Keaveney Arthur,, 2001, Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Περίληψη : Ρωμαίος στρατηγός και πολιτικός. Υπήρξε διοικητής της Κιλικίας και της Ασίας, καθώς και του Πόντου και της Βιθυνίας. Το 59 π.χ. αποσύρθηκε από κάθε πολιτική δραστηριότητα. Άλλα Ονόματα Λεύκιος Λικίνιος Τόπος και Χρόνος Γέννησης 118 ή 117 π.χ. Τόπος και Χρόνος Θανάτου μέσα Δεκεμβρίου 57 / μέσα Ιανουαρίου 56 π.χ. Κύρια Ιδιότητα Ρωμαίος στρατηγός και πολιτικός 1. Γέννηση Οικογένεια Εκπαίδευση Ο Λεύκιος Λικίνιος γεννήθηκε το 118 ή το 117 π.χ. από οικογένεια πληβείων. Ο πρώτος γνωστός πρόγονός του ήταν ο Λεύκιος Λικίνιος, ο οποίος υπήρξε αγορανόμος το 202 π.χ. Ο παππούς του, ο Λεύκος Λικίνιος, ήταν το πρώτο μέλος της οικογένειας που κατέλαβε το αξίωμα της υπατείας (151 π.χ.), προσδίδοντας έτσι τίτλο ευγενείας στην οικογένεια απέκτησε όμως κακή φήμη εξαιτίας του πολέμου που διεξήγαγε στην Ισπανία. Ο γιος του, ο Λεύκος Λικίνιος, υπήρξε πραίτορας το 104 π.χ. και είχε κι αυτός κακή φήμη εξαιτίας της συμμετοχής του στο Β Σικελικό πόλεμο των σκλάβων. Στα νεανικά του χρόνια, ο αφιέρωσε κάποιο χρόνο στη δικανική ρητορεία, αλλά απώτερος στόχος του ήταν η στρατιωτική σταδιοδρομία. 2. Προσωπική και οικογενειακή ζωή Μεταξύ 76 και 74 π.χ. ο παντρεύτηκε την Κλαυδία, από την οικογένεια των Claudii Pulchri. Ο γάμος δεν υπήρξε ευτυχής και κατέληξε σε διαζύγιο λόγω αιμομιξίας από πλευράς της συζύγου. Ο δεύτερος γάμος του (τη δεκαετία του 60 π.χ.) με τη Σερβίλια, ανιψιά του Κάτωνα, ήταν εξίσου ατυχής και κατέληξε και αυτός σε διαζύγιο. 3. Σταδιοδρομία Ο ξεκίνησε τη θητεία του το 89 π.χ. ως ανώτατος στρατιωτικός διοικητής κατά τη διάρκεια του εμφύλιου πολέμου. Την επόμενη χρονιά (88 π.χ.) έγινε ταμίας του Σύλλα και υπήρξε ο μόνος στρατιωτικός που δεν τον εγκατέλειψε όταν έκανε επίθεση εναντίον της Ρώμης. Στη συνέχεια, οι δυο τους ξεκίνησαν τον Α Μιθριδατικό πόλεμο. Αρχικά, ο ήταν αρμόδιος για τα οικονομικά αλλά, στη συνέχεια, εστάλη στην Αφρική και τη Μικρά Ασία προκειμένου να συγκροτήσει στόλο για το Σύλλα (86-85 π.χ.). Όταν ο Σύλλας έφυγε για τη Ρώμη το 84 π.χ., ο παρέμεινε στην Ασία ως ταμίας του διαδόχου του Σύλλα, του Λικίνιου Μουρήνα. Κύριο καθήκον του Λούκουλλου ήταν η είσπραξη της αποζημίωσης που είχε επιβάλει ο Σύλλας στους Ασιάτες ως τιμωρία, επειδή είχαν πάρει το μέρος του Μιθριδάτη ΣΤ. Όταν επέστρεψε στη Ρώμη, ο έγινε αγορανόμος για τη χρονιά 79 π.χ. Τον αμέσως επόμενο χρόνο έγινε πραίτορας, κάτι που αποτελούσε ξεχωριστή τιμή, γιατί κανονικά έπρεπε να περάσουν δύο χρόνια ανάμεσα στα αξιώματα. Ακολούθησαν τα αξιώματα του διοικητή της Αφρικής και του υπάτου το έτος 74 π.χ. Δημιουργήθηκε στις 21/7/2017 Σελίδα 1/5
Keaveney Arthur,, 2001, Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Η χρονιά κατά την οποία ο ήταν ύπατος σήμανε και την έναρξη του Γ Μιθριδατικού πολέμου. Μέσω επιδέξιων πολιτικών χειρισμών, ο κατέλαβε τις επαρχίες της Ασίας και της Κιλικίας και μαζί με αυτές ανέλαβε στην ουσία τον αγώνα κατά του βασιλιά. Μόλις έφτασε στην Ασία, πρώτη του ενέργεια ήταν να ελευθερώσει το συνεργάτη του Μάρκο Αυρήλιο Κόττα (ύπατος το 74 π.χ.), που είχε συλληφθεί και φυλακιστεί από το Μιθριδάτη ΣΤ κατά τη διάρκεια μιας πολιορκίας στη Χαλκηδόνα της Βιθυνίας. Στη συνέχεια ο βασιλιάς πολιόρκησε την Κύζικο αλλά με τη σειρά του πολιορκήθηκε από το Λούκουλλο, ο οποίος τον έτρεψε σε φυγή το 73 π.χ. Τα εναπομείναντα ποντιακά φρούρια εξαλείφθηκαν από την Ασία και η επιρροή του ποντιακού ναυτικού στο Αιγαίο διασπάστηκε. Ακολούθησε η εισβολή στο Βασίλειο του Πόντου. Το 72 π.χ. ήταν χρονιά καταδίωξης του Μιθριδάτη και, παρόλο που ο κατάφερε να τον νικήσει στα Κάβειρα του Πόντου, ο βασιλιάς διέφυγε βρίσκοντας καταφύγιο το 71 π.χ. στο γαμπρό του Τιγράνη Α της Αρμενίας. Κατά τη μεγαλύτερη διάρκεια του 70 π.χ. ο ήταν διοικητής της Ασίας. Επέβαλε φόρους προκειμένου να μαζέψει χρήματα για την άμυνα της επαρχίας, αλλά κυρίως προέβη σε ορισμένες ενέργειες με σκοπό την ανακούφιση των πόλεων από τα χρέη. Για να αντεπεξέλθουν στις οικονομικές κυρώσεις που τους είχε επιβάλει ο Σύλλας, οι πόλεις αυτές είχαν επιβαρυνθεί με μεγάλα δάνεια και τώρα όφειλαν χρήματα στους Ρωμαίους φοροεισπράκτορες. Τα μέτρα που έλαβε ο ήταν σωτήρια και το χρέος αποσβέστηκε μέσα σε τέσσερα χρόνια. Το 69, επειδή ο Τιγράνης δεν παραδινόταν στο Μιθριδάτη, ο εισέβαλε στην Αρμενία και κατέστρεψε την πρωτεύουσά της Τιγρανοκέρτα (Sivan). Η επόμενη χρονιά σήμανε την αρχή της πτώσης του Λούκουλλου. Οι μεταρρυθμίσεις του στην Ασία είχαν αποξενώσει τους φοροεισπράκτορες και τώρα αυτοί προσπαθούσαν με τεχνάσματα να αποσπάσουν την Ασία και την Κιλικία από τη σφαίρα εξουσίας του. 1 Ωστόσο, ο δεν εγκατέλειψε τις προσπάθειές του στην Αρμενία μόνο και μόνο για να δει τις επιτυχίες του Μιθριδάτη να επανέρχονται και ανταρσίες να εκδηλώνονται μέσα στο ίδιο του το στράτευμα, το οποίο αποστρεφόταν τις μακρόχρονες εκστρατείες. Ο Μιθριδάτης νίκησε τον απεσταλμένο του Λούκουλλου στη Ζέλα το 67 π.χ. και τον παρέδωσε στον Α. Glaibro βασιζόμενος στη lex Gabinia. Το 67 π.χ. ακολούθησε γενικευμένη ανταρσία και, συγχρόνως, ο έχασε τις εναπομείνασες επαρχίες, τη Βιθυνία και τον Πόντο. Τέλος, εξαιτίας της lex Manilia του 66 π.χ. έχασε την εξουσία του, η οποία παραδόθηκε στον Πομπήιο. Ο πέρασε τα επόμενα τρία χρόνια (66-63 π.χ.) έξω από τη Ρώμη αναμένοντας ένα θρίαμβο, τον οποίο του στέρησαν οι δολοπλοκίες ενός ανώτατου διοικητή. Αυτή η περίοδος ανάπαυλας φαίνεται πως τον οδήγησε σε ριζική αναθεώρηση της κατάστασής του. 4. Ιδεολογία Από την αρχή της σταδιοδρομίας του, ο θα μπορούσε να περιγραφεί ως οπαδός του Σύλλα. Υπήρξε θερμός υποστηρικτής του συστήματος που καθιέρωσε ο δικτάτορας. Αυτό αποτελούσε τον πυρήνα των πολιτικών του πεποιθήσεων. Μέχρι εκείνη τη στιγμή όμως το σύστημα του Σύλλα είχε αποτύχει. Το γεγονός αυτό, μαζί με την προσωπική του απραξία, έκαναν το Λούκουλλο να αποφασίσει να μειώσει την ανάμειξή του στην πολιτική. 2 Εξακολουθούσε πάντως να κάνει σημαντικές παρεμβάσεις, όπως, για παράδειγμα, το 60 π.χ., όταν βοήθησε να εμποδιστεί η επικύρωση των διευθετήσεων του Πομπήιου στην Ανατολή, ή όταν το 59 π.χ. αποπειράθηκε αποτυχημένα να εμποδίσει το νομοθετικό πρόγραμμα του Ιούλιου Καίσαρα. Ωστόσο, ένα αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα το αφιέρωσε στην κατασκευή και πλουσιοπάροχη διακόσμηση μιας σειράς από βίλες, όπου λέγεται ότι επιδιδόταν σε δαψιλή γεύματα. 3 5. Θάνατος Πέθανε κάπου μεταξύ Δεκεμβρίου 57 και Ιανουαρίου 56 π.χ., πιθανώς από τη νόσο του Αλτσχάιμερ. 6. Εκτίμηση και κρίσεις Οι σύγχρονοι του Λούκουλλου τον θεωρούσαν καλό στρατιωτικό, ο οποίος αργότερα στη ζωή του έγινε ένας παχύσαρκος Δημιουργήθηκε στις 21/7/2017 Σελίδα 2/5
Keaveney Arthur,, 2001, Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος έκφυλος, που σπαταλούσε το χρόνο του οκνηρά και σε άσκοπες ασχολίες. Άπαξ και καθιερώθηκε αυτή η άποψη για το Λούκουλλο, επικράτησε σε ολόκληρη την Αρχαιότητα. Έτσι η προσωπικότητα του Λούκουλλου έμεινε στη σκιά, καθώς συγκρίθηκε με φυσιογνωμίες όπως ο Καίσαρας και ο Πομπήιος. Και στη σημερινή εποχή, η αναφορά στο Λούκουλλο έχει υποτιμητική χροιά, καθώς το όνομά του έχει συνδεθεί με την τροφή και είναι γνωστό από την έκφραση «λουκούλλεια γεύματα». Η πιο σύγχρονη ιστορική σχολή αντιμετωπίζει με μεγαλύτερη ευμένεια το Λούκουλλο και βλέπει στην οικοδομική του δραστηριότητα το αποτέλεσμα μιας αυθεντικής αισθητικής ορμής. Σε γενικές γραμμές, η ετυμηγορία για το Λούκουλλο δεν είναι ξεκάθαρη. Αναμφισβήτητα υπήρξε ικανός στρατηγός, ο οποίος παρ όλα αυτά, απέτυχε να φέρει εις πέρας την πιο σημαντική του εκστρατεία. Επίσης, ως πολιτικός δεν κατάφερε να υπερασπιστεί το σύνταγμα του Σύλλα και επέλεξε να διαδραματίσει δευτερεύοντα ρόλο στην πολιτική ζωή της εποχής του. 1. Σύμφωνα με τον Kallet-Μarx, τα δημόσια παράπονα εναντίον του Λούκουλλου αφορούσαν την άσκοπη παράταση του πολέμου, προκειμένου να ικανοποιήσει την προσωπική του απληστία για εξουσία και λάφυρα. Επιπλέον, ισχυρίζεται ότι κάνοντας την Κιλικία υπατική, η σύγκλητος δεν είχε σκοπό να στερήσει από το Λούκουλλο την εξουσία που κατείχε, αλλά να παράσχει πιο σταθερή διαχείριση στην επαρχία, εφόσον ο ήταν στην Αρμενία. Βλ. Kallet-Marx, R., Hegemony to Empire. The Development of the Roman Imperium in the East from 148 to 62 B.C. (Hellenistic Culture and Society 15, Berkeley, 1995), σελ. 313-315 και Keaveney, A., Lucullus - a Life (London 1992), σελ. 120-122. 2. Hillman, T.P., When did Lucullus retire?, Historia 42 (1993), σελ. 211-228. 3. Broise, H. Jolivet, V., Recherches sur les jardins de Lucullus, in L Urbs. Espace urbain et histoire. 1er s. av. J. C. - 3em s. ap. J. C., Actes du colloque International, Rome, 8-12 Μai 1985 (Rome 1987), σελ. 747-761 Kaster, G., Die Gärten des Lucullus. Entwicklung und Bedeutung der Bebauung des Pincio - Hügels in Rom (Diss. Technische Universitaet Muenchen 1974) Jolivet, V. Broise, H., Des jardins de Lucullus au Palais des Pincii. Recherches de l Ecole francaise de Rome sur le versant occidental du Pincio, RA (1994), σελ. 188-198. Βιβλιογραφία : Kallet-Marx R., Hegemony to Empire. The Development of the Roman Imperium in the East from 148 to 62 B.C., Berkeley 1995, Hellenistic Culture and Society 15 Keaveney A.C., Lucullus. A Life, London New York 1992 Gruen E.S., The Last Generation of the Roman Republic, California 1974 Antonelli G., Lucullo, Rome 1989 Appian, Roman History: The Mithridatic Wars 2, H. White (ed.), The Mithridatic Wars, The Loeb Classical Library, London New York 1912 Ballesteros-Pastor L., "La relación de Lúculo con los Partos durante la tercera guerra mithridática", Blázquez, J.M. (ed.), Aspectos de la Sociedad Romana del Bajo imperio en las cartas de San Jeronimo. Homenaje al Profesor Presedo, Sevilla 1994, Filosofia y Letras, 121-129 Cicero, Academica, Rackham H. (ed.), The Loeb Classical Library, London Cambridge, Massachusetts 1956 Eckhardt K., "Die armeinischen Feldzüge des Lukullus I", Klio, 9, 1909, 400-412 Eckhardt K., "Die armeinischen Feldzüge des Lukullus II, III", Klio, 10, 1910, 72-115, 192-231 Δημιουργήθηκε στις 21/7/2017 Σελίδα 3/5
Keaveney Arthur,, 2001, Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Hillman T.P., "The alleged inimicitiae of Pompeius and Lucullus 78-74", CPh, 86, 1991, 315-318 Hillman T.P., "Hodie apud Lucullum Pompeius cenat. Neglected history at Plutarch, Lucullus 41.4-7", Deroux, C. (ed.), Studies in Latin Literature and Roman History 7, Brussels 1994, 190-201 Jolivet V., "Xerxes Togatus: Lucullus en Campanie", MEFRA, 99.2, 1987, 875-904 Gelzer Μ., "Lucius Licinius Lucullus", RE 8.1, 376-414 Tatum W.J., "Lucullus and Clodius at Nisibis. Plutarch, Lucullus 33-34", Athenaeum, 79, 1991, 569-579 Van Ooteghem J., Lucius Licinius Lucullus, Brussels 1959 Hillman T.P., "When did Lucullus retire?", Historia, 42, 1993, 211-228 Kaster G., Die Gärten des Lucullus. Entwicklung und Bedeutung der Bebauung des Pincio - Hügels in Rom, München (Diss. Technische Universitä) 1974 Jolivet V., Broise H, "Des jardins de Lucullus au Palais des Pincii. Recherches de l Ecole francaise de Rome sur le versant occidental du Pincio", RA, 1994, 188-198 Jolivet V., Broise H, "Recherches sur les jardins de Lucullus, in L Urbs. Espace urbain et histoire. 1er s. av. J. C. - 3em s. ap. J. C.,", Actes du colloque International, Rome, 8-12 Μai 1985, Rome 1987, 747-761 Δικτυογραφία : Plutarch Life of Lucullus http://penelope.uchicago.edu/thayer/e/roman/texts/plutarch/lives/lucullus*.html Γλωσσάριo : lex Gabinia Νόμος που πέρασε το 67 π.χ. στη Ρώμη από τον τριβούνο Άουλο Γαβίνιο και έδινε υπερεξουσίες στον Πομπήιο. lex Manilia Νόμος που έγινε δεκτός το 66 π.χ. στη Ρώμη με πρωτοβουλία του Γάιου Μανίλιου. Σύμφωνα με το νόμο αυτό, ο Πομπήιος, αντί του Λούκουλλου, αναλάμβανε την ηγεσία του πολέμου κατά του Μιθριδάτη. αγορανόμος, ο Υπάλληλος της πόλης υπεύθυνος για την επιτήρηση της αγοράς και την ισορρόπηση στις τιμές των τροφίμων. θρίαμβος, ο Οργάνωση πανηγυρικών εκδηλώσεων στην Κωνσταντινούπολη, προκειμένου να εορταστεί η επιστροφή του αυτοκράτορα (ή κάποιου στρατηγού) ύστερα από μια νικηφόρα εκστρατεία. Στο πλαίσιό τους πραγματοποιούνταν παρελάσεις στρατευμάτων με επικεφαλής τον αυτοκράτορα και τους στρατηγούς του, συνοδεία των αιχμαλώτων και λαφύρων που έφερναν μαζί τους από τις κατακτημένες περιοχές, καθώς και ιππικοί αγώνες στον Ιππόδρομο. Ο λαός της πρωτεύουσας (κυρίως οι Δήμοι) συμμετείχαν συνήθως μαζικά και ένθερμα στις εορταστικές εκδηλώσεις. πραίτωρ, ο (praetor) Πολιτικός και δικαστικός αξιωματούχος κατά τους τελευταίους χρόνους της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Το αξίωμα του πραίτορα ήταν ενεργό κατά διαστήματα και την Πρωτοβυζαντινή περίοδο. Εμφανίστηκε πάλι στα μέσα του 9ου αιώνα και δήλωνε τον αξιωματούχο διοικητικής ενότητας της αυτοκρατορίας. Ιεραρχικά τοποθετείται κάτω από το αξίωμα του στρατηγού του θέματος. Στο τέλος του 10ου αιώνα εμφανίζεται ως συνώνυμο του κριτή και προσδιορίζει τον πολιτικό διοικητή. Το αξίωμα του πραίτορα άρχισε να φθίνει μετά το 1204. ύπατος, ο (consul) Αξιωματούχος του ρωμαϊκού κράτους. Την περίοδο της Δημοκρατίας ήταν το ανώτατο πολιτικό και στρατιωτικό αξίωμα της πολιτείας, ενώ κάθε χρόνο εκλέγονταν δύο ύπατοι. Το υπατικό αξίωμα επιβίωσε και στην Αυτοκρατορική περίοδο με τιμητικό πλέον χαρακτήρα, καθώς και στην Πρώιμη Βυζαντινή περίοδο. Μετά τον 6ο αιώνα η θέση του υπάτου στη βυζαντινή αυλική ιεραρχία ήταν χαμηλή, μόλις ανώτερη του σπαθαρίου, αλλά το 10ο Δημιουργήθηκε στις 21/7/2017 Σελίδα 4/5
Keaveney Arthur,, 2001, Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος αιώνα εμφανίζεται και πάλι ως αξίωμα, πιθανώς με δικαστικές αρμοδιότητες. Ο τίτλος του υπάτου παύει να χρησιμοποιείται μετά το 12ο αιώνα. Πηγές Πλούταρχος, Λούκουλλος Χρονολόγιο 118 π.χ. (ή 117 π.χ.): Γέννηση Λούκουλλου 89 π.χ.: Ανώτατος στρατιωτικός διοικητής 88 80 π.χ.: Ταμίας 79 π.χ.: Αγορανόμος 78 π.χ.: Πραίτορας 77 π.χ.: Διοικητής Αφρικής 74 π.χ.: Ύπατος, διοικητής Κιλικίας 74 67 π.χ.: Πόλεμος εναντίον του Μιθριδάτη ΣΤ και κυριαρχία των ρωμαϊκών επαρχιών της Κιλικίας, της Ασίας, του Πόντου και της Βιθυνίας 66 π.χ.: Επιστροφή στη Ρώμη 63 59 π.χ.: Περιορισμένη πολιτική δραστηριότητα στη Ρώμη 59 π.χ.: Αποσύρεται από κάθε πολιτική δραστηριότητα 57 π.χ. (μέσα Δεκεμβρίου) 56 π.χ. (μέσα Ιανουαρίου): Θάνατος Λούκουλλου Δημιουργήθηκε στις 21/7/2017 Σελίδα 5/5