ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ 2008

ΜΕΛΕΤΗ ΕΤΟΑΑ: Σε ΗΠΑ και αναδυόμενες αγορές το τουριστικό μέλλον της Αθήνας EΡΕΥΝΑ EXPEDIA: Οι καλύτεροι και οι λιγότερο δημοφιλείς τουρίστες ΝΟΤΗΣ ΜΑΡΤΑΚΗΣ: Αν δεν μπορούμε να εντοπίσουμε τα πλεονεκτήματά μας, να τα επινοήσουμε! ΕΤΟΣ 34ο ΤΕΥΧΟΣ 342 ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2008 ΕΥΡΩ 6 ΤΟ ΜΟΝΑΔΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΠΟΥ ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ 34 ΧΡΟΝΙΑ ΣΕ ΟΛΑ ΤΑ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ ΜΗΝΙΑΙΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ 2008 Περίοδος αντιθέσεων και προβληματισμού ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΒΟΡΕΙΑ ΕΛΛΑΔΑ ΦΑΚΕΛΟΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΙΟΥΛΙΟΥ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2008 τεύχος 342 12-13 ΑΠΟΨΕΙΣ ΘΕΜΑΤΑ 14 ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ 2008 Περίοδος αντιθέσεων και προβληματισμού 18 ΜΕΛΕΤΗ ΕΤΟΑΑ Σε ΗΠΑ και αναδυόμενες αγορές το τουριστικό μέλλον της Αθήνας * Μετάτους Ολυμπιακούς Αγώνες τα οφέλη για την πρωτεύουσα - ύφεση πριν από τη διοργάνωση * Σημαντική και εκτεταμένη η ποιοτική αναβάθμιση του ξενοδοχειακού δυναμικού * Καθοριστική παράμετρος η προσέλκυση περισσότερων Ελλήνων και Κυπρίων 26 ΜΕΓΑΛΗ ΕΡΕΥΝΑ ΤΗΣ EXPEDIA Ποιοι είναι οι καλύτεροι τουρίστες 30 ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ ΚΑΙ ΦΕΤΟΣ Οικολογική καταστροφή με πολλαπλές επιπτώσεις ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ 36 Ο ΝΟΤΗΣ ΜΑΡΤΑΚΗΣ μιλάει στον Τ&Ο ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΕΣ 40 ASTIR BEACH Μια βραδιάγεμάτη εμπειρίες στην επίσημη πρώτη 42 ΕΠΕΤΕΙΑΚΗ ΦΕΤΟΣ Η XENIA 40 χρόνια προσήλωσης στην ανανέωση και αναβάθμιση του τουρισμού 44 ΕΙΔΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΠΙΣΚΕΨΕΩΝ ΣΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ Το κεράσι προϊόν στήριξης του αγροτουρισμού 45 EXPORAMA SHOW 2008 Από 6 έως 9 Δεκεμβρίου 2008 στο Helexpo Palace 46 ALEXANDER THE GREAT BEACH HOTEL Επετειακές εκδηλώσεις για τα 30 του χρόνια 47 AQUIS HOTELS AND RESORTS Ενταξη άλλων τριών ξενοδοχειακών μονάδων 48 ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Έργα αποκατάστασης στο Δάσος Καϊάφα 49 LA GRECA TRAVEL SERVICE - LA GRECA D.M.C Θεματικές κρουαζιέρες και στην Ελλάδα 50 ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΒΟΡΕΙΑ ΕΛΛΑΔΑ - ΔΕΘ ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΚΘΕΣΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Πολυκλαδική και καινοτόμος η 73η ΔΕΘ 54 24ηPHILOXENIA Με φιλόδοξους στόχους 56 ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ Κυριαρχούν οι διακοπές του Σαββατοκύριακου 61 Μεγάλα έργα στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας 62 ΝΟΜΑΡΧΙΕΣ ΟΙ ΑΠΟΨΕΙΣ ΤΩΝ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΩΝ ΦΑΚΕΛΟΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 68 ΙΔΡΥΕΤΑΙ ΤΜΗΜΑ «ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ» ΣΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ 70 ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΑ ΣΤΟΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟ * ΕΛ.Ι.Τ.Ε.Ε (Ελληνικό Ινστιτούτο Τουριστικής Ερευνας και Εκπαίδευσης) ** ΔΡ.Α.Τ.Τ.Ε. (Δράση για την Ανάπτυξη του Τουρισμού και της Τουριστικής Εκπαίδευσης)

72 Τ. Ε. Ι. Έχουν κερδίσει τη θέση τους 74 Τ.Ε.Ι. Κρήτης Διήμερο επιστημονικό συνέδριο 74 Βιβλιοπαρουσίαση «Δημόσιες Σχέσεις & Επικοινωνία στοντουρισμό» 75 ΟΤΕΚ Νέα μορφή - νέα πνοή στην τουριστική εκπαίδευση 76 To «ΑΣΤΕΡ( Ι )»της τουριστικής εκπαίδευσης 77 Forum τουριστικής εκπαίδευσης και κατάρτισης 78 Κυριακή Σαπουντζάκη: Η κυρία «all time classic» της τουριστικής εκπαίδευσης 82 ALRINE CENTER Επιτροπές συνεισφέρουν στη βελτίωση των προγραμμάτων 84 LE MONDE Αρχίζει ο νέος κύκλος μαθημάτων 86 I.I.E.K. ΗΟΤΕLIA Γνώσεις εντός πραγματικού εργασιακού περιβάλλοντος 89 Glion Με δύο διαφορετικές πανεπιστημιουπόλεις 90 TRINITY Διευρύνεται ο κύκλος συνεργασιών 90 Liverpool John Moores University στην Αθήνα 92 MEDITERRANEAN UNIVERSITY COLLEGE (MUC) Ανοίγει την πόρτα της αγοράς εργασίας 93 Les Roches International ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ 94 ELECTROLUX Σύστημα air-o-system της γενιάς ΝΧΤ 96 VILEDA PROFESSIONAL UltraSpeed για τους επαγγελματίες στον καθαρισμό 97 CAVO SPADA LUXURY RESORT & SPA Για υψηλού επιπέδου επισκέπτες 98 CROWNE PLAZA ATHENS Ένα στολίδι για την Αθήνα! 102 ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΑ 109 ΕΜΠΟΡΙΚΑ ΜΗΝΥMΑΤΑ ΜΕΛΕΤΗ ΕΤΟΑΑ - ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟY ΑΙΓΑΙΟΥ 18 Σε ΗΠΑ και αναδυόμενες αγορές το τουριστικό μέλλον της Αθήνας * Μετάτους Ολυμπιακούς Αγώνες τα οφέλη για την πρωτεύουσα- ύφεση πριν από τη διοργάνωση * Σημαντική η ποιοτική αναβάθμιση του ξενοδοχειακού δυναμικού * Καθοριστική η προσέλκυση περισσότερων Ελλήνων και Κυπρίων ΕΡΕΥΝΑ ΤΗΣ EXPEDIA 26 Ποιοι είναι οι καλύτεροι τουρίστες Οι Ιάπωνες ανακηρύσσονται οι καλύτεροι τουρίστες του κόσμου, ενώ οι Κινέζοι οι χειρότεροι, σύμφωνα με τη μεγάλη έρευνα ταξιδιωτικής συμπεριφοράς που παρουσίασε πρόσφατα η Expedia.de. Σκοπός της έρευνας ήταν η συλλογή των εμπειριών που έχουν οι ξενοδόχοι από τουρίστες διαφορετικών περιοχών του κόσμου.

12 ΑΡΘΡΟ Ησύσταση μίας ομάδας διαχείρισης κρίσεων, η οποία θα έχει συγκεκριμένη σύνθεση και προσδιορισμένο αντικείμενο και έργο, είναι ένα από τα χρόνια ζητούμενα του ελληνικού τουρισμού. Ωστόσο, διάφορες προσπάθειες που ξεκίνησαν στο παρελθόν, είτε δεν είχαν άλλη συνέχεια είτε δεν απέδωσαν τα αναμενόμενα. Η Επιτροπή Διαχείρισης Κρίσεων που συγκρότησε πρόσφατα το υπουργείο Τουριστικής Ανάπτυξης και η οποία συνεδρίασε για πρώτη φορά στα τέλη Ιουλίου, χαρακτηρίστηκε ευθύς εξ αρχής από μία σημαντική Η διαχείριση κρίσεων ξεκινά πριν από τις κρίσεις καινοτομία: δεν συνεδρίασε αφού είχε προηγηθεί κάποια έκτακτη δυσάρεστη κατάσταση, όπως συνήθως γίνεται με ανάλογες πρωτοβουλίες στη χώρα μας, αλλά με φιλοσοφία προετοιμασίας και πρόληψης. Μία άλλη καινοτομία που τη χαρακτηρίζει είναι το ότι τα μέλη της θα «εκπαιδευθούν από ειδικούς και επαγγελματίες αυτού του αντικειμένου. Διαδικασία που θα διασφαλίσει την τήρηση κάποιων στοιχειωδών, έστω, κανόνων διαχείρισης κρίσεων και φυσικά θα μεγιστοποιήσει και την αποτελεσματικότητα αλλά και τη χρησιμότητα αυτού του οργάνου. Διότι το να υφίσταται μία επιτροπή διαχείρισης κρίσεων, τα μέλη της οποίας δεν γνωρίζουν ή δεν κατανοούν πώς θα πρέπει να κινηθούν, συχνά μπορεί να αποδειχθεί περισσότερο επιζήμια παρά ωφέλιμη. Έχουμε πολλές φορές επισημάνει και αναλύσει τις ιδιαιτερότητες της τουριστικής δραστηριότητας και το πόσο ευάλωτος είναι ο τουρισμός σε απρόβλεπτα γεγονότα. Και ακριβώς επειδή τουριστική δραστηριότητα σημαίνει καθημερινή διακίνηση εκατομμυρίων ατόμων, μία «κρίση» μπορεί να ενσκήψει κυριολεκτικώς από αμέτρητους παράγοντες και αιτίες. Από ένα αεροπορικό, θαλάσσιο ή τροχαίο δυστύχημα και φυσικές καταστροφές, μέχρι ένα έγκλημα, ακόμα και ένα σοβαρό ατύχημα ενός επισκέπτη. Το ζήσαμε με την τραγωδία της Helios, με το ναυάγιο του Sea Diamond, με τον τραγικό θάνατο των δύο παιδιών στην Κέρκυρα. Φέτος βιώνουμε την περίπτωση των δύο από τους δημοφιλέστερους προορισμούς της χώρας μας, της Μυκόνου και της Σαντορίνης, οι οποίοι βρέθηκαν στο επίκεντρο της διεθνούς επικαιρότητας εξαιτίας δύο φόνων! Η χρησιμότητα ενός τέτοιου οργάνου είναι πασιφανής. Αρκεί να λειτουργεί συστηματικά και επιστημονικά, με μεγάλη ευελιξία και γρήγορα αντανακλαστικά, όχι μόνον εντός Ελλάδας αλλά και σε διεθνές επίπεδο. Η αποτελεσματικότητά της, δε, είναι πρωτίστως θέμα προγραμματισμού και ετοιμότητας. Ο ελληνικός τουρισμός και κατά προέκταση ο κρατικός μηχανισμός πρέπει να διαθέτει έτοιμα σχέδια δράσης για κάθε πιθανό σενάριο κρίσης και αντιμετώπισης κάθε ενδεχόμενης έκτακτης κατάστασης. Διότι το απρόβλεπτο μπορεί να συμβεί οπουδήποτε και ανά πάσα στιγμή. Το «πρόσωπο», όμως, η εικόνα που δείχνει ένα κράτος με οποιαδήποτε μορφή του στην αντιμετώπιση του κάθε συμβάντος είναι τελικώς αυτό που κάνει μεγάλη διαφορά.

ΣΧΟΛΙΑ 13 Καλό ταξίδι φίλε Τάκη Ο Τάκης «έφυγε». Έτσι, αναπάντεχα, τόσο πρόωρα, έσβησε μέσα σε λίγες μέρες. Η απώλειά του συγκλόνισε τον τουριστικό κόσμο και τους συναδέλφους του, σόκαρε όλους όσοι τον είχαμε ζήσει και είχαμε δουλέψει μαζί του. Μία απίστευτη είδηση ο θάνατός του, που ακόμα δεν μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε. Ακόμα νομίζουμε ότι κάπου τον βλέπουμε, κάπου ακούμε τη χαρακτηριστική φωνή του. Ο Τάκης Δημακουλέας γεννήθηκε στην Λαγκάδα Μεσσηνίας το 1958. Αφού ολοκλήρωσε τις γυμνασιακές του σπουδές στο Γυμνάσιο Αρρένων Καλαμάτας εισήχθη και αποφοίτησε από την Ανώτερη Δημόσια Σχολή του Εμπορικού Ναυτικού Ασπροπύργου (Τμήμα Μηχανικών) και εργάσθηκε αρχικά ως μηχανικός σε ναυτιλιακή εταιρεία. Αργότερα παρακολούθησε μαθήματα στη ΣΕΛΕΤΕ για καθηγητής Τεχνικής Εκπαίδευσης, ώσπου το 1988 τον κέρδισε η αγάπη του για τη δημοσιογραφία. Έτσι ξεκίνησε την επαγγελματική δημοσιογραφική του καριέρα από τον Όμιλο Καλοφωλιά ως βασικός συντάκτης και αρθρογράφος στο «Τουρισμός και Οικονομία». Από το 1994 έως και σήμερα εργαζόταν στην εφημερίδα «Ημερησία» καλύπτοντας το τουριστικό και επιχειρηματικό ρεπορτάζ. Παράλληλα, κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών, είχε συνεργαστεί ως δημοσιογράφος, με εξειδίκευση στα τουριστικά θέματα, με διάφορα οικονομικά έντυπα και το περιοδικό «Επιλογή», ενώ είχε πάρει μέρος σε δημοσιογραφικές έρευνες και οικονομικές μελέτες. Η διεύθυνση και το επιτελείο του «Τ&Ο» εκφράζουν τα συλλυπητήριά του στην οικογένειά του και στους οικείους του. Καλή αντάμωση φίλε Τάκη Θέμα επιδοτήσεων Ζήτημα επιδοτήσεων και Αναπτυξιακού Νόμου «άνοιξε» εν μέσω θέρους ο υπουργός Τουριστικής Ανάπτυξης, Αρης Σπηλιωτόπουλος. Δήλωσε σκεπτικός και προβληματισμένος με τις επιδοτήσεις νέων ξενοδοχείων στις ανεπτυγμένες τουριστικά περιοχές και ουσιαστικά ζήτησε αναπροσανατολισμό του Νόμου με μεγαλύτερη βαρύτητα στον εκσυγχρονισμό ξενοδοχείων και στις ειδικές μορφές τουρισμού. Οι πληροφορίες μας, πάντως, λένε ότι το υπουργείο Οικονομίας προτίθεται να αναθεωρήσει αρκετές πτυχές του Αναπτυξιακού τον Σεπτέμβριο. Aquis Hotels Δυναμική και σχετικά ασυνήθιστη για τα δεδομένα της ελληνικής αγοράς, η δραστηριοποίηση της Aquis Hotels & Resorts. Πέντε ξενοδοχεία, «για αρχή» όπως σχολιάζουν τα στελέχη της, με στόχο περίπου 15 εντός της επόμενης διετίας. Και όλα αυτά υπό μία νέα επιχειρηματική φιλοσοφία που στοχεύει στον ποιοτικό μαζικό τουρισμό Ρωσική επέλαση Στη γερμανική αγορά έχουν στρέψει την προσοχή τους Ρώσοι επενδυτές αυτό το διάστημα. Ο Alexei Mordashov αύξησε το ποσοστό του στον TUI σε 15% (από 11,5%) ενώ ο δισεκατομμυριούχος Alexander Lebedev έχει υποβάλει πρόταση εξαγοράς του 75% του Oger Tours, έναντι 125 εκατ. ευρώ. Ο Oger Tours είναι ο έκτος μεγαλύτερος tour operator της Γερμανίας και ο μεγαλύτερος specialist για Τουρκία στην Ευρώπη. 33 χρόνια πριν... 33 Όπως είχε προβλεφθή, στην περίοδο της αιχμής το σκηνικό άλλαξε. Η τουριστική κίνηση κορυφώθηκε και ελάχιστες περιοχές διέθεταν δωμάτια στα ξενοδοχεία τους τον Ιούλιο και τον Αύγουστο. Η αυξημένη αυτή κίνηση οφείλεται βασικά στον εσωτερικό τουρισμό, που κινήθηκε περισσότερο, αλλά και στην εντυπωσιακή αύξηση των αλλοδαπών που, σύμφωνα με τα προσωρινά στοιχεία, υπερέβη το 60% της περυσινής κινήσεως, η οποία μετά τις 20 Ιουλίου ήταν μηδενισμένη λόγω της επιστρατεύσεως. Εκείνο που έχει ιδιαίτερη σημασία είναι το γεγονός ότι η τουριστική κίνηση του Ιουλίου υπερέβη την κίνηση του αντίστοιχου μήνα του 1973 κατά 2%. Στο πλαίσιο της αναπτύξεως και ενισχύσεως της τουριστικής κινήσεως κατά τη διάρκεια του χειμώνα καταρτίσθηκε από τον ΕΟΤ ευρύ πρόγραμμα, υπό την έννοια της προσελκύσεως τουριστών για διαχείμαση σε ήπια κλίματα. Το πρόγραμμα αυτό το οποίο εκπονήθηκε από την αρμόδια Διεύθυνση Τουριστικής Σχεδιάσεως του ΕΟΤ, με σύμφωνη γνώμη του Υπουργού Προεδρίας Γ. Ράλλη, προωθείται ήδη προς υλοποίηση. Η Ολυμπιακή θα αποκτήση εταιρία για πτήσεις τσάρτερ. Ή, ακριβέστερα, θα δραστηριοποιήση την εταιρία που έχει ιδρύσει αλλά βρισκόταν μέχρι τώρα σε αδράνεια. Πρόκειται για την εταιρία «OLYMPAIR», η οποία τώρα θα διαδραματίση αποφασιστικό ρόλο στις μεταφορές τουριστών. Η απόφαση είναι οριστική και η σχετική ανακοίνωση έγινε στους αρμόδιους παράγοντες του ΕΟΤ με την ευκαιρία της κατάρτισης του προγράμματος για την ενίσχυση του τουρισμού διαχειμάσεως, που έχει ήδη εκπονηθεί. ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΡΓΥΡΟΣ

14 ΘΕΜΑ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ 2008 Περίοδος αντιθέσεων και προβληματισμού Πρωτόγνωρες διακυμάνσεις της κίνησης μεταξύ των ελληνικών προορισμών Μείωση πληροτήτων στα ξενοδοχεία αλλά αύξηση αφίξεων και εσόδων Στο 2009 στρέφεται η προσοχή του τουριστικού κόσμου Πολύ θετική η εικόνα των μεγεθών κατά το 2007

ΘΕΜΑ 15 Περίοδος για «γερά νεύρα» αποδεικνύεται η τρέχουσα, καθώς η τουριστική κίνηση χαρακτηρίζεται από έντονες αντιθέσεις, διακυμάνσεις και μεταβολές, από προορισμό σε προορισμό και από αγορά προέλευσης σε αγορά προέλευσης. Ο ελληνικός τουρισμός, εγκλωβισμένος και αυτός όπως οι τουριστικές αγορές πολλών άλλων ευρωπαϊκών κυρίως χωρών, στη διεθνή «δίνη» των δυσμενών χρηματοοικονομικών συγκυριών -τιμές πετρελαίου, συναλλαγματικές ισοτιμίες κ.λπ.- κινείται σε ένα περιβάλλον αβεβαιότητας αλλά και γενικότερης αδυναμίας ασφαλών εκτιμήσεων για την τελική έκβαση της χρονιάς. Η ανησυχία είναι διάχυτη φέτος στους περισσότερους τουριστικούς προορισμούς της χώρας, μολονότι υπάρχουν πολλές περιοχές που αισθάνονται σαφώς λιγότερες πιέσεις ως προς την εξέλιξη της περιόδου. Αντιστοίχως, η εμφανής ύφεση ή στασιμότητα που καταγράφεται από τις μεγάλες παραδοσιακές αγορές, όπως η Μ. Βρετανία και η Γερμανία, σε αρκετές περιοχές αντισταθμίζεται ή και υπερκαλύπτεται από τη ζωηρή ζήτηση που υπάρχει κυρίως από τις αναδυόμενες αγορές της Ανατολικής Ευρώπης και των Βαλκανίων. Εν ολίγοις η εικόνα που παρουσιάζει μέχρι τώρα ο ελληνικός τουρισμός αντικατοπτρίζεται στη διαπίστωση ότι υπάρχουν προορισμοί που δοκιμάζονται σκληρά, προορισμοί που αντέχουν και διατηρούν τις δυνάμεις τους και προορισμοί, λιγότεροι αυτοί, που απολαμβάνουν ικανοποιητικών επιπέδων κίνησης. Πέραν αυτού, υπάρχουν τρία λίαν ενδιαφέροντα στοιχεία -θα μπορούσε να μιλήσει κανείς και για φαινόμενα- που χαρακτηρίζουν τις εξελίξεις της περιόδου: Πρώτον, οι ξενοδόχοι αναφέρουν υποχώρηση των πληροτήτων των ξενοδοχειακών μονάδων, ακόμα και σε περιοχές όπου η κίνηση εμφανίζει αύξηση. Δεύτερον, τα έσοδα, σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία εμφανίζουν σημαντική αύξηση, ενώ σε πολλές περιοχές η τουριστική αγορά αναφέρει μείωση του τζίρου από την τουριστική δραστηριότητα. Τρίτον, τηρουμένων των αναλογιών, το οργανωμένο πακέτο υποχωρεί σημαντικά έναντι του dynamic packaging και των επισκεπτών που οργανώνουν το ταξίδι τους μεμονωμένα (κυρίως μέσω διαδικτύου). Απέναντι σε αυτές τις βασικές επισημάνσεις, τα επίσημα στοιχεία δείχνουν, όντως, ότι συνολικά σε εθνικό επίπεδο αφενός μεν ο ελληνικός τουρισμός «αντέχει» αφετέρου δε, ακολουθεί τις γενικότερες τάσεις μεταξύ των μεγάλων ευρωπαϊκών προορισμών της Μεσογείου και κυρίως αυτών της Ισπανίας. Σε ό,τι αφορά στην αναντιστοιχία αύξησης αφίξεων - μείωσης πληροτήτων ξενοδοχείων, η οποία αναδεικνύεται σε ένα από τα κύρια θέματα συζήτησης της περιόδου, αυτή δύναται να εξηγηθεί εν μέρει με τη διάχυση του τουριστικού ρεύματος σε καταλύματα μη ξενοδοχειακά, όπως οι παραθεριστικές κατοικίες, τα ενοικιαζόμενα δωμάτια, τα σκάφη αναψυχής και φυσικά καταλύματα που λειτουργούν εκτός νομιμότητας. Η αλήθεια είναι, πάντως, ότι δεν πρόκειται για ελληνικό φαινόμενο. Σύμφωνα με την έρευνα διαρκείας της εταιρίας STR Global, οι πληρότητες των ξενοδοχείων στην Ευρώπη, στο διάστημα Ιανουαρίου - Ιουνίου 2008 εμφανίζουν μείωση κατά 1,3% ενώ ειδικά στη Νότια Ευρώπη, η πληρότητα των ξενοδοχείων εμφανίζει υποχώρηση 3,8%. Τα αντίστοιχα ποσοστά τον Ιούνιο, ήταν -4,1% σε σύνολο Ευρώπης και -7,7% για τη Νότια Ευρώπη. Σε κάθε περίπτωση, αυτό που αυτή τη στιγμή αρχίζει να θορυβεί περισσότερο τους τουριστικούς επιχειρηματίες δεν είναι τόσο το πώς θα εξελιχθεί το υπόλοιπο της περιόδου, όσο το πώς θα εξελιχθεί η περίοδος του 2009. Ήδη, στις διαδικασίες υπογραφής συμβολαίων που ξεκίνησαν από τον περασμένο Μάιο, οι περισσότεροι tour operators εμφανίστηκαν με ιδιαίτερα επιθετικές διαθέσεις, πιέζοντας για υποχώρηση τιμών και μεγάλες προσφορές. Υπό αυτές τις συνθήκες, μέρος της πίεσης αυτής μεταφέρεται πλέον προς το υπουργείο Τουριστικής Ανάπτυξης, προκειμένου να επισπευσθούν οι διαδικασίες προετοιμασίας των ενεργειών διαφήμισης και προώθησης της Ελλάδας στις αγορές ενδιαφέροντος, να υπάρξει άρτιος και έγκαιρος προγραμματισμός και γενικά η παρουσία της Ελλάδας στις αγορές να είναι πιο δυναμική, στοχευμένη και επιθετική. Α. Σπηλιωτόπουλος: Η Ελλάδα θα είναι στους κερδισμένους Την πεποίθησή του ότι η Ελλάδα θα συγκαταλέγεται συνολικά στους κερδισμένους της παγκόσμιας τουριστικής αγοράς κατά τη διάρκεια της «τόσο περίεργης και δύσκολης», όπως τη χαρακτήρισε, φετινής περιόδου, εξέφρασε ο υπουργός Τουριστικής Ανάπτυξης Αρης Σπηλιωτόπουλος, στηριζόμενος στη μέχρι τώρα εξέλιξη των βασικών μεγεθών του ελληνικού τουρισμού. Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία που παρουσίασε, οι μεν

16 ΘΕΜΑ αφίξεις στα 12 μεγαλύτερα αεροδρόμια της χώρας στο διάστημα Ιανουαρίου - Ιουνίου 2008 εμφανίζουν συνολικά αύξηση της τάξης του 3%, οι δε εισπράξεις, στο πεντάμηνο Ιανουαρίου - Μαΐου 2008 εμφανίζουν αύξηση της τάξης του 8,2% (Τράπεζα της Ελλάδος). Επιπρόσθετα τόνισε ότι οι κρουαζιέρες κινούνται ανοδικά, εκτιμώντας ότι ο αριθμός των κρουαζιερόπλοιων που θα πιάσουν λιμάνι σε ελληνικά νησιά το 2008, θα είναι διπλάσιο σε σχέση με πέρυσι, ενώ ιδιαίτερη μνεία έκανε και στο γιότινγκ, που εκτιμάται ότι θα σημειώσει αύξηση άνω του 10%. Σύμφωνα με τον κ. Σπηλιωτόπουλο, παρά το δυσμενές διεθνές χρηματοπιστωτικό κλίμα, το περιβάλλον πρωτόγνωρων μεταβολών και οξύτατου ανταγωνισμού, την ξέφρενη πορεία των τιμών του πετρελαίου και τις μεταβολές των ισοτιμιών των βασικών νομισμάτων, ο ελληνικός τουρισμός αντέχει, διατηρώντας τις δυνάμεις του και τα μερίδιά του. Επικαλούμενος εκτιμήσεις και πληροφορίες από τα Γραφεία Εξωτερικού του ΕΟΤ, ο υπουργός Τουριστικής Ανάπτυξης έδωσε μία συνοπτική εικόνα από τις μεγαλύτερες αγορές προέλευσης τουριστών, πλην της Μ. Βρετανίας, για την οποία τόνισε ότι αντιμετωπίζεται με επιφυλακτικότητα και αναμένονται οι κρατήσεις της τελευταίας στιγμής προκειμένου να εξαχθούν ασφαλέστερες εκτιμήσεις. Για τις άλλες αγορές, επισήμανε ότι σύμφωνα με τις μέχρι σήμερα σχετικές εκτιμήσεις, η Γερμανία εμφανίζει άνοδο 4% έως 5%, η αγορά της Ρωσίας κινείται με αύξηση 35%, η Ιταλία σημειώνει άνοδο 6%, οι ΗΠΑ άνοδο 12%, το Βέλγιο άνοδο 6%, η Ρουμανία άνοδο 9%, η Βουλγαρία άνοδο 15%, η Κίνα άνοδο 15%, η Ολλανδία άνοδο 8%, οι Σκανδιναβικές χώρες και τα κράτη της Βαλτικής με άνοδο 15% και τα Ενωμένα Αραβικά Εμιράτα αύξηση 8%. Για τις αγορές της Ελβετίας, του Καναδά και της Ισπανίας, η κίνηση βρίσκεται στα ίδια επίπεδα με πέρυσι. Υπάρχουν, τέλος, ορισμένες βασικές τάσεις που διαπιστώνεται ότι κυριαρχούν αυτή τη στιγμή σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι τάσεις αυτές είναι: 1.Η προτίμηση σε δολαριακούς προορισμούς. Είναι λογικό, διότι οι δολαριακοί προορισμοί είναι ελκυστικοί και ασφαλώς είναι πιο φτηνοί έναντι των χωρών που δουλεύουν μέσα στην Ευρωζώνη. ακριβώς λόγω της διεθνούς οικονομικής κρίσης, μια ενίσχυση των τάσεων για εσωτερικό τουρισμό, κυρίως σε αγορές όπως η Μεγάλη Βρετανία ή όπως η Γερμανία και ασφα- 2.Υπάρχει, λώς στις Ηνωμένες Πολιτείες. μια αυξημένη διαφοροποίηση στις προτιμήσεις και στις επιλογές προορισμών. Για παράδειγμα φέτος άλλους προορισμούς προτιμούν οι Βρετανοί και οι Γερμανοί, άλλους οι 3.Υπάρχει Σκανδιναβοί, άλλους οι πολίτες της Ανατολικής Ευρώπης, άλλους οι πολίτες των Ηνωμένων Πολιτειών κ.ο.κ. Αυτό δείχνει ότι υπάρχουν πια αντιφατικές τάσεις όσον αφορά στις καταναλωτικές συμπεριφορές και τη ροή των πολιτών από διαφορετικές χώρες-προορισμούς προς άλλες χώρες. 4. Σε πολλούς προορισμούς παρατηρείται σημαντική υποχώρηση για ταξίδια με οργανωμένα πακέτα. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην Ισπανία στο εξάμηνο Ιανουαρίου - Ιουνίου 2008 και σε σύγκριση με το 2007, οι αφίξεις με οργανωμένο πακέτο εμφανίζουν μείωση του 6,8% ενώ τον Ιούνιο η αντίστοιχη μείωση έφτανε στο 14,1%. Ωστόσο, συνολικά η κίνηση προς την Ισπανία στο εξάμηνο, εμφανίζει αύξηση 2,6% αν και ο Ιούνιος έκλεισε με μείωση 0,7%. Μεγάλη αύξηση αφίξεων το 2007 Αύξηση κατά 8,5% στις αφίξεις αλλοδαπών στη χώρα κατά το 2007, με όλα τα μέσα μεταφοράς και σε όλους τους σταθμούς εισόδου, καταγράφουν τα σχετικά στοιχεία που δημοσιοποίησε η Εθνική Στατιστική Υπηρεσία. Ωστόσο, ύστερα από μία αρχική επεξεργασία των στοιχείων αυτών, με αφαίρεση από το σύνολο των αφίξεων που κατά προσέγγιση αντιστοιχούν σε οικονομικούς μετανάστες από την Αλβανία και τη Βουλγαρία και του αριθμού αφίξεων με κρουαζιέρες (και με βάση τη μεθοδολογία που ανέπτυξε πρόσφατα ο Σύνδεσμος Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων -ΣΕΤΕ), προκύπτει ότι οι αφίξεις ξένων επισκεπτών στην Ελλάδα το 2007 εμφάνισαν αύξηση της τάξης του 9,2% έναντι του 2006 και ξεπέρασαν τα 15, 2 εκατ. Το περασμένο έτος, δηλαδή, αναδεικνύεται ως η καλύτερη χρονιά από άποψη αφίξεων, όλων των εποχών, για τον ελληνικό τουρισμό. Επιστρέφοντας στην ανάλυση της ΕΣΥΕ, μεταξύ άλλων επισημαίνεται ότι οι αφίξεις από την Ευρώπη, στην οποία αναλογεί το μεγαλύτερο μερίδιο της τουριστικής αγοράς (92,7%), παρουσίασαν αύξηση έναντι του 2006 κατά 9,9%. Στα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, παρατηρείται αύξηση κατά 20%, η οποία οφείλεται στην συμπερίληψη στο σύνολο της Ε.Ε. για το 2007, των στοιχείων των δύο νέων κρατών μελών, της Βουλγαρίας και Ρουμανίας. Οι περισσότεροι αλλοδαποί, υπήκοοι Ε.Ε., κατά το 2007 προέρχονται, όπως και το 2006, από το

ΘΕΜΑ 17 Ηνωμένο Βασίλειο (15%), τη Γερμανία (12,9%) και την Ιταλία (6,6%). Τη μεγαλύτερη αύξηση σε σύγκριση με το 2006 και λαμβάνοντας υπόψη το μερίδιο τους στο σύνολο των αφίξεων παρουσιάζουν τα δύο νέα κράτη μέλη Βουλγαρία (62,4%) και Ρουμανία (83,1%). Στα υπόλοιπα κράτη της Ε.Ε., οριακές μεταβολές παρατηρούνται στη Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο, αύξηση στην Ολλανδία κατά 5,9% και μείωση στην Ιταλία κατά 2,6%. Στις υπόλοιπες ηπείρους παρατηρούνται σημαντικές αυξήσεις σε όλα τα κράτη της Αμερικής (12,9%), ενώ μειώσεις παρατηρούνται στην Ασία (-6,1%), Αφρική (-9,3%) και Ωκεανία (-6,1%). Στην ανάλυση των στοιχείων κατά μέσο ταξιδίου και σταθμό εισόδου παρατηρείται ότι κατά το 2007, τα αεροδρόμια που συγκεντρώνουν τη μεγαλύτερη κίνηση μετά το «Ελευθέριος Βενιζέλος» (22,1%), είναι του Ηρακλείου (11,9%), της Ρόδου (7,9%), της Κέρκυρας (4,8%) και της Θεσσαλονίκης (4,4%). Σε σχέση με το προηγούμενο έτος και λαμβάνοντας υπόψη το μερίδιό τους στο σύνολο, μεγάλες αυξήσεις παρουσιάζουν τα αεροδρόμια της Ρόδου (7,2%), των Χανίων (6,5%) και της Κω (4,9%). Οι αφίξεις επιβατών με πτήσεις charter κατά το 2007 παρουσίασαν αύξηση έναντι του 2006 κατά 2,6%. Τα μεγαλύτερα μερίδια εξακολουθούν να έχουν το Ηνωμένο Βασίλειο (26,3%) και η Γερμανία (17,2%). Σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος, το Ηνωμένο Βασίλειο παρουσιάζει μείωση (-2,4%) ενώ η Γερμανία μικρή αύξηση (1,4%). Από τις υπόλοιπες χώρες με μεγάλα μερίδια αγοράς στο σύνολο των αφίξεων επιβατών με πτήσεις charter, οι μεγαλύτερες αυξήσεις παρουσιάζονται στην Ολλανδία (6,1%), στην Ιταλία (9,1%), στην Τσεχία (8,3%) και στη Νορβηγία (8%) ενώ αισθητή πτώση παρουσιάζεται στην Αυστρία (- 8%) και στο Βέλγιο (-7,6%). Οι διανυκτερεύσεις Άνοδο κατά 4,9% σημείωσαν οι αφίξεις στις ξενοδοχειακές μονάδες και στα κάμπινγκ πέρυσι σε σχέση με το 2006 σύμφωνα με στοιχεία που δημοσιοποίησε η Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδας. Επίσης, την ίδια περίοδο το ίδιο διάστημα παρουσιάσθηκε αύξηση κατά 1,47% στις διανυκτερεύσεις των καταλυμάτων. Σημειώνεται ότι τα σχετικά στοιχεία μεταξύ των 2 ετών δεν είναι απολύτως συγκρίσιμα καθώς στην έρευνα του 2007 συμπεριλήφθησαν 18,5% περισσότερες λειτουργούσες κλίνες. Πέρυσι το 44,2% των αφίξεων αφορά ημεδαπούς και το 55,8% αλλοδαπούς ενώ στις διανυκτερεύσεις το 26,5% αφορά ημεδαπούς (με 2,5 διανυκτερεύσεις κατά μέσο όρο) και το 73,5% αλλοδαπούς ( με 5,4 διανυκτερεύσεις κατά μέσο όρο). Σύμφωνα με την ανάλυση των στοιχείων ανά γεωγραφική περιφέρεια που κάνει η Στατιστική Υπηρεσία κατά το 2007, το 62% του συνόλου των αφίξεων πελατών συγκεντρώθηκε σε 4 Περιφέρειες και συγκεκριμένα στην Αττική (22,1%), στην Κρήτη (13,9%), στο Νότιο Αιγαίο (13,3%) και στην Κεντρική Μακεδονία (12,6%). Αναφορικά με τις διανυκτερεύσεις το 80% συγκεντρώθηκε σε 5 Περιφέρειες στην Κρήτη (23,4%), στο Νότιο Αιγαίο (22,5%), στην Αττική (11,8%), στα Ιόνια νησιά (11,5%) και στην Κεντρική Μακεδονία (10,9%). Εξάλλου, τα μερίδια συμμετοχής των Περιφερειών δεν έχουν αλλάξει κατά το 2007 σε σχέση με το 2006. Στις διανυκτερεύσεις παρουσιάζεται αύξηση του μεριδίου της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας και μείωση του μεριδίου της Περιφερείας Ιόνιων νήσων. Το γεγονός αυτό αντανακλάται και στις πληρότητες των Περιφερειών αυτών. Ειδικότερα, η μεγαλύτερη αύξηση στις πληρότητες έναντι του 2006 παρουσιάζεται στη Δυτική Ελλάδα και στην Αττική. Αντίθετα σημαντική είναι η μείωση στις πληρότητες της Κρήτης, του Νοτίου Αιγαίου και των Ιόνιων νήσων.

18 ΜΕΛΕΤΗ ΕΤΟΑΑ ΜΕΛΕΤΗ ΕΤΟΑΑ - ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟY ΑΙΓΑΙΟΥ Σε ΗΠΑ και αναδυόμενες αγορές το τουριστικό μέλλον της Αθήνας Μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες τα οφέλη για την πρωτεύουσα- ύφεση πριν από τη διοργάνωση Σημαντική και εκτεταμένη η ποιοτική αναβάθμιση του ξενοδοχειακού δυναμικού Καθοριστική παράμετρος η προσέλκυση περισσότερων Ελλήνων και Κυπρίων Με υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης τα τελευταία χρόνια η αγορά των ΗΠΑ σε επίπεδο εισροής ταξιδιωτών στην Αθήνα θα συνεχίζει να αποτελεί την παραδοσιακή υπερπόντια τουριστική αγορά άντλησης επισκεπτών για την πρωτεύουσα. Το συμπέρασμα αυτό εξάγεται μεταξύ άλλων σε μελέτη που πραγματοποίησε η Εταιρεία Τουριστικής και Οικονομικής Ανάπτυξης Αθηνών (ΕΤΟΑΑ) στο πλαίσιο της δημιουργίας παρατηρητηρίου τουρισμού του Δήμου Αθηναίων. Η εν λόγω μελέτη πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με το Εργαστήριο Τουριστικών Ερευνών και Μελετών του Τμήματος Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Αιγαίου με θέμα την προ-ολυμπιακή και μετα-ολυμπιακή κατάσταση του αθηναϊκού τουρισμού. Στη μελέτη γίνεται εμπεριστατωμένη καταγραφή της πορείας του αθηναϊκού τουρισμού για το χρονικό διάστημα 2000-2007, αναδεικνύονται οι μελλοντικές προοπτικές και προτείνονται συγκεκριμένες κατευθύνσεις πολιτικής. Για τις άλλες αγορές μεταξύ των άλλων υπογραμμίζονται τα εξής: Οι τουριστικές αγορές με μεγάλη πληθυσμιακή βάση -τόσο οι παραδοσιακές όπως η Γερμανία, η Βρετανία, η Ιταλία και η Γαλλία όσο και οι νέες αγορές της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης- αποτελούν ξεκάθαρο στόχο για τις προωθητικές ενέργειες. Προτεραιότητα καλό είναι να δοθεί στις χώρες και Στις περιφέρειές τους που διαθέτουν απευθείας αεροπορική σύνδεση με την Αθήνα, κατά προτίμηση με εταιρίες χαμηλού κόστους. Η χώρα μας έχει απολέσει σημαντικό κομμάτι της ιαπωνικής αγοράς, ωστόσο και εδώ θα πρέπει να συνεχιστούν οι προσπάθειες περαιτέρω ανάπτυξης λόγω του ιδανικού «product-market match». Πολλοί αναλυτές επισημαίνουν το μεγάλο δυναμικό που υπάρχει στην αγορά της Κίνας, της Μέσης Ανατολής. Πρόκειται για αγορές που δέον είναι να παρακολουθούνται συστηματικά. Εντούτοις, τα άμεσα αποτελέσματα στις αφίξεις αναμένεται να προκύψουν κυρίως από τις ευρωπαϊκές χώρες. Μια άλλη αγορά που δεν έχει αξιοποιηθεί με προφανή πλεονεκτήματα είναι οι γειτονικές χώρες της Βαλκανικής. Η Αθήνα αξίζει να διερευνήσει τις αγορές της Βουλγαρίας, της Ρουμανίας, της Τουρκίας και της Σερβίας. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης οι Ολυμπιακοί Αγώνες μπορεί να μην οδήγησαν σε μεγάλη αύξηση του ξενοδοχειακού δυναμικού της Αθήνας, ωστόσο επηρέασαν σε μεγάλο βαθμό την ποιοτική σύνθεση αυτού. Παρατηρήθηκε μεγάλη μετατόπιση προς τις ανώτερες κατηγορίες των τεσσάρων και πέντε αστέρων, εξέλιξη στην οποία συνέτειναν οι πολλές ανακαινίσεις και αναβαθμίσεις ξενοδοχείων που έγιναν ενόψει των Αγώνων. Το αθροιστικό μερίδιο των ξενοδοχειακών μονάδων τεσσάρων και πέντε αστέρων στις συνολικές ξενοδοχειακές κλίνες της πρωτεύουσας ανερχόταν το 2000 στο 39%, για να φτάσει επτά χρόνια αργότερα στο 50%, ενώ τα ξενοδοχεία ενός και δύο αστέρων ακολούθησαν αντίστροφη πορεία, με τη συμμετοχή τους να υποχωρεί από το 39% στο 30% κατά την περίοδο 2000-2007. Εξάλλου, σημειώνεται ότι η Αθήνα δεν αποκόμισε κανένα τουριστικό όφελος πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες, σε αντίθεση λ.χ. με τις επιδόσεις του Σίδνεϊ σε αυτόν τον τομέα (στο Σίδνεϊ κατεγράφη, ωστόσο, μια πτώση μετά τους Αγώνες). Η περίοδος μεταξύ 2001 και 2004 χαρακτηρίστηκε από έντονη τουριστική ύφεση. Τα οφέλη προέκυψαν -όπως έδειξαν τα ευρήματα των ερευνών- αμέσως μετά τους

ΜΕΛΕΤΗ ΕΤΟΑΑ 19 Αγώνες και εξασφάλισαν μια τριετία ανόδου για τον τουρισμό της πόλης το 2005-2007. Προϋπόθεση για να διατηρηθεί η ανάπτυξη του αθηναϊκού τουρισμού που κατεγράφη την τριετία 2005-2007 είναι να υπάρχει ισορροπία στην προσέλκυση Ελλήνων και ξένων τουριστών. Στο πλαίσιο αυτό προτείνεται να προβληθούν τόσο στην ελληνική όσο και στη διεθνή αγορά εκείνες οι ταξιδιωτικές δραστηριότητες που θα συγκινήσουν κάθε ξεχωριστή αγορά. Η προσέλκυση Ελλήνων αλλά και Κύπριων επισκεπτών πρέπει να αποτελεί σταθερό σημείο της στρατηγικής μάρκετινγκ, ιδίως σε μια περίοδο όπου τα σημάδια της οικονομικής ύφεσης και η κούρσα της τιμής του πετρελαίου μπορούν να επηρεάσουν άμεσα την ταξιδιωτική συμπεριφορά των ξένων τουριστών. Επιπλέον, επισημαίνεται για την ελληνική και κυπριακή πελατεία ότι θα συνεχίζει να επισκέπτεται την Αθήνα ακόμα και σε περιόδους οικονομικής ύφεσης και ότι συμβάλλει στην άμβλυνση της εποχικότητας. Σημειώνεται ότι η πλήρης μελέτη θα παρουσιαστεί επίσημα στις αρχές Σεπτεμβρίου. Αναλυτικά, η πλήρης επιτελική σύνοψη της μελέτης έχει ως εξής: ΔΙΑΝΥΚΤΕΡΕΥΣΕΙΣ Η τουριστική κίνηση της Αθήνας και της Αττικής, εκφραζόμενη σε διανυκτερεύσεις, παρουσίασε τα χρόνια αμέσως πριν από την τέλεση των Ολυμπιακών Αγώνων κάμψη, εντούτοις μετά το 2004 υπήρξε αισθητή άνοδος. Η κάμψη μπορεί να αποδοθεί τόσο σε εξωγενή προβλήματα όπως οι συνέπειες της τρομοκρατικής επίθεσης της 11ης Σεπτεμβρίου του 2001 και η οικονομική ύφεση σε χώρες της Ευρώπης που αποτελούν τις παραδοσιακές αγορές του ελληνικού τουρισμού όσο και σε ενδογενείς αδυναμίες του αθηναϊκού τουρισμού. Από το 1998 και μέχρι το 2003 (με εξαίρεση το έτος 2000) σημειώθηκε μεγάλη κάμψη στο ενδιαφέρον των ξένων τουριστών να επισκεφτούν την Αθήνα (βλ. ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 2-5). Αυτή η κάμψη διήρκεσε καθ όλη την προολυμπιακή περίοδο και έφτασε σε υποχώρηση των διανυκτερεύσεων έως 29%. Τα ταξίδια ημεδαπών στην πρωτεύουσα δεν ακολούθησαν αυτήν τη μεγάλη πτώση, αφού οι Έλληνες στήριξαν τον ξενοδοχειακό κλάδο σε μεγαλύτερο βαθμό. Οι συγκριτικά καλύτερες επιδόσεις της ελληνικής αγοράς επισκιάστηκαν πάντως από τη ραγδαία αύξηση στη ζήτηση από το εξωτερικό που κατεγράφη από το 2005 κα μετά. ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 2-5 Συγκριτική εξέλιξη των διανυκτερεύσεων στα ξενοδοχεία της Αθήνας την περίοδο 1998-2007 με έτος βάσης το 1998 (τιμή έτους βάσης = 100) Πηγή: Πανεπιστήμιο Αιγαίου/Υπολογισμός βάσει στοιχείων της ΕΣΥΕ Ως προς την ποσοστιαία συμμετοχή κάθε εθνικότητας στις συνολικές διανυκτερεύσεις των αθηναϊκών ξενοδοχείων, παρατηρήθηκε μετά το 2003 μια μείωση στο μερίδιο των Ελλήνων επισκεπτών, οι οποίοι υποχώρησαν από το 36% το 2003 το 30% το 2006. Στο ίδιο διάστημα σχεδόν διπλασιάστηκε η ποσοστιαία συνεισφορά των Αμερικανών επισκεπτών με μερίδιο 15% το 2006. Το μερίδιο των υπολοίπων εθνικοτήτων δεν παρουσίασε σημαντικές μεταβολές. ΠΛΗΡΟΤΗΤΑ Ο ξενοδοχειακός κλάδος της Αθήνας και της Αττικής βρέθηκε μετά το 2000 αντιμέτωπος με συνεχή μείωση της πληρότητας. Η πτωτική πορεία ανεκόπη το 2005 και στα τρία γεωγραφικά επίπεδα, χάρη στην επίδραση από την επιτυχή διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004. Μάλιστα, τα ξενοδοχεία που λειτουργούν στο Δήμο Αθηνών ξεπέρασαν τις υψηλές επιδόσεις παλαιώτερων ετών και εξασφάλισαν το 2007 πληρότητα ύψους 60,3%. Συνολικά η περιοχή της Νομαρχίας Αθηνών επέτυχε να εξασφαλίσει πέρυσι πληρότητα 55,65% στα ξενοδοχεία της. Διαφορετική είναι η εικόνα στα ξενοδοχεια εκτός πόλης, αφού παρά τις υψηλές επιδόσεις των ξενοδοχείων της Αθήνας, ο συνολικός μέσος όρος πληρότητας κυμάνθηκε στο χαμηλό επίπεδο του 42,8%. Οι επισκέπτες της Αθήνας -καθώς επίσης του Νομού Αθηνών και της Περιφέρειας Αττικής (πλην νήσων) - διαμένουν στην περιοχή κατά μέσο όρο για 2,2 ημέρες (βλ. ΠΙΝΑΚΑ 2-2). Η μέση παραμονή χαρακτηρίζεται από μια σταθερότητα τα τελευταία χρόνια, αφού ήταν πολύ μικρές οι αποκλίσεις από έτος σε έτος. Αξιοσημείωτη είναι η μέση παραμονή του 2004, η οποία επηρεασμένη από τους επισκέπτες των Ολυμπιακών Αγώνων έφτασε για τους αλλοδαπούς τουρίστες τις 2,6 ημέρες. Μεταξύ των Ελλήνων επισκεπτών παρατηρείται, ωστόσο μια ελαφρά μεν, αισθητή δε τάση για μείωση της μέσης παραμονής τους στην Αθήνα. Έτσι, από 2,3 ημέρες που ήταν το 1999 η μέση παραμονή των Ελλήνων επισκεπτών, αυτή υποχώρησε τα τελευταία χρόνια στις δύο διανυκτερεύσεις.

20 ΜΕΛΕΤΗ ΕΤΟΑΑ ΠΙΝΑΚΑΣ 2-2 Μέση παραμονή τουριστών στα ξενοδοχειακά καταλύματα της Αθήνας Μέση παραμονή Μέση παραμονή Μέση παραμονή συνόλου τουριστών Ελλήνων αλλοδαπών 1999 2,3 2,3 2,3 2000 2,2 2,2 2,1 2001 2,1 2,1 2,2 2002 2,2 2,1 2,2 2003 2,2 2,1 2,2 2004 2,4 2,0 2,6 2005 2,1 2,0 2,2 2006 2,2 2,0 2,3 Πηγή: Πανεπιστήμιο Αιγαίου/Υπολογισμός βάσει στοιχείων της ΕΣΥΕ ΑΦΙΞΕΙΣ ΣΤΟ ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Η προολυμπιακή περίοδος χαρακτηρίστηκε από μια σταθερή αύξηση τουριστών που φτάνουν στην Ελλάδα μέσω του αεροδρομίου της Αθήνας (βλ. ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 2-16), εξέλιξη που συνεχίστηκε και μετά τους Αγώνες του 2004. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΣΥΕ, οι τουριστικές αφίξεις αυξήθηκαν από τα 2,8 εκατ. το 2000 στα 3,7 εκατ. το 2006. Σε αντίθεση με τον έντονα εποχικό χαρακτήρα αυτών των αφίξεων το 2000, στα μετέπειτα χρόνια αμβλύνθηκε η εποχικότητα, γεγονός που αποτελεί ένδειξη για αλλαγή του προφίλ αυτών των τουριστών (περισσότερα επαγγελματικά ταξίδια, συμμετοχή σε συνέδρια, city breaks κ.ο.κ.) ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 2-16 Αφίξεις τουριστών στο Αεροδρόμιο Αθηνών κατά την περίοδο 2000-2006 Πηγή: ΕΣΥΕ Στην έρευνα AEROSTAT του Διεθνούς Αερολιμένα Αθηνών «Ελ. Βενιζέλος» παρατίθενται στοιχεία για τη χώρα προέλευσης των τουριστών που φτάνουν αεροπορικώς στην Αθήνα. Στην έρευνα καταγράφεται μια θεαματική αύξηση Αμερικανών τουριστών μεταξύ των ετών 2005 και 2007, ενώ υποχωρούν οι αριθμοί επισκεπτών από τη Γερμανία και την Ιταλία (βλ. ΠΙΝΑΚΑ 2-4). Συνολικά παρατηρείται μια σταθερή άνοδος κατά τη μεταολυμπιακή τριετία 2005-2007. ΠΙΝΑΚΑΣ 2-4 Αεροπορικές αφίξεις τουριστών στην Αθήνα κατά χώρα προέλευσης 2005 2006 2007 ΗΠΑ 78.676 383.890 435.463 Γαλλία 183.858 197.329 209.904 Βρετανία 167.653 178.724 186.516 Γερμανία 255.753 163.313 178.655 Ιταλία 202.685 153.541 136.399 Ισπανία 75.731 80.811 113.796 Αυστραλία * 89.644 108.490 Καναδάς * 86.449 104.952 Κύπρος 45.738 69.159 82.547 Σουηδία * 57.507 79.795 Πρώτες 10 χώρες 1.166.636 1.460.367 1.636.517 * εκτός πρώτης δεκάδας Πηγή: Διεθνής Αερολιμένας Αθηνών ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΕΠΙΔΟΣΕΩΝ ΑΘΗΝΑΣ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΕΥΡΩ- ΠΑΪΚΕΣ ΠΟΛΕΙΣ Μετά το 2001, έτος που έγιναν οι τρομοκρατικές επιθέσεις στους δίδυμους πύργους της Νέας Υόρκης, σημειώθηκε σε κάποιες πόλεις μείωση της τουριστικής τους κίνησης. Εκτός της Αθήνας αυτό διαπιστώνεται και στην περίπτωση του Άμστερνταμ, του Λονδίνου και της Πράγας, ωστόσο πρόκειται για μείωση περιορισμένης έκτασης και κυρίως περιορισμένης διάρκειας. Επειτα από ένα με δύο χρόνια ανέκαμψαν όλοι οι προορισμοί. Σε γενικές γραμμές -και παρά αυτές τις χρονιές με κάμψη της τουριστικής κίνησης- είναι εξόχως ανοδική η πορεία τουριστικής ανάπτυξης των εν λόγω πόλεων. Συγκρινόμενη η Αθήνα με τις άλλες πόλεις ως προς τη μέση παραμονή των τουριστών, βρίσκεται σε μάλλον πλεονεκτική θέση. Με μέση παραμονή τις 2,2 διανυκτερεύσεις, η Αθήνα έχει ελαφρώς καλύτερη επίδοση από άλλες πόλεις όπως