Εκπαιδευτική Έρευνα: Μέθοδοι Συλλογής και Ανάλυσης εδομένων Έλεγχοι Υποθέσεων

Transcript

1 Εκπαιδευτική Έρευνα: Μέθοδοι Συλλογής και Ανάλυσης εδομένων Έλεγχοι Υποθέσεων

2 Ένα Ερευνητικό Παράδειγμα Σκοπός της έρευνας ήταν να διαπιστωθεί εάν ο τρόπος αντίδρασης μιας γυναίκας απέναντι σε φαινόμενα σεξισμού εις βάρος της που συμβαίνουν στο χώρο εργασίας, επηρεάζει τις αντιλήψεις των άλλων (γυναικών) γι αυτήν, σε συνάρτηση με τις γενικές πεποιθήσεις τους για τις διακρίσεις λόγω φύλου. Πηγή: Garcia, D. M., Schmitt, M. T., Branscombe, N. R., & Ellemers, N. (2010). Women's reactions to ingroup members who protest discriminatory treatment: The importance of beliefs about inequality and response appropriateness. European Journal of Social Psychology, 40(5),

3 Ένα Ερευνητικό Παράδειγμα (συν.) - Στο πλαίσιο της έρευνας 129 γυναίκες ενημερώθηκαν για την τύχη μιας δικηγόρου (της Κατερίνας), η οποία έχασε τη δουλειά της σε μια εταιρία από έναν άντρα συνυποψήφιο με λιγότερα προσόντα, λόγω φύλου. - Οι 41 από τις γυναίκες (31,8%) τοποθετήθηκαν τυχαία στην ομάδα μη διαμαρτυρίας και ενημερώθηκαν ότι η Κ., παρόλο που απογοητεύτηκε από αυτήν την εξέλιξη αυτή, αποφάσισε να μην προβεί σε οποιαδήποτε ενέργειακαιδήλωσεότιθασυνεχίσεινα εργάζεται για την εταιρία. - Οι υπόλοιπες 88 γυναίκες (68,2%) τοποθετήθηκαν στην ομάδα διαμαρτυρίας και ενημερώθηκαν ότι η Κ. διαμαρτυρήθηκε στους ανωτέρους της για το άδικο της απόφασης και τους ζήτησε να την αναθεωρήσουν. 2

4 Τα εργαλεία της έρευνας Κλίμακα Αρέσκειας (Liking) (6 ερωτήσεις) Καταγράφει το βαθμό αρέσκειας για ένα πρόσωπο. π.χ. «Η Catherine είναι ο τύπος ανθρώπου που θα μπορούσα να έχω φιλικές σχέσεις». Υψηλότερες τιμές του συνολικού σκορ υποδηλώνουν μεγαλύτερο βαθμό αρέσκειας. Κλίμακα Σεξισμού (Sexism) (22 ερωτήσεις) Καταγράφει απόψεις σχετικά με το βαθμό ύπαρξης διακρίσεων λόγω φύλου στην κοινωνία. Π.χ. «Κατά τη βύθιση ενός πλοίου, οι γυναίκες δε θα πρέπει απαραίτητα να διασωθούν πριν από τους άντρες». Υψηλότερες τιμές συνολικού σκορ υποδηλώνουν πιο ισχυρές αντιλήψεις για την ύπαρξη διακρίσεων στην κοινωνία λόγω φύλου. 3

5 Τα ερευνητικά ερωτήματα Ερευνητικά Ερωτήματα 1) ιαφέρει ο βαθμός αρέσκειας των συμμετεχόντων για την Κ. ως προς τον τρόπο αντίδρασης της τελευταίας απέναντι στα φαινόμενα σεξισμού εις βάρος της; 2) α. Υπάρχει σχέση ανάμεσα στο βαθμό αρέσκειας των συμμετεχόντων για την Κ. και στις αντιλήψεις τους για τα φαινόμενα σεξισμού στην κοινωνία; β. ιαφοροποιείται η σχέση αυτή ως προς τις δύο ομάδες τρόπου αντίδρασης; 4

6 Τα εδομένα - Φαινόμενα σεξισμού (protest.sav) 5

7 Τι είδους στατιστικά θα υπολογίσω; Ερευνητικά Ερωτήματα 1) ιαφέρει ο βαθμός αρέσκειας των συμμετεχόντων για την Κ. ως προς τον τρόπο αντίδρασης της τελευταίας απέναντι στα φαινόμενα σεξισμού εις βάρος της; Βαθμός αρέσκειας: ΠΟΣΟΤΙΚΗ Τρόπος αντίδρασης: ΠΟΙΟΤΙΚΗ Άρα σύγκριση μέσων όρων 6

8 Στατιστική Σημαντικότητα Υπάρχουν δύο περιπτώσεις: Το αποτέλεσμα (διαφορά στο βαθμό αρέσκειας) να οφείλεται σε τυχαίους παράγοντες (δηλαδή στην τυχαία διακύμανση που παρατηρείται μεταξύ διαφορετικών δειγμάτων ενός πληθυσμού) Το αποτέλεσμα να οφείλεται στην επίδραση του τρόπου αντίδρασης. Όταν το αποτέλεσμα δεν έχει προέλθει από τυχαίους παράγοντες, τότε λέμε ότι είναι στατιστικά σημαντικό. Όταν το αποτέλεσμα έχει προέλθει από τυχαίους παράγοντες, τότε λέμε ότι είναι στατιστικά μη σημαντικό. 7

9 Είδη Υποθέσεων ιατυπώνουμε πάντοτε δύο υποθέσεις: Μηδενική Υπόθεση (Η 0 ) (Null hypothesis) Εναλλακτική ή Πειραματική Υπόθεση (Η 1 ) (Alternative or Experimental hypothesis) 8

10 Μηδενική Υπόθεση (Η 0 ) Είναι η υπόθεση που υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει σχέση μεταξύ των μεταβλητών που μελετώνται (αλλά η σχέση οφείλεται σε τυχαίους παράγοντες). ιατυπώνεται με σκοπό να λειτουργήσει ως κριτήριο σύγκρισης για την εναλλακτική υπόθεση. Στη διαδικασία του ελέγχου των υποθέσεων πάντοτε ελέγχουμε τη μηδενική υπόθεση έναντι της εναλλακτικής. 9

11 Εναλλακτική ή Πειραματική Υπόθεση (Η 1 ) Είναι η υπόθεση που αναφέρεται στην εκτίμηση που κάνει ο ερευνητής αναφορικά με τη σχέση που υπάρχει μεταξύ των μεταβλητών που μελετά. Ουσιαστικά πρόκειται για την ερευνητική του υπόθεση. 10

12 Παράδειγμα Υπόθεσης ιπλής Κατεύθυνσης Εναλλακτική ή Πειραματική Υπόθεση (Η 1 ) Ο βαθμός αρέσκειας των συμμετεχόντων που ενημερώθηκαν γιατημηδιαμαρτυρίατηςκ. θα είναι διαφορετικός από το βαθμό αρέσκειας αυτών που ενημερώθηκαν για τη διαμαρτυρία της Κ. (τα δείγματα αντιπροσωπεύουν πληθυσμούς με διαφορετικό μέσο όρο) Μηδενική Υπόθεση (Η 0 ) Ο βαθμός αρέσκειας των συμμετεχόντων που ενημερώθηκαν για τη μη διαμαρτυρία της Κ. ΕΝ θα είναι διαφορετικός από το βαθμό αρέσκειας αυτών που ενημερώθηκαν για τη διαμαρτυρία της Κ. (τα δείγματα αντιπροσωπεύουν πληθυσμούς με τον ίδιο μέσο όρο*) 11

13 Είδη σφαλμάτων στον Έλεγχο των Υποθέσεων Σφάλμα Τύπου Ι Να απορρίψουμε τη μηδενική υπόθεση, ενώ αυτή είναι αληθινή. Π.χ. να δεχτούμε ότι δύο μέσοι όροι διαφέρουν ενώ στην πραγματικότητα δεν διαφέρουν. Συμβολίζεται με α. Σφάλμα Τύπου ΙΙ Να μην απορρίψουμε τη μηδενική υπόθεση, ενώ αυτή είναι λανθασμένη. Π.χ. να δεχτούμε ότι δύο μέσοι όροι δεν διαφέρουν, ενώ στην πραγματικότητα διαφέρουν. Συμβολίζεται με β. 12

14 Επίπεδο Σημαντικότητας - α Ο ερευνητής πρέπει να προκαθορίσει το μέγιστο όριο, τη μέγιστη πιθανότητα αποδοχής να έχει εμφανιστεί ένα αποτέλεσμα στην τύχη, με άλλα λόγια τη μέγιστη πιθανότητα αποδοχής διάπραξης Σφάλματος Τύπου Ι. Αυτή η πιθανότητα ονομάζεται «επίπεδο σημαντικότητας» και συμβολίζεται με α. Στις Κοινωνικές Επιστήμες συνήθως α=0,05 (5%). Σε 100 επαναλήψεις του πειράματος, μόνο σε 5 αναμένεται να ληφθεί λάθος απόφαση. Σε κάποιες περιπτώσεις α=0,01 (1%), α=0,

15 Στατιστικό Κριτήριο του Ελέγχου Για τη διεξαγωγή των ελέγχων υποθέσεων χρησιμοποιούνται κάποιοι μαθηματικοί τύποι, που καλούνται στατιστικά κριτήρια, με γνωστή κατανομή. Ο ερευνητής πρέπει να επιλέξει το κατάλληλο στατιστικό κριτήριο με βάση το οποίο θα αναλύσει τα δεδομένα του. Υπάρχουν διάφορα στατιστικά κριτήρια (t, F, X 2 ) τα οποία εφαρμόζονται ανάλογα με το είδος των μεταβλητών (ποιοτικές ποσοτικές) και εφόσον πληρούνται ορισμένες προϋποθέσεις (π.χ. κανονικότητα, ίσες διακυμάνσεις). 14

16 Παρατηρούμενο Επίπεδο Σημαντικότητας - p Τα στατιστικά πακέτα (π.χ. SPSS) υπολογίζουν την πιθανότητα ένα στατιστικό αποτέλεσμα τόσο μεγάλο ή μεγαλύτερο από το παρατηρούμενο να έχει προκύψει λόγω τυχαίων παραγόντων και όχι λόγω της σχέσης μεταξύ των δύο μεταβλητών. Η πιθανότητααυτήονομάζεται«παρατηρούμενο επίπεδο ή στάθμη σημαντικότητας» (p-value) των στατιστικών ελέγχων. Εάν το p>0,05 εχόμαστε την Η 0 και απορρίπτουμε την Η 1 Εάν το p 0,05 Απορρίπτουμε την Η 0 και δεχόμαστε την Η 1 15

17 Τι είδους στατιστικά θα υπολογίσω; Ερευνητικά Ερωτήματα 1) ιαφέρει ο βαθμός αρέσκειας των συμμετεχόντων για την Κ. ως προς τον τρόπο αντίδρασης της τελευταίας απέναντι στα φαινόμενα σεξισμού εις βάρος της; Βαθμός αρέσκειας: ΠΟΣΟΤΙΚΗ Τρόπος αντίδρασης: ΠΟΙΟΤΙΚΗ Άρα σύγκριση μέσων όρων σε ανεξάρτητα δείγματα. Κατάλληλος έλεγχος: t-έλεγχος για ανεξάρτητα δείγματα 16

18 Σύγκριση μέσων όρων - ανεξάρτητα δείγματα Analyze Compare Means Independent Samples t-test Αποτέλεσμα: Οι γυναίκες της ομάδας διαμαρτυρίας εκφράζουν μεγαλύτερο βαθμό αρέσκειας, κατά μέσο όρο, για την Κ. (Μ.Ο. = 5,79) σε σχέση με τις γυναίκες της ομάδας μη διαμαρτυρίας (Μ.Ο. = 5,31). Η διαφορά αυτή βρέθηκε στατιστικά σημαντική (t(127) = -2,458, p < 0.05). 17

19 Τι είδους στατιστικά θα υπολογίσω; Ερευνητικά Ερωτήματα 2) Υπάρχει σχέση ανάμεσα στο βαθμό αρέσκειας των συμμετεχόντων για την Κ. και στις αντιλήψεις τους για τα φαινόμενα σεξισμού στην κοινωνία; Βαθμός αρέσκειας: ΠΟΣΟΤΙΚΗ Αντιλήψεις για φαινόμενα σεξισμού: ΠΟΣΟΤΙΚΗ Άρα συσχέτιση υπολογισμός δείκτη συσχέτισης r του Pearson 18

20 Συσχέτιση (1) Analyze Correlation Bivariate Αποτέλεσμα: Η συσχέτιση ανάμεσα στις αντιλήψεις για την ύπαρξη διακρίσεων λόγω φύλου και βαθμού αρέσκειας για την Κ. βρέθηκε θετική και ίση με +0,091, αλλά μη στατιστικά σημαντική (p > 0.05) 19

21 Graphs Legacy Dialogs Scatter/Dot Συσχέτιση (2) 20

22 β) ιαφοροποιείται η σχέση αυτή ως προς τις δύο ομάδες τρόπου αντίδρασης; Συσχέτιση (3) Graphs Legacy Dialogs Scatter/Dot 21

23 Αποσπάσματα από Εμπειρικές Έρευνες 1. Οι μαθητές απέναντι στο μάθημα της Κοινωνιολογίας (Πηγή: Αυγή, 29/11/2009) -Τα κορίτσια (μ.ο.=59,11) εμφανίζουν θετικότερες στάσεις απέναντι στο μάθημα της Κοινωνιολογίας σε σχέση με τα αγόρια (μ.ο.=47,90) και η διαφορά αυτή είναι στατιστικά σημαντική (t=6,93, p<0,001) σε επίπεδο σημαντικότητας (ε.σ.) α =0,05. - Θετικότερες στάσεις απέναντι στο μάθημα της Κοινωνιολογίας εμφανίζουν οι μαθητές της θεωρητικής κατεύθυνσης (μ.ο.=59,23) σε σχέση με τους μαθητές της θετικής (μ.ο.=54,02) και τεχνολογικής κατεύθυνσης (μ.ο.=50,76). Οι διαφορές στις τιμές των μέσων όρων που παρατηρούνται είναι στατιστικά σημαντικές [F(2,566)=10,60, p<0,05] σε ε.σ. α=0,05. 22

24 Αποσπάσματα από Εμπειρικές Έρευνες 2. Παράγοντες που επηρεάζουν τη γλωσσική επάρκεια των μαθητών (Πηγή: Χατζησαββίδης, 1994) - Σε ό,τι αφορά την επίδραση του τόπου διαμονής στη γλωσσική επάρκεια των μαθητών, προέκυψε ότι οι μαθητές των οποίων οι γονείς κατάγονται από αστικά κέντρα και διέμειναν για πολλά χρόνια σ' αυτά, εμφανίζουν κάποια ελαφρά, όχι όμως στατιστικά σημαντική, υπεροχή έναντι όσων έζησαν πολλά χρόνια στην επαρχία και το εξωτερικό. 23

25 Αποσπάσματα από Εμπειρικές Έρευνες 3. ιερεύνηση παραγόντων που επηρεάζουν την ποιότητα γραφής μαθητών προσχολικής ηλικίας (Πηγή: Πτυχιακή Εργασία.Γ., 2010) - Οι υψηλές επιδόσεις στη δοκιμασία σχεδιασμού των γραμμάτων συνοδεύονται από υψηλές επιδόσεις στη δοκιμασία της ποιότητας γραφής (r=0,426). Η συσχέτιση αυτή βρέθηκε στατιστικά σημαντική σε ε.σ. α =0,01(p = 0,002). - Ο τρόπος λαβής του μολυβιού δεν επηρεάζει την ποιότητα γραφής σε ε.σ. α=0,05 [Χ 2 =1,927, p=0,585]. Τα συμπεράσματα των τριών ερευνών βασίζονται σε ελέγχους υποθέσεων. 24

26 Επίλογος Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή από πλευράς του ερευνητή κατά την χρήση των στατιστικών ελέγχων. Η μόνη βεβαιότητα που μπορεί να έχει ο ερευνητής είναι η σχετικότητα των συμπερασμάτων του και η μεγάλη πιθανότητα να είναι λανθασμένα. «Ο ερευνητής μπορεί ανά πάσα στιγμή να πάρει τη θέση του Χριστόφορου Κολόμβου, οοποίοςμετην κατάλληλη μέθοδο αλλά λανθασμένο συλλογισμό έφτασε σε μια ήπειρο άλλη από αυτή που ήθελε αλλά η μόνη στην οποία μπορούσε να πάει, λάθος που δεν έμαθε ποτέ ότι διέπραξε». #end 25 Μενεξές (2002)

27 Επίλογος Christopher Columbus ( ) Ronald Fisher ( ) 26