Του Δρ. Θεόδωρου Καρυώτη, Τακτικού Ερευνητή ΕΘΙΑΓΕ

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Του Δρ. Θεόδωρου Καρυώτη, Τακτικού Ερευνητή ΕΘΙΑΓΕ"

Πολύδωρος Κοσμόπουλος
8 χρόνια πριν
Προβολές:

1 Του Δρ. Θεόδωρου Καρυώτη, Τακτικού Ερευνητή ΕΘΙΑΓΕ Η εφαρμογή των Προγραμμάτων μείωσης της νιτρορύπανσης στην Ελλάδα και στις Χώρες της Eυρωπαϊκής Ενωσης, είναι γνωστό ότι στηρίχθηκε στην Οδηγία της νιτρορύπανσης (91/676/ΕΟΚ). Στην πορεία εφαρμογής του Προγράμματος σε διάφορες ευαίσθητες στη νιτρορύπανση περιοχές της Ελλάδας, ανέκυψαν διάφορα προβλήματα που σχετίζονται με την ελαστική ή μη εφαρμογή μέτρων που περιγράφονται στα Σχέδια Δράσης και στους Κώδικες Ορθής Γεωργικής Πρακτικής. Παρά τη σημαντική εμπειρία που αποκτήθηκε, υπάρχει αμφισβήτηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την αποτελεσματικότητα των μέτρων που εφάρμοσε η χώρα μας για την αντιμετώπιση της νιτρορύπανσης. Μέχρι σήμερα δεν υπάρχει για την Ελλάδα, καμία συστηματική μελέτη αξιολόγησης των επιπτώσεων από την εφαρμογή του Προγράμματος στην ποιότητα των επιφανειακών και υπόγειων νερών. Οι εμπειρογνώμονες των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης οποίοι ασχολούνται με το πρόβλημα της νιτρορύπανσης, αναβαθμίζουν συνεχώς τις μεθοδολογίες ελέγχων και προσπαθούν να τις συνδέσουν με άλλες σχετικές Οδηγίες ή Κανονισμούς (π.χ. Οδηγία 60/2000 για την προστασία των νερών, Οδηγία. για τη μεταφορά των αέριων ρύπων, θεματική στρατηγική για την προστασία εδαφών κ.λ.π.). Σε διεθνή συνάντηση των μελών της Ομάδας Εργασίας για το ενεργό άζωτο η οποία πραγματοποιήθηκε 25 και 26 Απριλίου στην Κοπεγχάγη στην οποία συμμετείχε και ο υπογράφων, εμπειρογνώμονες από Κράτη Μέλη, εκπρόσωποι της Γενικής Διεύθυνσης 1 / 5

2 Περιβάλλοντος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και μέλη της αρμόδιας οικονομικής Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών στην Ευρώπη συζήτησαν για την τροποποίηση της Οδηγίας 676/91 που αφορά τη νιτρορύπανση. Συζητήθηκαν οι αλλαγές και βελτιώσεις που χρειάζονται για την αποτελεσματικότερη εφαρμογή της Οδηγίας για τη νιτρορύπανση και τονίσθηκε ότι πρέπει να συνδεθεί με την Οδηγία για την προστασία των νερών, των εδαφών και των εκπομπών αερίων ρύπων στην ατμόσφαιρα. Στους μελλοντικούς ελέγχους εφαρμογής προγραμμάτων για τη μείωση της νιτρορύπανσης πρέπει να υπολογίζονται και οι απώλειες αμμωνίας και άλλων αζωτούχων ενώσεων από τα γεωργικά εδάφη, προς την ατμόσφαιρα. Πριν ένα χρόνο, στη συνάντηση των μελών της Εκτελεστικής Επιτροπής για τη εφαρμογή της Σύμβασης μεταφοράς αερίων ρύπων, έγιναν αποδεκτές οι τροποποιήσεις που αφορούσαν το Παράρτημα ΙΧ του πρωτοκόλλου του Gothenburg. Oι Χώρες που έχουν υπογράψει το πρωτόκολλο πρέπει να συντάξουν συμβουλευτικούς Κώδικες Ορθής Γεωργικής Πρακτικής για τη μείωση των εκπομπών αμμωνίας από τα αζωτούχα λιπάσματα προς την ατμόσφαιρα και να εφαρμόσουν ενδεδειγμένες καλλιεργητικές πρακτικές. Από τα παραπάνω φαίνεται ότι το πρόβλημα γίνεται σύνθετο και οι συνθήκες αντιμετώπισής του συνεχώς δυσκολεύουν. Μεταξύ των όσων προβλέπονται στο Αρθρο 3 του πρωτοκόλλου του Gothenburg κάθε χώρα πρέπει να μειώσει σημαντικά τις ετήσιες εκπομπές αμμωνίας στην ατμόσφαιρα. Για την Ελλάδα, έχει ενδιαφέρον η μείωση των εκπομπών αμμωνίας, επειδή μεγάλο ποσοστό εκπέμπεται από τα αζωτούχα λιπάσματα. Πάντως, από τα επίσημα στοιχεία (ΥΠΕΚΑ, 2007, οι εκπομπές ατμοσφαιρικών ρύπων γεωργικής προέλευσης προς την ατμόσφαιρα μειώθηκαν περίπου 16.3 % σε σχέση με το έτος αναφοράς Η μείωση οφείλεται κυρίως στη μείωση εκπομπών υποξειδίου του αζώτου από τα γεωργικά εδάφη λόγω της μείωσης των ποσοτήτων αζωτούχων λιπασμάτων ανά μονάδα καλλιεργούμενης επιφάνειας. Το Παράρτημα IX του Πρωτοκόλλου του Gothenburg προβλέπει μέτρα για τον έλεγχο των εκπομπών αμμωνίας από γεωργικές δραστηριότητες. Για τον παραπάνω λόγο προβλέπεται η σύνταξη ενός συμβουλευτικού Κώδικα Ορθής Γεωργικής Πρακτικής με βάση τις ιδιαίτερες συνθήκες που επικρατούν σε κάθε χώρα. Σε γενικές γραμμές οι χώρες πρέπει να λάβουν υπόψη πρακτικές ορθολογικής διαχείρισης αζώτου, πρακτικές διατροφής των ζώων, τεχνικές εφαρμογής ανοργάνων λιπασμάτων και λιπασμάτων ζωϊκής προέλευσης, ορισμός περιόδων που απαγορεύεται η εφαρμογή κοπριάς στα χωράφια κ.ά. Επίσης, εκτιμήθηκε ότι μέχρι το 2020 πρέπει να επιτευχθεί για την Ευρώπη ο στόχος της μείωσης των εκπομπών αμμωνίας που προέρχεται κυρίως από την κτηνοτροφία (-8.4%), ενώ το κόστος θα αυξηθεί κατά 873 εκατομμύρια, χωρίς να υπολογίζονται οι ενισχύσεις για τους κτηνοτρόφους λόγω της μείωσης των ζώων ανά μονάδα βοσκήσιμης έκτασης. Οι διαφορές μεταξύ των χωρών στη συγκέντρωση νιτρικών στα νερά καθώς και στις 2 / 5

3 εκπομπές των οξειδίων του αζώτου ή της αμμωνίας είναι πολύ δύσκολο να αντιμετωπισθούν με ενιαίο τρόπο, επειδή το πρόβλημα είναι σύνθετο και οι συνθήκες κάθε χώρας διαφέρουν σημαντικά. Στη συνάντηση τονίσθηκε επίσης ότι θα υπάρξουν αλλαγές στη χρήση των αζωτούχων λιπασμάτων, αφού όλοι συμφωνούν ότι η εφαρμογή τους στη γεωργία επιδρά αρνητικά στο κλίμα. Για παράδειγμα η σχέση των εκπομπών αερίων της ασβεστούχου νιτρικής αμμωνίας προς την ουρία είναι 7 προς 4, άρα το πρώτο λίπασμα θεωρείται περισσότερο επικίνδυνο για το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Επομένως, το θέμα των λιπάνσεων περιπλέκεται εφόσον μελλοντικά οι υπό αναθεώρηση Κώδικες Ορθής Γεωργικής Πρακτικής πρέπει να υπολογίζουν και τις εκπομπές αερίων. Πρέπει οι αρμόδιες ελληνικές υπηρεσίες και οι εμπλεκόμενοι φορείς σύντομα να αρχίσουν να σκέπτονται πως θα αντιμετωπισθεί το πρόβλημα λαμβάνοντας υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των ευαίσθητων στη νιτρορύπανση περιοχών της χώρας. Για την Ελλάδα, υπάρχουν σημαντικές καθυστερήσεις και ελλείψεις για την ορθή εφαρμογή του Προγράμματος μείωσης της νιτρορύπανσης, αφού μέχρι στιγμής δεν έχει ακόμα εγκατασταθεί αξιόπιστο δίκτυο παρακολούθησης της ποιότητας νερών, με επαρκή αριθμό σημείων παρατήρησης, ειδικά για τα υπόγεια νερά των ευαίσθητων ζωνών στη νιτρορύπανση. Xρειάζονται χρονοσειρές με αξιόπιστα στοιχεία και ικανό αριθμό σταθμών παρακολούθησης για τη μέση συγκέντρωση νιτρικών στα νερά άρδευσης. Επιπλέον, με βάση την έκθεση της Commission Κατάσταση και εξέλιξη του υδάτινου περιβάλλοντος και των γεωργικών πρακτικών, 2011 η Ελλάδα (όπως όλα τα Κ-Μ) υποχρεούται: - Να υποβάλλει έκθεση βάσει της οδηγίας για τη νιτρορρύπανση στο σύστημα WISE (Water Information System for Europe), και να ληφθεί υπόψη η οδηγία-πλαίσιο για τα νερά (60/2000). - Πρέπει να επανελεγχθούν όλες οι ευαίσθητες στη νιτρορύπανση περιοχές και να οριοθετηθούν με βάση την πρόσφατη μεθοδολογία που χρησιμοποιείται ευρύτατα στα Κ-Μ της EU. Οι μέχρι σήμερα ευαίσθητες περιοχές έχουν καθορισθεί αναγκαστικά με βάση το μέσο όρο της συγκέντρωσης νιτρικών για περιοχές όπου υπήρχαν δεδομένα. Επιπλέον, οι περισσότερες εξ αυτών καθορίσθηκαν τη δεκαετία του 90. Είναι προφανές ότι η κατάσταση έχει αλλάξει και οι περιοχές πρέπει να επαναπροσδιορισθούν. Αν αποδειχθεί ότι σε κάποιες περιοχές υπήρξε μείωση της νιτρορύπανσης, τότε αυτές πρέπει να αποχαρακτηρισθούν. Από την αυστηρή επιστημονική άποψη, απαιτούνται δεδομένα μέσου όρου της περιεκτικότητας νιτρικών από το δίκτυο παρακολούθησης για 4 τουλάχιστον έτη, προκειμένου να υπάρχει ικανοποιητικός βαθμός αξιοπιστίας. 3 / 5

4 - Οι ευαίσθητες στη νιτρορύπανση περιοχές πρέπει να οριοθετηθούν με βάση τα όρια των λεκανών απορροής αντί για τα δημοτικά διαμερίσματα. Ετσι δίδεται η δυνατότητα σύνδεσης με την Οδηγία για τα νερά 60/2000/ΕΚ καθώς και τη θυγατρική της ΟΔΗΓΙΑ 2006/118/ΕΚ που αναφέρεται στα υπόγεια νερά. - Επίσης, θα πρέπει να ταξινομηθούν τα υπόγεια νερά του δικτύου παρακολούθησης με βάση το βάθος και τα χαρακτηριστικά του υπόγειου υδροφορέα, ενώ τα επιφανειακά πρέπει να ταξινομηθούν σε ποτάμια, λιμναία, μεταβατικά και παράκτια. - Απαιτείται η προσεκτική παρακολούθηση της εξέλιξης των νιτρικών στα επιφανειακά νερά (και των ορθοφωσφορικών) για την έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση του ευτροφισμού - Η Ελλάδα, όπως και κάθε Κ-Μ πρέπει να ενημερώνει την Commission σε ετήσια βάση για τις τιμές των ετήσιων μέσων όρων για κάθε έτος της περιόδου αναφοράς. - Επίσης, να ενημερώνει για την πρόβλεψη της μελλοντικής εξέλιξης της ποιότητας των υδάτινων μαζών, ενώ απαιτείται η προσεκτική παρακολούθηση της εξέλιξης των νιτρικών στα επιφανειακά νερά (και των ορθοφωσφορικών) για την έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση του ευτροφισμού Από τα παραπάνω είναι αυτονόητο ότι οι αρμόδιες υπηρεσίες της χώρας μας πρέπει σύντομα να προετοιμασθούν κατάλληλα για την αντιμετώπιση των εκπομπών αερίων ρύπων από την άσκηση της γεωργίας προς την ατμόσφαιρα και να ασχοληθούν με τη σύνταξη επικαιροποιημένων Κωδίκων Ορθής Γεωργικής Πρακτικής Τα Ερευνητικά και Εκπαιδευτικά Ιδρύματα θα πρέπει να βοηθήσουν σε αυτή την προσπάθεια λόγω γνώσης και εμπειρίας. Επίσης, πρέπει να χρησιμοποιηθεί η αναξιοποίητη (σε αρκετές περιπτώσεις) υλικοτεχνική υποδομή ώστε οι φορείς που θα εμπλακούν να συμβάλουν ουσιαστικά στην εφαρμογή της Οδηγίας για τη νιτρορύπανση. 4 / 5

5 5 / 5

Σχετικά έγγραφα

ΤΟ ΠΡOΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΝΙΤΡΟΡYΠΑΝΣΗΣ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΙΑ KAI ΠΗΝΕΙΟΣ ΠΟΤΑΜΟΣ

ΤΟ ΠΡOΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΝΙΤΡΟΡYΠΑΝΣΗΣ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΙΑ KAI ΠΗΝΕΙΟΣ ΠΟΤΑΜΟΣ Καρυώτης Θεόδωρος 1 και Κυριάκος Γιαννούλης 2 1 τ. Τακτικός Ερευνητής του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ 2 Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Τμήμα Γεωπονίας Φυτικής Παραγωγής