8, παρουσιάζονται τα βασικά χαρακτηριστικά σύνθεσης, καθώς και η λιανική τιμή τους ανά Kg, τα θρεπτικά ανά Kg και η αξία των θρεπτικών για κάθε gr. Πίνακας 8. Χαρακτηριστικά και εμπορικές τιμές χημικών λιπασμάτων της ελληνικής αγοράς Εμπορικό όνομα χημικών λιπασμάτων N (% d.m.) P (% d.m.) K (% d.m.) Β.Σ. 1 (Kg) Λ. Τ. 2 ( ) Λ. Τ. 2 ( /Kg) Σ.Θ. 3 (gr / kg) Humus (κοκκώδες) 12 12 12 40 18 0,45 360 0,001 Poly-energol 20 20 20 20 40 2 600 0,003 Nitrophoska 15 15 15 40 32 0,8 450 0,002 Slowtec (Βραδίας αποδέσμευσης) 21 7 14 25 19 0,76 420 0,002 NATURA (υδατοδιαλυτό 30 10 10 1 5 5 500 0,010 Νιτρική Αμμωνία 34,5 0 0 40 22 0,55 345 0,002 AZURO 20 20 20 25 45 1,8 600 0,003 AZURO 30 10 10 25 6,5 0,26 500 0,001 Nutri-Leaf 20 20 20 2 25 12,5 600 0,021 Μέσες Τιμές 24,22 23,61 2,68 486,11 0,005 Α.Θ. 4 /gr 1. Βάρος Συσκευασίας 2. Λιανική Τιμή 3. Σύνολο Θρεπτικών 4. Αξία Θρεπτικών 11

Με βάση τα δεδομένα του παραπάνω Πίνακα 8 προκύπτει μια γενική εικόνα για την αγορά των χημικών λιπασμάτων. Μια μέση εμπορική αξία των 2,68 /Kg και 0,005 /gr θρεπτικών, δείχνουν ότι μια λογική τιμή χονδρικής κυμαίνεται μεταξύ 2,0 και 3,0 /kg. Όσον αφορά στο τελικό παραγόμενο προϊόν από την πιλοτική μονάδα, τα βέλτιστα αποτελέσματα που προέκυψαν και τα οποία και χρησιμοποιήθηκαν στην τεχνικοοικονομική και περιβαλλοντική αξιολόγηση παρουσιάζονται στον ακόλουθο Πίνακα 9. Πίνακας 9. Χαρακτηριστικά και εκτιμώμενη τιμή πώλησης παραγόμενου προϊόντος από την πιλοτική μονάδα Παραγόμενο προϊόν από την μονάδα N P K Λ. Τ. 1 Σ.Θ. 2 Α.Θ. 3 (% d.m.) (% d.m.) (% d.m.) ( /Kg) (gr / kg) /gr Οργανικό λίπασμα* 6,95 1,57 16,68 1,2 252 0,005 *Σημειώνεται ότι οι τιμές που αναφέρονται στον πίνακα αφορούν τις τιμές που χρησιμοποιήθηκαν στην τεχνικο-οικονομική αξιολόγηση και αναφέρονται σε πλήρη μονάδα βιομηχανικής κλίμακας (full scale unit). 1. Λιανική Τιμή 2. Σύνολο Θρεπτικών 3. Αξία Θρεπτικών Με βάση λοιπόν τα δεδομένα του παραπάνω Πίνακα 9, για το παραγόμενο από την πιλοτική μονάδα προϊόν, λαμβάνοντας μια μέση εμπορική αξία της τάξης του 1,0 έως και 1,5 /Kg προκύπτει ένα κόστος 0,005 /gr θρεπτικών. 5. ΤΡΟΠΟΙ ΧΡΗΣΗΣ ΧΗΜΙΚΩΝ & ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΛΙΠΑΣΜΑΤΩΝ Σχετικά με το πώς θα πρέπει να γίνονται οι καλλιεργητικές φροντίδες και η χρήση των λιπασμάτων ανάλογα με τον τύπο και είδος αυτών, μια γενική, αλλά συνοπτική παρουσίαση γίνεται στην παρούσα παράγραφο. Σε κάθε περίπτωση, οι ορθές γεωργικές πρακτικές θα πρέπει να περιλαμβάνουν τις τέσσερις (4) ενέργειες, όπως αυτές περιγράφονται στις παραγράφους ακολούθως. 5.1. Πρώτη ενέργεια Αφορά στην κατεργασία του εδάφους Πιο συγκεκριμένα, προστίθεται κοπριά και στη συνέχεια το έδαφος, μαζί με την κοπριά φρεζάρεται και αναμοχλεύεται, προκειμένου να επιτευχθεί καλύτερη ομοιογένεια. Στα θερμοκήπια, σε ορισμένα υπαίθρια και σε υπό χαμηλή κάλυψη καλλιέργειες, προηγείται η απολύμανση του εδάφους. Σε όποιες καλλιέργειες δεν γίνεται απολύμανση, εφαρμόζεται βασική λίπανση πριν ή μετά την κατεργασία του εδάφους. Όπου όμως γίνεται απολύμανση, η βασική λίπανση μπαίνει μετά. 5.2. Δεύτερη ενέργεια Αποτελεί τη βασική λίπανση του εδάφους. Υπάρχουν τρεις επιλογές για τη βασική λίπανση: Α. Εφαρμογή χημικών λιπασμάτων Πίνακας 10. Τύποι χημικών κοκκωδών λιπασμάτων Χημικά Κοκκώδη απλού τύπου Χημικά Κοκκώδη σύνθετου τύπου 21-0-0 θειική αμμωνία 11-15-15 βασική σε όλες σχεδόν τις καλλιέργειες 26-0-0 ασβεστούχος νιτρική 15-15-15 βασική σε όλες σχεδόν τις καλλιέργειες 34-0-0 νιτρική αμμωνία 12-12-18 βασική σε όλες σχεδόν τις καλλιέργειες 16-20-0 φωσφορική αμμωνία 18-6-12 κυρίως ελιά 20-10-0 φωσφορική αμμωνία 21-7-14 κυρίως ελιά 0-20-0 φώσφορος 21-7-12 κυρίως ελιά 0-30-0 υπερφοσφωρικό 12-12-17 βασική σε όλες σχεδόν τις καλλιέργειες 40-0-0 ουροθειική αμμωνία 20-10-10 κυρίως ελιά 46-0-0 ουρία Θειικό μαγνήσιο 12

Οι διαφορές των δυο παραπάνω τύπων είναι, αρχικά εάν είναι χημικά στον κόκκο, η σύμμικτα. Εάν δηλαδή ο κάθε κόκκος ξεχωριστά έχει την αναφερόμενη σύνθεση ή εάν όλο το σακί έχει την αναφερόμενη σύνθεση. Επίσης, υπάρχει τεράστια διαφορά στην ποιότητα των πρώτων υλών που αναμείχτηκαν για να προέρθει η τελική σύνθεση. Το παραπάνω αφορά και τα τρία μικροστοιχεία, κυρίως όμως το φώσφορο και το κάλιο, τα οποία διαφέρουν πολύ στην δυνατότητα αφομοίωσης από το φυτό ανάλογα με τις πρώτες ύλες (φωσφορίτες) και τον τρόπο επεξεργασίας αυτών, μέχρι το τελικό προϊόν. Στο άζωτο μεγάλες διαφορές υπάρχουν στην μορφή του αζώτου (αμμωνιακό, νιτρικό, ουρικό), και στο εάν είναι παρεμποδισμένο η όχι. Καλύτερα λιπάσματα θεωρούνται τα χημικά στον κόκκο, από τα σύμμικτα. Αυτά που περιέχουν φώσφορο υδατοδιαλυτό και κιτροδιαλυτό σε μεγάλα ποσοστά π.χ. 90% υπερέχουν από τα προηγούμενα. Ακόμα καλύτερα θεωρούνται αυτά που περιέχουν θειικό κάλιο. Τέλος, βέλτιστα θεωρούνται αυτά όπου το άζωτο που περιέχουν σε μορφή ουρικού η αμμωνιακού είναι παρεμποδισμένα και αυτό γιατί η μετάβαση τους προς την νιτρική τους μορφή γίνεται με πιο αργούς ρυθμούς από τον κανονικό, άρα το φυτό έχει μια ομαλή και σε βάθος χρόνου, τροφοδοσία σε άζωτο. Η ποσότητα που μπαίνει είναι από 50 έως 150 κιλά λίπασμα ανά στρέμμα. Β. Εφαρμογή οργανικών λιπασμάτων Υπάρχουν πολλών ειδών τα οργανικά λιπάσματα που χρησιμοποιούνται ευρέως σε όλες τις περιοχές της Ελλάδας. Συνήθως, αυτά διαχωρίζονται ανάλογα με την προέλευσή τους. Έτσι, αυτά διακρίνονται σε: 1. Οργανικά από κοπριές ζώων όπως, κοπριές προβάτων, μοσχαριών και χοίρων. Συχνά, χρησιμοποιούνται και οι κουτσουλιές ορνίθων. Τα παραπάνω αποτελούν τα πλέον συνήθη οργανικά υλικά από περιττώματα ζώων. Διατίθενται συσκευασμένα σε σακιά, συνήθως 20, 25, 40 και 50 κιλών, αλλά και χύδην μεταφέρονται απευθείας από στάβλους με φορτηγά αυτοκίνητα, στον χώρο καλλιέργειας. Τα συσκευασμένα έχουν δεχτεί επεξεργασία, ώστε να μην είναι φυτοτοξικά (έχει γίνει καλή χώνεψη του υλικού). Η επεξεργασία αυτή τα απαλλάσσει από παθογόνους μικροοργανισμούς και ζιζάνια. Έτσι, υπάρχει διασφάλιση στον παραγωγό για τη μη επιμόλυνση του χωραφιού του. Τα χύδην, έχουν ως βασικό πλεονέκτημα την τιμή, είναι οικονομικότερα από τα συσκευασμένα, εάν μπουν στην ίδια ποσότητα, ή με το ίδιο κόστος μπορείς να βάλεις μεγαλύτερη ποσότητα χύδην έναντι συσκευασμένων,ανά στρέμμα Οι ποιοτικές διαφορές στις ζωικές κοπριές είναι, πρώτον, εάν είναι απαλλαγμένες από παθογόνα και ζιζάνια, δεύτερον, στην περιεκτικότητα σε χουμικά ανά κιλό οργανικής ύλης, τρίτον, στην περιεκτικότητά τους σε άλατα (π.χ. είναι γνωστό ότι τα περιττώματα πουλερικών έχουν από τις πιο υψηλές αλατότητες) και τέταρτον, στην αναλογία κόστους / απόδοσης. Η κοπριά χρησιμοποιείται από 2 έως και 4 τόνους ανά στρέμμα. Ένα άλλος παράγοντας που χρίζει περεταίρω διερεύνησης είναι η περιεκτικότητα των κοπριών σε αντιβιοτικά και άλλους χημικούς κινδύνους που εάν υπάρχουν (ειδικά από κοπριές σταβλισμένων ζώων π.χ. πουλερικών) δύναται να ρυπάνουν το πεδίο φύτευσης και μετά να απορροφηθούν από τα φυτά. 2. Οργανικά από λεοναρδίτες, ο λεοναρδίτης προέρχεται από ορυκτό άνθρακα (κάρβουνο) που μετά από επεξεργασία (συνήθως με αλκάλια), απελευθερώνει χουμικά και φουλβικά οξέα. Από λεοναρδίτη σε λεοναρδίτη υπάρχει μεγάλη διαφοροποίηση, τόσο στην ποσότητα των χουμικών και φουλβικών οξέων, και στην μεταξύ τους αναλογία, (ανάλογα με την ποιότητα του ορυκτού), όσο και στην ποιότητα των χουμικών και φουλβικών ανάλογα με τον τρόπο κατεργασίας του ορυκτού. Οι εμπορικές μορφές που διακινείται είναι σε σακιά με την μορφή σκόνης ή πελετς και σε δοχεία 1, 5, 20 λίτρων με την μορφή υγρού. Συνήθως, στην βασική λίπανση χρησιμοποιούνται με την μορφή σκόνης ή πέλετς σε δόση 150 έως 250 κιλά ανά στέμμα. 13

3. Οργανικά από φύκια, προέρχονται από την επεξεργασία, εκχύλιση, από τα φύκια. Θεωρούνται πολύ καλής ποιότητας οργανικά, περιέχουν χουμικά, φουλβικά, φυσικούς φυτοδιεγέρτες ανάπτυξης, π.χ.μπεταινες και ουσίες υψηλής βιολογικής αξίας για τα φυτά π.χ. μανιτόλη, αλγινικό οξύ, αμινοξέα, βιταμίνες κ.α. Εμπορικά διακινείται σε δοχεία των 1, 5, 20 λίτρων. Υπάρχει όμως και σε μορφή πελετς για βασική λίπανση (συνήθως στη βασική λίπανση μπαίνουν 100 κιλά ανά στρέμμα.) Ποιοτικές διαφορές στα φύκη είναι το είδος του φυκιού, άρα το είδος και η αναλογία των συστατικών που περιέχει, ο τρόπος κατεργασίας και εκχύλισης που γίνεται (όταν χρησιμοποιούνται σκληρά αλκάλεα υποβιβάζεται η ποιότητα των θρεπτικών ουσιών που περιέχει). Επιπλέον, στο πελετ βασικό ρόλο παίζει η αλατότητα που φέρει. 4. Οργανικά από γαιοσκώληκες, προέρχονται από επεξεργασία ενός υποστρώματος από πληθυσμό γαιοσκωλήκων, το παραχθέν προϊόν κυκλοφορεί εμπορικά σε συσκευασίες σακιών 25 κιλών. 5. Κόμποστ, προέρχεται από επεξεργασία κομποστοποίησης φυτικών υπολειμμάτων. Εμπορικά κυκλοφορεί σε συσκευασίες συνήθως των 5, 20 &70 λίτρων. 6. Φυτοχώματα που προέρχονται από αστικά λύματα. Εμπορικά κυκλοφορούν σε συσκευασίες συνήθως των 5, 20 &70 λίτρων. 7. Υδατικά υπολείμματα από την επεξεργασία ελαιοκάρπου που έχουν αναμιχτεί με άλλο οργανικό υλικό. Γ. Εφαρμογή οργανοχημικών λιπασμάτων Πρόκειται για λιπάσματα που αποτελούν μίγμα χημικών και οργανικών λιπασμάτων. Εάν το χημικό μέρος είναι μεγάλο, τότε το οργανικό μέρος είναι μικρό π.χ. 5-10-20 + 10% ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΟΥΣΙΑ, και αντιστρόφως. Εάν δηλαδή το οργανικό μέρος είναι μεγάλο τότε, το χημικό μέρος είναι μικρό, π.χ. 3-3-4 + 48% ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΟΥΣΙΑ. 5.3. Τρίτη ενέργεια Εφαρμογή σε επιφανειακή λίπανση. Πίνακας 11. Τύποι οργανοχημικών λιπασμάτων Οργανοχημικά λιπάσματα 3-3-4 +40% ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΟΥΣΙΑ 9-5-9 +38% ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΟΥΣΙΑ 5-7-8 +40% ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΟΥΣΙΑ 5-10-20 + 15% ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΟΥΣΙΑ Εφαρμόζεται μέσω του δικτύου άρδευσης, ή σκορπιστά κοντά στην ρίζα του φυτού, ώστε με την βροχή ή με καταιονισμό νερού να λιώνουν και να λιπαίνουν τα φυτά. Επομένως, όλα τα λιπάσματα για επιφανειακή λίπανση πρέπει να είναι εύκολα διαλυτά. Πίνακας 12. Τύποι λιπασμάτων επιφανειακής λίπανσης Τύποι λιπασμάτων Παρόμοιοι Τύποι Κρυσταλλικών λιπασμάτων (πρώτες υδατοδιαλυτές ύλες) Θειική αμμώνια 21-0-0 Νιτρικό Κάλι 12-0-36 Νιτρική αμμώνια 33 ή 34-0-0 Φωσφορικό Κάλι 0-52-34 Ουρία 46-0-0 Φωσφορικό μοναμμώνιο 2-61-0 20-20-20 κρυσταλλικό Φωσφορική ουρία 17-44-0 15-30-15 κρυσταλλικό Ουρία τέχνικαλ χαμηλής διουρίας 46-0-0 30-15-15 κρυσταλλικό. Νιτρικό μαγνήσιο 11-0-0 16Mg 12-9-39 κρυσταλλικό Νιτρικό ασβέστιο 15-0-0 + 19Ca Ουρία 46-0-0 14

5.4. Τέταρτη ενέργεια Αφορά κυρίως τη διαφυλλική λίπανση των φυτών. Πίνακας 13. Τύποι λιπασμάτων που εφαρμόζονται στη διαφυλλική λίπανση Τύποι λιπασμάτων Τύποι λιπασμάτων Ουρία 46-0-0 χαμηλής διουρίας 20-5-10 καλής ποιότητας διαφυλλικό κρυσταλλικό 20-20-20 καλής ποιότητας διαφυλλικό κρυσταλλικό 20-20-20 καλής ποιότητας διαφυλλικό κρυσταλλικό 15-30-15 καλής ποιότητας διαφυλλικό κρυσταλλικό 15-5-30 καλής ποιότητας διαφυλλικό κρυσταλλικό 30-15-15 καλής ποιότητας διαφυλλικό κρυσταλλικό 13-40-13 καλής ποιότητας διαφυλλικό κρυσταλλικό 12-9-39 καλής ποιότητας διαφυλλικό κρυσταλλικό 12-12-36 καλής ποιότητας διαφυλλικό κρυσταλλικό 18-18-18 καλής ποιότητας διαφυλλικό κρυσταλλικό 8-14-32 καλής ποιότητας διαφυλλικό κρυσταλλικό 19-6-6 καλής ποιότητας διαφυλλικό κρυσταλλικό 17-6-8 καλής ποιότητας διαφυλλικό κρυσταλλικό 19-6-20 καλής ποιότητας διαφυλλικό κρυσταλλικό 12-4-24 καλής ποιότητας διαφυλλικό κρυσταλλικό 5-5-40 καλής ποιότητας διαφυλλικό κρυσταλλικό Επίσης, χρησιμοποιούνται και διάφοροι παρόμοιοι τύποι κρυσταλλικών λιπασμάτων, καθώς και διάφοροι τύποι ιχνοστοιχείων διαφυλλικής μορφής. Συνήθως τα ιχνοστοιχεία είναι σε χηλική μορφή, ώστε να είναι εύκολα αφομοιώσιμα και να μη δημιουργούν τοξικότητες. Τέτοια στοιχεία είναι τα : σιδήρου, μαγνησίου, μαγγανίου, μολυβδαίνιου, ασβεστίου, βορίου, κ.λπ. 6. ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΠΑΡΑΓΟΜΕΝΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ & ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΟΦΕΛΗ Αξιολογώντας το παραγόμενο οργανικό προϊόν, για το οποίο έχει γίνει εκτίμηση πώλησης αυτού στα 0,005 /gr, ως προς άλλα οργανικά λιπάσματα, μια μέση τιμή των οποίων κυμαίνεται στα 0,04 /gr θρεπτικών, θα μπορούσε να λειτουργήσει πλήρως ανταγωνιστικά. Ως προς τα χημικά λιπάσματα, μια πλήρως λειτουργική παραγωγική διαδικασία, όπως έχει παρουσιαστεί και στο εγχειρίδιο σχεδιασμού του Έργου LIFE+CONDENSE, δίνει ένα προϊόν το οποίο οικονομικά και εμπορικά μπορεί να είναι ανταγωνιστικό, καθώς προκύπτει να έχουν το ίδιο κόστος ανά gr θρεπτικών. Η τελική μορφή με την οποία θα προωθείται το τελικό προϊόν εξίσου εμπορεύσιμη, όπως και των άλλων τύπων λιπασμάτων, ιδιαίτερα εύχρηστη και είναι ίδιας μορφής με τα κοκκώδη χημικά και όλα τα οργανικά. Πέρα όμως από τη σύγκριση και αξιολόγηση ως προς την αξία των λιπασμάτων, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη το περιβαλλοντικό όφελος που προκύπτει από την παραγωγική διαδικασία του έργου, καθώς αξιοποιούνται υπολείμματα και απόβλητα, η ανεξέλεγκτη διάθεση των οποίων επιβαρύνει σημαντικά το περιβάλλον. Επιπρόσθετα, προωθούνται ενέργειες ανακύκλωσης και ανάκτησης θρεπτικών, όπως είναι ο φώσφορος και το κάλιο, τα οποία είναι ορυκτά, οι ποσότητές τους είναι περιορισμένες και μάλιστα, έχει γίνει εκτίμηση εξάντλησης αυτών μέσα στον 21 ο αιώνα. Τέλος, ο εμπλουτισμός των υπολειμμάτων και αποβλήτων με τα θρεπτικά αυτά (κτηνοτροφικά υπολείμματα και υγρά απόβλητα ελαιοτριβείων), μέσα από την παραγωγική διαδικασία του έργου, δίνουν ένα οργανικό λίπασμα, το οποίο μπορεί να συμβάλει στην αντικατάσταση σημαντικού μέρους της απαιτούμενης χημικής λίπανσης, με τα ίδια αποτελέσματα στην παραγωγή των καλλιεργειών. Το προϊόν αυτό λοιπόν μπορεί να μειώσει το συνολικό κόστος λίπανσης των παραγωγών και να συμβάλει σημαντικά στη μείωση των χημικών επεμβάσεων, με σημαντικά οφέλη, τόσο στην παραγωγή, όσο και στο έδαφος. Αξίζει να τονιστεί στο σημείο αυτό ότι, την περίοδο αυτή έχει ξεκινήσει στην Ε.Ε. συζήτηση για τη λήψη μέτρων που θα ενισχύσουν τα βιολογικά λιπάσματα και γενικότερα τα λιπάσματα από την ανακύκλωση υλικών (κυκλική οικονομία) σε σχέση με τη χημική λίπανση. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η συντριπτική πλειοψηφία των χημικών λιπασμάτων εισάγεται στην Ε.Ε. (για παράδειγμα, το 40% του καλίου εισάγεται από Μαρόκο), αντίθετα, το σύνολο των βιολογικών λιπασμάτων παράγεται εντός Ε.Ε. 15