Μέθοδοι & Τεχνικές Κοινωνικής Έρευνας II Σημειώσεις-Β μέρος 2017

Μέθοδοι & Τεχνικές Κοινωνικής Έρευνας II Σημειώσεις-Β μέρος 2017 Γιάννης Τσίρμπας Λέκτορας ΕΚΠΑ/Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης & Δημόσιας Διοίκησης itsirbas@pspa.uoa.gr

Περιεχόμενα ΕΝΟΤΗΤΑ Σελ. Αξιοπιστία & εγκυρότητα 3 Παράθεση πηγών, βιβλιογραφικές αναφορές 10 Ηθική & Δεοντολογία στην έρευνα 25 Κοινωνικές έρευνες 34 2

Αξιοπιστία & Εγκυρότητα 3

4 ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ ΚΑΙ ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΣΦΑΛΜΑ (Θα μιλήσουμε στη συνέχεια εκτενέστερα): Η απόκλιση της μέτρησης από το φαινόμενο που μετράει. Οφείλεται: σε πολλούς παράγοντες μερικούς όμως μπορούμε να τους ελέγξουμε. ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ Με τον όρο αξιοπιστία εννοούμε τη συνέπεια απόκτησης ίδιων αποτελεσμάτων μιας μεταβλητής σε επαναλαμβανόμενες μετρήσεις. Ουσιαστικά, για την αξιοπιστία υπάρχουν 3 κριτήρια: 1) Σταθερότητα, 2) Εσωτερική συνέπεια, 3) Συνέπεια μεταξύ των ερευνητών/παρατηρητών.

ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ ΚΑΙ ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑ ΜΕΤΡΗΣΗΣ (2) 5 ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ (2) Περισσότερο γνωστές μέθοδοι εκτίμησης αξιοπιστίας: Α) Έλεγχος-Επανέλεγχος (Κριτήριο 1-Σταθερότητα στο χρόνο, μέσω συσχετίσεων) Β) Μέθοδος Ισοδύναμων (ή Εναλλασσόμενων) Τύπων (Κριτήριο 2-Ισοδυναμία, μέσω χρήσης διαφορετικής κλίμακας) Γ) Μέθοδος της Διχοτόμησης. Χωρίζουμε τυχαία την κλίμακα στη μέση και συγκρίνουμε τα δύο μέρη. (Κριτήριο 2+εφαρμογή του τύπου Spearman-Brown, καταλληλότερο για διθεματικές κλίμακες) Δ) Συντελεστής ισοδυναμίας Kuder-Richardson (KR-20) (Κριτήριο 2-διχοτομικές μεταβλητές) Ε) Συντελεστής Cronbach s a (Κριτήριο 2-διχοτομικές και συνεχείς μεταβλητές) ΣΤ) Ποσοστιαία συμφωνία μεταξύ κωδικογράφων (Κριτήριο 3-ανάλυση περιεχομένου).

ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ ΚΑΙ ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑ ΜΕΤΡΗΣΗΣ (3) 6 Η αξιοπιστία είναι απαραίτητη για την εγκυρότητα, αλλά δεν ταυτίζεται μαζί της. ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑ Η εγκυρότητα μέτρησης αναφέρεται στο βαθμό κατά τον οποίο ένα όργανο μέτρησης (η κλίμακα) μετρά αυτό που ο ερευνητής επιδιώκει να μετρήσει, δηλαδή ο βαθμός στον οποίο μια μεταβλητή αντιστοιχεί στη διερευνούμενη έννοια. Μιλάμε για «βαθμό» γιατί ποτέ η εγκυρότητα δεν είναι απόλυτη στις κοινωνικές επιστήμες (αφού είναι «έμμεση»-δεν γνωρίζουμε την πραγματική τιμή του φαινομένου που μετράμε).

ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ ΚΑΙ ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑ ΜΕΤΡΗΣΗΣ (4) 1)Φαινομενική ή Εμπειρική Εγκυρότητα 7 Είναι η εγκυρότητα της μεταβλητής που είναι ευλογοφανώς αντιπροσωπευτική της δομής της. Μια κλίμακα μέτρησης με εμπειρική εγκυρότητα «φαίνεται» να έχει γνωρίσματα που την κάνουν σχετική με την ιδιότητα που σκοπεύει να μετρήσει. Π.χ. Για να μετρήσουμε την ξενοφοβία, ρωτάμε τη στάση απέναντι στους μετανάστες. 2) Εγκυρότητα Περιεχομένου Ο βαθμός στον οποίο τα επιμέρους θέματα μιας μεταβλητής είναι αντιπροσωπευτικά της έννοιας που διερευνάται. Εξετάζουμε βιβλιογραφία επισταμένως, αποκτούμε εικόνα του πώς άλλοι ερευνητές χρησιμοποιούν τις έννοιες και το πώς αυτές συνδέονται με τη μεταβλητή που θέλουμε να μετρήσουμε. Babbie: Ο βαθμός στον οποίο ένα μέτρο καλύπτει το εύρος των σημασιών που περιέχονται σε μια έννοια. Βέβαια, δεν υπάρχει αντικειμενικός τρόπος αξιολόγησης. Όμως, μπορούμε να κατασκευάσουμε κλίμακα μέτρησης θρησκευτικότητας, χωρίς τη μεταβλητή του εκκλησιασμού;

ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ ΚΑΙ ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑ ΜΕΤΡΗΣΗΣ (5) 8 3) Εγκυρότητα Δομής ή Εγκυρότητα εννοιολογικής κατασκευής Ο βαθμός στον οποίο ένα μέτρο σχετίζεται με άλλες μεταβλητές, όπως αναμένεται μέσα σε ένα σύστημα θεωρητικών σχέσεων.-π.χ. αν είσαι ικανοποιημένος από την κυβέρνηση πρέπει να είναι και πιθανότερο να την ψηφίσεις. Είναι ο βαθμός που η δόμηση των θεμάτων μιας πολυθεματικής μεταβλητής, εκφράζει την έννοια της συγκεκριμένης μεταβλητής. 4) Εγκυρότητα Πρόβλεψης & Εγκυρότητα Κριτηρίου Α) Όταν η μέτρηση προβλέπει μελλοντική συμπεριφορά. Π.χ. δημοσκοπήσεις. Β) Ο βαθμός στον οποίο ένα μέτρο σχετίζεται με κάποιο εξωτερικό κριτήριο. Χρησιμοποιούνται ένα ή περισσότερα σταθερά εξωτερικά κριτήρια, τα οποία συσχετίζονται με τη διερευνούμενη πολυθεματική μεταβλητή.

ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ ΚΑΙ ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑ (6) 9 ΣΧΕΣΗ ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑΣ ΚΑΙ ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑΣ ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑ ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ Σταθερότητα αποτελεσμάτων μέτρησης, σε επαναλαμβανόμενες μετρήσεις ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑ Επιτυχής μέτρηση του επιδιωκόμενου

Παράθεση πηγών, Βιβλιογραφικές αναφορές

11 Αναφερθείτε Η αναφορά στη δουλειά άλλων είναι μια από τις σημαντικότερες ακαδημαϊκές συμβάσεις. 1) Δείχνει αναγνώριση ότι η δική σας δουλειά στηρίζεται (και) σε άλλους, χωρίς τους οποίους δεν θα μπορούσε να γίνει. 2) Δείχνει ότι έχετε έλεγχο των πραγμάτων που έχουν γραφτεί στο πεδίο σας. 3) Αποτρέπει τη λογοκλοπή (plagiarism), ένα από τα σοβαρότερα (αν όχι το σοβαρότερο) ακαδημαϊκό «αμάρτημα»: η διαδικασία αντιγραφής των ιδεών ή των γραπτών ενός άλλου και η παρουσίασή τους ως πρωτότυπων. 4) Από τα διαθέσιμα στυλ, επιλέγουμε ένα και το ακολουθούμε με συνέπεια σε όλη την εργασία μας.

12 What is plagiarism? #1. CLONE Submitting another s work, word-for-word, as one s own #2. CTRL-C Contains significant portions of text from a single source without alterations #3. FIND - REPLACE Changing key words and phrases but retaining the essential content of the source #4. REMIX Paraphrases from multiple sources, made to fit together #5. RECYCLE Borrows generously from the writer s previous work without citation #6. HYBRID Combines perfectly cited sources with copied passages without citation #7. MASHUP Mixes copied material from multiple sources #8. 404 ERROR Includes citations to non-existent or inaccurate information about sources #9. AGGREGATOR Includes proper citation to sources but the paper contains almost no original work #10. RE-TWEET Includes proper citation, but relies too closely on the text s original wording and/or structure SOURCE: WWW.PLAGIARISM.ORG

Πώς αναφέρουμε τη βιβλιογραφία 13 -Η βιβλιογραφία παρατίθεται στο τέλος του κειμένου με αλφαβητική σειρά, ως προς το επώνυμο των συγγραφέων. Μπορεί να είναι ενιαία ή να χωρίζεται ανά είδος πηγών ή/και ανά γλώσσα (ελληνόγλωσση, ξενόγλωσση κλπ). -Συνήθως βάζουμε όλες τις Βιβλιογραφικές Αναφορές από το κείμενο. Αν θέλουμε να προσθέσουμε Συμπληρωματική Βιβλιογραφία, τη διαχωρίζουμε από τις αναφορές. -Πάντα υπακούμε στον τρόπο που ορίζεται από το πανεπιστημιακό τμήμα/επιστημονικό περιοδικό κλπ. Υπάρχουν μικρές διαφορές μεταξύ στυλ. Σε περίπτωση που δεν υπάρχουν κατευθύνσεις, μαθαίνουμε και ακολουθούμε με συνέπεια ένα στυλ.

Πώς αναφέρουμε τη βιβλιογραφία (APA) 14 Βιβλία/Μονογραφίες Κουτσιαράς, Ν. (2013). Οι Καιροί Αλλάζουν. Εμείς; Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση. Τσίρμπας, Ι. (2007). 28 ημέρες. Προεκλογική Περίοδος, Πολιτική διαφήμιση και Ειδησεογραφία. [Πρόλογος: Β. Γεωργιάδου], Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση. Βιβλία/Μονογραφίες με 2 συγγραφείς Buchanan, J. M. και Tullock, G. (1962). The Calculus of Consent. Αν Άρμπορ, Μίσιγκαν: University of Michigan Press. Βιβλία/Μονογραφίες με έως 6 συγγραφείς Campell, A., Converse, P., Miller, W. E. και Stokes, D. E. (1960). The American Voter. Νέα Υόρκη: Wiley. Μετά τον έκτο et al. ή κ.ά. Μετά τον τίτλο βάζουμε και πληροφορίες όπως αρ. έκδοσης κλπ.

Πώς αναφέρουμε τη βιβλιογραφία (APA) (2) 15 Άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά Gill, J. and Gainous, J. (2002). Why Does Voting Get so Complicated? A Review of Theories for Analyzing Democratic Participation. Statistical Science. 17:4, pp. 383-404. Τόμος/Τεύχος Κεφάλαια σε συλλογικούς τόμους Grofman, B. (1996). Political Economy: Downsian Perspectives in Goodin, R.E. and Klingemann, H. D. (eds) A New Handbook of Political Science. Οξφόρδη: Oxford University Press. Άρθρα στο Ίντερνετ χωρίς συγγραφέα Καμίνης: Η Χρυσή Αυγή είναι εγκληματική οργάνωση. (30/5/2017) http://news.in.gr/greece/article/?aid=1500146812

Πώς αναφέρουμε τη βιβλιογραφία (APA) (2) 16 Άρθρα στο Ίντερνετ με συγγραφέα Τσίρμπας, Γ. (21/6/2016) «Όχι» και Brexit: ανορθολογικοί risk-lovers ή άλλου τύπου ορθολογικοί παίκτες;. Ηλεκτρονικό Περιοδικό Χρόνος. http://chronos.fairead.net/tsirbas-brexit (Τελευταία πρόσβαση 30/5/2017). Άρθρα στο Ίντερνετ χωρίς συγγραφέα Καμίνης: Η Χρυσή Αυγή είναι εγκληματική οργάνωση. (30/5/2017) http://news.in.gr/greece/article/?aid=1500146812 Μέσα στο κείμενο: ( Καμίνης: Η Χρυσή Αυγή είναι εγκληματική οργάνωση, 2017)-Αν ο τίτλος είναι πολύ μεγάλος, βάζουμε μόνο τις πρώτες λέξεις.

Πώς αναφέρουμε τη βιβλιογραφία (APA) (3) 17 2 χρονολογίες/επανεκδόσεις Μέσα στο κείμενο: (Habermas, 1962/1989) Στη βιβλιογραφία: Habermas, J. (1989). The Structural Transformation of the Public Sphere. Καίμπριτζ: Polity Press.

Πώς αναφέρουμε τη βιβλιογραφία (4) 18 2 έργα του ίδιου συγγραφέα στην ίδια χρονολογία Μέσα στο κείμενο: (Budge, 1983a) Στη βιβλιογραφία: Budge, I. and Farlie, D. (1983a). Party Competition-Selective Emphasis or Direct Confrontation: An Alternative View in Daalder, H, and Mair, P. (eds.) Transformation in West European Party Systems. Λονδίνο: Sage. Budge, I. and Farlie, D. (1983b). Explaining and Predicting Elections. Λονδίνο: Allen and Unwin. Υπάρχουν και εναλλακτικοί τρόποι (σε κάθε περίπτωση, είμαστε συνεπείς): Jurgen Habermas The Structural Transformation of the Public Sphere. Polity Press, Cambridge 1989. Υπάρχει πλέον διαθέσιμο software για την αυτόματη αναζήτηση, συγκέντρωση και τοποθέτηση αναφορών: procite.com, endnote.com, refman.com, biblioscape κλπ.

Πώς αναφέρουμε τη βιβλιογραφία (5) 19 GRAY LITERATURE Επίσημες πηγές, χωρίς συγγραφέα Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης (2013). Έκθεση Πεπραγμένων 2012. Αθήνα. Διπλωματική εργασία/διδακτορικό Frank ST. (2005). Source and Synaptic Contacts of Nitric Oxide Signaling Circuitry in the Primary Visual Thalamus: the Mouse as a Comparative Model of Thalamic Form and Function [dissertation]. Winston-Salem. NC: Wake Forest University.

Παράθεση πηγών ενδοκειμενικά 20 Τρεις τρόποι παράθεσης: Α) χρήση αυτούσιων χωρίων-παραγράφων. Μέσα σε εισαγωγικά, αυτολεξεί μεταφορά του αποσπάσματος. Β) Παράφραση: Επαναδιατύπωση του βασικού νοήματος μιας ιδέας, τμήματος κειμένου κλπ. Γ) Περίληψη: συνοπτική απόδοση της κεντρικής ιδέας ενός σχετικά μεγάλου τμήματος ενός κειμένου ή και ενός ολόκληρου κειμένου. (Από Μπουρλιάσκος, Β (2010) Πώς γράφεται μια επιστημονική εργασία. Αθήνα: Διόνικος)

Παράθεση πηγών ενδοκειμενικά: Harvard style (συγγραφέας-ημ/νία) 21 -Όποτε παραφράζουμε/χρησιμοποιούμε τις ιδέες ή τα επιχειρήματα κάποιου άλλου στην ανάλυσή μας, αμέσως μετά βάζουμε σε παρένθεση το όνομα και τη χρονιά δημοσίευσης π.χ. υπάρχει, όμως, σοβαρή κριτική που αμφισβητεί ως ψευδές το παραπάνω επιχείρημα (Επώνυμο, 2013) ή (Επώνυμο 2013). -Αν παραθέτουμε ακριβές απόσπασμα, βάζουμε εισαγωγικά και στην παρένθεση προσθέτουμε και τη σελίδα π.χ. «όσο μεγαλύτερη οικονομική ανάπτυξη, τόσο περισσότερη δημοκρατία» (Επώνυμο, 2013, 361) ή (Επώνυμο, 2013, σ. 361). Αν το ακριβές απόσπασμα είναι πάνω από 40 λέξεις, τότε μειώνουμε τα περιθώριά του, σε σχέση με το υπόλοιπο κείμενο: The commonality in the comparative literature on the ideological and political space of party competition is that explores the impact of long-term transformations, typically linked to societal changes that are similar across national borders. Political and short-term events do not really enter the picture or are reserved for nationally specific cases (Tsatsanis et al. 2014, p.3).

Παράθεση πηγών ενδοκειμενικά: Harvard style (συγγραφέας-ημ/νία) 22 -Σε περίπτωση πολλών συγγραφέων, στο κείμενο γράφουμε (Επώνυμο et al. ή Επώνυμο κ.ά, 2013) -Η τοποθέτηση των σημείων στίξης μπορεί να διαφέρει, αλλά το κλειδί είναι να είμαστε συνεπείς σε ό,τι επιλέξουμε, καθ όλο το μήκος του κειμένου μας. -Υπάρχουν βέβαια και λογικές παραλλαγές, όπως και δευτερεύουσες παραπομπές: όπως επιχειρηματολογεί ο Επώνυμο (2008) σύμφωνα με τον Επώνυμο (2000, όπως αναφέρεται σε Άλλον, 2006) -Στην περίπτωση που παραπέμπουμε μέσω παράφρασης σε σημείο ενός άρθρου δημοσιευμένου σε επιστημονικό περιοδικό, δεν απαιτείται η συμπερίληψη του αριθμού σελίδας. Ενθαρρύνεται, όμως, αν πρόκειται για μεγάλο, σύνθετο κείμενο, ώστε να βοηθήσουμε τον αναγνώστη. -Όλες οι αναφορές μας παρέχονται και στο τέλος του κειμένου με τη μορφή πλήρους λίστας βιβλιογραφικών αναφορών. -Πρόκειται για το περισσότερο διαδεδομένο στυλ σήμερα, ιδιαίτερα στις αγγλοσαξωνικές χώρες.

23 Ενδοκειμενικά: Αριθμητικό στυλ ή στυλ υποσημειώσεων ή στυλ Vancouver -Αριθμητικοί εκθέτες μπαίνουν στο επιλεγμένο σημείο με αύξουσα σειρά και, είτε στο κάτω μέρος της σελίδας (footnote) είτε στο τέλος του κειμένου ή κεφαλαίου (endnote) μπαίνει η πλήρης βιβλιογραφική αναφορά. υπάρχει, όμως, σοβαρή κριτική που αμφισβητεί ως ψευδές το παραπάνω επιχείρημα 1. Και στο τέλος της σελίδας/κειμένου: 1 Επώνυμο, Όνομα (2013) Τίτλος βιβλίου σε πλάγια. Τόπος Δημοσίευσης: Εκδότης. (+σελίδα) -Αντίστοιχα αν πρόκειται για ακριβές παράθεμα σε εισαγωγικά. -Αν μια πηγή παρατίθεται παραπάνω από μια φορά, τότε την επόμενη φορά μπαίνει μια συντομογραφία της: 1 Επώνυμο -Όταν επαναλαμβάνεται μια πηγή στην αμέσως επόμενη υποσημείωση: 2 Στο ίδιο, σ. 41 (θα το δείτε και ibid ή idem ή Id [νομικά κείμενα].) -Όταν επαναλαμβάνεται μια πηγή οπουδήποτε αλλού, τότε Συγγραφέας, Τίτλος (συντ.), ό.π., αρ. σελίδας.

24 Ενδοκειμενικά: Αριθμητικό στυλ ή στυλ υποσημειώσεων (2) -Προφανώς footnotes και endnotes χρησιμοποιούνται και για την παροχή περισσότερων πληροφοριών, σχολιασμό κλπ. -Σε αυτό το στυλ δεν είναι απαραίτητη η συμπερίληψη βιβλιογραφίας, αν και είναι πάντα καλό να υπάρχει, εκτός αν ρητά ορίζεται κάτι άλλο (π.χ. στην Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήμης, οι επιστημονικές δημοσιεύσεις πρέπει να είναι στο αριθμητικό στυλ, χωρίς βιβλιογραφία στο τέλος). -Είναι το στυλ που αποσπά λιγότερο τον αναγνώστη, αλλά είναι μάλλον περισσότερο κουραστικό/απαιτητικό για τον συγγραφέα.

Ηθική και δεοντολογία στην κοινωνική έρευνα

Ζητήματα Δεοντολογίας 26 Δέον: το πρέπον, το σωστό. Δεοντολογικό: αυτό που συμμορφώνεται στα πρότυπα συμπεριφοράς ενός δεδομένου επαγγέλματος ή ομάδας. Βασικές προϋποθέσεις: 1) Εθελοντική συμμετοχή. Ενήμερη συγκατάθεση. (Αν και είναι αποδεκτό να μη γίνεται σε όλες τις περιπτώσεις-christensen, 2007, p. 216.) -Έχει διαπιστωθεί ότι η πλήρης ενημέρωση αλλοιώνει τα τελικά αποτελέσματα και καταστρέφει κάθε κίνητρο για συμμετοχή (ibid.). - «Οι άνθρωποι απολαμβάνουν το στοιχείο του ρίσκου και της απόκρυψης στοιχείων και βαριούνται γρήγορα στην προοπτική της συμμετοχής τους σε κάτι για το οποίο έχουν ήδη πλήρη γνώση» (Resnick & Schwartz, 1973, p. 137)

Στο έντυπο ενήμερης συγκατάθεσης ή παραχωρητήριο θα πρέπει να αναφέρεται: το θέμα της έρευνας το πλαίσιο διεξαγωγής της (ερευνητικό ή άλλο πρόγραμμα, διπλωματική εργασία, διδακτορική διατριβή ή άλλο) η ταυτότητα του ερευνητή ή του φορέα διεξαγωγής (ατομικός ερευνητής, ερευνητική ομάδα, ερευνητικό κέντρο) ο τρόπος χρήσης και αξιοποίησης του υλικού (ερευνητικοί ή εκπαιδευτικοί σκοποί, αξιοποίηση στο πλαίσιο δημοσιεύσεων, διάθεση για δευτερογενή ανάλυση κ.ά.) διαβεβαίωση ότι η συμμετοχή είναι απολύτως εθελοντική και η απόσυρση από τη διαδικασία επιτρέπεται οποιαδήποτε στιγμή. Θα πρέπει να ζητιέται η άδεια για την καταγραφή και να προσδιορίζονται οι τρόποι καταγραφής της συνέντευξης (ηχογράφηση ή/και βιντεοσκόπηση). Σημαντικό είναι να περιλαμβάνει τις δεσμεύσεις που αναλαμβάνει ο ερευνητής σε ό,τι αφορά την ανωνυμοποίηση ή την ψευδωνυμοποίηση του υλικού, την εχεμύθεια και την εμπιστευτικότητα ως προς τις πληροφορίες, που θα περιέλθουν εις γνώση του (καθώς και ενδεχόμενοι ειδικοί όροι για τη χρήση του υλικού). 27

Ζητήματα Δεοντολογίας 28 2) Προστασία των συμμετεχόντων. (Babbie, σελ. 735). Οι συμμετέχοντες δεν πρέπει να τραυματίζονται κατά κανένα τρόπο. (Πειράματα των ναζί, Πειράματα του Τάσκεγκι για τη σύφιλη, Πείραμα φυλακής του Στάνφορντ [Ταινία: The Experiment, 2001, Σκην. Oliver Hirschbiegel]). -Οι συμμετέχοντες μπορεί να τραυματιστούν και από την ανάλυση και έκθεση των δεδομένων και των αποτελεσμάτων. 3) Εχεμύθεια και εμπιστευτικότητα. Ένα ερευνητικό πρόγραμμα εγγυάται την εμπιστευτικότητα, όταν ο ερευνητής μπορεί μεν να διακρίνει τις απαντήσεις ενός συγκεκριμένου ατόμου, αλλά υπόσχεται να μην το κάνει αυτό δημόσια. Περίπτωση Rick Scarce και Οικοπολεμιστών (Babbie, σελ. 739) 3β) Ανωνυμία. Ούτε οι ερευνητές ούτε οι αναγνώστες των ευρημάτων μπορούν να ταυτίσουν μια συγκεκριμένη απάντηση με έναν συγκεκριμένο ερωτώμενο. Ανωνυμοποίηση.

29 Ζητήματα Δεοντολογίας 4) Αποφυγή Παραπλάνησης/Εξαπάτησης. Ως προς την ταυτότητα του ερευνητή, τους σκοπούς της έρευνας κλπ. Γενικά αντιδεοντολογική, σπάνια δικαιολογείται, π.χ. σε πειράματα. Ενεργητική & παθητική παραπλάνηση. Ανάγκη ενημέρωσης ότι οι συμμετέχοντες θα παραπλανηθούν. Τότε χρειάζεται απολογισμός, με την προσοχή και πάλι να μην τραυματιστεί κανείς. 5) Αποφυγή σύγκρουσης συμφερόντων. Αποφυγή πολλαπλών ρόλων/πολλαπλών σχέσεων με τους ερωτώμενους. 6) Υποβολή εκθέσεων. Οι ερευνητές έχουν δεοντολογικές υποχρεώσεις στους συναδέλφους τους στην επιστημονική κοινότητα. Πρέπει να αναφέρονται όλα τα αποτελέσματα (θετικά και αρνητικά). Πρέπει να δηλώνονται όλοι οι περιορισμοί ή οι ελλείψεις. Ολοένα και περισσότερο επισυνάπτεται το πρωτογενές υλικό.

30 10 αμφιλεγόμενες πρακτικές στην κοινωνική έρευνα Robson, C., 2007, H έρευνα του πραγματικού κόσμου, Αθήνα: Gutenberg, σ. 82 1) Εμπλοκή ανθρώπων χωρίς τη γνώση ή τη συγκατάθεσή τους. 2) Ο καταναγκασμός τους σε συμμετοχή. 3) Η απόκρυψη πληροφοριών σχετικά με την αληθή φύση της έρευνας. 4) Η εξαπάτηση των συμμετεχόντων με οποιοδήποτε άλλο τρόπο. 5) Η παρακίνηση σε ενέργειες που μειώνουν την αυτοεκτίμηση των συμμετεχόντων. 6) Η παραβίαση των δικαιωμάτων του αυτοπροσδιορισμού (δεν μπορούμε να ζητάμε από τους ανθρώπους να αλλάξουν). 7) Η έκθεση σε φυσικό ή ψυχολογικό άγχος. 8) Η παραβίαση της ιδιωτικής ζωής. 9) Η απόκρυψη του οφέλους από κάποιους συμμετέχοντες (π.χ. στις ομάδες σύγκρισης). 10) Αντιμετώπιση των συμμετεχόντων με άδικα μέσα, χωρίς αβρότητα ή σεβασμό.

31 Η πολιτική της έρευνας Πρόκειται για λιγότερο αντικειμενικό ζήτημα. -Δεν υπάρχουν κώδικες πολιτικής, όπως κώδικες δεοντολογίας. Προφανώς, ο προσωπικός πολιτικός προσανατολισμός του ερευνητή δεν πρέπει να επηρεάζει την έρευνα. -Η πολιτική διάσταση αφορά κυρίως τις χρήσεις της έρευνας. -Αντικειμενικότητα. Διυποκειμενικότητα και αξιολογική ουδετερότητα. Weber (1925): η κοινωνιολογία πρέπει να παραμείνει απαλλαγμένη από τις προσωπικές αξίες των διανοητών για να συνεισφέρει κάτι ιδιαίτερο στην κοινωνία. -Δεν συμφωνούν όλοι με αυτό. Π.χ. Μαρξιστές και νέο-μαρξιστές διανοητές υποστηρίζουν ότι δεν μπορεί να διαχωριστεί η κοινωνική επιστήμη από την κοινωνική δράση. -Ζητήματα Φυλής και Φύλου.

32 Δύο Δεοντολογικές Διαμάχες «Τσαγερί» (Tearoom Trade, 1970) (Babbie, σελ. 749) Ένας μεταπτυχιακός φοιτητής (Laud Humphreys) ενδιαφέρθηκε για τη μελέτη της ομοφυλοφιλικής συμπεριφοράς και ειδικά στις περιστασιακές ερωτικές συνευρέσεις μεταξύ μη ομοφυλόφιλων ανδρών. Εστίασε σε δημόσιες τουαλέτες πάρκων (τσαγερί). Προφανώς υπήρχε απόλυτη ανάγκη διασφάλισης της ανωνυμίας όσων συμμετείχαν (οικογενειάρχες, αποδεκτά ετεροφυλόφιλα μέλη της κοινότητας). Συμμετοχική παρατήρηση: Ο ερευνητής πήρε το ρόλο του τσιλιαδόρου-ηδονοβλεψία (της παρατηρήτριας- watchqueen ), μπορούσε να καταγράφει τη δράση μεταξύ των δύο (μέρος της σύμβασης), αλλά δεν μπορούσε προφανώς να τους ρωτήσει άλλες πληροφορίες. Έπαιρνε λοιπόν τις πινακίδες κυκλοφορίας τους, έβρισκε τη διεύθυνσή τους από την αστυνομία, εμφανιζόταν μεταμφιεσμένος στα σπίτια τους ως ερευνητής και ρωτούσε και ό,τι άλλο ήθελε για να συμπληρώσει τα δεδομένα του.-αντιπαράθεση μέχρι σήμερα σχετικά με τη δεοντολογία της συγκεκριμένης έρευνας.

Δύο Δεοντολογικές Διαμάχες Ανθρώπινη υπακοή-milgram (1963, 1965) (ό.π.) «Εκτελούσα διαταγές» (ταινία: Hannah Arendt, σχετικά με τον Αντολφ Άιχμαν). Ναζί, Βιετνάμ κλπ. Ψυχολογικό πείραμα με σκοπό να διερευνήσει την προθυμία ανθρώπων να βλάψουν άλλους ανθρώπους. 40 ενήλικοι άντρες με διαφορετικές διαδρομές ζωής. Μετά από κλήρωση ένας μαθητής αντιστοιχίζεται σε κάθε έναν από τους 40 δασκάλους. Οι «μαθητές» αντιστοιχούν ζεύγη λέξεων και οι «δάσκαλοι» τους κάνουν ολοένα και ισχυρότερο ηλεκτροσόκ, κατόπιν εντολής. Οι αντιδράσεις των μαθητών είναι αντιληπτές από τους δασκάλους, οι οποίοι όμως δεν βλέπουν τους μαθητές, μόνο τους ακούν. Τα σοκ είχαν ενδείξεις. 26 από τους 40 συνέχισαν μέχρι τέλους, ακόμα και όταν δεν υπήρχε πλέον κανένα σημείο ζωής. Μόνο 5 σταμάτησαν στις πρώτες έντονες αντιδράσεις. -Προφανώς τα ηλεκτροσόκ ήταν ψεύτικα και οι μαθητές συνεργάτες. Τα υποκείμενα όμως τραυματίστηκαν ψυχικά και η διαμάχη περί της δεοντολογίας συνεχίζεται 33

Κοινωνικές έρευνες

Lazarsfeld, P.F, Berelson, B. & Gaudet, H. (1948) The People s Choice. How The Voter Makes Up his Mind in a Presidential Campaign. Νέα Υόρκη: Columbia University Press. Εισαγωγή Πρόκειται για την προσέγγιση της εκλογικής συμπεριφοράς που πρώτη εισήγαγε την ευρεία χρήση εμπειρικών ερευνητικών μεθόδων. Η συγκεκριμένη έρευνα θεωρείται κομβική στην έρευνα της εκλογικής συμπεριφοράς και είναι ένα από τα πιο «διάσημα» βιβλία στο χώρο της πολιτικής επιστήμης. Εισήγαγε το μικροκοινωνιολογικό μοντέλο της σχολής του Columbia, που πήρε το όνομά του από το ερευνητικό κέντρο του ομώνυμου αμερικανικού πανεπιστημίου, στο οποίο εργάζονταν οι συγγραφείς του. Ονομάζεται επίσης και «σχολή του Lazarsfeld», από τον Paul Lazarsfeld, ο οποίος και καθιέρωσε το θεσμό του πανεπιστημιακού ερευνητικού ινστιτούτου. Θεωρητική μήτρα: Φιλοσοφικός κύκλος της Βιέννης- «η εμπειρία είναι η μόνη πηγή γνώσης». 35

36 Εισαγωγή (2) Ο Lazarsfeld αυτοαποκαλούνταν «μαθηματικός κοινωνιολόγος». Έβλεπε τον εαυτό του κυρίως ως μεθοδολόγο. Μελετούσε δε από τη μαζική επικοινωνία μέχρι την ανεργία και την καταναλωτική και την εκλογική συμπεριφορά. Η μεθοδολογική «παρακαταθήκη» του είναι τεράστια: Ομάδες εστίασης (Focus groups -1941 με έναν από τους σημαντικότερους συνεργάτες του, τον Merton), έρευνες πάνελ, τεχνικές ανάλυσης ποιοτικών δεδομένων κ.ά. Επίσης, ο Lazarsfeld ήταν αυτός που καθιέρωσε το θεσμό του πανεπιστημιακού ερευνητικού ινστιτούτου, τα οποία ίδρυσε τόσο στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης, όσο και στις Η.Π.Α., στο Πανεπιστήμιο του Newark και, βέβαια, του Columbia. Ειδικά το Bureau of Applied Social Research στο Columbia έγινε διάσημο στις δεκαετίες του 40 και του 50 για τη διεξαγωγή σημαντικών ερευνητικών προγραμμάτων. Εκτός των άλλων, ο Lazarsfeld θεωρείται, μαζί με τον Harold Lasswell, από τους πρωτεργάτες των σπουδών επικοινωνίας. Η αρχική, προγραμματική έμφαση της έρευνας ήταν στο πώς διαμορφώνεται η κοινή γνώμη και οι προτιμήσεις των ψηφοφόρων υπό την επιρροή των επικοινωνιακών μηνυμάτων, στα οποία εκτίθενται οι ψηφοφόροι κατά τη διάρκεια μιας προεκλογικής εκστρατείας. Ταυτόχρονα, οι ερευνητές ήταν κυρίως απασχολημένοι με τη μεταβολή των προτιμήσεων των ψηφοφόρων.

1) Ορισμός προβλήματος έρευνας/γενικού επιστημονικού πεδίου: «Πώς αποφασίζει ο ψηφοφόρος σε μια προεκλογική περίοδο» Εκλογική συμπεριφορά και επιδράσεις μαζικής επικοινωνίας, με έμφαση στη μεταβολή των προτιμήσεων. 2) Βιβλιογραφική, δευτερογενής έρευνα, σύνδεση με θεωρία-θεωρητικό πλαίσιο/μοντέλο, προηγούμενες έρευνες. Κοινωνική διάσταση της ψήφου: Πρότερη διερεύνηση στο στενό γεωγραφικό επίπεδο, δηλαδή πώς διαφοροποιούνται οι εκλογικές προτιμήσεις αναλόγως με τον τόπο κατοικίας. Ανάλυση εκλογικών στοιχείων και απογραφικών δεδομένων σχετικά με την εθνικότητα, την οικονομική κατάσταση και το θρήσκευμα. (Προσδιοριστικοί παράγοντες της ψήφου-ας θυμηθούμε: ανεξάρτητες μεταβλητές. Σημασία κοινωνιολογικής προσέγγισης της ψήφου από το 1936 και την επιτυχή πρόβλεψη του νικητή των εκλογών από το νεωτερικό για την εποχή εργαλείο των δημοσκοπήσεων, οι οποίες είχαν αναπτυχθεί από τον George Gallup και μερικούς ακόμα ερευνητές-επικεφαλής ερευνητικών ινστιτούτων, με τη συμβολή βεβαίως και του Lazarsfeld. 37

2) Βιβλιογραφική, δευτερογενής έρευνα, σύνδεση με θεωρία-θεωρητικό πλαίσιο/μοντέλο, προηγούμενες έρευνες (συν). Στο δε πεδίο της επικοινωνίας, υπό την επιρροή της μονοκατευθυντήριας πολεμικής προπαγάνδας, το κυρίαρχο παράδειγμα ήταν αυτό της «υποδόριας βελόνας» (hypodermic needle), το οποίο προέβλεπε άμεσες και μαζικές επιδράσεις των μαζικών επικοινωνιακών ερεθισμάτων στους ψηφοφόρους. 3) Διατύπωση ερευνητικού/ων ερωτήματος/ερωτημάτων. Briefly, our problem is this: to discover how and why people decided to vote as they did (σ.1). Το ερώτημά τους ήταν η ανακάλυψη του πώς και γιατί οι ψηφοφόροι ψήφισαν με τον τρόπο που ψήφισαν στις Αμερικανικές προεδρικές εκλογές του 1940 (Δημοκρατικοί: Roosevelt (55%), Ρεπουμπλικάνοι: Willkie (45%). 38

4)Διατύπωση υποθέσεων. -Οι κοινωνικές συνθήκες παίζουν ρόλο στη διαμόρφωση της εκλογικής προτίμησης. «Όπως ζει κάποιος κοινωνικά, συμπεριφέρεται και πολιτικά.» -Η μαζική επικοινωνία έχει μαζικές και άμεσες επιδράσεις. -Όσο μεγαλύτερη η έκθεση στην επικοινωνία τόσο μεγαλύτερη η μεταβλητότητα, δηλαδή η πιθανότητα αλλαγής της εκλογικής προτίμησης. 5)Κατάρτιση μεθοδολογίας - Ερευνητικός σχεδιασμός. Δειγματοληπτική έρευνα με την τεχνική πάνελ: επαναλαμβανόμενες συνεντεύξεις των ίδιων ανθρώπων. Οι συγγραφείς το χαρακτήρισαν ως το «μέλλον των ερευνών κοινής γνώμης». «Οι υποψήφιοι διδάκτορες πρέπει να σταματήσουν να υπερηφανεύονται ότι έκαναν μια έρευνα που δεν έχει ξαναγίνει. Αντίθετα, τα αποτελέσματα πρέπει να ελέγχονται ξανά και ξανά τόσο σε ίδιες, όσο και σε μεταβαλλόμενες συνθήκες (σ. viii). Πλεονεκτήματα έρευνας πάνελ: επέτρεπε στους ερευνητές, μέσω της στενής παρακολούθησης των ερωτώμενων, να καθορίσουν ποιοι ήταν οι ψηφοφόροι που μετέβαλλαν την ψήφο τους, ποια ήταν τα χαρακτηριστικά τους, καθώς και ποια ήταν τα μηνύματα στα οποία εκτέθηκαν. 39

6)Λογική και σχεδιασμός έρευνας πάνελ. 40 - Χρόνος έρευνας: Προεκλογική περίοδος προεδρικών εκλογών 1940, ξεκινώντας 6 μήνες πριν από τις εκλογές (Μάιος 1940). - Περιοχή έρευνας: κομητεία Erie του Οχάιο. Λόγοι επιλογής: -περιορισμένη έκταση, -έλλειψη τοπικών ιδιαιτεροτήτων, για -απουσία ενός κυρίαρχου αστικού κέντρου, αλλά και ταυτόχρονη δυνατότητα που σύγκριση αστικών και αγροτικών περιοχών και -το γεγονός ότι επί σαράντα περίπου χρόνια τα εκλογικά αποτελέσματα της περιφέρειας βρίσκονταν πολύ κοντά στα εθνικά αποτελέσματα. Δεν ήταν όμως μια «τυπική» αμερικανική περιφέρεια -ούτως ή άλλως τέτοια ιδεοτυπική περιφέρεια δεν υπάρχει στην πολυσχιδή αμερικανική κοινωνία- και συνεπώς δεν εξυπηρετούσε σκοπούς πρόβλεψης του εκλογικού αποτελέσματος. Ο σκοπός του Lazarsfeld και των συνεργατών του δεν ήταν να προβλέψουν το εκλογικό αποτέλεσμα, αλλά να ανιχνεύσουν τους τρόπους διαμόρφωσης της ψήφου ακριβώς στο χρόνο που υπέθεταν ότι- συμβαίνει.

6)Λογική και σχεδιασμός έρευνας πάνελ (συν.). -Συνολικό μέγεθος δείγματος: 3.000 άτομα (το οποίο σημαίνει ότι περίπου το 1/4 των νοικοκυριών δέχτηκε επίσκεψη από κάποιο μέλος της 15μελούς ομάδας συνεντευκτών, που απαρτίζονταν κυρίως από γυναίκες. -Δείγμα: αντιπροσωπευτικό του πληθυσμού της κομητείας αναφορικά με την ηλικία, το φύλο, τον τόπο κατοικίας, το εκπαιδευτικό επίπεδο, την κατοχή τηλεφώνου και αυτοκινήτου και την εθνικότητα. -Από αυτούς, με στρωματοποιημένη δειγματοληψία (ώστε να διασφαλιστεί η εκπροσώπηση συγκεκριμένων ομάδων) επιλέχτηκαν 4 ομάδες των 600 ατόμων. Κάθε ομάδα, δηλαδή, ήταν μια «μινιατούρα» του συνολικού δείγματος και, προφανώς, της κομητείας συνολικά (ibid., σ. 3). 3 από αυτές τις ομάδες ερευνήθηκαν μόνο μια φορά (μία τον Ιούλιο, μία τον Αύγουστο και μία τον Οκτώβριο). Οι συγκεκριμένες ομάδες χρησιμοποιήθηκαν ως «ομάδες ελέγχου», με στόχο δηλαδή να ελεγχθεί η επίδραση που μπορεί να είχαν οι επαναλαμβανόμενες συνεντεύξεις στην κύρια ομάδα της έρευνας. Επίσης, παρείχαν το δείγμα 1.200 ατόμων για μια σειρά σημαντικών πρόσθετων ερωτήσεων. Στη δε κύρια ομάδα (το «πάνελ») γίνονταν συνεντεύξεις περίπου κάθε μήνα, προκειμένου να ακολουθηθεί με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη εγγύτητα η πορεία της προεκλογικής περιόδου. 41

7) Ερωτηματολόγιο 42 Οι ερωτώμενοι απαντούσαν αναλυτικά τόσο σχετικά με την έκθεσή τους σε οποιουδήποτε τύπου προεκλογική επικοινωνία (τύπος, ραδιόφωνο, προσωπικές επαφές), όσο και σχετικά με άλλα χαρακτηριστικά τους όπως η κοινωνική τους φιλοσοφία, η πολιτική τους ιστορία και τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς τους. Εννοείται προφανώς πως συλλέγονταν οι πλήρεις δημογραφικές τους πληροφορίες.

43 8) Βασικά Συμπεράσματα/Παρουσίαση/Συγγραφή. -Σταθερότητα. Οι περισσότεροι ψηφοφόροι (77%) δεν αλλάζουν την προτίμησή τους. -Επιβεβαίωση υπόθεσης: Οι φτωχοί, οι κάτοικοι αστικών περιοχών και οι Καθολικοί ήταν πιθανότερο να ψηφίσουν Δημοκρατικούς/Οι πλούσιοι, οι προτεστάντες και οι κάτοικοι της υπαίθρου ήταν πιθανότερο να ψηφίσουν Ρεπουμπλικάνους. Άρα, οι ατομικές τάσεις συμπληρώνονται από ομαδικές διαδικασίες. Μέσω των επαφών με άτομα της ομάδας, το άτομο επανενισχύει τις προϋπάρχουσες τάσεις του. -Δείκτης Πολιτικής Προδιάθεσης/Index of Political Predisposition. Θρησκεία Αστικότητα Κοινωνική Τάξη Α C+ C- D ΠΡΟΤΕΣΤΑΝΤΕΣ ΚΑΘΟΛΙΚΟΙ Αγροτικά Αστικά Αγροτικά Αστικά 1 2 3 4 2 3 4 5 3 4 5 6 4 5 6 7 100% 80% 60% 74% 73% Ψήφισαν Δημοκρατικούς 61% Ψ'ηφισαν Ρεπουμπλικάνους 44% 30% 17% Υψηλή προβλεπτική ικανότητα του δείκτη στα ακραία σημεία. 40% 20% 26% 27% 39% 56% 70% 83% 0% Ρεπουμπλικανοί (1) Μετριοπαθείς Ρεπουμπλικανοί (2) Μάλλον Ρεπουμπλικανοί (3) Μάλλον Δημοκρατικοί (4) Μετριοπαθώς Δημοκρατικοί (5) Δημοκρατικοί (6,7)

44 8) Βασικά Συμπεράσματα/Παρουσίαση/Συγγραφή (συν.) -Πιθανότερο να αλλάξουν τις προτιμήσεις τους είναι όσοι υφίστανται «αντικρουόμενες πιέσεις». Π.χ. πλούσιοι καθολικοί. -Διάψευση υπόθεσης: Οι διαπροσωπικές επαφές ήταν οι σημαντικότερες επιρροές που μπορούσαν να ενεργοποιήσουν αλλαγές στις εκλογικές προτιμήσεις. Οι περισσότερο πιθανοί να αλλάξουν τις προτιμήσεις τους ήταν όσοι δεν ενδιαφέρονταν ιδιαίτερα για τα τεκταινόμενα στην καμπάνια. Αντίθετα, όσοι ενδιαφέρονταν κυρίως επανενίσχυαν (reinforcement) τις ήδη υπάρχουσες πεποιθήσεις και προδιαθέσεις τους. Διαπιστώθηκε ότι οι άνθρωποι αποφεύγουν να εκτεθούν σε απόψεις με τις οποίες δεν συμφωνούν -φαινόμενο που αργότερα ονομάστηκε «αποφυγή γνωστικής ασυμφωνίας» (Festinger, 1957).

45 9)Επιστροφή στη θεωρία Μεταξύ άλλων: Two-step flow of communication: Διφασική ροή επικοινωνίας. Από κυρίαρχο παράδειγμα μαζικών επιδράσεων σε κυρίαρχο παράδειγμα περιορισμένων επιδράσεων (Klapper, 1960). Ερέθισμα για περεταίρω έρευνα: Τα κοινωνικά δεδομένα δεν μεταβάλλονται ιδιαίτερα από εκλογή σε εκλογή, αντίθετα με τα αποτελέσματα. Στροφή σε πράγματα που μεταβάλλονται, όπως τα θέματα και τα πρόσωπα (Που οδήγησε στη θεωρία της κομματικής ταύτισης και τη σχολή του Μίσιγκαν). 10) Επόμενη έρευνα, με βάση τα συμπεράσματα αυτής: Katz, E & Lazarsfeld, P.F. (1955) Personal Influence. New York: The Free Press.

Durkheim, E. (1897) [1951] Suicide, Νέα Υόρκη: Free Press. Η μελέτη της «τραγωδίας της έσχατης πράξης», δηλαδή της αυτοκτονίας, μέσω της ανάλυσης υφιστάμενων στατιστικών. Από Babbie, σελ. 537-540 και Τάτση, Ν. (1999) Κλασικές έρευνες των κοινωνικών επιστημών. Αθήνα: Οδυσσέας. Εισαγωγή Τέλος στην υποκειμενικότητα-οι ανθρώπινες υπάρξεις «αντικειμενικοποιούνται» και, όπως στις λεγόμενες θετικές ή φυσικές επιστήμες, οι κοινωνικές επιστήμες διαθέτουν για πρώτη φορά μη αμφισβητήσιμα δεδομένα, τεκμηριωμένα στην εμπειρία. Ο «αντικειμενικοποιημένος» άνθρωπος του Ντιρκάιμ=εύκολα αναλυόμενο ως προς τις ιδιότητές του «πράγμα». Μετρήσιμες ιδιότητες: Φύλο, ηλικία, εισόδημα, τόπος κατοικίας, εκπαιδευτικό επίπεδο κλπ. 46

Αρχικές παρατηρήσεις Ντιρκάιμ: -Σχετική σταθερότητα αριθμού αυτοκτονιών από χρονιά σε χρονιά. -Περισσότερες αυτοκτονίες το καλοκαίρι (πρώιμη υπόθεση: η θερμοκρασία παίζει ρόλο, άρα οι νότιες χώρες θα έχουν περισσότερες αυτοκτονίες. Διάψευση: περιοχές με κεντρικά γεωγραφικά πλάτη είχαν τις περισσότερες.) Διερεύνησε επίσης: -Το ρόλο της ηλικίας: Η πιο συνηθισμένη ηλικία ήταν τα 35 χρόνια. -Το φύλο: Οι αυτοκτονίες ήταν περίπου τετραπλάσιες στους άντρες. 47

Παράδειγμα διερεύνησης με βάση μετρήσιμες ιδιότητες: το Φύλο. Ποσοστό ανά 100 αυτοκτονίες, κατά φύλο. Χώρα Περίοδος Άνδρες Γυναίκες Αυστρία 1873-1877 82,1 17,9 Ιταλία 1872-1877 80 20 Γαλλία 1871-1876 79,7 21,3 Δανία 1870-1876 76,9 23,1 Αγγλία 1863-1867 73,3 26,7 Πηγή: Τάτση, Ν. (1999) Κλασικές έρευνες των κοινωνικών επιστημών. Αθήνα: Οδυσσέας, σελ. 171. Βασικό πλεονέκτημα της μεθόδου: διάψευση ευρέως διαδεδομένων προκαταλήψεων/απόρριψη ισχυρισμών (συνήθης τρόπος μεθοδολογικής προσέγγισης): Αν η αυτοκτονία είναι «έργο του Σατανά», όπως έλεγαν οι φανατικοί θρησκόληπτοι ή μόνο η πράξη μιας διαταραγμένης προσωπικότητας, όπως ισχυρίζονταν ορισμένοι ψυχίατροι, τότε πώς εξηγούνται οι διαφορές ανά φύλο ή (παρακάτω), ανά χώρα, ηλικία, θρήσκευμα κλπ; 48

Συνέχεια των αναλύσεων: Σταθερότητα στο χρόνο; Όχι ακριβώς έτσι -Αύξηση αυτοκτονιών σε εποχές πολιτικής αναταραχής- «ρήξεις της κοινωνικής ισορροπίας». Αυτό συνέβη γύρω στο 1848, την εποχή της επαναστατικής «Άνοιξης» της Ευρώπης (με επαναστατικά κινήματα σε Γαλλία, Ιταλία, Γερμανικά κρατίδια, Δανία και αλλού) Κοινωνική σταθερότητα και ενσωμάτωση=δικλείδες ασφαλείας. 49

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ Ο Ντιρκάιμ κατέληξε σε ένα θεωρητικό μοντέλο-μια τυπολογία της αυτοκτονίας. Εντόπισε δύο βασικές κοινωνικές επιδράσεις, οι οποίες με τη σειρά τους οδηγούν σε τύπους αυτοκτονίας: 1) Τον κοινωνικό διακανονισμό ή ρύθμιση της ζωής των ατόμων από κανόνες. Από εδώ προκύπτουν δύο τύποι αυτοκτονίας: I. Μοιρολατρική αυτοκτονία: περιπτώσεις υπερβολικής ρύθμισης της ατομικής ζωής από τους κοινωνικούς θεσμούς. Π.χ. κρατούμενοι που αυτοκτονούν σε συνθήκες απόλυτης καταπίεσης, βασανιστηρίων κλπ. II. Ανομική αυτοκτονία: η αυτοκτονία ως απέλπιδα πράξη όσων έφτασαν στα όρια σύγκρουσης με το κοινωνικό σύνολο. Καταστάσεις κατάρρευσης της καθιερωμένης σχέσης του ατόμου με το σύνολο. Π.χ. ξαφνική αναγκαστική μετανάστευση, ακραία φτώχεια κλπ. 50

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ (2) 1) Το βαθμό κοινωνικής ενσωμάτωσης ή ισχύος των κοινωνικών δεσμών. Από εδώ προκύπτουν δύο ακόμα τύποι αυτοκτονίας: I. Αλτρουιστική αυτοκτονία: περιπτώσεις υπερβολικής ενσωμάτωσης. Κοινωνίες που δίνουν ελάχιστη σημασία στις ατομικές ανάγκες σε σχέση με τις συνολικές. Το άτομο ενδέχεται να αυτοθυσιαστεί για το «καλό» του συνόλου. Π.χ. καμικάζι-βομβιστές ζωσμένοι με εκρηκτικά. II. Εγωιστική αυτοκτονία: περιπτώσεις ανεπαρκούς ενσωμάτωσης. Αδύνατοι κοινωνικοί δεσμοί, λόγω υπερβολικής έμφασης στην ατομική ευημερία. Εξηγείται έτσι το υψηλότερο ποσοστό αυτοκτονιών μεταξύ διαζευγμένων, χήρων, αλλά και προτεσταντών (βλ. παρακάτω). 51

Επόμενη παρατήρηση από τα επίσημα στατιστικά: Υπήρχαν σημαντικές διαφορές μεταξύ διαφορετικών χωρών, ανεπηρέαστες στο χρόνο. Συχνότητα αυτοκτονιών ανά εκατομμύριο κατοίκους, ανά χώρα, 1874-1878 Χώρα Συχνότητα Ιταλία 38 Βέλγιο 78 Βαυαρία 100 Δανία 255 Σαξονία 334 Πηγή: Προσαρμογή από Τάτση, Ν. (1999) Κλασικές έρευνες των κοινωνικών επιστημών. Αθήνα: Οδυσσέας, σελ. 169. Οι περιοχές με ισχυρή παρουσία του καθολικισμού παρουσίαζαν διαχρονικά μικρότερη συχνότητα αυτοκτονιών συγκριτικά με τις προτεσταντικές περιοχές. Ο Ντιρκάιμ απέδωσε αυτές τις διαφορές, με βάση το θεωρητικό του μοντέλο, στο γεγονός ότι ο καθολικισμός είναι ένα πιο δομημένο και ενσωματωμένο θρησκευτικό σύστημα που δίνει στους ανθρώπους μεγαλύτερη αίσθηση συνοχής, από τον «χαλαρό» προτεσταντισμό. 52

Ντιρκάιμ, Η αυτοκτονία: Βασική κριτική -Πιθανότητα ο Ντιρκάιμ να υπέπεσε σε ένα εμπειρικό σφάλμα: μήπως στις καθολικές κοινωνίες οι αυτοκτονίες δεν αναφέρονταν πάντα ακριβώς έτσι αλλά π.χ. και ως «ξαφνικοί θάνατοι»; Van Poppel, Frans, and Lincoln H. Day. "A Test of Durkheim's Theory of Suicide Without Committing the Ecological Fallacy". American Sociological Review, Vol. 61, No. 3 (Jun., 1996), p. 500-507. -Οικολογικό σφάλμα: Δικαιούμαστε να βγάζουμε συμπεράσματα για την ατομική συμπεριφορά βασισμένοι σε αθροιστικά-συνολικά δεδομένα; Η κριτική έχει βάση, αν και θα μπορούσε να απαντήσει κανείς ότι ο Ντιρκάιμ δεν επιχειρεί να εξηγήσει ατομικές συμπεριφορές, αλλά να δώσει ολιστικές εξηγήσεις για διαφορές μεταξύ κοινωνικών «κόσμων» Berk, Bernard B. "Macro-Micro Relationships in Durkheim's Analysis of Egoistic Suicide". Sociological Theory, Vol. 24, No. 1 (Mar., 2006), p. 60 -Φαινομενολογία: η σκληρότερη κριτική προέρχεται από την παράδοση της φαινομενολογίας, η οποία υποστηρίζει πως το υποκειμενικό στοιχείο υπερτερεί, οι άνθρωποι δεν είναι αντικείμενα, οι συλλογικές εκτιμήσεις ή οι γενικεύσεις δεν έχουν κανένα ενδιαφέρον και ότι, για την αυτοκτονία, οφείλουμε να επικεντρώσουμε στην οπτική του αυτόχειρα. Η συγκεκριμένη κριτική θυμίζει, προφανώς, τις αντιθέσεις ποιοτικής-ποσοτικής ερευνητικής λογικής. 53

Maxwell E. McCombs & Donald L. Shaw (1972) The Agenda-Setting Function of the Mass Media, The Public Opinion Quarterly, Vol. 36, No. 2, pp.176-187 1) Ορισμός προβλήματος έρευνας/γενικού επιστημονικού πεδίου: Επιδράσεις της μαζικής επικοινωνίας (Media effects). 2) Βιβλιογραφική, δευτερογενής έρευνα, σύνδεση με θεωρία-θεωρητικό πλαίσιο/μοντέλο, προηγούμενες έρευνες: (Ας θυμηθούμε και την έρευνα του Lazarsfeld): Όσοι ενδιαφέρονται περισσότερο για την πολιτική, είναι λιγότερο πιθανό να αλλάξουν τις πολιτικές τους απόψεις και ταυτόχρονα αναζητούν περισσότερο ενεργά πολική πληροφόρηση. Lippmann (1922): Τα ΜΜΕ είναι ένας προβολέας που φέρνει στο φως ορισμένα μόνο γεγονότα. Lang & Lang (1960): Τα ΜΜΕ προτείνουν για τι πράγμα να σκεφτούν, να μάθουν, να αισθανθούν τα άτομα. Cohen (1963): The mass media may not be successful most of the time in telling people what to think, but it is stunningly successful in telling them what to think about. 3) Διατύπωση ερωτήματος: Ορίζουν τα ΜΜΕ την ατζέντα (θεματολογία) μιας καμπάνιας; 54

4) Διατύπωση ερευνητικών υποθέσεων: 55 H διάταξη της θεματολογίας των Μέσων (media agenda) επηρεάζει τη διάταξη της θεματολογίας του κοινού (public agenda). 5-6) Κατάρτιση Μεθοδολογίας/Ερευνητικός σχεδιασμός. Χρόνος: Προεκλογική Περίοδος Αμερικανικών Προεδρικών Εκλογών 1968. Τόπος: Chapel Hill, North Carolina. Πληθυσμός έρευνας: Οι ψηφοφόροι του Chapel Hill. Δειγματοληψία: Απλή Τυχαία Δειγματοληψία. Δειγματοληπτικό πλαίσιο: Εκλογικοί κατάλογοι. Δείγμα: Αντιπροσωπευτικό του πληθυσμού έρευνας ως προς την κοινωνικο-οικονομική κατάσταση και το φύλο. Τελική επιλογή μετά από ερώτηση φίλτρου για το αν έχουν ήδη αποφασίσει τι θα ψηφίσουν. Επιλέχτηκαν μόνο αναποφάσιστοι. Πλεονέκτημα περιορισμού σε μία μόνο περιοχή: ο έλεγχος πολλών άλλων πιθανών μεταβλητών (όπως οι διαφορές μεταξύ περιοχών ή οι διαφορές στο μιντιακό τοπίο).

7) Εννοιολογήσεις/Διαστάσεις/Λειτουργικοποίηση/Ερωτηματολόγιο. 56 Κάθε ερωτώμενος κλήθηκε να περιγράψει ποια ήταν τα θέματα-κλειδιά της περιόδου κατά τη γνώμη του. Οι συνεντευκτές κατέγραφαν τα δεδομένα όσο το δυνατόν λεπτομερέστερα. Αυτό ήταν το υλικό συγκρότησης της δημόσιας ατζέντας. Την ίδια περίοδο, τα κυριότερα ΜΜΕ που απευθύνονταν στους ψηφοφόρους της περιοχής αναλύθηκαν με τη μέθοδο της ανάλυσης περιεχομένου. (Είχε προηγηθεί προέλεγχος που εντόπισε τις κυριότερες εφημερίδες και τηλεοπτικούς σταθμούς που έφεραν το μεγαλύτερο βάρος της πολιτικής ενημέρωσης για την περιοχή.) Αυτό ήταν το υλικό συγκρότησης της μιντιακής ατζέντας (η οποία προφανώς περιελάμβανε και την ατζέντα των υποψηφίων Προέδρων). Τα θέματα κωδικοποιήθηκαν σε 15 διαφορετικές κατηγορίες. Οι ειδήσεις διαχωρίστηκαν σε σημαντικές και λιγότερο σημαντικές, ανάλογα με την έμφαση που έδινε σε αυτές το κάθε Μέσο (πρωτοσέλιδο, πρώτο θέμα, διάρκεια κάλυψης θέματος κλπ). Πώς έγινε η σύγκριση: Συσχέτιση (correlation) μεταξύ media agenda και public agenda. Συντελεστής συσχέτισης= +0.967

Πώς εκτυπώνουμε πρακτικά και οικολογικά 57 Επειδή οι σημειώσεις είναι αραιογραμμένες, σε περίπτωση που εκτυπωθούν, δεν υπάρχει λόγος να εκτυπωθούν 1 σελίδα ανά φύλο. Όταν εκτυπώνετε το pdf υπάρχει η επιλογή multiple, όπου επιλέγετε την εκτύπωση περισσότερων σελίδων ανά φύλο.