ΝΕΡΟ ΠΗΓΗ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΔΡΑΣΗΣ ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΛΟΥΡΙΩΤΙΣΣΑΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ

ΝΕΡΟ ΠΗΓΗ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΔΡΑΣΗΣ ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΛΟΥΡΙΩΤΙΣΣΑΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2009-10

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΤΟ ΝΕΡΟ ΝΕΡΟ: ΠΗΓΗ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΔΡΑΣΗΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ 1. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ (ΠΙΝΑΚΕΣ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ ΡΑΒΔΟΓΡΑΜΜΑΤΑ). 2. ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ i. ΜΑΘΗΤΩΝ ii. ΓΟΝΕΩΝ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ (ΠΙΝΑΚΕΣ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ ΡΑΒΔΟΓΡΑΜΜΑΤΑ).

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2 ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ i. ΜΑΘΗΤΩΝ ii. ΓΟΝΕΩΝ

Δημητριάδου Μαρία Γ 1, Γιάννης Σάββα Γ 3 Θέμα: «Το Νερό στη ζωή μας...» Σχολική χρονιά: 2009 2010 1

Δεν έχει οσμή, δεν έχει χρώμα, ούτε καν γεύση. Το νερό μπορεί να μην έχει κανένα από τα προαναφερθέντα χαρακτηριστικά, εντούτοις έχει μια ιδιότητα που το καθιστά πραγματικά πολύτιμο. Το νερό δίνει ζωή, γιατί το νερό είναι το ίδιο ζωή... Η ιστορία, η παράδοση, η πολιτιστική κληρονομιά, αποτελούν τους σημαντικότερους ζωντανούς θησαυρούς μιας πόλης. Μέσα απ αυτούς διαπλάθεται και εκφράζεται η ταυτότητά μας και η επίγνωση της ιστορικής μας συνέχειας μέσα στο χρόνο. Άξονας όμως της ζωής, της κοινωνίας, της πόλης και των ανθρώπων της, είναι αδιαμφισβήτητα το νερό, η πηγή της ζωής, η ίδια η ζωή αφού χωρίς το νερό δεν υπάρχει ζωή. Το νερό είναι τόσο πολύτιμο όσο και η ζωή μας. Χωρίς αυτό τίποτα δεν μπορεί να επιβιώσει. Πολλοί επιστήμονες όπως επίσης και αστρονόμοι, οι οποίοι μελετούν τους πλανήτες των ηλιακών συστημάτων, έχουν εκφράσει με απόλυτη βεβαιότητα πως η ύπαρξη νερού σε κάποιο από τους πλανήτες αποτελεί αναμφίβολη ένδειξη ύπαρξης ζωής. Συν τούτοι, έχουν διατυπώσει την άποψη ότι η εικόνα του πλανήτη μας υπό την απουσία του νερού, θα ήταν εντελώς διαφορετική από αυτή που βλέπουμε γύρω μας. Βεβαίως δεν εννοούσαν ότι η Γη θα γινόταν λιγότερο «μπλε», μιας και οι ωκεανοί καλύπτουν έκταση 361 εκατομμυρίων τετραγωνικών χιλιομέτρων της γήινης επιφάνειας, αλλά ότι η δυσμένεια νερού δε θα εξασφάλιζε τα απαραίτητα για τη ζωή στοιχεία. Κάνοντας μια σύντομη αναδρομή στα βάθη των αιώνων θα διαπιστώσουμε ότι το νερό ήταν αυτό που έπαιξε καταλυτικό ρόλο στη δημιουργία των πρώτων οργανικών ενώσεων, οι οποίες στη συνέχεια διαμόρφωσαν τους πρώτους προκαρυωτικούς οργανισμούς. Με άλλα λόγια, βάσει πολλών σύγχρονων θεωριών, η ζωή ξεκίνησε αλλά και εξελίχθηκε μέσα στην αγκαλιά του νερού. Γεγονότα του παρελθόντος που αποδεικνύουν την πολυτιμότητα του νερού και το σημαντικό ρόλο που διαδραμάτισε στην ανάπτυξη της Λευκωσίας Οι αρχαιότεροι συνοικισμοί της Λευκωσίας κατά τη νεολιθική εποχή, λίγο πιο πριν από το 4000 π.χ ήταν κτισμένοι κοντά στις όχθες του Πεδιαίου που τότε φαίνεται να ήταν ένας πλούσιος μακρύς ποταμός, που πρόσφερε το νερό και τον τρόπο ζωής στους πρώτους εκείνους κατοίκους των συνοικισμών της πόλης μας. Για την εποχή εκείνη, η Ύδρευση ξεκινούσε και τελείωνε στον ποταμό Πεδιαίο, δεν υπήρχαν άλλοι τρόποι εξασφάλισης ή διανομής του νερού, ίσως ούτε και άλλες ιδιαίτερες ανάγκες. Τα αρχαία εκείνα χρόνια, οι περισσότεροι οικισμοί αναπτύσσονταν κοντά στα παράλια και έτσι στην ενδοχώρα τους πρώτους εκείνους κατοίκους των πρώτων οικισμών τους έφερε ο ποταμός Πεδιαίος, που μ αυτό τον τρόπο σφραγίζει τη μεγάλη σημασία του νερού, αφού χωρίς την ύπαρξη του με τις τότε τεχνικές δυνατότητες, θα ήταν αδύνατο να κατοικηθεί αυτό το κομμάτι της νήσου Κύπρου. Πηγή λοιπόν νερού και παροχή νερού στους πρώτους τότε κατοίκους της σημερινής Λευκωσίας, το ποτάμι της. 2

Γύρω στο 1050 π.χ. η εξασφάλιση του πολύτιμου νερού παύει να στηρίζεται άμεσα και απόλυτα στον ποταμό της. Οι τότε κάτοικοι της Λευκωσίας, αρχίζουν και κατασκευάζουν τα πρώτα πηγάδια, τα οποία κτίζουν με πέτρα από τις γύρω περιοχές, όπως και τις πρώτες μεγάλες συλλεχτικές δεξαμενές, τις στέρνες, για συγκέντρωση και φύλαξη του νερού. Λόγω του ποταμού, το υδροφόρο στρώμα εκεί που γεωλογικά προσφέρεται, είναι πολύ πλούσιο και τα πηγάδια επιτρέπουν σιγά-σιγά την εξάπλωση των κατοίκων από τις στενές πέριξ του Πεδιαίου περιοχές. Η εξασφάλιση του νερού από τον ποταμό, από τα πηγάδια και από τη βροχή, φαίνεται λοιπόν να είναι η μέθοδος που επικράτησε στην Λευκωσία κατά τους πρώτους μετά της γέννησης του Χριστού Αιώνες. Τα σπίτια κτίζονται με ειδικό τρόπο ώστε να υπάρχουν νεροχύτες που οδηγούν το νερό της βροχής σε κάποια μικρή στέρνα για αξιοποίηση. Κατά τη διάρκεια των Αραβικών επιδρομών (7ο μέχρι 10ο αιώνα μ.χ. ) οι παραθαλάσσιες πόλεις της Κύπρου πλήττονται σκληρά και ορισμένες καταστρέφονται. Ο κόσμος, για να προστατευθεί, κινείται προς τα ενδότερα, η Λευκωσία μεγαλώνει και αναπτύσσεται. Ο ποταμός, τα πηγάδια και το νερό της βροχής που οι κάτοικοι συλλέγουν με διάφορες μεθόδους εξασφαλίζουν για τους τότε κατοίκους της Λευκωσίας το πόσιμο νερό. Ταυτόχρονα, στον ποταμό Πεδιαίο κατασκευάζουν τα πρώτα αναχώματα και με αυλάκια οδηγούν το νερό προς τα πλούσια χωράφια της περιοχής αφού οι κάτοικοι συνεχίζουν κατά την περίοδο αυτή να ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία και τη κτηνοτροφία. Μετά την τελική συντριβή των Αράβων, οι Βυζαντινοί επέλεξαν να καταστήσουν την αναπτυχθείσα ήδη πόλη της Λευκωσίας σε πρωτεύουσα του νησιού και ένας από τους βασικότερους λόγους ήταν το γεγονός ότι η Λευκωσία για τις τότε ανάγκες είχε άφθονο, γλυκό δροσερό και υγιεινό νερό. Έτσι το νερό, που χάρισε τη ζωή στους πρώτους κατοίκους της πόλης πριν από 6 και πλέον χιλιάδες χρόνια, γίνεται πριν από 1035 περίπου χρόνια μια από τις βασικές αιτίες που της χαρίζουν τον τίτλο της Πρωτεύουσας. Κατά τον 10ο και 11ο αιώνα εισάγεται στην Κύπρο και νέα τεχνολογία για τη μεταφορά νερού. Κατασκευάζονται ανοιχτά πέτρινα αυλάκια και τοποθετούνται για πρώτη φορά υπόγεια, οι πρώτοι πήλινοι αγωγοί, που μεταφέρουν νερό σε περιοχές που τα πηγάδια δεν έχουν απόδοση. Κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας η Λευκωσία γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη και ακμή. Η πόλη οχυρώθηκε με τείχη και σ αυτή την πολεοδομική ανάπτυξη της η κοίτη του Πεδιαίου φαίνεται να έπαιξε σπουδαίο ρόλο. Τόσο στην πόλη μέσα στα τείχη, όσο και γύρω απ αυτήν, υπήρχαν πολλοί κήποι με καλλιέργειες και οπωροφόρα δένδρα. Ο Πεδιαίος ποταμός αν και χείμαρρος, τις καλοχρονιές κατέβαινε ορμητικός, αναπληρώνοντας τα υπόγεια νερά της Πρωτεύουσας στην οποία ήταν διάσπαρτα τα πηγάδια, που με την τέχνη πλέον των αλακατιών ανέβαζαν εύκολα το δροσερό νερό στην επιφάνεια. 3

Όμως, με την αύξηση του πληθυσμού, η ανάγκη εξεύρεσης κι άλλων πηγών ήταν επιτακτική. Έτσι, έψαξαν προς το Στρόβολο, τη Μακεδονίτισσα, τη Λακατάμια και κατάφεραν να εντοπίσουν σπουδαίες πηγές, με γνωστότερες τις εξής τρεις: Piadina, Pietroni, και Aque Dolce. Με επιβλητικά για την εποχή υδραγωγεία, το νερό μεταφερόταν από μακριά και υδροδοτούσε τα χρόνια αυτά της ανάπτυξης, τις πλατείες, τα παλάτια και τα αρχοντικά των Ευγενών. Το 1489 την Κύπρο καταλαμβάνουν οι Βενετοί, οι οποίοι κράτησαν το νησί μέχρι το 1570. Την περίοδο αυτή έγιναν σκέψεις αλλά και εισήγηση, όπως Πρωτεύουσα της Κύπρου γίνει η Αμμόχωστος, που ήταν ισχυρότερα οχυρωμένη αλλά ήταν ταυτόχρονα και σημαντικό λιμάνι, πράγμα πρωταρχικής σημασίας για τους Ενετούς που ήταν ναυτική δύναμη και ασχολούνταν εκτεταμένα με το εμπόριο. Ωστόσο, η Λευκωσία κατόρθωσε να διατηρήσει τον τίτλο της, γιατί η Λευκωσία απέχει το ίδιο από τις Βόρειες και Νότιες ακτές, και από την Πάφο και την Καρπασία, τα δυο ακραία σημεία του νησιού και έχει επίσης άφθονο νερό. Και πάλι το νερό, που ανάμεσα σ άλλα γίνεται βασικό κριτήριο για τη διατήρηση στη Λευκωσία του πρωταγωνιστικού της ρόλου σαν η σημαντικότερη πόλη της Κύπρου. Η Λευκωσία, κατά την περίοδο της Τούρκικης κατοχής από το 1570 μέχρι και το 1878, περιήλθε σε κατάσταση παρακμής αλλά παράλληλα το υπόλοιπο νησί γνωρίζει ακόμα μεγαλύτερη παρακμή. Έτσι, η Λευκωσία αναπτύσσεται τουλάχιστο πληθυσμιακά, αφού εκτός από Τούρκους που μεταφέρθηκαν κυρίως στη Λευκωσία συγκεντρώθηκαν και πολλοί φοβισμένοι Ελληνοκύπριοι από άλλες περιοχές. Επομένως, οι ανάγκες σε νερό αυξάνονται και η ύδρευση της πόλης ενισχύεται. Τούρκοι πασάδες φροντίζουν για την μεταφορά πρόσθετου νερού από μακρινές για την εποχή πηγές, με την τέχνη των υπόγειων λαγουμιών, πηγές που μαζί με άλλες εξυπηρέτησαν την πόλη, όσο απίστευτο κι αν φαίνεται, μέχρι και πριν από 25 χρόνια. Το 1818 και μέχρι το 1960, ακολουθεί η περίοδος της Αγγλοκρατίας. Η παγκόσμια γενικότερα ανάπτυξη, συνέτεινε ώστε οι Άγγλοι να κατασκευάσουν κάποια έργα υποδομής. Ανάμεσα σ αυτά, περιλαμβάνεται και η ανόρυξη γεωτρήσεων και η μεταφορά του νερού με σωλήνες στην πόλη, πρώτα σε ορισμένα διάφορα κεντρικά σημεία όπου κτίστηκαν οι γνωστές δημόσιες βρύσες και μεταγενέστερα σε κεντρικές υδατοδεξαμενές. Οι σωλήνες δεν είναι πια πήλινες, είναι από σίδηρο και από αμίαντο. Επιπλέον, το ανέβασμα του νερού από τη γη που γινόταν με αλακάτια χειροκίνητα αρχικά, γίνεται τώρα με τη χρήση ζώων κυρίως των συμπαθέστατων γαϊδουριών. Έτσι οι πιο ξέβαθοι λάκκοι, μπορούν πλέον να γίνονται βαθύτεροι αφού το ανέβασμα του νερού γίνεται με ζώα, ακόμα δε μεταγενέστερα με ανεμόμυλους. Μια από τις σημαντικές αυτής της μορφής πηγές για τη Λευκωσίας στις αρχές του περασμένου αιώνα ήταν ο γνωστός Ανεμόφυλος. Απ εκεί έπαιρναν νερό προς διανομή οι αμαξάδες, αλλά και από σωλήνες που βρέθηκαν φαίνεται πως από το σημείο αυτό υδροδοτούσαν κάποια σημεία της Λευκωσίας. Στη συνέχεια με κυβερνητική αλλά και ιδιωτική πρωτοβουλία οργανώνονται οι προμηθευτές νερού. Πρώτα οι νεροφόροι, ή νεροπούληδες και μετά το νερό στα πλούσια σπίτια, με ιδιωτικές διασωληνώσεις, για όσους μπορούσαν βέβαια να πληρώσουν για την αγορά τίτλου δικαιώματος, αφού αυτό τους επέτρεπε να παίρνουν νερό με το σακοράφι, ένα σύστημα που εξυπηρέτησε μαζί με τις δημόσιες βρύσες την παλαιά πόλη της 4

Λευκωσίας μέχρι και το 1975. Το σακοράφι, το χοντρό δηλαδή βελόνι, καθόριζε διάμετρο και κατ επέκταση ποσότητα νερού που μπορούσε ο κάθε τιτλούχος να έχει. Αναφερόμενοι στην ίδια περίοδο, η εξαγωγή του νερού από τους λάκκους, η άντληση, αρχίζει πλέον να γίνεται με αντλητικά μέσα που σιγά-σιγά αντικαθιστούν τους πανύψηλους ανεμόμυλους που για αρκετά χρόνια υψώνονταν χαρακτηριστικά υποδεικνύοντας τους τόπους όπου υπήρχαν υπόγεια πηγάδια. Φράγματα της Κύπρου Το νησί μας διαθέτει σήμερα ένα μεγάλο αριθμό φραγμάτων, τα οποία σε συνδυασμό με τις μονάδες αφαλάτωσης μπορούν να εξασφαλίσουν τις απαιτούμενες ποσότητες νερού για την άνθηση του τόπου, αλλά και για τη διατήρηση του υψηλού επιπέδου ποιότητας ζωής. Το νερό από τα φράγματα της Κύπρου χρησιμοποιείται για σκοπούς ύδρευσης, άρδευσης και ένα μικρό ποσοστό για βιομηχανικούς σκοπούς. Το πρώτο φράγμα κατασκευάστηκε από τους Άγγλους το 1900 στην περιοχή Κουκλιών. Το φράγμα αυτό είχε μακριά αλλά χαμηλά αναχώματα. Ωστόσο μετά το έργο αυτό, πολλοί ήταν οι εμπειρογνώμονες οι οποίοι εξέφρασαν την άποψη ότι η φυσική διαμόρφωση της Κύπρου δεν ήταν η καταλληλότερη για κατασκευή μεγάλων αποθηκευτικών έργων νερού. Για το λόγο αυτό ιδιαίτερη σημασία δόθηκε στην ανάπτυξη των υπόγειων υδάτινων πόρων. Για αυτό το λόγο τη δεκαετία του 1920 1930 ξεκίνησε η αξιοποίηση των υπόγειων αποθεμάτων νερού στις περιοχές Αμμοχώστου και Μόρφου. Μέχρι την ανακήρυξη της Κυπριακής Δημοκρατίας το 1960 ανορύχθηκαν χιλιάδες γεωτρήσεις σ όλες τις περιοχές της Κύπρου, με αποτέλεσμα, το πρώτο μεγάλο πρόβλημα που έπρεπε να αντιμετωπιστεί με την εγκαθίδρυση της Δημοκρατίας το 1960, να είναι η απειλούμενη εξάντληση του νερού, λόγω της υπεράντλησής του. Αμέσως μετά την Ανεξαρτησία, η προσοχή στράφηκε στη συστηματική μελέτη και κατασκευή υδατικών έργων, τόσο εμπλουτιστικών όσο και αποθηκευτικών. Το πρώτο βήμα αφορούσε τον καταρτισμό ολοκληρωμένου προγράμματος επισκόπησης και αξιολόγησης των υδάτινων πόρων του νησιού και ακολούθησε η εφαρμογή ενός μακροπρόθεσμου προγράμματος εκτέλεσης έργων υδατικής ανάπτυξης, στα οποία περιλαμβάνεται η κατασκευή μεγάλου αριθμού φραγμάτων, ώστε να καταστεί δυνατή η διαχρονική καθώς επίσης και η γεωγραφική χρήση του νερού. 5

Χάρη στις παραπάνω ενέργειες, βρισκόμαστε σήμερα σε τέτοιο επίπεδο όπου η αποθηκευτική ικανότητα των φραγμάτων και των υδατοδεξαμενών ανέρχεται στα 304,7 περίπου εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού (2001), ποσότητα εξαιρετικά μεγαλύτερη σε σύγκριση με τα 6 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού, τα οποία συγκεντρώνονταν το 1960. Στο νησί υπάρχουν σήμερα 107 φράγματα. Τα περισσότερα φράγματα βρίσκονται σε κοιλάδες και για αυτό προτιμήθηκε η χωμάτινη κατασκευή που είναι πιο οικονομική, αφού υπάρχουν τα φυσικά υλικά από τους ποταμούς και από τις γύρω περιοχές των φραγμάτων. Δυστυχώς, παρά το εντυπωσιακό έργο που έχει επιτευχθεί, λόγω της μείωσης της βροχόπτωσης και της λιγοστής εισροής νερού στα φράγματα, οι διαθέσιμες ποσότητες νερού για ύδρευση και άρδευση δεν ήταν αρκετές με αποτέλεσμα τα τελευταία χρόνια να εφαρμοστούν περιορισμοί στην παροχή νερού με δυσμενείς επιπτώσεις στο γεωργικό τομέα, στην κοινωνική ζωή και γενικά στην οικονομία του τόπου. Το μεγαλύτερο φράγμα της Κύπρου είναι εκείνο στον ποταμό Κούρη, χωρητικότητας 115 εκατομμυρίων μ3, η κατασκευή του οποίου συμπληρώθηκε το 1988. Το φράγμα κατασκευάστηκε στα πλαίσια της πρώτης φάσης του αρδευτικού σχεδίου του Νότιου Αγωγού. Μερικά άλλα αξιόλογα φράγματα κατασκευάστηκαν επίσης, πρόσφατα, στα πλαίσια μεγάλων υδατικών και αναπτυξιακών έργων. Το φράγμα του Ασπρόκρεμμου, χωρητικότητας 51 εκ. μ3, αποτελεί την κύρια πηγή νερού του αρδευτικού σχεδίου της Πάφου. Τα φράγματα της Καλαβασού, χωρητικότητας 17 εκ. μ3, και του Διπόταμου, χωρητικότητας 15 εκ. μ3, κατασκευάστηκαν στα πλαίσια του αρδευτικού σχεδίου του Βασιλικού-Πεντάσχοινου. Ο υδατοφράκτης Ξυλιάτου, χωρητικότητας 1,3 εκ. μ3, κατασκευάστηκε στα πλαίσια του σχεδίου Ενιαίας Αγροτικής Αναπτύξεως Πιτσιλιάς. Τέλος, στα πλαίσια του αρδευτικού σχεδίου Χρυσοχούς κατασκευάστηκε το φράγμα της Ευρέτου, χωρητικότητας 25 εκ. μ3, ενώ ταυτόχρονα προγραμματίζεται η κατασκευή δεύτερου φράγματος πάνω στον ποταμό Έζουσα, χωρητικότητας 8 εκ. μ3. Τα κυριότερα φράγματα της Κύπρου που κατασκευάστηκαν από το 1900 μέχρι το 1987 καθώς και η χωρητικότητα και ο χρόνος συμπλήρωσής τους δίνονται πιο κάτω: ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΦΡΑΓΜΑΤΟΣ ΧΡΟΝΟΣ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗΣ ΧΩΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑ (1.000 μ3) Κούκλια 1900 4.545 Λύμπια 1945 18 3 Λυθροδόντας 1945 32 Καλό Χωριό Κλήρου 1947 82 6

Ακρούντα 1947 23 Γαληνή 1947 23 Πέτρα 1948 32 Πέτρα (δεύτερο φράγμα) 1951 23 Λυθροδόντας 1952 32 Καφίζες 1953 113 Άγιος Λουκάς 1955 455 Γύψου 1955 100 Καντού 1956 34 Πέρα Πεδί 1956 55 Πύργος 1957 285 Τριμήκλινη 1958 340 Πρόδρομος 1962 122 Μόρφου 1962 1.879 Λεύκα 1962 368 Κιόνελι 1962 1.045 Αθαλάσσα 1962 791 Κανλί 1963 1.113 Αργάκα 1964 1.150 Μια Μηλιά 1964 355 Οβγός 1964 845 Τρέμιθος 1964 1.614 Αγρός 1964 99 Λιοπέτρι 1964 340 Πολεμίδια 1965 3.864 Αγία Μαρίνα (Χρυσοχούς) 1965 311 Καλοπαναγιώτης 1966 391 Μαυροκόλυμπος 1966 2.180 Πωμός 1966 859 Γερμασόγεια 1968 13.600 Σύγκραση 1968 1.115 Λεύκαρα 1973 13.850 Μάσαρι 1973 2.273 Παλαιχώρι-Καμπί 1973 620 Αρακαπάς 1975 130 Λύμπια 1977 220 Ξυλιάτο 1982 1.300 Ασπρόκρεμμος 1982 51.000 7

Καλαβασός 1984 17.000 Διπόταμος 1984 15.000 Ευρέτου 1986 25.000 Κούρης 1989 115.000 Πώς δημιουργήθηκε το υδατικό πρόβλημα στην Κύπρο Στη χώρα μας η εξοικονόμηση του νερού πρέπει να είναι διαρκής έγνοια μας πάντα, κι όχι μόνο σε περιόδους ανομβρίας, επειδή ως νησί δεν διαθέτουμε αφθονία υδάτινων πόρων. Η άνοδος του βιοτικού επιπέδου, η εξέλιξη της γεωργίας, η ανάπτυξη της βιομηχανίας και του τουρισμού, αύξησαν τις ανάγκες του νησιού μας σε νερό. Το υδατικό πρόβλημα προκλήθηκε λόγω των κλιματικών αλλαγών τα τελευταία χρόνια. Για την αντιμετώπιση του υλοποιήθηκαν υδατικά έργα. τα έργα αυτά είναι τα πολυάριθμα φράγματα που έχουν σαν στόχο την αποθήκευση του νερού της βροχής, οι μονάδες αφαλάτωσης που καλύπτουν ένα μεγάλο ποσοστό των υδρευτικών αναγκών του νησιού, καθώς και οι εγκαταστάσεις επεξεργασίας αστικών λυμάτων που έχουν σαν στόχο την άρδευση των καλλιεργειών. H Κύπρος προχωρεί προς την οριστική λύση του υδατικού της προβλήματος Σήμερα η Κύπρος προχωρεί προς την οριστική λύση του υδατικού της προβλήματος. Τα αποθέματα νερού, τα οποία διαθέτει αυτή τη στιγμή καλύπτουν τις ανάγκες μας μέχρι το τέλος του 2011 και μέχρι τότε μας αρκούν για να ρέει χωρίς καμία διακοπεί, χωρίς κανένα περιορισμό το νερό στα κυπριακά νοικοκυριά. Αυτό βεβαίως δεν σημαίνει ότι θα σταματήσουν οι ξηρασίες και οι ανομβρίες. Σημαίνει ότι θα καλύπτουμε τις ανάγκες μας, αλλά θα πρέπει να οικονομούμε το πολύτιμο αγαθό για να το έχουμε μόνιμα και πάντοτε στα σπίτια μας και στις ανάγκες της γεωργίας μας. Ας τονισθεί ακόμα ότι μέχρι το τέλος και πριν από το τέλος του 2011 θα έχει ολοκληρωθεί το πρόγραμμα με τις κατασκευές των σταθμών αφαλάτωσης και έτσι η Κύπρος οριστικά και αμετάκλητα λύνει το δεύτερο μεγάλο πρόβλημα. Ίδρυση του Συμβουλίου Υδατοπρομήθειας Λευκωσίας Το 1951 ιδρύεται με ειδική Νομοθεσία το Συμβούλιο Υδατοπρομήθειας Λευκωσίας, που όμως αρχίζει να λειτουργεί το 1953 και το οποίο αναλαμβάνει πλέον την οργανωμένη ανάπτυξη της ύδρευσης της πόλης. Την ίδια περίοδο κατασκευάζονται οι πρώτες τέσσερις μεγάλες δεξαμενές στα υψώματα γύρω από τη Λευκωσία, του Στροβόλου, της Έγκωμης, της Λακατάμιας και των Χαμίτ Μανδρών συνολικής χωρητικότητας 18.000 κ.μ. Τοποθετούνται οι πρώτοι κεντρικοί αγωγοί και την ευθύνη της ύδρευσης της παλαιάς και νέας πόλης που επεκτείνεται πλέον εκτός των τειχών, όπως και των τότε προαστίων, αναλαμβάνουν, η Επιτροπή Υδάτων για την παλαιά πόλη, το Συμβούλιο Υδατοπρομήθειας Λευκωσίας για την περιοχή του Δήμου Λευκωσίας και το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων για τα προάστια. Την δεκαετία του 60 ανορυγνύονται ακόμα περισσότερες διατρήσεις και το πολύτιμο νερό μεταφέρεται πια σε μεγάλες ποσότητες και από πραγματικά μεγάλες αποστάσεις, ιδιαίτερα απ την περιοχή Μόρφου και Συριανοχωριού. 8

Εντυπωσιακά αλματώδης υπήρξε κατά την περίοδο αυτή η ανάπτυξη και η επέκταση της Λευκωσίας. Στην πόλη έρχονται να κατοικήσουν οι προσλαμβανόμενοι δημόσιοι υπάλληλοι που θα στελέχωναν την Κυπριακή Δημόσια Υπηρεσία και ένας μεγάλος αριθμός άλλων κατοίκων του νησιού που θα στελέχωναν τις πολλές Ημικρατικές Υπηρεσίες που άρχισαν να δημιουργούνται και να αναπτύσσονται. Η παλιά γεωργοκτηνοτροφική πόλη, αναπτύσσεται τώρα δυναμικά, στον βιομηχανικό, στον εμπορικό ακόμα και στον τουριστικό τομέα και σε συνδυασμό με το φαινόμενο της αστυφιλίας, ο πληθυσμός της Λευκωσίας αυξάνεται κατά χιλιάδες. Οι υφιστάμενες τότε πηγές νερού, αποδεικνύονται σταδιακά ανεπαρκείς και εφαρμόζονται οι πρώτοι περιορισμοί στην παροχή νερού. Το 1974 πραγματοποιείται η Τούρκικη εισβολή. Η νήσος διχοτομείται, η πόλης της Λευκωσίας μοιράζεται, χιλιάδες συμπατριώτες μας προσφυγοποιούνται και πολλοί απ αυτούς εγκαθίστανται στη Λευκωσία σε μια περίοδο που οι υπηρεσίες ύδρευσης έχασαν τον έλεγχο σε πολλές από τις πηγές που τότε υδροδοτούσαν την πόλη, όπως της Μόρφου, της Πεντάγυιας, των Χαμίτ Μανδρών, του Δικώμου και άλλων. Τα δεινά της λειψυδρίας καταταλαιπωρούν τους πολίτες. Κι όμως, μέσα από το τεράστιο πρόβλημα της έλλειψης νερού, από αυτή τη μοιρασμένη πρωτεύουσα, βγαίνει το πρώτο μήνυμα αισιοδοξίας για το μέλλον της πόλης αλλά και του νησιού. Το νερό δεν γνωρίζει σύνορα, δεν σταματά στα συρματοπλέγματα του Αττίλα. Περνά μέσα από το υπόγειο διασωληνομένο σύστημα, από τη Μόρφου στη δική μας πλευρά και από τη δική μας πλευρά στο Τουρκοκρατούμενο τμήμα, για να υδροδοτήσει ελληνοκύπριους και τουρκοκύπριους. Από τις πρώτες μεταξύ των πλευρών συναντήσεις, είναι κι αυτές που γίνονται για το νερό, αφού η πόλη έπρεπε να συνεχίσει να ζει, να υπάρχει, να αγωνίζεται, να αναπτύσσεται, για να στηρίξει τους κατοίκους της ριζωμένους στην πολλών χιλιετιών πατρίδα τους. Το 1980, ύστερα από πεισματική πρωτοβουλία και προσπάθεια ορισμένων, δημιουργείται το Συμβούλιο Υδατοπρομήθειας Λευκωσίας, όπως το γνωρίζουμε σήμερα. Ενοποιούνται όλες οι περιοχές της ευρύτερης Λευκωσίας και το Συμβούλιο αναλαμβάνει εξ ολοκλήρου την ευθύνη της υδροδότησης ολόκληρης της ευρύτερης Λευκωσίας, αφού υδροδοτεί τους Δήμους Λευκωσίας, Στροβόλου, Αγλαντζιάς, 'Εγκωμης, Αγίου Δομετίου και Λατσιών καθώς και τα Κοινοτικά Συμβούλια Γερίου, Τσερίου και Συνοικισμού Ανθούπολης. Τα μέσα της δεκαετίας του 1970 αρχίζει ένας οργασμός υποδομής σε Υδατικά Έργα. Κατασκευάζονται μεγάλα φράγματα και με μεγάλους σωληναγωγούς το νερό μεταφέρεται σε Διυλιστήρια Νερού, ακολουθείται η ενδεδειγμένη διαδικασία επεξεργασίας. Τέτοια είναι τα Διυλιστήρια της Χοιροκιτίας και του Κόρνου. Το πόσιμο πια νερό μεταφέρεται στη Λευκωσία, στις νέες και πραγματικά μεγάλες πια δεξαμενές της πόλης που κτίζονται τη δεκαετία του 70 και του 80, αρκετής χωρητικότητας για να καλύπτουν τις ανάγκες της Λευκωσίας για δυο ολόκληρες ημέρες αφού συνολικά μπορούν να αποθηκεύσουν πέραν των 80.000 κ.μ. Τοποθετούνται παντού σύγχρονα δίκτυα καλύπτοντας όλες τις περιοχές και όλους τους δρόμους της ξαπλωμένης πια Πρωτεύουσας. Τότε το 1975 είναι που 9

τοποθετήθηκε και το δίκτυο διασωληνομένου νερού στην παλιά εντός των τειχών πόλη, με ξεχωριστή παροχή για κάθε υποστατικό για να αχρηστευτούν οι γραφικές βρύσες και τα σακοράφα. Η υποδομή για την υδροδότηση της πόλης τελειοποιείται, εισάγονται και εφαρμόζονται όλες οι σύγχρονες μέθοδοι και η Λευκωσία δεν έχει πλέον από πλευράς υδατοπρομήθειας να ζηλέψει καμιάς άλλης Πρωτεύουσας σε κανένα μέρος του κόσμου. Βέβαια η υποδομή από μόνη της δεν μπορούσε να παράξει νερό. Γι αυτό και οι περιορισμοί νερού συνεχίζονταν, όποτε είχαμε ανομβρίες. Τη δεκαετία του 1990 η τεχνολογία επέτρεπε πλέον τη σχετικά φθηνή παραγωγή νερού με τη μέθοδο της Αφαλάτωσης και το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων σε συνεργασία με την ιδιωτική πρωτοβουλία, κατασκευάζει την πρώτη μονάδα Αφαλάτωσης στη Δεκέλεια, την επεκτείνει δυο χρόνια μετά και το 2000 συμπληρώνεται και νέα μονάδα κοντά στο Αεροδρόμιο. Το Συμβούλιο Υδατοπρομήθειας Λευκωσίας είχε και σ αυτή την περίπτωση την αποφασιστική του παρουσία αφού ήταν η πρώτη από όλες τις Αρχές, Υπηρεσίες και Οργανισμούς που στήριξε με πολλές εκδηλώσεις τις προσπάθειες του τότε Υπουργού Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος για προώθηση της Αφαλάτωσης, βέβαιο πως με τη μέθοδο αυτή θα διασφάλιζε οριστικά το πολύτιμο νερό για τη συνεχή υδροδότηση της πόλης, που συνεχίζει ακόμα να παραμένει μοιρασμένη, η τελευταία μοιρασμένη Πρωτεύουσα στην Ευρώπη. Σήμερα, η Λευκωσία, βρίσκεται μπροστά στο Ευρωπαϊκό της αύριο. Οι άνθρωποι που σήμερα είναι ταγμένοι για να φροντίζουν την πόλη, γνωρίζουν πολύ καλά πως το Νερό θα είναι πάντα η πηγή της ζωής, ο άξονας της ανάπτυξης. Εξάλλου, δεν σταματούμε στην εξασφάλιση της συνεχούς ροής και της υψηλής ποιότητας αλλά έχουμε μια άλλη μεγάλη Ευρωπαϊκή πρόκληση, να ενοποιήσουμε τις Υπηρεσίες Ύδρευσης και Αποχέτευσης Λευκωσίας, όπως συμβαίνει σε όλες τις Ευρωπαϊκές πόλεις και να ολοκληρώσουμε το μεγαλεπήβολο Αποχετευτικό Έργο της Πρωτεύουσας, να προστατεύσουμε το περιβάλλον μας και να παράξουμε χιλιάδες κυβικά μέτρα εξαγνισμένου νερού από την προβλεπόμενη τριτοβάθμια επεξεργασία, να το αξιοποιήσουμε σε αρδεύσεις και να εξοικονομήσουμε καθημερινά χιλιάδες κυβικά μέτρα. πόσιμου νερού, ενισχύοντας κατά τον καλύτερο τρόπο την Παγκόσμια προσπάθεια για ολοκληρωμένη και σωστή διαχείριση του Νερού, όπως ακριβώς επιβάλλει το μήνυμα της Παγκόσμιας Ημέρας Νερού. Τρόποι εξοικονόμησης νερού Ωστόσο παρά τη δημιουργία των έργων αυτών, δεν πρέπει να ξεχνούμε το πιο σημαντικό που είναι η εξοικονόμηση νερού. Σύνθημά μας πρέπει να είναι η σωστή χρήση του νερού και όχι η κατάχρησή του. Πρέπει όλοι οι Κύπριοι επιτέλους να συνειδητοποιήσουν ότι το νερό πρέπει να το διαχειριζόμαστε σωστά και να καταβάλλουμε κάθε προσπάθεια για εξοικονόμησή του. 10

ΤΡΟΠΟΙ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ 1. Ελέγχουμε τακτικά την υδραυλική εγκατάσταση στο σπίτι για έγκαιρη διάγνωση τυχόν διαρροής και λαμβάνουμε τα αναγκαία μέτρα επιδιόρθωσης των βλαβών. 2. Φροντίζουμε να διορθώνουμε αμέσως της βρύσες που στάζουν, αφού μια ελαττωματική βρύση, έστω και αν στάζει σταγόνα-σταγόνα, μπορεί να σπαταλήσει τόνους νερού. 3. Το αποχωρητήριο καταναλώνει σημαντικό ποσοστό νερού σε ένα νοικοκυριό. Τοποθετούμε στο καζανάκι του αποχωρητηρίου πλαστική μπουκάλα με άμμο ώστε να περιορίζεται η ποσότητα νερού που καταναλώνεται. 4. Χρησιμοποιούμε τα νέα συστήματα και εξαρτήματα οικονομικής χρήσης του νερού. 5. Ποτέ γεμάτη μπανιέρα! Προτιμούμε το ντους χωρίς να αφήνουμε το νερό να τρέχει άσκοπα όταν σαπουνιζόμαστε. Μαζεύουμε σε κουβά το κρύο νερό μέχρι να έρθει το ζεστό. 6. Προτρέπουμε και συμβουλεύουμε τα παιδιά να μην παίζουν με το νερό στην μπανιέρα, στην αυλή, ή οπουδήποτε αλλού. 7. Βουρτσίζουμε τα δόντια μας πάντα με τη βρύση κλειστή, σε όλη τη διάρκεια του βουρτσίσματος. 8. Όταν ξυριζόμαστε δεν αφήνουμε το νερό να τρέχει και χρησιμοποιούμε μικρή ποσότητα νερού σε κατάλληλο δοχείο. 9. Χρησιμοποιούμε τα πλυντήρια ρούχων και πιάτων μόνο όταν είναι γεμάτα, επιλέγοντας πάντα οικονομικό πρόγραμμα. 10. Πλένουμε τα φρούτα και λαχανικά σε λεκάνη,χρησιμοποιώντας αργότερα το ίδιο νερό και για το πότισμα των λουλουδιών. 11. Ποτίζουμε τα φυτά και τα λουλούδια μας με ραντιστήρι, νωρίς το πρωί ή αργά το απόγευμα που η εξάτμιση είναι περιορισμένη. 12. Χρησιμοποιούμε σφουγγάρι και κουβά για το πλύσιμο του αυτοκινήτου και όχι λάστιχο το οποίο απαγορεύεται από το νόμο. 13. Το καθάρισμα των βεραντών και άλλων εξωτερικών χωρών να γίνεται με ένα σκούπισμα και σφουγγάρισμα και όχι με τη χρήση λάστιχου που είναι και παράνομη. 14. Παίρνουμε την πρωτοβουλία και τηλεφωνούμε αμέσως στις αρμόδιες αρχές για οποιαδήποτε διαρροή και απώλεια νερού στους δρόμους. Δεν περιμένουμε κάποιον άλλο να το κάνει. 11

Πρέπει να γίνει κατανοητή η πολυπλοκότητα της κατάστασης, αλλά και ότι οι ανθρώπινες δραστηριότητες μπορούν να διαταράξουν έναν ολόκληρο πλανήτη. Είναι καιρός να πάψουμε να μένουμε στη θεωρία και την απραγία. Είναι σήμερα η μέρα που πρέπει αυτός ο πλανήτης να δει από εμάς έργα, πράξεις και μάλιστα καθοριστικές... Εσύ πως συμβάλλεις σε αυτό; Εσύ τι θα κάνεις για να αλλάξεις την επικρατούσα κατάσταση; Δημητριάδου Μαρία Γ 1, Γιάννης Σάββα Γ 3 Θέμα: «Το Νερό στη ζωή μας...» Σχολική χρονιά: 2009 2010 Βιβλιογραφία: Εγκυκλοπαίδεια ΥΔΡΟΓΕΙΟΣ Ενημερωτικό φυλλάδιο Ομοσπονδίας Περιβαλλοντικών και Οικολογικών Οργανώσεων Κύπρου «Φράγματα της Κύπρου», Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων http://www.moi.gov.cy http://ejournal.eduprojects.net http://invenio.lib.auth.gr http://www.philenews.com Ιδιαίτερες ευχαριστίες στον κ. Γιάννη Αντρέου για την πολύτιμη βοήθειά του. 12

Νερό: Πηγή ζωής και δράσης! Για δεύτερη συνεχή χρονιά, ομάδα εθελοντών μαθητών με τη βοήθεια καθηγητών των μαθηματικών, αποφάσισαν να διεξάγουν έρευνα σχετικά με το νερό, διότι θεωρούμε ότι το νερό είναι πολύ χρήσιμο και απαραίτητο για την επιβίωση και τις δραστηριότητες του κάθε ανθρώπου και γενικά την ανάπτυξη της κάθε χώρας. Ο πρώτος στόχος της έρευνας ήταν να εξετάσει κατά πόσον εφαρμόζουμε τρόπους εξοικονόμησης νερού στην καθημερινότητά μας. Ο δεύτερος στόχος ήταν να διερευνηθεί η ποιότητα των υπηρεσιών και οι προτιμήσεις των καταναλωτών σχετικά με την προέλευση του πόσιμου νερού. Τέλος, τρίτος στόχος της έρευνας ήταν να ερευνήσει τις απόψεις και αντιλήψεις μας σχετικά με διάφορες πτυχές του υδατικού προβλήματος. Πριν από τη διεξαγωγή της έρευνας, λειτουργός του Τμήματος Αναπτύξεως Υδάτων ενημέρωσε τους μαθητές για τα μέτρα εξοικονόμησης νερού που εισηγούνται για βελτίωση των αποθεμάτων. Επίσης διανεμήθηκε σε όλους τους μαθητές του σχολείου διαφωτιστικό υλικό από το Συμβούλιο Υδατοπρομήθειας Λευκωσίας. Τα δεδομένα της έρευνας συλλέχτηκαν με ανώνυμο ερωτηματολόγιο. Απάντησαν 370 μαθητές και 217 ενήλικες. Οι μαθητές ήταν από το Λύκειο και το Γυμνάσιο Παλουριώτισσας, καθώς και από το Παγκύπριο Γυμνάσιο και το Λύκειο Κύκκου Β. Το ερωτηματολόγιο χωρίζεται σε τρία μέρη: Μέρος Α : Περιλαμβάνει 10 δηλώσεις οι οποίες εξετάζουν τη συχνότητα (Πάντοτε, Συχνά, Σπάνια, Ποτέ, Δεν γνωρίζω) με την οποία εφαρμόζουμε μέτρα εξοικονόμησης νερού. π.χ.: «Ξεπλένουμε τα τρόφιμα σε μια λεκάνη με νερό», «Έχω κλειστή τη βρύση όταν βουρτσίζω να δόντια μου», κ.τ.λ. Μέρος Β : Περιλαμβάνει 4 δηλώσεις που εξετάζουν την ποιότητα των παρεχόμενων από την Πολιτεία (Συμβούλιο Υδατοπρομήθειας) υπηρεσιών με τη χρήση κλίμακας πέντε επιπέδων (Διαφωνώ απόλυτα, Διαφωνώ, Ούτε συμφωνώ ούτε διαφωνώ, Συμφωνώ, Συμφωνώ απόλυτα). Επίσης ερευνήσαμε την προέλευση του πόσιμου νερού που καταναλώνουν τα νοικοκυριά. Μέρος Γ : Περιλαμβάνει 10 δηλώσεις που διερευνούν τις απόψεις των ερωτηθέντων για το υδατικό πρόβλημα ως μέρους του γενικότερου περιβαλλοντικού προβλήματος, καθώς και για τα μέτρα που εφαρμόζονται για την εξοικονόμηση του νερού. Στο μέρος Γ έγινε χρήση κλίμακας πέντε επιπέδων (Διαφωνώ απόλυτα, Διαφωνώ, Ούτε συμφωνώ ούτε διαφωνώ, Συμφωνώ, Συμφωνώ Απόλυτα). 1

π.χ.: «Η έλλειψη νερού θα επηρεάσει τη ζωή μου στο μέλλον», «Η αφαλάτωση δημιουργεί περιβαλλοντικά προβλήματα», κ.τ.λ. Τα δεδομένα κωδικοποιήθηκαν και αναλύθηκαν με το πρόγραμμα SPSS. Αποτελέσματα Θα παρουσιάσουμε μέρος των αποτελεσμάτων της έρευνας που πιστεύουμε ότι παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Μέρος Α : 1. Ανοίγουμε τη βρύση στο τέρμα όταν πλένουμε τα χέρια μας 60,0% 50,0% Ηλικιακή Ομάδα Μαθητές Ενήλικες Ποσοστό 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% Πάντοτε Συχνά Σπάνια Ποτέ ΔΞ Γράφημα 1 Παρατηρούμε πως οι γονείς είναι πιο ευαισθητοποιημένοι όσο αφορά το θέμα εξοικονόμησης νερού (γράφημα 1) λόγω του μεγάλου ποσοστού το οποίο ποτέ δεν ανοίγει στο τέρμα τη βρύση όταν πλένει τα χέρια του(53,55%-32,7%). Ενώ αντίθετα ένα μεγάλο ποσοστό των μαθητών σχεδόν πάντα ανοίγει στο τέρμα τη βρύση όταν πλένει τα χέρια του(16,49%-6,16%). 2. Πλένουμε το αυτοκίνητο με το λάστιχο Παρατηρούμε (γράφημα 2) ότι το 51,12% (μαθητών και γονέων) ποτέ δεν πλένει το αυτοκίνητό του με το λάστιχο. Παρ όλα αυτά ένα ποσοστό 8% χρησιμοποιεί πάντοτε το λάστιχο. Γεγονός που μας υποδεικνύει ότι, παρά τα μέτρα που λαμβάνονται, ένα μικρό μέρος των συμπολιτών μας εξακολουθεί να μην αντιλαμβάνεται τη σημασία της εξοικονόμησης του νερού. 2

60 50 Ποσοστό 40 30 20 51,12% 10 0 8,12% Πάντοτε 8,98% Συχνά 25,56% Σπάνια Ποτέ 6,22% ΔΞ Γράφημα 2 3. Συλλέγουμε το κρύο νερό του μπάνιου πριν έρθει το ζεστό 50,0% 40,0% Φύλο Αγόρια Κορίτσια Ποσοστό 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% Πάντοτε Συχνά Σπάνια Ποτέ ΔΞ Γράφημα 3 Παρατηρούμε (γράφημα 3) ότι ένα μεγάλο ποσοστό των μαθητών ποτέ (46%) ή σπάνια (12%) δεν συλλέγει το κρύο νερό του μπάνιου πριν έρθει το ζεστό, ανεξαρτήτως φύλου. 3

4. Έχω κλειστή τη βρύση όταν βουρτσίζω να δόντια μου ή όταν σαπουνίζομαι στο μπάνιο 70,0% 60,0% 50,0% Ηλικιακή Ομάδα Μαθητές Ενήλικες Ποσοστό 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% Πάντοτε Συχνά Σπάνια Ποτέ ΔΞ Γράφημα 4 Στη γραφική παράσταση (γράφημα 4) παρατηρούμε ότι ενώ το ποσοστό των μαθητών (48,91%) που έχουν πάντοτε κλειστή τη βρύση όταν βουρτσίζουν τα δόντια τους ή όταν σαπουνίζονται στο μπάνιο είναι μεγάλο, εν τούτοις υπολείπεται του αντίστοιχου των ενηλίκων (65,58%). 5. Χρησιμοποιούμε σύστημα εξοικονόμησης νερού στο καζανάκι της τουαλέτας 50,0% 40,0% Ηλικιακή Ομάδα Μαθητές Ενήλικες Ποσοστό 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% Πάντοτε Συχνά Σπάνια Ποτέ ΔΞ Γράφημα 5 4

Εδώ ένα μεγάλο ποσοστό των γονέων (44,19%) απαντούν πως πάντοτε χρησιμοποιούν σύστημα εξοικονόμησης νερού στο καζανάκι της τουαλέτας (γράφημα 5). Αντίθετα ένα μεγάλο ποσοστό των μαθητών απάντησε πως δεν γνωρίζει (38,75%). Γεγονός που ίσως δείχνει το μικρό ενδιαφέρον των μαθητών για γεγονότα της οικογενειακής ζωής. Μέρος Β : Το Συμβούλιο Υδατοπρομήθειας 1. Ανταποκρίνεται γρήγορα στις ανάγκες των καταναλωτών. 50,0% 40,0% Ηλικιακή Ομάδα Μαθητές Ενήλικες Ποσοστό 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% Διαφωνώ Απόλυτα Διαφωνώ Ούτε συμφ. ούτε διαφ. Συμφωνώ Συμφωνώ απόλυτα Γράφημα 6 Ένα μεγάλο ποσοστό γονέων και μαθητών (γράφημα 6) ούτε συμφωνεί αλλά ούτε διαφωνεί ότι το συμβούλιο υδατοπρομήθειας ανταποκρίνεται γρήγορα στις ανάγκες των καταναλωτών. Παρ όλα αυτά η θετική άποψη των ενηλίκων (37,26%) είναι διπλάσια της αρνητικής (19,81%). 2. Στο σπίτι μας χρησιμοποιούμε σαν πόσιμο νερό Όπως φαίνεται (γράφημα 7-πίνακας) το μεγαλύτερο ποσοστό γονέων και μαθητών (41,9%) απάντησε πως στο σπίτι του χρησιμοποιεί πόσιμο νερό από κερματοδέκτη. Στην ερώτηση αυτή είχαμε πολλαπλές απαντήσεις (83), γεγονός που μας εμπόδισε να τις κατηγοριοποιήσουμε. 5

Στο σπίτι μας χρησιμοποιούμε σαν πόσιμο νερό Συχνότητα Ποσοστό Από βρύση 55 11,1 Από βρύση με φίλτρο 45 9,1 Από το χωριό 49 9,9 Από βυτιοφόρο 34 7,1 Εμφιαλωμένο 105 20,8 Από κερματοδέκτη 209 41,9 Σύνολο 497 100,0 Πολλαπλές απαντήσεις 83 Σύνολο 580 50,0% 40,0% Ηλικιακή Ομάδα Μαθητές Ενήλικες Ποσοστό 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% Από βρύση Από βρύση με φίλτρο Από το χωριό Από βυτιοφό ρο Γράφημα 7 Εμφιαλ ωμένο Από κερματο δέκτη Μέρος Γ : 1. Η έλλειψη νερού θα επηρεάσει τη ζωή μου στο μέλλον Ένα μεγάλο ποσοστό και αγοριών (63,8%) και κοριτσιών(72,41%) απάντησαν ότι συμφωνούν απόλυτα ή συμφωνούν (22,09%-18,72%) πως η έλλειψη νερού θα επηρεάσει αρνητικά τον πλανήτη (γράφημα 8). Γεγονός που δείχνει το ενδιαφέρον της νέας γενιάς για το μέλλον της και τα πιθανά προβλήματα που θα κληθεί να αντιμετωπίσει στη διάρκεια της ζωής της. 6

80,0% 60,0% Φύλο Αγόρια Κορίτσια Ποσοστό 40,0% 20,0% 0,0% Διαφωνώ Απόλυτα Διαφωνώ Ούτε συμφ. ούτε διαφ. Συμφωνώ Συμφωνώ απόλυτα Γράφημα 8 2. Η αφαλάτωση δημιουργεί περιβαλλοντικά προβλήματα 50 Ποσοστό 40 30 20 44,78% 10 0 4,12% Διαφωνώ Απόλυτα 16,48% Διαφωνώ Ούτε συμφωνώ ούτε διαφωνώ Γράφημα 9 21,98% Συμφωνώ 12,64% Συμφωνώ απόλυτα Βλέπουμε ότι ένα μικρό ποσοστό των μαθητών (γράφημα 9) γνωρίζει ότι η αφαλάτωση δημιουργεί περιβαλλοντικά προβλήματα ενώ το 44% δεν γνωρίζει κρατώντας ουδέτερη στάση. Συμπεράσματα 1. Υπάρχουν περιθώρια αύξησης της αποτελεσματικότητας όσον αφορά στα μέτρα εξοικονόμησης νερού από τους μαθητές, τις οικογένειές τους και τους καθηγητές. 7

2. Οι παρεχόμενες υπηρεσίες νερού (Υδατοπρομήθεια Λευκωσίας) κρίνονται θετικές με περιθώρια βελτίωσής τους. 3. Υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον για το μέλλον και την επίδραση των ανθρώπινων ενεργειών τόσο όσον αφορά το υδατικό πρόβλημα. Το ενδιαφέρον αυτό είναι ένα από τα θετικότερα μηνύματα της έρευνας μας. Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε τους μαθητές και τους γονείς που βοήθησαν να ολοκληρωθεί η έρευνα αυτή. Στην έρευνα αυτή έλαβαν μέρος οι μαθήτριες: Μαρία Τσαβαρτσίδη Β 1, Ραφαήλα Γεώργιου Β 1, Περσεφόνη Ντορζή Α 4 και Γεωργία Πενταρά Α 4 Την ομάδα μαθηματικών του Λυκείου Παλουριώτισσας αποτελούν οι: Δεληγιάννη Άννα (Συντονίστρια Β.Δ.), Αντωνίου Γιάννης, Αβραμίδης Ιωάννης, Σαλονικίδης Ιωάννης και Χριστοφόρου Κάλλη. 8