Θέμα: Οι ελληνικές τράπεζες στα Βαλκάνια Επιβλέπων Καθηγητής: Β. Χουλιάρας

Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Σερρών Σχολή Διοίκησης και Οικονομίας Τμήμα Λογιστικής Θέμα: Οι ελληνικές τράπεζες στα Βαλκάνια Επιβλέπων Καθηγητής: Β. Χουλιάρας Ταχματζίδου Σοφία Ακαδημαϊκό έτος 2009 2010

Οι ελληνικές τράπεζες στα Βαλκάνια 2 Περιεχόμενα σελ. Πρόλογος...4 1. Εισαγωγή..5 2. Η διείσδυση των ελληνικών τραπεζών στις χώρες των Βαλκανίων...9 2.1 Οι οικονομικές συνθήκες...9 2.2 Η πορεία των ελληνικών τραπεζών...11 2.3 Οι προοπτικές εξέλιξης έως το 2008...14 3. Η πορεία των ελληνικών θυγατρικών στις βαλκανικές χώρες και τα αποτελέσματα της...16 3.1 Οι θυγατρικές των ελληνικών τραπεζών...16 3.2 Το ανταγωνιστικό κλίμα και οι στρατηγικές χειρισμού που υιοθετήθηκαν από τις θυγατρικές...20 3.3 Τα θετικά αποτελέσματα για τις ελληνικές θυγατρικές...22 3.4 Οι ισολογισμοί απο το 2004 έως το 2008...23 3.4.1 Ισολογισμοί...23 3.4.2 Δεδομένα...23 3.4.3 Συμπεράσματα...25 3.5 Προβλέψεις και χορηγήσεις...26 4. Παγκόσμια οικονομική κρίση...27 4.1 Η οικονομική κρίση πλήττει τις χώρες των Βαλκανίων...27 4.2 Τα πιθανά σενάρια για το 2009...27

Οι ελληνικές τράπεζες στα Βαλκάνια 3 5. Η «επόμενη μέρα» της κρίσης για τις ελληνικές θυγατρικές...33 6. Το δίλημμα στήριξης της οικονομίας στα Βαλκάνια...35 6.1 Γενικά...35 6.2 Ποιοι τάσσονται υπέρ της στήριξης...36 6.3 Οι ελληνικές τράπεζες αποφασίζουν τη στήριξη των Βαλκανίων...37 7. Η στάση των βαλκανικών χωρών απέναντι στην κρίση Ποιοι και πώς τις στηρίζουν...38 8. Οι προοπτικές για τη νέα δεκαετία...40 9. Επίλογος...42 10. Ευχαριστίες...43 11. Βιβλιογραφία...44 12. Παράρτημα...46

Οι ελληνικές τράπεζες στα Βαλκάνια 4 Πρόλογος Αρχικά, η παρούσα εργασία αποτελεί ένα εγχείρημα παρουσίασης της οικονομικής δραστηριότητας των ελληνικών τραπεζών στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων. Προκειμένου η εν λόγω παρουσίαση να καταστεί όσον το δυνατόν περισσότερο ολοκληρωμένη ώστε να δίνει μια σαφή εικόνα της διαμόρφωσης του οικονομικού πεδίου των βαλκανικών χωρών, θεωρείται απαραίτητο να αναφερθούμε αφενός στις οικονομικές συνθήκες και στις προοπτικές τους, και αφετέρου στον τρόπο με τον οποίο αξιοποιήθηκαν από τις ελληνικές τράπεζες. Επιπροσθέτως, κρίνεται ιδιαίτερα σημαντικό να αποδοθεί η θέση της Ευρωπαικής Ένωσης για την οικονομική δραστηριότητα στις Βαλκανικές χώρες και σε ποιο βαθμό οι τελευταίες εναρμονίζονται με τα πρότυπα της. Τέλος, ένα άλλο πεδίο που θεωρείται αναγκαίο να σκιαγραφηθεί είναι αυτό της οικονομικής κρίσης, και ειδικότερα οι επιρροές της και οι τρόποι ανάκαμψης στο συγκεκριμένο πλαίσιο.

Οι ελληνικές τράπεζες στα Βαλκάνια 5 1. Εισαγωγή Αρχικά, η σταδιακή προσαρμογή των χωρών της Νοτιοανατολικής Ευρώπης σε συνθήκες ελεύθερης οικονομίας, η συνέχιση των διαρθρωτικών αλλαγών, τα εκτενή προγράμματα ιδιωτικοποιήσεων και οι προοπτικές οικονομικής ανάπτυξης αποτέλεσαν ουσιαστικά στοιχεία για την προσέλκυση των ελληνικών και άλλων ευρωπαϊκών τραπεζών στην περιοχή. Η διεθνοποίηση των ελληνικών τραπεζών, κυρίως στο χώρο των Βαλκανίων, παρατηρείται κατά την δεύτερη περίοδο δραστηριοποίησης του ελληνικού τραπεζικού συστήματος, η οποία χρονολογικά βρίσκεται μετά το 1986, και προέκυψε ως αποτέλεσμα της σταδιακής σύγκλισης του ελληνικού τραπεζικού συστήματος και της οικονομίας προς τα πρότυπα των πιο ανεπτυγμένων ευρωπαϊκών χωρών. Με αυτό τον τρόπο, οι ελληνικές τράπεζες εκφράζουν την δυναμική τους παρουσία στο χώρο αυτό, κάνοντας άμεσες επενδύσεις, μεταφορά τεχνολογίας και εξαγωγή προϊόντων με στόχο τη δημιουργία και την επέκταση του μεριδίου αγοράς. Έτσι, ο τραπεζικός τομέας αποκτά πια μορφή και χαρακτηριστικά, και δέχεται επιδράσεις που προσδιορίζονται από τις διεθνείς τάσεις εξέλιξης των χρηματοδοτικών συστημάτων με την επέκταση και σε άλλες χώρες. Ο διευθύνων σύμβουλος της Alpha Bank, Δημήτρης Μαντζούνης, σε αναφορά του στο ενημερωτικό δελτίο της Ένωσης Ελληνικών Τραπεζών, αναφέρει πως, παρόλο που οι επενδύσεις δεν έχουν αποφέρει τις αναμενόμενες αποδόσεις, τα κέρδη των ελληνικών τραπεζών από τις εργασίες τους στην περιοχή των Βαλκανίων ανήλθαν κατά το 2004 σε 130 εκατ. ευρώ, από 70 εκατ. ευρώ που ήταν το 2003, σημειώνοντας αύξηση 86%. Ενδεικτικά, το Μάρτιο του 2006, οι πέντε μεγαλύτερες ελληνικές τράπεζες, είχαν επενδύσει πάνω από 2 δις ευρώ στη ΝΑ Ευρώπη, διαθέτοντας δίκτυο 950 περίπου καταστημάτων με 16,000 υπαλλήλους, και μερίδιο μεγαλύτερο του 16% της τραπεζικής αγοράς στις χώρες της περιοχής. Τον Μάρτιο του 2008, το μερίδιο αυτό κατάφεραν να το ανεβάσουν στο 20%, σημειώνοντας σημαντική αύξηση. 1 Η ελληνική τραπεζική παρουσία στο εξωτερικό παλαιότερα περιοριζόταν στην εξυπηρέτηση της ελληνικής διασποράς στην Β.Αμεριική, Ν.Αφρική, Γερμανία και στα διεθνή κέντρα στο Λονδίνο και στο Παρίσι. Όπως και στις περισσότερο αναπτυγμένες χώρες της Ευρώπης και της Β.Αμερικής, η διεθνοποίηση που παρατηρείται σήμερα και στην χώρα μας, αντικατοπτρίζει το δυναμισμό του 1 26/09/2009, http://stocks.pathfinder.gr/news/167835.html

Οι ελληνικές τράπεζες στα Βαλκάνια 6 εθνικού παραγωγικού συστήματος, που εκφράζεται με την ικανότητά του να διεισδύει στις ξένες αγορές μέσω άμεσων επενδύσεων. Οι ελληνικές τράπεζες ακολουθώντας την επέκταση της ελληνικής βιομηχανίας, ίδρυσαν τράπεζες στην Ρουμανία, την Μολδαβία, την Αλβανία, την Γεωργία κλπ, απέκτησαν συμμετοχή στο κεφάλαιο τραπεζών που ήδη λειτουργούσαν (Βουλγαρία) ή ίδρυσαν καταστήματα και γραφεία αντιπροσωπείας όπως στη Βουλγαρία, στη Ρουμανία και στην Αλβανία. Επικεντρώνοντας την προσοχή μας στα Βαλκάνια, τα τελευταία θεωρούνται ενιαίος οικονομικός χώρος και η επέκτασή τους σε αυτά έχει ως στόχο τη βελτίωση της κερδοφορίας τους. Ο αριθμός των επιχειρήσεων που διαθέτουν στα Βαλκάνια κέντρα διανομής, παραγωγικές εγκαταστάσεις, θυγατρικές εταιρίες κλπ είναι σημαντικός, γι αυτό και οι τράπεζες είναι αναγκασμένες να παρακολουθούν τους πελάτες τους έχοντας επίγνωση του πιστωτικού κινδύνου στην Ελλάδα. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης δραστηριοποιούνται περίπου 8,000 ελληνικές εταιρείες, αριθμός που αντιστοιχεί, κατά προσέγγιση, στο 27% των ελληνικών εξαγωγών. Τα αποτελέσματα τώρα των τραπεζών, μετά από λίγα χρόνια παρουσίας στα Βαλκάνια είναι ότι τα μερίδια αγοράς τους (ως ποσοστό του συνόλου του ενεργητικού) ανά χώρα να έχουν φθάσει στη Ρουμανία το 14,3%, στη Σερβία το 16,3%, στη Βουλγαρία το 28,3%, στην Αλβανία το 32% και στην Τουρκία το 3,5%. Το 2006 τα κέρδη από αυτές τις χώρες αποτελούσαν το 6,6% των συνολικών κερδών, αν δεν ληφθεί υπ όψη και η τουρκική Finansbank το ποσοστό ανέρχεται σε 15,2%. Αναλυτικότερα, η Τράπεζα Πειραιώς με 176 καταστήματα ενισχύει την κερδοφορία της με 14%, η Εθνική Τράπεζα πριν την εξαγορά της Finansbank προσποριζόταν το 10% των εσόδων, η Eurobank 12,8% των λειτουργικών εσόδων και η Πειραιώς το 13% των καθαρών κερδών. Το 2007 τα τέσσερα μεγάλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα (Εθνική, Eurobank, Alpha Bank, Πειραιώς) έβγαλαν καθαρά κέρδη 1 δις ευρώ και έσοδα που ξεπερνούν οριακά τα 2 δις ευρώ από τις χώρες της Νέας Ευρώπης. Τα κέρδη τους τριπλασιάστηκαν μέσα σε ένα χρόνο, όταν στο σύνολο των δραστηριοτήτων τους, εντός και εκτός Ελλάδος, τα καθαρά κέρδη υπολογίζονται στα 5,5 δις ευρώ αυξημένα κατά 72% σε σχέση με το 2006. Τα 1,7 δις ευρώ είναι μόνο από τον όμιλο της Εθνικής Τράπεζας που απορρόφησε τα πρώτα ετήσια κέρδη της Finansbank από την Τουρκία (450 εκατ. ευρώ). 2 Αυτά τα αποτελέσματα της εξωστρέφειας του ελληνικού τραπεζικού συστήματος, δεν διαφέρουν από αυτά των μεγάλων τραπεζών δεδομένου ότι το 40% των κερδών των τραπεζών των αναπτυγμένων χωρών προέρχεται από το εξωτερικό. Τα 2 27/09/2009, http://www.sek ist.gr/sak/papers/67/sak67/textf.htm

Οι ελληνικές τράπεζες στα Βαλκάνια 7 περιθώρια ανάπτυξης του τραπεζικού κλάδου είναι ιδιαίτερα υψηλά καθώς το σύνολο του ενεργητικού όλων των τραπεζών μόλις που ξεπερνά τα 36 δις ευρώ, την στιγμή που στην Ελλάδα, το σύνολο του ενεργητικού του τραπεζικού συστήματος υπερβαίνει τα 260 δις ευρώ, όπως επισημαίνεται στην σχετική αναφορά του ενημερωτικού δελτίου της Ένωσης Ελληνικών Τραπεζών. 3 Ακόμη, η περαιτέρω ανάπτυξη του τραπεζικού κλάδου ενθαρρύνεται και από το γεγονός ότι οι χρηματοδοτήσεις προς το ΑΕΠ στα Βαλκάνια είναι 25%, στην Ελλάδα είναι 77% και στην Ευρωζώνη 114%. Στα επόμενα χρόνια, οι χρηματοδοτήσεις προς ιδιώτες και επιχειρήσεις στις πέντε βαλκανικές χώρες, εκτιμάται ότι θα συνεχίσουν να αυξάνονται με ετήσιο ρυθμό άνω του 25%. Οι χρηματοδοτήσεις προς ιδιώτες εμφανίζουν ακόμη μεγαλύτερα περιθώρια ανάπτυξης αφού ως ποσοστό του ΑΕΠ σε καμία χώρα δεν ξεπερνά το 12%, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στην Ελλάδα είναι 33% και στην Ευρωζώνη 56%, με αποτέλεσμα να υπάρχουν μεγάλα περιθώρια ανάπτυξης των εργασιών των τραπεζών στις χώρες των Βαλκανίων. 4 Ένα θέμα που δεν πρέπει να παραληφθεί, είναι αυτό του ονόματος των ελληνικών τραπεζών στα Βαλκάνια. Πιο συγκεκριμένα, αναδύθηκε το δίλημμα διατήρησης ή όχι του ονόματος της τράπεζας όπως συνανατάται στην Ελλάδα. Στην πρώτη περίπτωση, ήταν πιθανό μέσω της ελληνικής ονομασίας, η τράπεζα να διατηρεί το κύρος και την ισχύ της, ενώ αντιθέτως στην περίπτωση της μετονομασίας, το νέο όνομα θα έπρεπε να εναρμονιστεί με τις νόρμες και πρότυπα των Βαλκανίων. Όπως, διαφαίνεται από τα παραπάνω, παρά τις δυνατότητες επιτυχούς εξόδου από το δίλημμα, η λήψη απόφασης δεν ήταν προφανης. 5 Συνοψίζοντας, ο χρηματοπιστωτικός τομέας στην Νοτιοανατολική Ευρώπη είναι γενικώς υγιής. Οι τράπεζες δραστηριοποιούνται σε ένα γενικά ευνοϊκό επιχειρηματικό κλίμα, με ανερχόμενη τη συνολική μακροοικονομική δραστηριότητα και σε συνθήκες και προοπτικές ανερχόμενης κερδοφορίας. Η πιστωτική επέκταση, ιδίως προς τα νοικοκυριά, είναι ισχυρή σε όλες τις χώρες της περιοχής, με ρυθμούς ανόδου σημαντικά υψηλότερους από τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο. Η ποιότητα κεφαλαίων των τραπεζών είναι ικανοποιητική με αποδεκτούς δείκτες μη εξυπηρετούμενων δανείων προς συνολικά δάνεια, αλλά με ορατό το ενδεχόμενο μελλοντικής επιδείνωσης των δεικτών αυτών, καθώς η δανειακή επιβάρυνση των νοικοκυριών αυξάνεται με ταχύ ρυθμό. Τα ποσοστό των δανείων σε ξένο νόμισμα (κυρίως δολάρια ΗΠΑ και ευρώ) προς το σύνολο δανείων είναι αρκετά υψηλό και σε ορισμένες περιπτώσεις υπερβαίνει τα 3 Χουλιάρας Β., Το ελληνικό τραπεζικό σύστημα στην ενιαία ελληνική αγορά. Ζητήματα στρατηγικής, διοίκησης και marketin. Διδακτορική διατριβή Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, Κομοτηνή 2009. 4 26/09/2009, http://stocks.pathfinder.gr/news/167835.html 5 Χουλιάρας Β., Το ελληνικό τραπεζικό σύστημα στην ενιαία ελληνική αγορά. Ζητήματα στρατηγικής, διοίκησης και marketin. Διδακτορική διατριβή Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, Κομοτηνή 2009.

Οι ελληνικές τράπεζες στα Βαλκάνια 8 συνήθη όρια ασφάλειας (π.χ. στην Αλβανία το 2005: 73%). Επειδή η συνεχιζόμενη προτίμηση στον δανεισμό σε ξένο νόμισμα, ακόμη και όταν πρόκειται για καταναλωτικά ή στεγαστικά δάνεια, εγείρει ζητήματα έκθεσης των τραπεζών στον συναλλαγματικό κίνδυνο, οι κυβερνήσεις των χωρών αυτών καταβάλλουν προσπάθειες ενίσχυσης των εποπτικών πλαισίων μέσω ενσωμάτωσης των σχετικών Οδηγιών της Ε.Ε. Τέλος, ενδιαφέρον για την τραπεζική αγορά στα Βαλκάνια δεν εκδηλώνεται μόνο από τις ελληνικές τράπεζες αλλά και από τράπεζες άλλων χωρών της δυτικής Ευρώπης, γεγονός που ενισχύει τον ανταγωνισμό και αυξάνει τις αποτιμήσεις των προς εξαγορά τραπεζών αυξάνοντας το κόστος διείσδυσης στις χώρες αυτές. Οι μεγάλες ευρωπαϊκές τράπεζες επέδειξαν σημαντικό διεθνή προσανατολισμό από την δεκαετία του 1990. Συνολικά, το 2004, το 40% περίπου των εσόδων των μεγάλων τραπεζών της Ευρώπης προερχόταν από διεθνείς δραστηριότητες.

Οι ελληνικές τράπεζες στα Βαλκάνια 9 2. Η διείσδυση των ελληνικών τραπεζών στις χώρες των Βαλκανίων 2.1 Οικονομικές συνθήκες Κατά πρώτο λόγο, προκειμένου να γίνει κατανοητός ο τρόπος λειτουργίας των ελληνικών τραπεζών στο βαλκανικό χώρο, θεωρείται απαραίτητο να παρουσιαστούν οι οικονομικές συνθήκες που επικρατούν στην εν λόγω περιοχή. Συγκεκριμενοποιώντας τα παραπάνω, αρχικά η προσοχή μας εστιάζεται στις μεγάλες δυσκολίες που συναντά η οικονομική ανάπτυξη λόγω των ιδιομορφιών του πολιτικού, οικονομικού και κοινωνικού συστήματος των επιμέρους αναπτυσσόμενων βαλκανικών χωρών (Βουλγαρία, Ρουμανία, Αλβανία, Σερβία, ΠΓΔΜ). Η δραστηριοποίηση των τραπεζών συναντά όχι μόνο ένα ατελές θεσμικό και νομικό πλαίσιο, αλλά και ένα ασταθές μακροοικονομικό περιβάλλον. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, είναι μεγάλος ο κίνδυνος που ενέχουν οι δανειοδοτήσεις λόγω παραγόντων που δεν αφορούν αποκλειστικά στην πιστοληπτική ικανότητα των δανειοδοτουμένων, αλλά και σε παράγοντες όπως το μη ξεκάθαρο καθεστώς ιδιοκτησίας ή ρευστοποίησης ενυπόθηκων περουσιακών στοιχείων. Επίσης, συγκρίνοντας την τραπεζική αγορά των Βαλκανίων με εκείνη άλλων χωρών, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η πρώτη παρουσιάζει το μεγαλύτερο βαθμό καθυστέρησης σε σχέση με τις ώριμες τραπεζικές αγορές των ανεπτυγμένων χωρών της Δύσης, των χωρών της νοτιοανατολικής Ασίας, της Άπω Ανατολής και της Λατινικής Αμερικής. Παράλληλα, η βαλκανική τραπεζική αγορά υστερεί και έναντι αυτής που δημιούργησαν οι χώρες της Κεντρικής Ευρώπης, οι οποίες πέρασαν από την κεντρικά σχεδιασμένη στην οικονομία της ανοιχτής αγοράς. Βουλγαρία Ειδικότερα και πιο συγκεκριμένα, στη Βουλγαρία, παρατηρείται υψηλός πληθωρισμός και εμπορικό έλλειμμα με παράλληλη όμως σημαντική αύξηση του Α.Ε.Π. και ταυτόχρονη προώθηση των ιδιωτικοποιήσεων στον χώρο των τραπεζών(το 98% των κεφαλαίων των τραπεζών ελέγχεται από ιδιώτες) 6. Η πιστωτική επέκταση είναι σημαντική λόγω της αυξημένης ζήτησης καταναλωτικών 6 Χουλιάρας Β., Το ελληνικό τραπεζικό σύστημα στην ενιαία ελληνική αγορά. Ζητήματα στρατηγικής, διοίκησης και marketin. Διδακτορική διατριβή Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, Κομοτηνή 2009.

Οι ελληνικές τράπεζες στα Βαλκάνια 10 αγαθών και επενδύσεων για τις επιχειρήσεις. Αναφορικά με τον δανεισμό, μπορούμε να σημειώσουμε ότι φτάνει το 15% για τα νοικοκυριά, έναντι 38% στην Ελλάδα και 53% στην ευρωζώνη. Ρουμανία Αναφορικά με τη Ρουμανία, παρατηρείται μεγάλο έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου που όμως καλύπτεται εν μέρει από τα μεταναστευτικά εμβάσματα, ενώ ο υψηλός πληθωρισμός αποκλιμακώνεται σταδιακά. Διαπιστώνονται σημαντικά περιθώρια πιστωτικής ανάπτυξης λόγω της μικρής διαμεσολάβησης, καθώς ο δανεισμός προς τα νοικοκυριά αντιστοιχεί στο 9% με τα στεγαστικά να αποτελούν το 25% αυτών. Αξίζει να σημειωθεί ότι κατά την τελευταία δεκαετία, οι Ρουμάνοι επιχειρηματίες, παρά τα φαινόμενα διαφθοράς, πολιτικών αψιμαχιών κλπ., δημιούργησαν ένα θετικό κλίμα υγειούς επιχειρηματικής δραστηριότητας για τους επενδυτές, με λιτή γραφειοκρατία και ελκυστικό φορολογικό καθεστώς, προσβλέποντας στην αύξηση της επιρροής τους 7. Αλβανία Στη γειτονική Αλβανία, διαπιστώνονται χαμηλός πληθωρισμός, αποκλιμάκωση των επιτοκίων, ρυθμός αύξησης του Α.Ε.Π. στο 5,6%. Αναφορικά με τις τράπεζες, υπάρχουν 17, από τις οποίες οι 14 είναι ξένες με κερδοφορία και ρευστότητα ικανοποιητική. Αξίζει να σημειωθούν τα φαινόμενα διαφθοράς, η ανεπαρκής εποπτία του χρηματοοικονομικού συστήματος και η περιορισμένη επιχειρηματική δραστηριότητα, τα οποία αποτελούν, ανάμεσα σε άλλα, τροχοπέδι στην οικονομική ανάπτυξη. 8 Σερβία Όσον αφορά στη Σερβία, παρατηρούμε, υψηλό πληθωρισμό, μεγάλο έλλειμμα συναλλαγών, χαμηλό, σε σχέση με το Α.Ε.Π. (43%), ποσοστό τραπεζικών κεφαλαίων και χαμηλό δανεισμό του ιδιωτικού τομέα. Σ αυτά προστίθενται το υψηλό ποσοστό ανεργίας και μικρή τραπεζική συγκέντρωση. Εδώ θα πρέπει να σημειώσουμε, στο πλαίσιο του πολιτικού τομέα, την σύγκρουση της Σερβίας με την Ευρώπη στο θέμα του Κοσόβου, γεγονός που επηρεάζει ιδιαίτερα αρνητικά και τις σχέσεις της με την Ελλάδα 9. ΠΓΔΜ Τέλος, παρόμοια εικόνα σκιαγραφείται και στην Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας με υψηλό πληθωρισμό, υψηλά επιτόκια, χαμηλό 7 29/09/2009, http://hrima.gr/article.asp?view=454&ref=447 8 Χουλιάρας Β., Το ελληνικό τραπεζικό σύστημα στην ενιαία ελληνική αγορά. Ζητήματα στρατηγικής, διοίκησης και marketin. Διδακτορική διατριβή Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, Κομοτηνή 2009. 9 29/09/2009, http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economyepics_2_02/02/2008_257841

Οι ελληνικές τράπεζες στα Βαλκάνια 11 ρυθμό αύξησης του Α.Ε.Π. και μεγάλο ποσοστό ανεργίας. Σημειώνουμε παράλληλα τη μικρή πιστωτική διαμεσολάβηση και την ευρύτερη, συγκριτικά με τις υπόλοιπες βαλκανικές χώρες, παρουσία ξένων τραπεζών. Συνοψίζοντας, μπορούμε να πούμε ότι στα κύρια προβλήματα των εν λόγω χωρών, περιλαμβάνονται τα μεγάλα ελλείματα, ο υψηλός πληθωρισμός, ο υψηλός δείκτης ανεργίας, έντονα φαινόμενα γραφειοκρατίας και διαφθοράς. 2.2 Η πορεία των ελληνικών τραπεζών Δεδομένου των συνθηκών αυτών, οι ελληνικές τράπεζες δραστηριοποιούνται και αναπτύσσουν μακροπρόθεσμες πολιτικές και στρατηγικές προκειμένου να εδραιώσουν, στο μέτρο του δυνατού, τη θέση τους στο χώρο των Βαλκανίων. Πρόκειται για μια περιοχή όπου η Ελλάδα έχει τέτοιες δυνατότητες επέκτασης, καθώς στις χώρες αυτές, όπως διαπιστώνεται, υπάρχει μεγάλη ανάγκη για τραπεζικές υπηρεσίες, ενταγμένες στο πλαίσιο της πορείας προς τον εκδημοκρατισμό και την εδραίωση δυτικού τύπου οικονομικών προτύπων. Η ανάδειξη της Ελλάδας σε περιφερειακή χρηματοοικονομική δύναμη επιδιώχθηκε αρχικά μέσω μεμονωμένων πρωτοβουλιών από Έλληνες επιχειρηματίες, οι οποίες υποστηρίχθηκαν από τις ελληνικές τράπεζες. Οι τελευταίες στη συνέχεια έριξαν το κύριο βάρος της αναπτυξιακής στρατηγικής τους στον τομέα παροχής τραπεζικών υπηρεσιών και προς την κάλυψη των ντόπιων χρηματοπιστωτικών αναγκών, οι οποίες τόσο στον τομέα επιχειρηματικής επενδυτικής τραπεζικής, όσο και στον τομέα λιανικής τραπεζικής, βρίσκονταν ακόμη σε πρωταρχικό στάδιο. Τα Βαλκάνια, λόγω πολιτισμικής και γεωγραφικής εγγύτητας δημιουργούσαν συνθήκες ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων, και προσδιόρισαν το νέο πεδίο δράσης για τις Ελληνικές τράπεζες. Επίσης στα μεγάλα προγράμματα ιδιωτικοποιήσεων και στην συνακόλουθη ανάγκη για ξένα κεφάλαια και τεχνογνωσία, βρήκαν πρόσφορο έδαφος οι κινήσεις των ελληνικών τραπεζών. 92,3% 74,5% 59,2% 66,0% 51,3%

Οι ελληνικές τράπεζες στα Βαλκάνια 12 Πηγή: EBRD Transition Report, 2006 Παρατηρείται, έτσι ένα ζωηρό ενδιαφέρον από πλευράς ελληνικών τραπεζών προς τα τέλη της περασμένης δεκαετίας, οι οποίες παρά τις αντίξοες οικονομικές συνθήκες προέβλεψαν θετικές προοπτικές, καθώς θεώρησαν ότι η γεωγραφική περιφέρεια βόρεια και ανατολικά της Ελλάδας θα παρουσιάσει μεγάλο ενδιαφέρον. Πιο συγκεκριμένα εκτίμησαν ότι η ανάπτυξη του εμπορίου στις χώρες αυτές, οι συναλλαγές σε νέες αγορές προϊόντων και υπηρεσιών, καθώς και οι συγγένειες που υπάρχουν με την εμπειρία της ελληνικής χρηματοπιστωτικής αγοράς, δημιουργούν ευρύ πεδίο ευκαιριών για αυξημένη δραστηριότητα και επενδύσεις με μακροπρόθεσμες υψηλές αποδόσεις. Ποσοστό κεφαλαίων τραπεζικού συστήματος που ελέγχονται από ξένες τράπεζες, 2005 Παράλληλα, υφίστανται ορισμένοι επιπλέον παράγοντες που διευκόλυναν την ελληνική παρουσία στις βαλκανικές χώρες. Εδώ δύναται να σημειώσουμε τις μεταρρυθμιστικές πολιτικές στον αγροτικό τομέα, την τάση για ιδιωτικοποίηση των τραπεζών με παράλληλο εκσυγχρονισμό του τραπεζικού συστήματος, την απελευθέρωση των εισαγωγών και των εξαγωγών. Ειδικότερα, υιοθετήθηκαν μια σειρά από λύσεις προκειμένου να προωθηθεί ο εκσυγχρονισμός στον τραπεζικό τομέα. Έτσι δημιουργήθηκε ένα δυαδικό σύστημα που αποτελείται από την κεντρική τράπεζα αφενός, και αφετέρου από ειδικούς πιστωτικούς οργανισμούς. Η κεντρική τράπεζα ασκεί τη νομισματική και συναλλαγματική πολιτική, φέροντας εις πέρας το τεράστιο έργο καταπολέμησης του υπερπληθωρισμού, και φέρει την ευθύνη για τον έλεγχο των τραπεζών. Παράλληλα οι τράπεζες λειτουργούν με αποκλειστικά δική τους ευθύνη με στόχο την επίτευξη κερδοφορίας. Ακόμη εξασφαλίζονται για τις ξένες τράπεζες ίδιοι όροι ανταγωνισμού με τις ντόπιες και ενθαρρύνεται η προσέλκυση ξένων τραπεζών με προηγμένη τραπεζική τεχνογνωσία. Τέλος, υποστηρίζεται η ανάπτυξη της χρηματηστηριακής αγοράς και ενεργοποιούνται οι τράπεζες στο χώρο αυτό. Έτσι, με την πάροδο των χρόνων, η μακροοικονομία στις χώρες αυτές μεταβάλλεται θετικά. Έχουν καταφέρει να φτάσουν σε ένα πολύ ικανοποιητικό ποσοστό οικονομικής ανάπτυξης, ξεπερνώντας δυσλειτουργίες του παρελθόντος. Την ίδια περίοδο πραγματοποιούνται και σημαντικές επενδύσεις. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Βουλγαρία και η Ρουμανία έχουν ήδη γίνει μέλη της Ευρωπαικής Ένωσης, ενώ άλλες χώρες βρίσκονται σε προκαταρτικό στάδιο. Αναφορικά με το θέμα των δανειοδοτήσεων, διαγράφεται αξιοσημείωτη πιστωτική επέκταση, αφενός γιατί οι επιχειρήσεις ζητούν δάνεια για τις επενδύσεις τους, και αφετέρου διότι αυξάνεται η δανειοδότηση των νοικοκυριών. Γνωρίζοντας όμως, ότι οι αγορές των Βαλκανίων δεν προσφέρονται για ευκαιριακή αλλά για μακροπρόθεσμη επένδυση, οι ελληνικές τράπεζες εξετάζουν προσεκτικά

Οι ελληνικές τράπεζες στα Βαλκάνια 13 αφενός την επέκταση του δικτύου ή τη δραστηριοποίησή τους σε ευρύτερο φάσμα χρηματοοικονομικών υπηρεσιών και αφετέρου την ενεργό συμμετοχή τους στα προγράμματα ιδιωτικοποιήσεων που προωθούνται στις συγκεκριμένες χώρες, με πιθανές εξαγορές τραπεζών. Έτσι, το κέντρο βάρους των ελληνικών τραπεζών εντοπίζεται στους τομείς δανειοδότησης των μεγάλων επιχειρήσεων, χρηματοδότησης του εμπορίου ή σε πράξεις συναλλάγματος, ενώ με λιγότερο έντονο ρυθμό αναπτύσσεται ο τομέας της λιανικής τραπεζικής σε επίπεδο παροχής τραπεζικών και ασφαλιστικών προιόντων. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι ελληνικές τράπεζες ελέγχουν τα τελευταία χρόνια της περασμένης δεκαετίας περίπου το 35% της αγοράς στην FYROM, το 19% της αγοράς της Βουλγαρίας και το 10% της αγοράς της Ρουμανίας και ακολουθούν οι αγορές της Σερβίας και της Αλβανίας. 10 Ένας από τους βασικούς διοικητικούς στόχους αποτέλεσε η εναρμόνιση του τραπεζικού συστήματος αυτών των χωρών με τα ευρωπαικά πρότυπα, η οργάνωσή του σε επίπεδο διεθνών προδιαγραφών και η ανάπτυξη των εργασιών του. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι στρατηγικές των τραπεζών που έχουν χαραχθεί με μακροπρόθεσμο ορίζοντα, δεν αλλάζουν περιστασιακά ή συγκυριακά. Επιπροσθέτως, η επιλογή, από μέρους των ελληνικών τραπεζών, επέκτασής τους είτε μέσω οργανικής ανάπτυξης, είτε με την εξαγορά τοπικών πιστωτικών ιδρυμάτων χαρακτηρίζεται στρατηγική. Ο χαρακτηρισμός αυτός αιτιολογείται και με τα αποτελέσματα που έχουν ανακοινώσει οι Alpha Bank, η Eurobank και η Πειραιώς και καταδεικνύουν την υψηλή και αυξανόμενη αποδοτικότητα των επενδύσεων που έχουν πραγματοποιηθεί τα τελευταία χρόνια στη Νοτιοανατολική Ευρώπη 11. Στο πλαίσιο αυτό οι κινήσεις των ελληνικών τραπεζών, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, αποτελούν ισχυρό αντίδοτο στην πιστωτική κρίση και καταφέρνουν να ισχυροποιήσουν την παρουσία τους στην ταχέως αναπτυσσόμενη περιοχή της νοτιοανατολικής Ευρώπης. Πιο συγκεκριμένα, τα τελευταία χρόνια, καταφέρνουν παρά το μικρό μέγεθός τους σε σχέση με τα ευρωπαικά χρηματοοικονομικά μεγαθήρια, να διαθέτουν ένα δίκτυο που ξεπερνά τα 3.000 καταστήματα, ενώ το μερίδιο αγοράς τους στην περιοχή των Βαλκανίων, προσεγγίζει το 20%. Μάλιστα σε ορισμένες αγορές, όπως σε αυτή των Σκοπίων, το μερίδιο αγοράς των ελληνικών τραπεζών προσεγγίζει ακόμη και το 35%. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο τέλος Σεπτεμβρίου του 2007 η Εθνική Τράπεζα διέθετε δίκτυο 1.055 καταστημάτων εκ των οποίων τα 412 στην Τουρκία, η Eurobank EFG είχε δίκτυο 944 σημείων, ο Ομιλος Πειραιώς δίκτυο 381 καταστημάτων, ενώ το δίκτυο της Alpha Bank στο εξωτερικό αριθμούσε περί τα 338 σημεία 12. Έτσι, οι ελληνικές τράπεζες, παρά το μικρότερο 10 27/09/2009, www.sek ist.gr/sak/papers/67/sak67textf.htm 11 05/04/2009, http://www.tovima.gr/default.asp?pid=49&ct=3&artid=110581 12 29/09/2009, http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economyepics_2_02/02/2008_257841

Οι ελληνικές τράπεζες στα Βαλκάνια 14 μέγεθός τους, σε σχέση με άλλους ευρωπαϊκούς τραπεζικούς κολοσσούς, κατάφεραν μέσα σε λίγα χρόνια να ανεβάσουν το μερίδιο αγοράς τους στη βαλκανική περιοχή στο 20%. Μάλιστα σε ορισμένες αγορές, όπως αυτής της ΠΓΔΜ, το μερίδιο αγοράς των ελληνικών τραπεζών προσεγγίζει το 40% 13. 2.3 Οι προοπτικές εξέλιξης έως το 2008 Αρχικά, οι προσδοκίες των εγχώριων τραπεζών από την ισχυρή παρουσία τους στις γειτονικές χώρες των Βαλκανίων, αυτή τη χρονική περίοδο, είναι μεγάλες καθώς ακόμα μεγαλύτερες είναι οι προσδοκίες για την οικονομική ανάπτυξη της περιοχής. Ειδικότερα, χαρακτηριστικό είναι ότι οι ρυθμοί ανάπτυξης ανέρχονται στο 6% για την Αλβανία, στο 3,7% για τα Σκόπια, στο 6% για τη Σερβία, στο 6% για τη Βουλγαρία, στο 6,5% για την Πολωνία, στο 7% για τη Ρουμανία, στο 5,6% για την Τουρκία και στο 6% για την Ουκρανία. Η οικονομική αυτή ανάπτυξη δημιουργεί μεγάλες ευκαιρίες για τις τράπεζες ειδικά στις γειτονικές χώρες όπου το τραπεζικό σύστημα βρίσκεται ακόμη σε πρώιμο στάδιο. 14 Σύμφωνα με την έκθεση της Εμπορικής Τράπεζας, οι ελληνικές τράπεζες θα χρειαστεί να επεκταθούν γρήγορα και να αποκτήσουν κατάλληλο μέγεθος, ώστε να έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο στο επόμενο στάδιο των συγχωνεύσεων και εξαγορών στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Επίσης, η απελευθέρωση του χρηματοπιστωτικού συστήματος στα Βαλκάνια εκτιμάται ότι θα ολοκληρωθεί ταχύτερα σε σχέση με άλλες χώρες στο παρελθόν, σύμφωνα πάντα με την ανάλυση της Εμπορικής Τράπεζας. Η ταχεία σύγκλιση προτύπων θα επηρεάσει αναπόφευκτα και τον ρυθμό αύξησης της ζήτησης για χρηματοοικονομικά προϊόντα και υπηρεσίες, η οποία θα εισέλθει ταχύτερα σε φάση ωρίμανσης. Ωστόσο, σήμερα όλο και περισσότερο οι αποτιμήσεις των πιστωτικών ιδρυμάτων στην περιοχή αυξάνονται σε τέτοιο βαθμό, που σε ορισμένες περιπτώσεις το τίμημα εξαγοράς είναι απαγορευτικό για τις ελληνικές τράπεζες. Οι υψηλές αποτιμήσεις καθιστούν πιο πρόσφορη μέθοδο επέκτασης στην περιοχή, την οργανική ανάπτυξη των ελληνικών πιστωτικών ιδρυμάτων, καθώς οι εναπομένουσες προς πώληση τράπεζες είναι λίγες και ακριβότερες. Ακόμη, ένας σημαντικός παράγοντας στην εξέλιξη της οικονομίας, είναι αυτός των ιδιωτικοποιήσεων. Σε ορισμένες βαλκανικές χώρες οι ιδιωτικοποιήσεις έχουν σχεδόν ολοκληρωθεί και ο βαθμός ιδιωτικού ελέγχου του τραπεζικού κλάδου βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα. Το επόμενο στάδιο, λόγω μείωσης των επιπέδων συγκέντρωσης του κλάδου, θα είναι οι εγχώριες συγχωνεύσεις και εξαγορές, στις 13 27/09/2009, www.sek ist.gr/sak/papers/67/sak67textf.htm 14 29/09/2009, http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economyepix_2_02/02/2008

Οι ελληνικές τράπεζες στα Βαλκάνια 15 οποίες θα εξαναγκαστούν οι τράπεζες με τα μικρότερα μερίδια αγοράς. 15 Ακόμα και σε λιγότερο αναπτυγμένες αγορές, οι εξαγορές πραγματοποιούνται στο τετραπλάσιο της λογιστικής τους αξίας των προς πώληση τραπεζικών ιδρυμάτων, ενώ πριν από λίγα μόλις χρόνια οι εξαγορές πραγματοποιούνταν σε τιμές μιάμιση φορά πάνω από την λογιστική τους αξία 16. Συναφώς, εξαγορές και συγχωνεύσεις μεταξύ των ελληνικών τραπεζών προβλέπει και ο πρόεδρος της Εθνικής Τράπεζας το 2007, κ. Τάκης Αράπογλου. Συγκεκριμένα ανέφερε πως όσο η Ελλάδα ωριμάζει, θα πρέπει να περιμένουμε εξαγορές και συγχωνεύσεις με στόχο τις οικονομίες κλίμακας και τις συνεργίες. Αυτό θα έχει σαν αποτέλεσμα, τη δημιουργία μεγαλύτερων σε μέγεθος τραπεζικών ομίλων, που θα μπορούν να ανταγωνιστούν επί ίσους όρους πιο πολλές ευρωπαϊκές τράπεζες. Επιπροσθέτως, ο κ. Καραμούζης Νικόλαος, αναπληρωτής διευθύνων σύμβουλος της EFG Eurobank, επισημαίνει με τη σειρά του πως οι ελληνικές τράπεζες μετά την ενδυνάμωση τους στις χώρες της Νέας Ευρώπης είναι έτοιμες να οδηγηθούν στη δημιουργία μεγαλύτερων σε μέγεθος τραπεζικών σχημάτων. Από την άλλη πλευρά, και ο αντιπρόεδρος της Τράπεζας Πειραιώς το 2007, κ. Γιώργος Προβόπουλος, εκτιμά πως δεν θα αργήσει ο δεύτερος γύρος εξαγορών και συγχωνεύσεων. Ωστόσο σημειώνει πως με τα σημερινά δεδομένα της κερδοφορίας των τραπεζών δεν υπάρχει πίεση για να γίνουν εξαγορές και συγχωνεύσεις. Οι κορυφαίοι τραπεζίτες συμφωνούν, λοιπόν, ότι η αναδιάταξη στον ελληνικό τραπεζικό χώρο θα έρθει σύντομα και θα «γεννήσει» νέα σχήματα. Παράλληλα, δυσοίωνες είναι, θα λέγαμε οι προβλέψεις για συγχώνευση Εθνικής και Alpha Bank. 17 Συνοψίζοντας, η ισχυρή παρουσία των ελληνικών τραπεζών στην ταχέως αναπτυσσόμενη περιοχή της ΝΑ Ευρώπης αποτελεί ισχυρό αντίδοτο στην πιστωτική κρίση. Οι επιτελείς των ελληνικών τραπεζών επαναλαμβάνουν την ισχυρή θέση του κλάδου στη σημερινή συγκυρία αφενός λόγω της καλής ποιότητας των χαρτοφυλακίων, τόσο σε ότι αφορά τις επενδύσεις όσο και τις χορηγήσεις των δανείων, και αφετέρου λόγω της μεγάλης και δυναμικής παρουσίας τους στις ταχέως αναπτυσσόμενες αγορές της ΝΑ Ευρώπης, από την οποία έχουμε τα πρώτα ενθαρρυντικά αποτελέσματα 18. 15 26/09/2009, http://ana mpa.gr/fthema.php?id=2940 16 29/09/2009, http://stocks.pathfinder.gr/news/257484.html 17 03/10/2009, http://www.dd.acci.gr/anaptixi/0707/eb7_024 025_OIKON_KARAG.pdf 18 29/09/2009, http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economyepix_2_02/02/2008

Οι ελληνικές τράπεζες στα Βαλκάνια 16 3. Η πορεία των ελληνικών θυγατρικών στις βαλκανικές χώρες και τα αποτελέσματά της 3.1 Οι θυγατρικές των ελληνικών τραπεζών Ας δούμε όμως στο σημείο αυτό, αναλυτικά την θέση κάθε τράπεζας στην αγορά των Βαλκανίων. ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ Αρχικά, η Εθνική Tράπεζα, με τη μεγαλύτερη και ισχυρότερη παρουσία στον Ελλαδικό χώρο, αλλά και με το δυναμικό προφίλ της στη Νοτιοανατολική Ευρώπη και την Ανατολική Μεσόγειο, ηγείται του μεγαλύτερου και ισχυρότερου Ομίλου χρηματοοικονομικών υπηρεσιών στην Ελλάδα. Ο Όμιλος της ΕΤΕ προσφέρει ευρύ φάσμα χρηματοοικονομικών προιόντων και υπηρεσιών που ανταποκρίνονται στις συνεχώς μεταβαλλόμενες ανάγκες επιχειρήσεων και ιδιωτών, όπως επενδυτικές εργασίες, χρηματιστηριακές συναλλαγές, ασφάλειες, διαχείρηση στοιχείων ενεργητικού παθητικού, εργασίες χρηματοδοτικής μίσθωσης (leasing) και διαχείρησης επιχειρηματικών απαιτήσεων (factoring). Με το πληρέστατο δίκτυό της που αριθμεί 575 καταστήματα και 1.514 ATMs, καλύπτει ολόκληρη τη γεωγραφική έκταση της Ελλάδας. Παράλληλα αναπτύσσει εναλλακτικά δίκτυα πώλησης των προιόντων της, όπως υπηρεσίες Mobile και Internet Banking. Θέτει ως στρατηγικό στόχο της να καθιερωθεί ο Όμιλος ως ισχυρή περιφερειακή δύναμη και στο χώρο της νοτιοανατολικής Ευρώπης και της Βαλκανικής. Μετά τις εξαγορές στο χώρο της ΝΑ Ευρώπης, το Δίκτυο της Τράπεζας στο εξωτερικό περιλαμβάνει 1.238 μονάδες. Οι εν λόγω χώρες αντιμετωπίζονται πλέον ως εσωτερική αγορά και ενδυναμώνονται οι δραστηριότητες με έμφαση στη Λιανική Τραπεζική. Ειδικότερα στη Ρουμανία, ενισχύεται το Δίκτυο της θυγατρικής της Banca Romanesca με το άνοιγμα 15 νέων μονάδων με αποτέλεσμα, με σύνολο 46 καταστημάτων, να καλύπτεται το σύνολο της χώρας με έμφαση το Βουκουρέστι. Στη Σερβία στόχος είναι να διπλασιασθούν τα καταστήματα της ΕΤΕ και να φτάσουν τα 39, με αύξηση των εργατών σε όλους τους τομείς και με πλήρη κάλυψη της χώρας. Το υφιστάμενο δίκτυο παρουσιάζει ραγδαία ανάπτυξη των εργασιών με αιχμή τα Στεγαστικά και Καταναλωτικά Δάνεια (16% μερίδιο αγοράς στις νέες εκταμιεύσεις). Η θυγατρική της ΕΤΕ στη Βουλγαρία United Bulgarian Bank διαθέτει δίκτυο με 134 καταστήματα και προχωρά με την Globul, θυγατρική της Cosmote, στην έκδοση της πρώτης Cobranded πιστωτικής κάρτας στη χώρα. Ιδιαίτερα στο χώρο της Λιανικής Τραπεζικής η UBB έχει αναπτυχθεί με εντυπωσιακούς ρυθμούς, αυξάνοντας τα

Οι ελληνικές τράπεζες στα Βαλκάνια 17 μερίδια της αγοράς της στο 15% σε σχέση με το 4% το 2001. Ερχόμενοι στην ΠΓΔΜ συναντούμε τη θυγατρική της Εθνικής Τράπεζας Stopansca Banca. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη της χώρας με δίκτυο 50 μονάδων, που μετά την επιτυχή ολοκλήρωση της εκκαθάρισης του χαρτοφυλακίου της και της εγκατάστασης νέων σύγχρονων οργανωτικών και μηχανογραφικών συστημάτων, εισήλθε σε περίοδο ανάπτυξης. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι Εργασίες Λιανική Τραπεζικής παρουσίασαν τα τελευταία χρόνια διπλασιασμό, ενώ ένα στα δύο δάνεια στη χώρα (στεγαστικά ή καταναλωτικά) δίνεται από την Stopansca. Τέλος, στην Αλβανία, το δίκτυο των 7 καταστημάτων της ΕΤΕ, εμφανίζει σημαντική ανάπτυξη και ιδιαίτερα στον τομέα της Λιανικής Τραπεζικής με μερίδιο αγοράς 11%. Παράλληλα προχωρά στη διάθεση νέων προιόντων, στοχεύοντας στην κάλυψη όλων των σχετικών αναγκών της πελατείας. Οι παραπάνω δραστηριότητες συμβάλλουν κατά 9% στην κερδοφορία του Ομίλου και αντιπροσωπεύουν περίπου το 4% του συνολικού ενεργητικού. Συνοψίζοντας, με την εξαγορά της United Bulgarian Bank στη Βουλγαρία (2000), της Stopansca Bank στην ΠΓΔΜ (2000) και της Vojvodjanska Banka στη Σερβία (2006), η ΕΤΕ φιλοδοξεί να γίνει ο κορυφαίος χρηματοπιστωτικός όμιλος σε μια αγορά 125 εκατ. κατοίκων 19. EUROBANK Στη συνέχεια, ο Όμιλος Eurobank EFG είναι ένας ευρωπαϊκός οργανισμός με σύνολο ενεργητικού άνω των 84,3 δις. ευρώ, που απασχολεί πάνω από 23.000 άτομα και προσφέρει τα προϊόντα και τις υπηρεσίες του, τόσο μέσα από ένα δίκτυο άνω των 1.600 καταστημάτων και σημείων πώλησης, όσο και μέσα από εναλλακτικά δίκτυα διάθεσης. Έχει σημαντική παρουσία σε μια σειρά από χώρες όπως η Ελλάδα, η Βουλγαρία, η Σερβία, η Ρουμανία, η Πολωνία, η Ουκρανία, το Ην. Βασίλειο, το Λουξεμβούργο και η Κύπρος. Ειδικότερα, έχει προχωρήσει στην αύξηση του μεριδίου σε όλες τις θυγατρικές της στη νοτιοανατολική Ευρώπη. Η Bancpost Ρουμανίας, με δίκτυο 160 καταστημάτων είναι η έκτη μεγαλύτερη τράπεζα στη χώρα και προσφέρει όλο το φάσμα τραπεζικών προϊόντων σε εταιρίες και ιδιώτες πελάτες. Στη Βουλγαρία κατέχει το 99% της Bulgarian Postbank, της οποίας εξαγόρασε το 78% από τη Βουλγαρική Κρατική Εταιρία Τραπεζικής Αναδιάρθρωσης με δίκτυο 142 καταστημάτων και προσωπικό περίπου 1400 ατόμων. 19 21/02/2010, http://www.nbg.gr/wps/portal/!ut/p/c1/04_sb8k8xllm9msszpy8xbz9cp0os3jxifn

Οι ελληνικές τράπεζες στα Βαλκάνια 18 Επίσης, εισήλθε στην αγορά της χρηματοδοτικής μίσθωσης δημιουργώντας νέα εταιρία Leasing με την επωνυμία EFG Leasing EAD. Η νέα εταιρία προσφέρει ευρύ φάσμα προϊόντων leasing μέσω του δικτύου των 124 καταστημάτων της Postbank AD, που ανήκει στον Όμιλο της Eurobank. Στόχος της νέας εταιρίας είναι να προσφέρει εξειδικευμένες υπηρεσίες χρηματοδοτικής μίσθωσης επαγγελματικών οχημάτων, επιβατικών αυτοκινήτων, βιομηχανικού, εμπορικού, κατασκευαστικού, ιατρικού και λοιπού εξοπλισμού σε επιχειρήσεις και επαγγελματίες. Τέλος, στη Σερβία, η εξαγορασθείσα το 2003 Postbanca μετονομάσθηκε σε EFG Eurobank Beograd με δίκτυο 12 καταστημάτων στην ευρύτερη περιοχή του Βελιγραδίου, με στόχο την οργανική ανάπτυξη και μεσοπρόθεσμα την ενίσχυση του δικτύου στα 40 50 καταστήματα. Το δίκτυο εξωτερικού της Eurobank συνεισφέρει το 9% των εσόδων του Ομίλου και η διοίκηση προσβλέπει στην αύξηση του ποσοστού αυτού σε 20% σε διάστημα 3 5 χρόνων. ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ Η Τράπεζα Πειραιώς ηγείται ενός Ομίλου επιχειρήσεων που καλύπτουν το σύνολο των εργασιών και δραστηριοτήτων του χρηματοοικονομικού τομέα στην Ελλάδα (universal bank). Διαθέτει ιδιαίτερη τεχνογνωσία στην καταναλωτική στεγαστική πίστη και στα άλλα προιόντα τραπεζικής ιδιωτών, στο χώρο των μεσαίου μεγέθους επιχειρήσεων, στην παροχή υπηρεσιών κεφαλαιαγοράς και επενδυτικής τραπεζικής, καθώς και στην αναπτυσσόμενη αγορά της χρηματοδοτικής μίσθωσης. Το σύνολο

Οι ελληνικές τράπεζες στα Βαλκάνια 19 αυτών των υπηρεσιών προσφέρονται τόσο μέσα από το οργανωμένο δίκτυο καταστημάτων της, όσο και από το ηλεκτρονικό δίκτυο τραπεζικής της winbank. Η τελευταία δημιουργήθηκε στις αρχές του 2000 ως η πρώτη ολοκληρωμένη υπηρεσία ηλεκτρονικής τραπεζικής στην Ελλάδα, παρέχοντας ένα πλήρες σύνολο υπηρεσιών ηλεκτρονικής εξυπηρέτησης. 20 Στις αρχές του 2005, ο Όμιλος Τράπεζας Πειραιώς υλοποιώντας τη στρατηγική επέκτασης του στις αγορές της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και Ανατολικής Μεσογείου, προχώρησε στην εξαγορά της βουλγαρικής Τράπεζας Eurobank (μετονομάστηκε σε Piraeus Bank Bulgaria), ενισχύοντας την εκεί παρουσία του Ομίλου, ενώ το Μάρτιο 2006 ολοκληρώθηκε η συγχώνευση των καταστημάτων της Τράπεζας Πειραιώς στη Βουλγαρία με την Eurobank, όπως θα δούμε παρακάτω. Επίσης το 2005, πραγματοποίησε είσοδο στη σερβική αγορά με την εξαγορά της Atlaw Bank (μετονομάστηκε σε Piraeus Bank Beograd). Αναλυτικότερα, δραστηριοποιείται στην Αλβανία με την Tirana Bank με 45 καταστήματα, στη Ρουμανία με την Piraeus Bank Romania με 186 καταστήματα, στη Βουλγαρία με 101 καταστήματα της Piraeus Bank Bulgaria και στη Σερβία με 47 καταστήματα της Piraeus Bank Beograd. Η επέκταση της Τράπεζας Πειραιώς στην αγορά της Βουλγαρίας θεωρείται επένδυση στρατηγικής σημασίας, καθώς ο Τραπεζικός Τομέας της χώρας αναπτύσσεται με ταχύτατους ρυθμούς, ενώ ο Δείκτης Τραπεζικής Διαμεσολάβησης παραμένει σε πολυ χαμηλά επίπεδα. Όσον αφορά στην εξαγορασθείσα τράπεζα Eurobank, η τελευταία έχει ήδη συμπληρώσει 15 χρόνια παρουσίας στη βουλγαρική τραπεζική αγορά, διαθέτοντας τουλάχιστον 48 μονάδες, μέσω ενός δικτύου 30 καταστημάτων και 18 θυρίδων και απασχολεί προσωπικό 600 ατόμων. Το συνολικό ενεργητικό της Eurobank είναι 220 εκατ. ευρώ, οι χορηγήσεις 120 εκατ. ευρώ και οι καταθέσεις πελατών 165 εκατ. ευρώ. Ας σημειωθεί ότι το δίκτυο των καταστημάτων της Eurobank στη Βουλγαρία είναι συμπληρωματικό με αυτό των καταστημάτων της Τράπεζας Πειραιώς στη χώρα. Έτσι, με την εξαγορά αυτή, ο Όμιλος της Τράπεζας Πειραιώς ενισχύει την παρουσία του στη Βουλγαρία, δημιουργώντας ένα εκτεταμένο δίκτυο από 61 μονάδες σε 28 πόλεις. Το σύνολο καταθέσεων από πελάτες ανέρχεται σε 225 εκατ. ευρώ, το σύνολο χορηγήσεων σε 310 εκατ. ευρώ και το μερίδιο αγοράς του Ομίλου στη Βουλγαρία διαμορφώνεται σε επίπεδα άνω του 4,2%. ALPHABANK Η Alpha Bank δραστηριοποιείται στη διεθνή τραπεζική αγορά και διαθέτει 3 καταστήματα στο Βελιγράδι, 120 καταστήματα στη Βουλγαρία, ενώ σημαντική είναι η παρουσία της στη Ρουμανία μέσω της θυγατρικής της Alpha Bank Romania με 30 καταστήματα και 800 υπαλλήλους. Στην ΠΓΔΜ έχει 7 καταστήματα και 47 στην 20 21/02/2010, http://www.peraeusbank.gr/print.asp

Οι ελληνικές τράπεζες στα Βαλκάνια 20 Αλβανία. 21 Αξίζει, τέλος να σημειωθεί, ότι στα τέλη του 2004 επελέγη από τη σερβική κυβέρνηση ως προτιμητέος υποψήφιος για την εξαγορά του 88,64% της Jubanka, της τέταρτης μεγαλύτερης τράπεζας της Σερβίας καθώς το 2008 ενίσχυσε το δίκτυο με την ίδρυση 32 νέων καταστημάτων, ανεβάζοντας τον αριθμό τους σε 167. Για την αξιοποίηση των ευκαιριών που δημιούργησε η ταχύτατα αναπτυσσόμενη αγορά ακινήτων στη Σερβία, ιδρύθηκε τον Αύγουστο 2006 η θυγατρική εταιρία Alpha Real Estate. 22 ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ Τέλος, η Εμπορική Τράπεζα δραστηριοποιείται στις εγχώριες και διεθνείς αγορές κεφαλαίου και χρήματος. Πρόκειται για έναν από τους πιο δυναμικούς ομίλους στον χρηματοοικονομικό τομέα, προσφέροντας προϊόντα και υπηρεσίες μέσω της Τράπεζας αλλά και μιας σειράς θυγατρικών εταιριών, όπως επενδυτικής τραπεζικής (leasing), πρακτορεία επιχειρηματικών απαιτήσεων (factoring), ασφάλειες, τραπεζοασφάλειες (bancassurance), διαχείρηση διαθέσιμων επενδυτών (asset management), διαχείρηση αμοιβαίων κεφαλαίων, διαχείρηση χαρτοφυλακίου κινητών αξιών. Η τράπεζα διαθέτει στη Βουλγαρία τη θυγατρική Emporiki Bank Bulgaria που προήλθε από την Bulgarian Investiment Bank με 13 καταστήματα στη Σόφια και με 16 καταστήματα στις διάφορες πόλεις. Στη Ρουμανία, η θυγατρική Emporiki Bank Romania διαθέτει δίκτυο 33 καταστημάτων και μίας θυρίδας. Η Emporiki Bank Romania S.A. λειτουργεί πλήρως ως εμπορική τράπεζα, παρέχοντας ένα ευρύ φάσμα τραπεζικών εργασιών, όπως χρηματοδοτήσεις επιχειρήσεων, στεγαστικά δάνεια, καταθέσεις, εργασίες εξωτερικού, διαχείριση διαθεσίμων, συμβουλευτικές υπηρεσίες, εργασίες συναλλάγματος, έκδοση χρεωστικών και πιστωτικών καρτών και Internet Banking. Τέλος, στην Αλβανία διαθέτει τη θυγατρική Emporiki Bank Albania με δίκτυο 3 καταστημάτων 23, ενώ στις παρεχόμενες υπηρεσίες συμπεριλαμβάνονται λογαριασμοί ταμιευτηρίου και τρεχούμενοι, στεγαστικά, καταναλωτικά και επιχειρηματικά δάνεια (σε Ευρώ, Δολλ. ΗΠΑ και τοπικό νόμισμα LEK) για κεφάλαιο κίνησης, αγορές παγίων, χρηματοδότηση επενδύσεων, χρηματοδότηση εμπορίου, εργασίες συναλλάγματος 24. 3.2 Το ανταγωνιστικό κλίμα και οι στρατηγικές χειρισμού που υιοθετήθηκαν από τις ελληνικές θυγατρικές 21 21/02/2010, http://www.alpha.gr/page/default.asp?id=2700&la=1 22 www.alphabankserbia.com 23 28/03/2009, http://www.morax.gr/article_show.php?article_id=750 24 21/02/2010, http://www.emporiki.gr/cbg/gr/print/easy_print.jsp?docid=ff4f542fbded599c506e