ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων 14.3.2014 ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ σχετικά με τον οργανισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη συνεργασία στον τομέα της ποινικής δικαιοσύνης (Eurojust) Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων Εισηγητής: Axel Voss DT\1023273.doc PE530.084v01-00 Eνωμένη στην πολυμορφία
I. Εισαγωγή Ο οργανισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη συνεργασία στον τομέα της ποινικής δικαιοσύνης (Eurojust) συστάθηκε με την απόφαση 2002/187/ΔΕΥ του Συμβουλίου προκειμένου να ενισχυθεί η καταπολέμηση των σοβαρών μορφών οργανωμένου εγκλήματος στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Έκτοτε, η Eurojust διευκολύνει τον συντονισμό και τη συνεργασία μεταξύ των εθνικών αρχών έρευνας και δίωξης στην αντιμετώπιση υποθέσεων που αφορούν διάφορα κράτη μέλη. Έχει συμβάλει στην ανάπτυξη αμοιβαίας εμπιστοσύνης και στη γεφύρωση των διαφορών μεταξύ των διαφορετικών νομικών συστημάτων και παραδόσεων ανά την Ευρωπαϊκή Ένωση. Μέσω της ταχείας επίλυσης νομικών προβλημάτων και του εντοπισμού των αρμοδίων αρχών σε άλλες χώρες, η Eurojust έχει διευκολύνει την εκτέλεση των αιτημάτων συνεργασίας και των μέσων αμοιβαίας αναγνώρισης και έχει βελτιώσει τη διασυνοριακή ποινική δίωξη. Στις 17 Ιουλίου 2013, η Επιτροπή υπέβαλε πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τον οργανισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη συνεργασία στον τομέα της ποινικής δικαιοσύνης (Eurojust). Στο ίδιο πλαίσιο, η Επιτροπή πρότεινε τη λήψη εκτεταμένων μέτρων σχετικά με τη σύσταση μιας Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας (European Public Prosecutor's Office, EPPO), τα οποία ανέλυσε στο πλαίσιο ανακοίνωσης. Η μεταρρύθμιση της Eurojust κατέστη αναγκαία επειδή, σύμφωνα με το άρθρο 86 παράγραφος 1 της ΣΛΕΕ, η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία πρέπει να συσταθεί «εκ της Eurojust». Ως εκ τούτου, η πρόταση κανονισμού σχετικά με τη Eurojust περιλαμβάνει διατάξεις που έχουν ως στόχο τον συντονισμό των δύο οργάνων. Το οργανωμένο διασυνοριακό έγκλημα σημειώνει έκρηξη την τελευταία δεκαετία, όπως υποστηρίζει η Επιτροπή στην πρόταση κανονισμού της. Εν προκειμένω, επισημάνθηκαν ιδιαίτερα η τρομοκρατία, το εμπόριο ναρκωτικών, το έγκλημα στον κυβερνοχώρο και η παιδική πορνογραφία. Οι εν λόγω μορφές εγκληματικότητας συνιστούν αξιόποινες πράξεις που διαπράττονται διασυνοριακά από ιδιαίτερα ευκίνητες και ευέλικτες ομάδες, οι οποίες δραστηριοποιούνται σε πολλούς τομείς του εγκλήματος και στο πλαίσιο πολλών δικαστικών συστημάτων της ΕΕ και οι οποίες, σύμφωνα με στοιχεία της Επιτροπής, καθιστούν αναγκαία μια «πανευρωπαϊκή αντιμετώπιση». Σε αυτό το πλαίσιο, ο ρόλος της Eurojust στη βελτίωση της δικαστικής συνεργασίας και του συντονισμού μεταξύ των αρμοδίων δικαστικών αρχών των κρατών μελών και στην υποστήριξη ερευνών που αφορούν τρίτες χώρες παραμένει κρίσιμος. Το άρθρο 85 της ΣΛΕΕ προβλέπει τη δομή, τη λειτουργία, το πεδίο δράσης και τα καθήκοντα της Eurojust που καθορίζονται μέσω κανονισμού ο οποίος εκδίδεται σύμφωνα με τη συνήθη νομοθετική διαδικασία. Το 2008 αποφασίστηκε η ευρεία τροποποίηση της απόφασης για τη Eurojust. Η προθεσμία μεταφοράς στην εθνική νομοθεσία ήταν ο Ιούνιος του 2011. II. Η πρόταση κανονισμού της Επιτροπής και οι παρατηρήσεις του εισηγητή Στόχος και καθήκοντα Τα καθήκοντα και το πεδίο αρμοδιότητας της Eurojust ρυθμίζονται στο κεφάλαιο Ι της πρότασης κανονισμού, ενώ ο κατάλογος των σοβαρών αξιόποινων πράξεων, των οποίων είναι αρμόδια να επιλαμβάνεται η Eurojust σύμφωνα με το άρθρο 3 παράγραφος 1, παρατίθεται στο παράρτημα 1 της πρότασης κανονισμού. PE530.084v01-00 2/5 DT\1023273.doc
Σύμφωνα με το άρθρο 3 παράγραφος 1 της πρότασης, το πεδίο αρμοδιότητας της Eurojust «δεν περιλαμβάνει τα αδικήματα για τα οποία είναι αρμόδια η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία» που, σύμφωνα με το άρθρο 86 της ΣΛΕΕ, είναι «αδικήματα που θίγουν τα οικονομικά συμφέροντα της Ένωσης». Στο προαναφερθέν σημείο του παραρτήματος 1 της πρότασης κανονισμού αναφέρεται ότι τα «αδικήματα εις βάρος των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης» εμπίπτουν στο πεδίο αρμοδιοτήτων της Eurojust. Ο εισηγητής επισημαίνει ότι στο συγκεκριμένο σημείο ενδέχεται να παρουσιαστεί σύγκρουση αρμοδιοτήτων και καλεί την Επιτροπή να διευκρινίσει τις αρμοδιότητες της Eurojust και της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας και τα μεταξύ τους όρια. Ακόμη, επισημαίνει ότι η σύσταση της EPPO μέσω ενισχυμένης συνεργασίας, στην οποία θα συμμετείχε πολύ περιορισμένος αριθμός κρατών μελών, θα αύξανε την πιθανότητα μιας τέτοιας σύγκρουσης αρμοδιοτήτων. Δομή και οργάνωση της Eurojust Η Eurojust διαθέτει ένα εθνικό μέλος το οποίο αποσπάται από κάθε κράτος μέλος, το οποίο κατέχει αξίωμα εισαγγελέα, δικαστή ή αξιωματικού της αστυνομίας με ισοδύναμες αρμοδιότητες. Το συλλογικό όργανο ασχολείται με επιχειρησιακές δραστηριότητες, με την υποστήριξη και τον συντονισμό των εθνικών ερευνών, και επικεντρώνεται συνεπώς στην «κύρια δραστηριότητα» της Eurojust. Κατά κανόνα, το συλλογικό όργανο απαρτίζεται από όλα τα εθνικά μέλη. Το νέο στοιχείο είναι ότι όταν το συλλογικό όργανο ασκεί τις διοικητικές του αρμοδιότητες, δηλαδή εκδίδει τον προϋπολογισμό ή την ετήσια έκθεση πεπραγμένων ή διορίζει τον διοικητικό διευθυντή και τον πρόεδρο και θεσπίζει τον εσωτερικό του κανονισμό, θα περιλαμβάνει και δύο εκπροσώπους της Επιτροπής. Η Επιτροπή καλείται εν προκειμένω να διευκρινίσει περαιτέρω τον λόγο ύπαρξης των δύο εκπροσώπων της, την αποστολή και τις αρμοδιότητές τους. Επιπλέον, θα πρέπει να εξεταστεί επίσης με κριτικό πνεύμα το ενδεχόμενο να λειτουργούν οι εξωτερικοί εκπρόσωποι ανασταλτικά στο πλαίσιο της λήψης των αποφάσεων, κατά πόσον διατηρείται η ανεξαρτησία των δικαστικών οργάνων και εάν προκαλούνται άσκοπες δαπάνες προσωπικού. Το εκτελεστικό συμβούλιο συστήνεται ως νέο όργανο με καθήκον να προετοιμάζει τις διοικητικές αποφάσεις που εκδίδονται από το συλλογικό όργανο και να αναλάβει άμεσα ορισμένα διοικητικά καθήκοντα. Εκτός από τα εθνικά μέλη και τον διοικητικό διευθυντή, στο εκτελεστικό συμβούλιο θα ανήκει ένας εκπρόσωπος της Επιτροπής. Επομένως, ισχύουν και εδώ οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν. Χάρη σε αυτήν τη διπλή «δομή διακυβέρνησης», η Eurojust υποτίθεται πως θα λειτουργεί περισσότερο αποδοτικά και οικονομικά, καθώς τα εθνικά μέλη θα υποστηρίζονται από το εκτελεστικό συμβούλιο, και έτσι θα μπορούν να επικεντρώνονται στα επιχειρησιακά τους καθήκοντα. Ο εισηγητής θεωρεί περιττές τέτοιου είδους διπλές δομές. Επιχειρησιακά ζητήματα Στην παράγραφο 7 του άρθρου 24 προβλέπεται ότι το σύστημα διαχείρισης υποθέσεων της Eurojust και τα προσωρινά αρχεία εργασίας του θα είναι διαθέσιμα προς χρήση στην Ευρωπαϊκή Εισαγγελία. Προκειμένου να είναι αποτελεσματική η συνεργασία, καθώς και η ανταλλαγή πληροφοριών και δεδομένων μεταξύ της Eurojust και της EPPO, αμφότερες οι αρχές θα πρέπει να λειτουργούν υπό κοινή στέγη. Εν προκειμένω, ο εισηγητής τάσσεται υπέρ ενός κοινού τόπου λειτουργίας της Eurojust και της EPPO. DT\1023273.doc 3/5 PE530.084v01-00
Επεξεργασία πληροφοριών Ως προς το σημείο αυτό, η Επιτροπή υπογραμμίζει ότι οι διατάξεις που αφορούν τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα ευθυγραμμίζονται με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 45/2001 και ότι εν προκειμένω λαμβάνονται υπόψη οι προδιαγραφές προστασίας που προβλέπονται στη δέσμη μέτρων για τη μεταρρύθμιση της προστασίας δεδομένων. Σχετικά με αυτό, ο εισηγητής θα ήθελε να επισημάνει ότι η εν λόγω δέσμη μέτρων εκφράζει μόνο τη θέση της Επιτροπής, καθώς η συνήθης νομοθετική διαδικασία δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί. Σχέσεις με εταίρους Το εν λόγω κεφάλαιο αφορά μια από τις κεντρικές πτυχές της πρότασης κανονισμού και περιλαμβάνει πολλά ζητήματα που χρήζουν αποσαφήνισης. Όσον αφορά τις σχέσεις με την EPPO που περιγράφονται στο άρθρο 41, απαιτείται εξέταση με κριτικό πνεύμα και διευκρίνιση ζητημάτων που παραμένουν ανοιχτά, καθώς και μια αναλυτική προσέγγιση προκειμένου να καταστεί δυνατή η λειτουργία της Eurojust εντός του θεσμικού δικτύου σχέσεων μεταξύ της Ευρωπόλ, της OLAF και του νέου φορέα της «Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας». Γενικά, ο εισηγητής είναι δεκτικός στη δημιουργία της EPPO, υπό την προϋπόθεση όμως ότι θα τηρηθούν οι αρχές της αναλογικότητας και της επικουρικότητας, ούτως ώστε η ποινική δίωξη σε εθνικό επίπεδο να συνεχίσει να αποτελεί τον κανόνα και στο μέλλον. Ο ορισμός των αρμοδιοτήτων πρέπει να γίνει με σαφήνεια και ασφάλεια δικαίου, ούτως ώστε να μην υπάρξουν ούτε κενά κατά την ποινική δίωξη, ούτε επικάλυψη όσον αφορά τις διαδικασίες. Επιπλέον, πρέπει να διασαφηνιστεί το νομικό σύστημα βάσει του οποίου θα διεξάγεται η ποινική έρευνα και δίωξη, και θα καταγγέλλονται αδικήματα σε βάρος του προϋπολογισμού της ΕΕ, διότι η EPPO διαθέτει μεν αποκλειστική αρμοδιότητα εν προκειμένω, αλλά παρόλα αυτά πρέπει να προστεθούν μηχανισμοί προστασίας προκειμένου να αποφευχθεί η επονομαζόμενη «άγρα δικαστηρίου» (forum shopping). Ακόμη, θα πρέπει να αποφευχθεί η καθιέρωση ενός διττού συστήματος όσον αφορά την ποινική δικονομία, καθώς η ύπαρξη δύο δικονομικών δικαίων (για παράδειγμα όσον αφορά το παραδεκτό των αποδεικτικών στοιχείων, όπως προβλέπεται στο άρθρο 30 της πρότασης για την EPPO) ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων (μία ερμηνεία για εθνικές υποθέσεις και μία άλλη για υποθέσεις της EPPO) είναι νομικά απαράδεκτη και θα παραβίαζε την αρχή της ισότητας ενώπιον του νόμου και το δικαίωμα στον νόμιμο δικαστή. Για τον λόγο αυτόν, ο εισηγητής καλεί την Επιτροπή να δώσει μια σαφή απάντηση όσον αφορά τον τρόπο χειρισμού της μεταρρύθμισης της Eurojust, σε περίπτωση που η σύσταση της EPPO οδηγήσει σε ενισχυμένη συνεργασία, και να διευκρινίσει ποιες θα είναι οι επιπτώσεις για τη μεταρρύθμιση της Eurojust σε περίπτωση ενδεχόμενης ενισχυμένης συνεργασίας για τη σύσταση της EPPO. Η Eurojust θα παρέχει υπηρεσίες διοικητικής υποστήριξης στην EPPO, για παράδειγμα στους τομείς του προσωπικού, της οικονομικής διαχείρισης και της τεχνολογίας πληροφοριών. Παραδείγματος χάριν, η EPPO θα χρησιμοποιεί για τις δικές της υποθέσεις την υποδομή τεχνολογίας πληροφοριών της Eurojust, συμπεριλαμβανομένων του συστήματος διαχείρισης PE530.084v01-00 4/5 DT\1023273.doc
υποθέσεων, των προσωρινών αρχείων εργασίας και του πίνακα. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή καλείται να δηλώσει εάν η σύσταση της EPPO θα έχει επιπτώσεις στον προϋπολογισμό της Eurojust. Το άρθρο 55 της πρότασης κανονισμού ρυθμίζει τη συμμετοχή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και των εθνικών κοινοβουλίων. Σύμφωνα με το πρωτόκολλο αριθ. 1 σχετικά με τον ρόλο των εθνικών κοινοβουλίων στην ΕΕ και το άρθρο 85 της ΣΛΕΕ, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα εθνικά κοινοβούλια καθορίζουν από κοινού πώς πρέπει να διαμορφωθεί και να προαχθεί η αποτελεσματική και τακτική συνεργασία των κοινοβουλίων εντός της ΕΕ. Ως εκ τούτου, ο εισηγητής καλεί την Επιτροπή να αναλύσει τον τρόπο με τον οποίο θα συμμετέχουν τα εθνικά κοινοβούλια στον διακοινοβουλευτικό έλεγχο καθώς και τον ρόλο και τη θέση που θα κατέχουν. Η Επιτροπή ορίζει επακριβώς τον χρόνο της αξιολόγησης και επανεξέτασης του κανονισμού (το αργότερο 5 έτη από την έναρξη ισχύος του κανονισμού) συνεπώς, ο εισηγητής θέτει το ερώτημα πότε θα πρέπει να αναμένεται η έκτη αξιολόγηση του κανονισμού της Eurojust, η οποία έχει προγραμματισθεί για το τρέχον έτος, και θεωρεί δέον να εξετασθεί με κριτικό πνεύμα ο λόγος για τον οποίο η παρούσα πρόταση κανονισμού υποβλήθηκε το 2013, πριν καν ολοκληρωθεί η αξιολόγηση της εφαρμογής της απόφασης 2002/187/ΔΕΥ. III. Συμπέρασμα και συστάσεις Ο εισηγητής επικροτεί την πρόταση κανονισμού για τη μεταρρύθμιση της Eurojust και είναι δεκτικός έναντι της σύστασης της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας. Παρόλα αυτά, θα ήθελε να υπογραμμίσει ότι υπάρχουν ακόμα πολλά εκκρεμή θέματα που πρέπει πρώτα να διευκρινιστούν, προτού μπορέσουν να εφαρμοστούν στην πράξη οι δύο νομοθετικές προτάσεις. Επιπροσθέτως, ο εισηγητής συνιστά την εξέταση ολόκληρου του τομέα ποινικού δικαίου της ΕΕ με κριτικό πνεύμα, προκειμένου να διευκρινιστούν διαδικαστικά ζητήματα και να δημιουργηθούν ενιαίες δομές μέσω μέτρων εναρμόνισης που θα λαμβάνουν υπόψη την αναλογικότητα, την αρχή της επικουρικότητας, καθώς και τα εθνικά νομικά συστήματα και τις εθνικές νομικές παραδόσεις των επιμέρους κρατών μελών. DT\1023273.doc 5/5 PE530.084v01-00