ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΥΠΟΓΕΙΩΝ ΥΔΡΟΦΟΡΕΩΝ ΚΡΗΤΗΣ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΚΡΗΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΥΔΑΤΩΝ ΤΜΗΜΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΠΟΣΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΥΔΑΤΩΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΥΠΟΓΕΙΩΝ ΥΔΡΟΦΟΡΕΩΝ ΚΡΗΤΗΣ Παρατηρήσεις για το τρέχον υδρολογικό έτος (1 η Νοεμβρίου 2006 έως 30 η Απριλίου 2007) ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΚΡΗΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΥΔΑΤΩΝ ΗΡΑΚΛΕΙΟ, ΜΑΪΟΣ 2007

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 3 2 ΒΡΟΧΟΠΤΩΣΕΙΣ ΤΡΕΧΟΝΤΟΣ ΥΔΡΟΛΟΓΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ... 4 3 ΚΑΡΣΤΙΚΑ ΥΔΡΟΓΕΩΛΟΓΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ... 6 3.1 Α. ΥΔΡΟΓΕΩΛΟΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΚΤΥΣ... 6 3.1.1 ΛΕΚΑΝΕΣ ΜΑΛΙΩΝ - ΣΙΣΙΟΥ... 6 3.1.2 ΛΕΚΑΝΗ ΝΙΠΙΔΙΤΟΥ... 8 3.1.3 ΛΕΚΑΝΗ ΜΥΘΩΝ... 9 3.1.4 ΛΕΚΑΝΗ ΛΑΚΩΝΙΩΝ... 10 3.2 ΥΔΡΟΓΕΩΛΟΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ ΟΡΕΩΝ... 11 3.2.1 ΛΕΚΑΝΗ ΠΥΡΓΟΥ... 11 3.3 ΥΔΡΟΓΕΩΛΟΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΨΗΛΟΡΕΙΤΗ... 12 3.3.1 ΛΕΚΑΝΗ ΑΓ. ΜΥΡΩΝΑ... 12 3.4 ΥΔΡΟΓΕΩΛΟΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΛΕΥΚΩΝ ΟΡΕΩΝ... 13 3.4.1 ΛΕΚΑΝΗ ΑΓΥΙΑΣ - ΜΕΣΚΛΩΝ... 13 3.4.2 ΛΕΚΑΝΗ ΣΤΥΛΩΝ ΚΟΙΛΙΑΡΗ - ΝΙΟ ΧΩΡΙΟ... 14 3.4.3 ΛΙΜΝΗ ΚΟΥΡΝΑ... 15 3.5 ΥΔΡΟΓΕΩΛΟΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΟΛΕΝΙΟΥ... 16 3.6 ΥΔΡΟΓΕΩΛΟΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΗΤΕΙΑΣ-ΠΑΛΑΙΚΑΣΤΡΟΥ... 17 4 ΝΕΟΓΕΝΕΙΣ - ΠΡΟΣΧΩΣΙΓΕΝΕΙΣ ΛΕΚΑΝΕΣ... 18 4.1 ΛΕΚΑΝΗ ΑΝΩ ΒΙΑΝΝΟΥ... 18 4.2 ΛΕΚΑΝΗ ΕΜΠΑΡΟΥ... 19 4.3 ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΕΣΣΑΡΑ... 20 4.3.1 ΛΕΚΑΝΗ ΠΡΑΙΤΩΡΙΩΝ... 20 4.4 ΔΥΤΙΚΗ ΜΕΣΣΑΡΑ... 21 4.4.1 ΛΕΚΑΝΕΣ: ΑΣΗΜΙΟΥ-ΒΑΓΙΩΝΙΑΣ (ΛΟΥΚΙΑ)-ΜΟΙΡΩΝ-ΠΟΜΠΙΑΣ... 21 4.4.1.1 Λεκάνη Ασημίου... 21 4.4.1.2 Λεκάνη Βαγιωνιάς (Λούκια).22 4.4.1.3 Λεκάνη Μοιρών.23 4.4.1.4 Λεκάνη Πόμπιας 24 4.4.2 ΛΕΚΑΝΗ ΤΥΜΠΑΚΙΟΥ... 25 4.5 ΠΡΟΣΧΩΜΑΤΙΚΗ ΛΕΚΑΝΗ ΠΛΑΤΑΝΙΑ ΡΕΘΥΜΝΟΥ... 27 4.6 ΝΕΟΓΕΝΗΣ ΛΕΚΑΝΗ ΠΡΙΝΟΥ... 28 4.7 ΝΕΟΓΕΝΗΣ-ΠΡΟΣΧΩΜΑΤΙΚΗ ΛΕΚΑΝΗ ΚΑΛΑΜΑΥΚΑΣ... 29 5 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ... 30 6 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ - ΜΕΤΡΑ... 30 1

ΛΙΣΤΑ ΕΙΚΟΝΩΝ Εικόνα 2-1. Ετήσια κατανομή βροχόπτωσης υδρολογικών ετών συγκεκριμένης περιόδου επαναφοράς...4 Εικόνα 2-2. Μηνιαία κατανομή βροχόπτωσης υδρολογικών ετών συγκεκριμένης περιόδου επαναφοράς...5 Εικόνα 3-1. Διάγραμμα διακύμανσης στάθμης και αγωγιμότητας σταθμού Μαλίων.... 7 Εικόνα 3-2. Διάγραμμα διακύμανσης στάθμης σταθμού Σισίου.... 7 Εικόνα 3-3. Διάγραμμα διακύμανσης στάθμης σταθμού Νιπιδιτού... 8 Εικόνα 3-4. Διάγραμμα διακύμανσης στάθμης σταθμού Μύθων... 9 Εικόνα 3-5. Διάγραμμα μεταβολής ηλεκτρικής αγωγιμότητας σταθμού Λακωνίων... 10 Εικόνα 3-6. Διάγραμμα διακύμανσης στάθμης σταθμού Πύργου... 11 Εικόνα 3-7. Διάγραμμα διακύμανσης στάθμης και μεταβολής ηλ. αγωγιμότητας του σταθμού Αγ. Μύρωνα... 12 Εικόνα 3-8 Διάγραμμα διακύμανσης στάθμης και μεταβολής ηλ. αγωγιμότητας του σταθμού Αγυιάς... 13 Εικόνα 3-9 Διάγραμμα διακύμανσης στάθμης και μεταβολής ηλ. αγωγιμότητας του σταθμού Στύλων... 14 Εικόνα 3-10 Διάγραμμα διακύμανσης στάθμης και μεταβολής ηλ. αγωγιμ. του σταθμού Νιου Χωριού... 14 Εικόνα 3-11 Διάγραμμα διακύμανσης στάθμης και μεταβολής ηλ. αγωγιμότητας της Λίμνης Κουρνά... 15 Εικόνα 3-12 Διάγραμμα διακύμανσης στάθμης του σταθμού Κολενίου... 16 Εικόνα 3-13 Διάγραμμα μεταβολής ηλ. αγωγιμότητας του σταθμού Παλαικάστρου... 17 Εικόνα 4-1 Διάγραμμα διακύμανσης στάθμης του σταθμού Βιάννου... 18 Εικόνα 4-2 Διάγραμμα διακύμανσης στάθμης του σταθμού Εμπάρου... 19 Εικόνα 4-3 Διάγραμμα διακύμανσης στάθμης του σταθμού Πραιτωρίων... 20 Εικόνα 4-4. Διάγραμμα διακύμανσης στάθμης του σταθμού Ασημίου... 21 Εικόνα 4-5. Διάγραμμα διακύμανσης στάθμης του σταθμού Βαγιωνιάς (Λούκια)... 22 Εικόνα 4-6. Διάγραμμα διακύμανσης στάθμης του σταθμού Μοιρών... 23 Εικόνα 4-7. Διάγραμμα διακύμανσης στάθμης του σταθμού Πόμπιας... 24 Εικόνα 4-8 Διάγραμμα διακύμανσης στάθμης και μεταβολής αγωγιμότητας του σταθμού Τυμπακίου-αεροδρόμιο (Γεροπόταμος)... 25 Εικόνα 4-9 Διάγραμμα διακύμανσης στάθμης και μεταβολής αγωγιμότητας του σταθμού Α3-Τυμπάκιου... 26 Εικόνα 4-10 Διάγραμμα διακύμανσης στάθμης και μεταβολής αγωγιμότητας του σταθμού Κόκκινος Πύργος-πηγάδι. 26 Εικόνα 4-11 Διάγραμμα μεταβολής ηλ. αγωγιμότητας του σταθμού Πλατανιά Ρεθύμνου... 27 Εικόνα 4-12 Διάγραμμα μεταβολής ηλ. αγωγιμότητας του σταθμού Σκαλέτα Ρεθύμνου... 28 Εικόνα 4-13 Διάγραμμα μεταβολής ηλ. αγωγιμότητας του σταθμού Καλό Χωριό Λασιθίου... 29 2

1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η Δ/νση Υδάτων της Περιφέρειας Κρήτης έχει αρχίσει μετά τη σύστασή της μια προσπάθεια ενημέρωσης των αρμόδιων φορέων, των χρηστών νερού αλλά και του κοινού για την κατάσταση των κύριων υδροφορέων του νησιού, στους οποίους έχουν εγκατασταθεί σταθμοί παρακολούθησης. Σε αυτά τα πλαίσια περιλαμβάνεται και η έκδοση αυτής της περιοδικής, ανά εξάμηνο, έκθεσης σχετικά με τη συμπεριφορά των υπόγειων υδροφορέων της Κρήτης. Στα επόμενα κεφάλαια, περιγράφεται η κατάσταση των κύριων υδροφορέων του νησιού, μετά την αναπλήρωση από τις βροχοπτώσεις που πραγματοποιήθηκαν κατά τη χειμερινή περίοδο του τρέχοντος υδρολογικού έτους (2006-2007) και μετά από αξιολόγηση των δεδομένων του τηλεμετρικού συστήματος, που έχει αναπτυχθεί από την Υπηρεσία μας. Ειδικότερα στο κεφάλαιο 2 δίνονται γενικά στοιχεία για τις βροχοπτώσεις της φετινής χειμερινής περιόδου, στο κεφάλαιο 3 περιγράφεται η κατάσταση των καρστικών συστημάτων, στο κεφάλαιο 4 η κατάσταση των προσχωσιγενών λεκανών και στα κεφάλαια 5 και 6 τα συμπεράσματα και οι προτάσεις για την τρέχουσα περίοδο. Τα δεδομένα που χρησιμοποιήθηκαν στην παρούσα έκθεση προέρχονται από το τηλεμετρικό σύστημα της υπηρεσίας μας*, που αποτελείται από 5 μετεωρολογικούς σταθμούς και 27 σταθμούς υπόγειων νερών, οι οποίοι έχουν εγκατασταθεί στους κύριους υδροφορείς του νησιού. Επίσης, χρησιμοποιήθηκαν δεδομένα του συστήματος παρακολούθησης του τμήματος Εγγείων Βελτιώσεων της Περιφέρειας Κρήτης, για τα οποία ευχαριστούμε πολύ, καθώς και τα αποτελέσματα της διαχειριστικής μελέτης Κρήτης. Η επεξεργασία των δεδομένων και η σύνταξη της έκθεσης έγινε από την Αγγελική Μαρτίνου, Δρ. Χημικό Μηχανικό, στην αξιολόγηση των δεδομένων συνέβαλαν οι Στέργιος Κοκολάκης, υδρογεωλόγος και Μαρίνος Κριτσωτάκης, Γεωλόγος MSc, ενώ στη συντήρηση και καλή λειτουργία των σταθμών συνέβαλε ο Νίκος Τζωρακολευθεράκης, όλοι στελέχη της Δ/νσης Υδάτων της Περιφέρειας Κρήτης. Σε αυτό το σημείο θα θέλαμε να αναφέρουμε τη σημαντική προσφορά του διευθυντή μας κ. Δημήτρη Παπαμαστοράκη στη δημιουργία και το «στήσιμο» του τηλεμετρικού δικτύου της υπηρεσίας μας. Υπήρξε η ψυχή και ο εμπνευστής αυτού του πρωτοποριακού για τα δεδομένα όλης της Ελλάδας και πολύ σημαντικού για το νησί μας έργου. Εξαιτίας της πρόσφατης συνταξιοδότησής του, θέλουμε με αυτή την ευκαιρία και δημόσια να τον ευχαριστήσουμε για όλα όσα πρόσφερε και δημιούργησε. * Η εγκατάσταση του τηλεμετρικού δικτύου έγινε στα πλαίσια των ευρωπαϊκών προγραμμάτων INTERISK και BEWARE-CRINNO που υλοποίησε η Περιφέρεια Κρήτης. Η συμπλήρωση, λειτουργία και συντήρηση του τηλεμετρικού δικτύου γίνεται από το πρόγραμμα ΣΑΕΠ 002 της Περιφέρειας Κρήτης. 3

2 ΒΡΟΧΟΠΤΩΣΕΙΣ ΤΡΕΧΟΝΤΟΣ ΥΔΡΟΛΟΓΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ Η ετήσια κατανομή βροχόπτωσης των υδρολογικών ετών για συγκεκριμένες περιόδους επαναφοράς φαίνονται στην Εικόνα 2-1. Παρατηρούμε ότι, για παράδειγμα, η μέση ετήσια επιφανειακή βροχόπτωση περιόδου επαναφοράς 2 ετών (ή αλλιώς, με πιθανότητα ετήσιας εμφάνισης 50%) σε όλη τη νήσο ανέρχεται σε 927 mm περίπου, τιμή που αντιπροσωπεύει το μέσο υδρολογικό έτος. Από τα στοιχεία των βροχοπτώσεων του τρέχοντος υδρολογικού έτους, προκύπτει ότι η φετινή μέση ετήσια επιφανειακή βροχόπτωση ανέρχεται στα 735 mm, τιμή που αντιστοιχεί σε συχνότητα εμφάνισης πολύ κοντά στο 75% (περίοδος επαναφοράς 1,33 έτη). Εάν επιλέξει κανείς την πιθανότητα υπέρβασης 90% για τον ορισμό του ξηρού υδρολογικού έτους, τότε συμπεραίνουμε ότι η φετινή χρονιά μπορεί να χαρακτηριστεί σαν μια χρονιά μεταξύ του μέσου και του ξηρού υδρολογικού έτους. Ετήσια κατανομή βροχόπτωσης υδρολογικών ετών συγκεκριμένης περιόδου επαναφοράς για τη νήσο Κρήτη 1000 927 Συχνότητα εμφάνισης (Ρ) (πιθανοτική κατανομή Γάμμα (Pearson-3) 900 800 700 759 735 611 Ύψος βροχής (mm) 600 500 400 300 353 200 100 0 P50 P75 ΥΔΡΟΛΟΓΙΚΟ ΕΤΟΣ 2006-2007 P90 P99 Εικόνα 2-1 Στο διάγραμμα της εικόνας 2-2 δίνεται η μηνιαία κατανομή της βροχόπτωσης για ένα «πολύ ξηρό» (Ρ99), ένα «ξηρό» (Ρ90), ένα «μέσο» (Ρ50), καθώς και για το τρέχον υδρολογικό έτος (2006-2007) για την Κρήτη. Από το διάγραμμα παρατηρούμε ότι το χαρακτηριστικό της φετινής χειμερινής περιόδου ήταν η διαφορετική από τη συνήθη μηνιαία κατανομή των βροχοπτώσεων. Ειδικότερα, εμφανίστηκε μια μέγιστη βροχόπτωση το μήνα Οκτώβριο, με ύψος βροχής που στατιστικά αντιστοιχεί στο μέγιστο του μέσου υδρολογικού έτους που συμβαίνει το μήνα Δεκέμβριο, το μήνα Νοέμβριο οι βροχοπτώσεις αντιστοιχούν στο μέσο υδρολογικό έτος, με περίοδο επαναφοράς τα 2 έτη, τους μήνες Δεκέμβριο και Ιανουάριο οι βροχοπτώσεις είναι κατά πολύ μικρότερες και του ξηρότερου υδρολογικού έτους, με περίοδο επαναφοράς μια στα 100 χρόνια, το μήνα Φεβρουάριο οι βροχοπτώσεις αντιστοιχούν στο μέσο υδρολογικό έτος, ενώ τους μήνες Μάρτιο και Απρίλιο οι βροχοπτώσεις αντιστοιχούν σε ξηρό υδρολογικό έτος. 4

Μηνιαία κατανομή βροχόπτωσης υδρολογικών ετών συγκεκριμένης περιόδου επαναφοράς για τη νήσο Κρήτη 250 200 Συχνότητα εμφάνισης (Ρ) (πιθανοτική κατανομή Γάμμα (Pearson-3) Ύψος βροχής (mm) 150 100 P50 P90 P99 ΥΔΡΟΛΟΓΙΚΟ ΕΤΟΣ 2006-2007 50 0 ΣΕΠ ΟΚΤ ΝΟΕ ΔΕΚ ΙΑΝ ΦΕΒ ΜΑΡ ΑΠΡ ΜΑΪ ΙΟΥΝ ΙΟΥΛ ΑΥΓ Εικόνα 2-2 Θα πρέπει να επισημάνουμε ότι οι παραπάνω τιμές αφορούν τις μέσες μηνιαίες τιμές των μετεωρολογικών σταθμών της Κρήτης και η κατανομή αυτών σε τοπικό επίπεδο είναι διαφορετική. Η παραπάνω κατανομή αλλά και η ένταση των βροχοπτώσεων για το τρέχον υδρολογικό έτος δημιουργεί προβλήματα στην αναπλήρωση των υπόγειων υδροφορέων και στην απορροή κύρια των καρστικών πηγών. 5

3 ΚΑΡΣΤΙΚΑ ΥΔΡΟΓΕΩΛΟΓΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Ιδιαίτερο ενδιαφέρον στο υδατικό διαμέρισμα της Κρήτης, από υδρογεωλογική και κατ επέκταση από διαχειριστική άποψη, παρουσιάζουν οι τρεις μεγάλες σε έκταση ανθρακικές ενότητες που αναπτύσσονται στους ορεινούς όγκους των Λευκών Ορέων, του Ψηλορείτη και της Δίκτης, και οι μικρότερες σε έκταση καρστικές ενότητες Σητείας. Η συνολική τους έκταση είναι περίπου 2.729 km 2, και δέχονται μέσο ετήσιο ύψος βροχής 1.300 mm. Ο μέσος όγκος κατακρημνισμάτων που δέχονται ανέρχεται στα 3,5 x10 9 m 3 /έτος και ο όγκος του κατεισδύοντος νερού, που εμπλουτίζει του καρστικούς υδροφορείς, εκτιμάται σε 1.7x10 9 m 3 /έτος. Οι ασβεστολιθικοί αυτοί όγκοι τροφοδοτούν μεγάλο αριθμό αξιόλογων πηγών στην περίμετρό τους. Οι μεγάλες καρστικές πηγές στην ανατολική Κρήτη είναι είτε παράκτιες είτε υποθαλάσσιες με αποτέλεσμα το νερό τους να είναι υφάλμυρο, λόγω εισόδου της θάλασσας από φυσικά αίτια στον υδροφορέα, σε αντίθεση με τις πηγές της δυτικής Κρήτης που το νερό τους είναι στις περισσότερες γλυκό. Εκτιμάται ότι η συνολική ποσότητα υφάλμυρου νερού μαζί με τις υποθαλάσσιες εκφορτίσεις ανέρχεται σε 800-1.000x10 6 m 3 /έτος. (Βλέπε περισσότερες πληροφορίες: Ολοκληρωμένη μελέτη διαχείρισης υδατικών πόρων Κρήτης στο site: www.creteregion.gr ). 3.1 Α. ΥΔΡΟΓΕΩΛΟΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΚΤΥΣ 3.1.1 ΛΕΚΑΝΕΣ ΜΑΛΙΩΝ - ΣΙΣΙΟΥ Το καρστικό αυτό υδρογεωλογικό σύστημα εκτείνεται στους νομούς Ηρακλείου και Λασιθίου, εκμεταλλεύεται δε εντατικά από αριθμό γεωτρήσεων κύρια κατά τη θερινή περίοδο, λόγω της μεγάλης ζήτησης από τον τουρισμό (ξενοδοχειακά συγκροτήματα βόρειου άξονα από Σίσι μέχρι Ηράκλειο), και την γεωργία. Το νερό του επίσης χρησιμοποιείται καθ όλη τη διάρκεια του έτους για την υδροδότηση των δήμων του βόρειου τμήματος του νομού Ηρακλείου (Μάλια, Χερσόνησος, Γούβες, Ν. Αλικαρνασσός και Ηράκλειο). Αποτέλεσμα είναι, το παράκτιο τμήμα του να υφαλμυρώνεται με την είσοδο της θάλασσας, κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, λόγω των υπεραντλήσεων. Στην εικόνα 3-1 φαίνεται το διάγραμμα διακύμανσης της στάθμης και της ηλεκτρικής αγωγιμότητας στο σταθμό Μαλίων. Είναι εμφανής η αναπλήρωση του υδροφορέα κατά τη χειμερινή περίοδο και διακρίνονται οι περίοδοι ανόδου της στάθμης λόγω των βροχοπτώσεων τους μήνες Οκτώβριο και Μάρτιο. Χαρακτηριστικό του υδροφορέα είναι ότι η ποιότητα του νερού υποβαθμίζεται, λόγω της υφαλμύρωσης (βλ. διακύμανση ηλ. αγωγιμότητας), τις περιόδους ταπείνωσης της στάθμης (θερινή περίοδος), η οποία οφείλεται στη φυσική εκφόρτιση του συστήματος και την υπερεκμετάλλευση. Η ποιότητα του νερού αποκαθίσταται στα αρχικά της όρια κατά τη χειμερινή περίοδο. Στην εικόνα 3-2 φαίνεται η διακύμανση της στάθμης στο σταθμό Σισίου και η ανταπόκριση του υδροφορέα στις βροχοπτώσεις. Η ποιότητα του νερού του υδροφορέα στην παράκτια ζώνη έχει υποβαθμιστεί λόγω υφαλμύρωσης. Ο καρστικός παράκτιος υδροφορέας των περιοχών Χερσονήσου, Μαλίων και Σισίου έχει ενταχθεί στις υπό απαγόρευση περιοχές, σύμφωνα με την κανονιστική απόφαση του Γενικού Γραμματέα Περιφέρειας Κρήτης (ΦΕΚ 303/Β /7-3-2007). Λόγω της σπουδαιότητας του υδροφορέα πρέπει να αποφευχθεί η παραπέρα αύξηση της εκμετάλλευσής του κατά τη θερινή περίοδο, ενώ το φράγμα Αποσελέμη θα ανακουφίσει στο μέλλον μεγάλο μέρος των θερινών αναγκών σε νερό και θα αποσοβήσει την περαιτέρω υποβάθμιση του συστήματος. 6

2500 19 17 2000 ηλεκτρική αγωγιμότητα (μs/cm) 1500 1000 15 13 11 9 500 7 ηλεκτρική αγωγιμότητα στάθμη από το σημείο τοποθέτησης του αισθητήρα (90m) 0 5 01/10/05 01/11/05 01/12/05 01/01/06 01/02/06 01/03/06 01/04/06 01/05/06 01/06/06 01/07/06 01/08/06 01/09/06 01/10/06 01/11/06 01/12/06 01/01/07 01/02/07 01/03/07 01/04/07 01/05/07 Εικόνα 3-1. Διάγραμμα διακύμανσης στάθμης και αγωγιμότητας σταθμού Μαλίων. 15 στάθμη από το σημείο τοποθέτησης του αισθητήρα (118 m) 14 13 12 11 10 9 8 7 6 01/10/05 31/10/05 30/11/05 30/12/05 29/01/06 28/02/06 30/03/06 29/04/06 29/05/06 28/06/06 28/07/06 27/08/06 26/09/06 26/10/06 25/11/06 25/12/06 24/01/07 23/02/07 25/03/07 24/04/07 Εικόνα 3-2. Διάγραμμα διακύμανσης στάθμης σταθμού Σισίου. (.. περίοδος κατά την οποία το όργανο παρακολούθησης ήταν εκτός λειτουργίας) 7

3.1.2 ΛΕΚΑΝΗ ΝΙΠΙΔΙΤΟΥ Η λεκάνη Νιπιδιτού εκτείνεται στις νοτιοδυτικές απολήξεις της Δίκτυς. Πρόκειται για σημαντικό καρστικό υδροφορέα των πλακωδών ασβεστολίθων με νερό πολύ καλής ποιότητας. Σήμερα εκμεταλλεύεται από αριθμό βαθέων γεωτρήσεων (400-500 μέτρων) ιδιοκτησίας δήμων ή ιδιωτικών ομάδων. Το νερό του χρησιμοποιείται για την ύδρευση των οικισμών των δήμων Καστελίου, Αρκαλοχωρίου και Βιάννου (Έμπαρος) καθώς και για άρδευση των καλλιεργειών των ομώνυμων δήμων. Στο διάγραμμα διακύμανσης της στάθμης του σταθμού Νιπιδιτού ( Εικόνα 3-3) φαίνεται η αναπλήρωση του καρστικού αυτού συστήματος. Παρατηρείται η ανταπόκριση του υδροφορέα στις βροχοπτώσεις του Οκτωβρίου και του Φεβρουαρίου με την εμφάνιση δυο μεγίστων στην καμπύλη διακύμανσης της στάθμης. Το τρέχον υδρολογικό έτος η αναπλήρωση είναι χαμηλή της τάξης του 65% του προηγούμενου έτους. Γενικό συμπέρασμα είναι η συνεχής σταδιακή πτώση του συγκεκριμένου υδροφόρου και η υπηρεσία μας θα συνεχίσει την συστηματική παρακολούθησή του, για την εξαγωγή συμπερασμάτων σχετικά με την περαιτέρω διαχείρισή του. 70 στάθμη από το σημείο τοποθέτησης του αισθητήρα (340 m) 60 50 40 30 20 10 0 19/09/02 19/11/02 19/01/03 19/03/03 19/05/03 19/07/03 19/09/03 19/11/03 19/01/04 19/03/04 19/05/04 19/07/04 19/09/04 19/11/04 19/01/05 19/03/05 19/05/05 19/07/05 19/09/05 19/11/05 19/01/06 19/03/06 19/05/06 19/07/06 19/09/06 19/11/06 19/01/07 19/03/07 Εικόνα 3-3. Διάγραμμα διακύμανσης στάθμης σταθμού Νιπιδιτού (.. περίοδος κατά την οποία το όργανο παρακολούθησης ήταν εκτός λειτουργίας) 8

3.1.3 ΛΕΚΑΝΗ ΜΥΘΩΝ Η λεκάνη Μύθων εκτείνεται στις νοτιοανατολικές απολήξεις της Δίκτυς και διοικητικά η περιοχή υπάγεται στο Ν. Λασιθίου (Δήμο Ιεράπετρας) και στο Ν. Ηρακλείου (Δήμο Βιάννου). Πρόκειται για σημαντικό καρστικό υδροφορέα των ασβεστολίθων της Τρίπολης με νερό καλής ποιότητας. Σήμερα εκμεταλλεύεται από αριθμό βαθέων γεωτρήσεων (300-400 μέτρων) ιδιοκτησίας των δήμων Ιεράπετρας και Βιάννου. Το νερό του χρησιμοποιείται για την ύδρευση των οικισμών και την άρδευση των ομώνυμων δήμων. Ο υδροφορέας δεν αντιμετωπίζει πρόβλημα υφαλμύρινσης λόγω της αποστάσεως από τη θάλασσα, της υψηλής απόλυτης στάθμης και της παρουσίας αδιαπέραστων σχηματισμών κατάντη. Από το διάγραμμα διακύμανσης της στάθμης στο σταθμό Μύθων (Εικόνα 3-4) φαίνεται ότι η αναπλήρωση του τρέχοντος υδρολογικού έτους σε σχέση με το προηγούμενο είναι της τάξης μόλις του 25%, ενώ σε σχέση με το προπέρσινο είναι μόνο της τάξης του 10%. Το σύνολο των βροχοπτώσεων στην περιοχή, κατά το τρέχον υδρολογικό έτος είναι μόλις 255,5 mm, κατά 153 mm λιγότερο από το προηγούμενο. Παρατηρείται η συνεχής πτώση της στάθμης ακόμα και κατά την περίοδο από Οκτώβριο έως Φεβρουάριο, η οποία προφανώς ενισχύεται από την συνεχή άντληση των γεωτρήσεων αυτή την περίοδο. Απαιτείται η λήψη έκτακτων μέτρων στην περιοχή. Λόγω των υδρογεωλογικών χαρακτηριστικών του υδροφορέα και της ύπαρξης πηγών στα ανάντη, ενδείκνυται ο τεχνητός εμπλουτισμός του από τις πηγές αυτές κατά τη χειμερινή περίοδο. Η περιοχή έχει ενταχθεί στις υπό απαγόρευση περιοχές για νέες αρδευτικές χρήσεις, ενώ περιοριστικά μέτρα ισχύουν μόνο για νέες υδρευτικές χρήσεις (ΦΕΚ 303/Β /7-3-2007). 45 40 στάθμη από το σημείο τοποθέτησης του αισθητήρα (180,13 m) 35 30 25 20 15 10 01/06/05 01/07/05 01/08/05 01/09/05 01/10/05 01/11/05 01/12/05 01/01/06 01/02/06 01/03/06 01/04/06 01/05/06 01/06/06 01/07/06 01/08/06 01/09/06 01/10/06 01/11/06 01/12/06 01/01/07 01/02/07 01/03/07 01/04/07 01/05/07 Εικόνα 3-4. Διάγραμμα διακύμανσης στάθμης σταθμού Μύθων 9

3.1.4 ΛΕΚΑΝΗ ΛΑΚΩΝΙΩΝ Η λεκάνη Λακωνίων εκτείνεται στις ανατολικές απολήξεις της Δίκτυς και διοικητικά η περιοχή υπάγεται στο δήμο Αγίου Νικολάου και αποτελεί τμήμα του καρστικού συστήματος της Δίκτυς. Οι πηγές Αλμυρού Αγ. Νικολάου, από τις οποίες απορρέει υφάλμυρο νερό μέσου ετήσιου όγκου 83 x10 6 m 3, αποτελούν μια από τις σημαντικότερες εκφορτίσεις του συστήματος. Η εκμετάλλευση του υδροφορέα αυτού πραγματοποιείται με αριθμό βαθέων γεωτρήσεων (βάθους 300 400 μέτρων) που ευρίσκονται ανάντη της υφάλμυρης πηγής, η πλειονότητα των οποίων ανήκει στον ΤΟΕΒ Λακωνίων. Το (φυσικά) υφάλμυρο νερό σήμερα χρησιμοποιείται κυρίως για την άρδευση ελαιοδέντρων. Το καρστικό σύστημα της περιοχής των Λακωνίων διακρίνεται στο ΒΑ σύστημα που χαρακτηρίζεται με νερό καλύτερης ποιότητας και πέτρωμα με μικρές περατότητες και στο κεντρικό σύστημα που χαρακτηρίζεται με μεγάλες περατότητες και νερό περισσότερο υφάλμυρο. Ο σταθμός Λακωνίων έχει εγκατασταθεί στη περιοχή που έχει καταγραφεί η μεγαλύτερη υφαλμύρινση. Από το διάγραμμα μεταβολής της ηλεκτρικής αγωγιμότητας (Εικόνα 3-5), και ειδικά από τις απόλυτες τιμές της ηλεκτρικής αγωγιμότητας που μετρώνται, διακρίνουμε την επιβάρυνση του υδροφορέα λόγω υφαλμύρισης και την ανάγκη συστηματικής παρακολούθησης του υδροφορέα. 2800 2600 Ηλεκτρική αγωγιμότητα (μs/cm) 2400 2200 2000 1800 1600 1400 1200 1000 800 01/04/06 29/04/06 27/05/06 24/06/06 22/07/06 19/08/06 16/09/06 14/10/06 11/11/06 09/12/06 06/01/07 03/02/07 03/03/07 31/03/07 28/04/07 Εικόνα 3-5. Διάγραμμα μεταβολής ηλεκτρικής αγωγιμότητας σταθμού Λακωνίων (.. περίοδος κατά την οποία το όργανο παρακολούθησης ήταν εκτός λειτουργίας) 10

3.2 ΥΔΡΟΓΕΩΛΟΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ ΟΡΕΩΝ 3.2.1 ΛΕΚΑΝΗ ΠΥΡΓΟΥ Η λεκάνη του Πύργου βρίσκεται στην οροσειρά των Αστερουσίων ορέων, στην εδαφική περιφέρεια του δήμου Αστερουσίων. Χαρακτηριστικό των καρστικών συστημάτων των Αστερουσίων είναι οι «μεμονωμένες» λεκάνες. Το νερό αυτών των σχηματισμών, με βάση τα μέτρα προστασίας του υδατικού δυναμικού, χρησιμοποιείται κύρια για την κάλυψη των υδρευτικών αναγκών λόγω της καλής ποιότητάς του. Ο σταθμός έχει εγκατασταθεί σε ασβεστολίθους ΝΑ του οικισμού του Πύργου. Από το διάγραμμα διακύμανσης της στάθμης (Εικόνα 3-6) παρατηρείται αναπλήρωση του υδροφορέα κατά το τρέχον υδρολογικό έτος της τάξης του 45% σε σχέση με το προηγούμενο και μόνο κατά 20% σε σχέση με το προπέρσινο, ενώ είναι ήδη ορατή η πτωτική τάση της διακύμανσης της στάθμης. Το πολύ χαμηλό αυτό ποσοστό αναπλήρωσης οφείλεται στις μειωμένες βροχοπτώσεις του τρέχοντος υδρολογικού έτους (Νότια Κρήτη), σε συνδυασμό με την έκταση της λεκάνης τροφοδοσίας που είναι μικρή. 35 30 στ ά θμη από το σημεί ο τοποθέτησης του α ι σθητ ήρα (71,8 m) 25 20 15 10 5 0 11/04/05 11/05/05 10/06/05 10/07/05 09/08/05 08/09/05 08/10/05 07/11/05 07/12/05 06/01/06 05/02/06 07/03/06 06/04/06 06/05/06 05/06/06 05/07/06 04/08/06 03/09/06 03/10/06 02/11/06 02/12/06 01/01/07 31/01/07 02/03/07 01/04/07 01/05/07 Εικόνα 3-6. Διάγραμμα διακύμανσης στάθμης σταθμού Πύργου. 11

3.3 ΥΔΡΟΓΕΩΛΟΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΨΗΛΟΡΕΙΤΗ Η καρστική ενότητα του Ψηλορείτη καταλαμβάνει έκταση 530 km 2. Δέχεται ένα όγκο κατακρημνισμάτων της τάξης των 780x10 6 m 3 /έτος, με μέσο ύψος βροχής 1.473 mm/έτος. Περιμετρικά του ορεινού όγκου απορρέουν αρκετές μεγάλες πηγές με μέση ετήσια εκφόρτιση περίπου 250x10 6 m 3 /έτος. Από αυτά, τα 240x10 6 m 3 /έτος απορρέουν μόνο από την καρστική υφάλμυρη πηγή του Αλμυρού Ηρακλείου. 3.3.1 ΛΕΚΑΝΗ ΑΓ. ΜΥΡΩΝΑ Το καρστικό σύστημα του Ψηλορείτη ανάντη της πηγής του Αλμυρού εκμεταλλεύεται από σύστημα γεωτρήσεων στις περιοχές Κέρι, Τύλισσος, Κρουσώνας, Αγ. Μύρωνας και Δαφνές. Το νερό που αντλείται από τα πεδία των γεωτρήσεων Κρουσώνα, Αγ. Μύρωνα και Δαφνών είναι πολύ καλής ποιότητας, ενώ στα πεδία Τυλίσσου και Κέρι, λόγω υπεράντλησης και τοπικών γεωλογικών συνθηκών (σχετικά απομονωμένη υδρογεωλογική λεκάνη), έχει υποστεί υφαλμύριση. Από το διάγραμμα μεταβολής της ηλεκτρικής αγωγιμότητας και διακύμανσης της στάθμης στο σταθμό του Αγ. Μύρωνα (Εικόνα 3-7), φαίνεται η ταυτόχρονη αύξηση της ηλεκτρικής αγωγιμότητας τις περιόδους ταπείνωσης της στάθμης (θερινή περίοδος). Η ποιότητα όμως του νερού χαρακτηρίζεται ως «πολύ καλή». Επιπλέον, είναι εμφανής η πλήρης αναπλήρωση του υδροφορέα κατά τη φετινή χειμερινή περίοδο, και διακρίνονται και εδώ οι δύο περίοδοι ανόδου της στάθμης λόγω των βροχοπτώσεων (Οκτώβριος-Νοέμβριος και Φεβρουάριος-Μάρτιος). 40 450 35 400 30 25 20 15 10 350 300 250 200 150 100 ηλεκτρική αγωγιμότητα (μs/cm) 5 στάθμη από το σημείο τοποθέτησης του αισθητήρα (377,35 m) ηλεκτρική αγωγιμότητα 50 0 0 01/07/05 31/07/05 30/08/05 29/09/05 29/10/05 28/11/05 28/12/05 27/01/06 26/02/06 28/03/06 27/04/06 27/05/06 26/06/06 26/07/06 25/08/06 24/09/06 24/10/06 23/11/06 23/12/06 22/01/07 21/02/07 23/03/07 22/04/07 Εικόνα 3-7. Διάγραμμα διακύμανσης στάθμης και μεταβολής ηλεκτρικής αγωγιμότητας του σταθμού Αγ. Μύρωνα 12

3.4 ΥΔΡΟΓΕΩΛΟΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΛΕΥΚΩΝ ΟΡΕΩΝ Εκτείνεται αποκλειστικά στο Ν. Χανίων και καταλαμβάνει το κεντρικό τμήμα του. Έχει έκταση περίπου 776 km 2. Δέχεται ένα όγκο κατακρημνισμάτων της τάξης των 1.450x10 6 m 3 /έτος, από τα οποία περίπου τα 750x10 6 m 3 /έτος κατεισδύουν. Το μέσο ύψος βροχής είναι 1.850 mm/έτος. Το καρστικό σύστημα των Λευκών ορέων εκφορτίζεται προς βορά κύρια σε τέσσερα συστήματα πηγών ευρισκόμενα (από ανατολικά προς δυτικά): α) Λίμνη Κουρνά πηγές Γεωργιούπολης, β) πηγές Στύλου Νιου Χωριού- Κοιλιάρη ποταμού, γ) Πηγές Αγυιάς Μεσκλών και δ) πηγές Κολενίου. 3.4.1 ΛΕΚΑΝΗ ΑΓΥΙΑΣ ΜΕΣΚΛΩΝ Το καρστικό αυτό σύστημα βρίσκεται στο βόρειο κεντρικό τμήμα του Ν. Χανίων και απορρέουν από αυτό (λεκάνη Κερίτη) περίπου 150 Χ 10 6 m 3 /έτος. Από τις πηγές της Αγυιάς απορρέουν περίπου 70 Χ 10 6 m 3 / έτος, ενώ από τις πηγές Μεσκλών περίπου 30 Χ 10 6 m 3 / έτος. Το χαρακτηριστικό των πηγών Μεσκλών είναι η έντονη διακύμανσή τους κατά τη διάρκεια του έτους. Έχει εγκατασταθεί ένας σταθμός ανάντη των πηγών Αγυιάς. Στο διάγραμμα διακύμανσης της στάθμης και της ηλ. αγωγιμότητας (Εικόνα 3-8) παρατηρούμε αύξηση της ηλεκτρικής αγωγιμότητας τις περιόδους ταπείνωσης της στάθμης, ενώ η ποιότητα του νερού είναι σταθερή και χαρακτηρίζεται ως «πολύ καλή». Στο ίδιο διάγραμμα διακρίνεται η πλήρης αναπλήρωση του υδροφορέα με επαναφορά της στάθμης στα επίπεδα του προηγούμενου έτους. Από στοιχεία που έχουμε, το σύνολο των βροχοπτώσεων μέχρι στιγμής στην περιοχή είναι της τάξης των 920 χιλιοστών κατά 100 χιλιοστά περισσότερα από πέρσι. 20 280 18 270 16 260 14 12 10 250 240 230 ηλεκτρική αγωγιμότητα (μs/cm) 8 220 6 στάθμη από το σημείο τοποθέτησης του αισθητήρα (60,09 m) ηλεκτρική αγωγιμότητα 210 4 200 07/04/05 07/05/05 06/06/05 06/07/05 05/08/05 04/09/05 04/10/05 03/11/05 03/12/05 02/01/06 01/02/06 03/03/06 02/04/06 02/05/06 01/06/06 01/07/06 31/07/06 30/08/06 29/09/06 29/10/06 28/11/06 28/12/06 27/01/07 26/02/07 28/03/07 27/04/07 Εικόνα 3-8 Διάγραμμα διακύμανσης στάθμης και μεταβολής ηλεκτρικής αγωγιμότητας του σταθμού Αγυιάς 13

3.4.2 ΛΕΚΑΝΗ ΣΤΥΛΩΝ ΚΟΙΛΙΑΡΗ - ΝΙΟ ΧΩΡΙΟ Το καρστικό αυτό σύστημα βρίσκεται στο βόρειο κεντρικό τμήμα του Ν. Χανίων και απορρέουν από αυτό περίπου 160x10 6 m 3 /έτος. Από τις πηγές του Στύλου απορρέουν περίπου 80x10 6 m 3 / έτος, ενώ από άλλες πηγές απορρέουν μικρότερες ποσότητες: Αρμένων, περίπου 30x10 6 m 3 /έτος, Ελεονόρας ή Ζούρμου, περίπου 30x10 6 m 3 /έτος. Το χαρακτηριστικό των πηγών αυτών είναι η έντονη διακύμανσή τους κατά τη διάρκεια του έτους. Έχουν εγκατασταθεί δύο σταθμοί, ένας ανάντη των πηγών Στύλων και ένας στο πεδίο του Νιου- Χωριού. Από τα διαγράμματα μεταβολής της ηλεκτρικής αγωγιμότητας και διακύμανσης της στάθμης (Εικόνα 3-9 και Εικόνα 3-10), φαίνεται η πλήρης αναπλήρωση του υδροφορέα με επαναφορά της στάθμης στα επίπεδα του προηγούμενου έτους, και η σταθερή καλή ποιότητα του νερού του συστήματος. 25 Λεκάνη Στύλων 1000 900 20 800 15 10 700 600 500 400 300 ηλεκτρική αγωγιμότητα (μs/cm) 5 200 στάθμη από το σημείο τοποθέτησης του αισθητήρα (80,34 m) ηλεκτρική αγωγιμότητα 100 0 0 05/04/05 05/05/05 04/06/05 04/07/05 03/08/05 02/09/05 02/10/05 01/11/05 01/12/05 31/12/05 30/01/06 01/03/06 31/03/06 30/04/06 30/05/06 29/06/06 29/07/06 28/08/06 27/09/06 27/10/06 26/11/06 26/12/06 25/01/07 24/02/07 26/03/07 25/04/07 Εικόνα 3-9 Διάγραμμα διακύμανσης στάθμης και μεταβολής ηλεκτρικής αγωγιμότητας του σταθμού Στύλων 35 Λεκάνη Νιου Χωριού 1200 30 1100 1000 25 20 15 10 900 800 700 600 500 ηλεκτρική αγωγιμότητα (μs/cm) 400 5 στάθμη από το σημείο τοποθέτησης του αισθητήρα (70,68 m) ηλεκτρική αγωγιμότητα 300 0 200 05/04/05 15/05/05 24/06/05 03/08/05 12/09/05 22/10/05 01/12/05 10/01/06 19/02/06 31/03/06 10/05/06 19/06/06 29/07/06 07/09/06 17/10/06 26/11/06 05/01/07 14/02/07 30/03/07 Εικόνα 3-10 Διάγραμμα διακύμανσης στάθμης και μεταβολής ηλεκτρικής αγωγιμότητας του σταθμού Νιου Χωριού (.. περίοδος κατά την οποία το όργανο παρακολούθησης ήταν εκτός λειτουργίας) 14

3.4.3 ΛΙΜΝΗ ΚΟΥΡΝΑ Η λίμνη δέχεται μια μέση ετήσια πηγαία εκφόρτιση από το σύστημα των Λευκών Ορέων της τάξης των 80 εκ. m 3 /έτος (στοιχεία ΙΓΜΕ). Το νερό της χρησιμοποιείται τόσο για ύδρευση όσο και για άρδευση. Συμπεριλαμβάνεται στα σημεία παρακολούθησης χημικών παραμέτρων του προγράμματος ΕΠΕΡ του ΥΠΕΧΩΔΕ. Από το διάγραμμα διακύμανσης της στάθμης (Εικόνα 3-11) παρατηρείται η ομαλή ανατροφοδότηση της λίμνης, σε επίπεδα καλύτερα από τα περσινά, ενώ από τη μεταβολή της αγωγιμότητας παρατηρούμε γενικά μια σταθερή κατάσταση στην ποιότητα του νερού, ενώ οι μεγάλες διακυμάνσεις της ηλεκτρικής αγωγιμότητας οφείλονται στην επίδραση των αντλήσεων λόγω γειτνίασης του αισθητηρίου της αγωγιμότητας με το αντλιοστάσιο του ΟΑΔΥΚ. 6 3000 στάθμη από το σημείο τοποθέτησης του αισθητήρα (6,8 m) ηλεκτρική αγωγιμότητα 5 2500 4 3 2 1 0 01/01/05 31/01/05 02/03/05 01/04/05 01/05/05 31/05/05 30/06/05 30/07/05 29/08/05 28/09/05 28/10/05 27/11/05 27/12/05 26/01/06 27/02/06 29/03/06 28/04/06 28/05/06 27/06/06 27/07/06 26/08/06 25/09/06 25/10/06 24/11/06 24/12/06 23/01/07 22/02/07 24/03/07 23/04/07 Εικόνα 3-11 Διάγραμμα διακύμανσης στάθμης και μεταβολής ηλεκτρικής αγωγιμότητας του σταθμού Λίμνης Κουρνά 2000 1500 1000 500 0 ηλεκτρική αγωγιμότητα (μs/cm) 15

3.5 ΥΔΡΟΓΕΩΛΟΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΟΛΕΝΙΟΥ Το καρστικό αυτό σύστημα βρίσκεται στο βορειοδυτικό τμήμα του Ν. Χανίων και έχει συνολικές απορροές (λεκάνη Κολενίου) περίπου 20 Χ 10 6 m 3 / έτος. Από την όμορη λεκάνη του Ταυρωνίτη, επιφανειακά απορρέουν περίπου 60 Χ 10 6 m 3 / έτος. Από τις πηγές του Κολενίου απορρέουν περίπου 10 Χ 10 6 m 3 /έτος. Ανάντη των πηγών έχει κατασκευασθεί αριθμός γεωτρήσεων που εκμεταλλεύονται το πεδίο του συστήματος των πηγών. Ο σταθμός έχει εγκατασταθεί ανάντη των πηγών Κολενίου. Από το διάγραμμα διακύμανσης της στάθμης (Εικόνα 3-12) παρατηρείται πλήρης αναπλήρωση του υδροφορέα κατά τη διάρκεια της χειμερινής περιόδου. 29 27 25 23 21 19 17 στάθμη από το σημείο τοποθέτησης του αισθητήρα (30,16 m) 15 06/04/05 16/05/05 25/06/05 04/08/05 13/09/05 23/10/05 02/12/05 11/01/06 20/02/06 01/04/06 11/05/06 20/06/06 30/07/06 08/09/06 18/10/06 26/11/06 05/01/07 14/02/07 26/03/07 Εικόνα 3-12 Διάγραμμα διακύμανσης στάθμης του σταθμού Κολενίου 16

3.6 ΥΔΡΟΓΕΩΛΟΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΗΤΕΙΑΣ-ΠΑΛΑΙΚΑΣΤΡΟΥ Εγκαταστήσαμε ένα σταθμό παρακολούθησης των ποιοτικών χαρακτηριστικών του παράκτιου καρστικού υδροφορέα Παλαικάστρου, ο οποίος λειτουργεί από τον Μάιο του 2006. Πρόκειται για ιδιαίτερα σημαντικό υδροφορέα, επειδή καλύπτει τις υδρευτικές και αρδευτικές ανάγκες της περιοχής με σημαντικές δυνατότητες παραπέρα τουριστικής ανάπτυξης. Λόγω της υδραυλικής σχέσης με τη θάλασσα απαιτείται η συνεχής παρακολούθησή του, προκειμένου να αποφευχθεί η υποβάθμισή του. Όσον αφορά τη σημερινή κατάσταση της ποιότητας του νερού, όπως φαίνεται από τη διακύμανση της ηλεκτρικής αγωγιμότητας (Εικόνα 3-13), παρατηρείται μια μικρή τάση ανόδου, όμως χαρακτηρίζεται ως «πολύ καλή». Ο υδροφόρος έχει ενταχθεί στις υπό απαγόρευση περιοχές για νέες αρδευτικές χρήσεις. 600 550 500 450 400 27/05/2006 08/06/2006 20/06/2006 02/07/2006 14/07/2006 26/07/2006 07/08/2006 19/08/2006 31/08/2006 12/09/2006 ηλεκτρική αγωγιμότητα 24/09/2006 06/10/2006 18/10/2006 30/10/2006 11/11/2006 23/11/2006 05/12/2006 17/12/2006 29/12/2006 10/01/2007 22/01/2007 03/02/2007 15/02/2007 27/02/2007 11/03/2007 23/03/2007 04/04/2007 16/04/2007 Εικόνα 3-13 Διάγραμμα μεταβολής ηλεκτρικής αγωγιμότητας του σταθμού Παλαίκαστρου Σητείας 17

4 ΝΕΟΓΕΝΕΙΣ - ΠΡΟΣΧΩΣΙΓΕΝΕΙΣ ΛΕΚΑΝΕΣ Σημαντική έκταση στην υδρογεωλογική δομή της Κρήτης καταλαμβάνουν και οι νεογενείς-προσχωσιγενείς λεκάνες, στις οποίες αναπτύσσονται σημαντικοί υδροφορείς μικρού βάθους, οι οποίοι είναι και εκείνοι που εκμεταλλεύονται εντατικά. Η συνολική τους έκταση υπολογίζεται σε 2.598 km 2, δέχονται ένα μέσο ετήσιο ύψος βροχής 693 mm και ο όγκος του κατεισδύοντος νερού, το οποίο τροφοδοτεί τους υπόγειους υδροφορείς ανέρχεται στα 364x10 6 m 3 /έτος. 4.1 ΛΕΚΑΝΗ ΑΝΩ ΒΙΑΝΝΟΥ Πρόκειται για προσχωματική λεκάνη μικρής έκτασης και η διαχείρισή της γίνεται εξ ολοκλήρου από τον ΤΟΕΒ Βιάννου. Έχει εγκατασταθεί ένας σταθμός στο κέντρο της λεκάνης. Από το διάγραμμα διακύμανσης της στάθμης (Εικόνα 4-1) παρατηρείται αναπλήρωση του υδροφορέα το τρέχον υδρολογικό έτος κατά 50% σε σχέση με το προηγούμενο, λόγω μειωμένων βροχοπτώσεων. Ο ΤΟΕΒ θα πρέπει να λάβει μέτρα για την φετινή αρδευτική περίοδο. 40.00 35.00 30.00 25.00 20.00 15.00 10.00 28/01/06 28/03/06 28/05/06 28/07/06 28/09/06 28/11/06 28/01/07 28/03/07 5.00 στάθμη από το σημείο τοποθέτησης του αισθητήρα (37,5 m) 0.00 28/03/01 28/05/01 28/07/01 28/09/01 28/11/01 28/01/02 28/03/02 28/05/02 28/07/02 28/09/02 28/11/02 28/01/03 28/03/03 28/05/03 28/07/03 28/09/03 28/11/03 28/01/04 28/03/04 28/05/04 28/07/04 28/09/04 28/11/04 28/01/05 28/03/05 28/05/05 28/07/05 28/09/05 28/11/05 Εικόνα 4-1 Διάγραμμα διακύμανσης στάθμης του σταθμού Βιάννου (.. περίοδος κατά την οποία το όργανο παρακολούθησης ήταν εκτός λειτουργίας) 18

4.2 ΛΕΚΑΝΗ ΕΜΠΑΡΟΥ Πρόκειται για προσχωματική λεκάνη μικρής έκτασης αλλά σημαντική για την οικονομία της περιοχής. Η εκμετάλλευσή της γίνεται από πηγάδια και γεωτρήσεις μικρού βάθους και το νερό της χρησιμοποιείται για άρδευση (κυρίως ελιών και δίκταμου). Κατά την διάρκεια του χειμώνα πραγματοποιείται τεχνητός εμπλουτισμός. Η λεκάνη εκφορτίζεται κυρίως στις πηγές Εμπάρου οι οποίες λειτουργούν όταν πληρωθεί ο υδροφορέας. Έχει εγκατασταθεί ένας σταθμός στο κέντρο περίπου της λεκάνης. Από το διάγραμμα διακύμανσης της στάθμης (Εικόνα 4-2) παρατηρείται αναπλήρωση του υδροφορέα το τρέχον υδρολογικό έτος κατά 50% σε σχέση με το προηγούμενο, λόγω μειωμένων βροχοπτώσεων. Η λεκάνη έχει ενταχθεί στις υπό απαγόρευση περιοχές (ΦΕΚ 303/Β /7-3-2007). 45 40 ΑΡΤΕΣΙΑΝΗ 35 30 25 20 15 στάθμη από το σημείο τοποθέτησης του αισθητήρα (43,11 m) 10 15/01/02 15/05/02 15/09/02 15/01/03 15/05/03 15/09/03 15/01/04 15/05/04 15/09/04 15/01/05 15/05/05 15/09/05 15/01/06 15/05/06 15/09/06 15/01/07 Εικόνα 4-2 Διάγραμμα διακύμανσης στάθμης του σταθμού Εμπάρου (.. περίοδος κατά την οποία το όργανο παρακολούθησης ήταν εκτός λειτουργίας) 19

4.3 ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΕΣΣΑΡΑ Η προσχωματική αυτή λεκάνη δομείται γεωλογικά αποκλειστικά από αλλουβιακές αποθέσεις. Καταλαμβάνει μια έκταση περίπου 60 km 2, δέχεται ένα μέσο ετήσιο ύψος βροχής 656 mm, με όγκο κατακρημνισμάτων 39x10 6 m 3 /έτος, από τον οποίο περίπου 8x10 6 m 3 /έτος κατεισδύουν. Η εκμετάλλευση της λεκάνης γίνεται αποκλειστικά από γεωτρήσεις. 4.3.1 ΛΕΚΑΝΗ ΠΡΑΙΤΩΡΙΩΝ Ο σταθμός Πραιτωρίων έχει εγκατασταθεί στο κέντρο περίπου της προσχωματικής λεκάνης. Από το διάγραμμα διακύμανσης της στάθμης (Εικόνα 4-3) παρατηρείται ότι η αναπλήρωση της λεκάνης κατά το τρέχον υδρολογικό έτος είναι της τάξης του 70% σε σχέση με το περασμένο υδρολογικό έτος, ενώ η υδροστατική στάθμη είναι τέσσερα μέτρα (4 m) χαμηλότερη σε σχέση με την αντίστοιχη ημερομηνία του έτους 2006. 45 40 35 30 25 20 15 στάθμη από το σημείο τοποθέτησης του αισθητήρα (44,91 m) 10 5 04/04/05 14/05/05 23/06/05 02/08/05 11/09/05 21/10/05 30/11/05 09/01/06 18/02/06 30/03/06 09/05/06 18/06/06 28/07/06 06/09/06 16/10/06 25/11/06 04/01/07 13/02/07 25/03/07 Εικόνα 4-3 Διάγραμμα διακύμανσης στάθμης του σταθμού Πραιτωρίων 20

4.4 ΔΥΤΙΚΗ ΜΕΣΣΑΡΑ 4.4.1 ΛΕΚΑΝΕΣ: ΑΣΗΜΙΟΥ ΒΑΓΙΩΝΙΑΣ (ΛΟΥΚΙΑ) ΜΟΙΡΩΝ ΠΟΜΠΙΑΣ Η πεδιάδα της δυτικής Μεσσαράς (υδρολογική λεκάνη Γεροπόταμου), η οποία εκτείνεται από το Ασήμι μέχρι τη Φαιστό, αποτελεί τη σημαντικότερη αγροτική περιοχή της Κρήτης. Όλη η αγροτική οικονομία σήμερα της περιοχής στηρίζεται στα υπόγεια νερά της. Ο αλουβιακός πλειστοκαινικός υδροφορέας καταλαμβάνει το κεντρικό τμήμα της λεκάνης, έχει έκταση περίπου 100 Km 2 και δέχεται μέσο ύψος βροχής 650 mm. Ο υπόγειος υδροφορέας άρχισε να εκμεταλλεύεται από το 1970 με την ανόρυξη των πρώτων γεωτρήσεων στα πλαίσια του προγράμματος FAO. Η εκμετάλλευσή του άρχισε βαθμιαία να αυξάνει και μετά το 1981 άρχισε η υπερεκμετάλλευσή του και η πτώση του υδροφόρου ορίζοντα. Ο υδροφορέας αυτός διακρίνεται σε μικρότερες λεκάνες, οι οποίες όμως επικοινωνούν υδραυλικά μεταξύ τους. Λόγω της σπουδαιότητας του υδροφορέα έχουν εγκατασταθεί τέσσερις σταθμοί στις θέσεις Ασήμι, Λούκια (Βαγιωνιά), Μοίρες και Πόμπια. Από τα διαγράμματα που ακολουθούν φαίνεται ότι επήλθε μια σημαντική πτώση της στάθμης των υδροφορέων, αποτέλεσμα της μειωμένης αναπλήρωσης αλλά και των αυξημένων αντλήσεων. Ειδικότερα από τα διαγράμματα παρατηρούνται τα εξής: 4.4.1.1 Λεκάνη Ασημίου Από το διάγραμμα διακύμανσης της στάθμης (Εικόνα 4-4) παρατηρείται ότι η αναπλήρωση της λεκάνης κατά το τρέχον υδρολογικό έτος είναι της τάξης του 10% σε σχέση με το περασμένο υδρολογικό έτος, ενώ η υδροστατική στάθμη είναι έξι μέτρα (6 m) χαμηλότερη σε σχέση με την αντίστοιχη ημερομηνία του έτους 2006. Απαιτείται η εφαρμογή έκτακτων μέτρων στην περιοχή, όπως η μείωση των ποσοτήτων του νερού άρδευσης. 40 35 30 25 20 στάθμη από το σημείο τοποθέτησης του αισθητήρα (49,82 m) 15 04/04/05 14/05/05 23/06/05 02/08/05 11/09/05 21/10/05 30/11/05 09/01/06 18/02/06 30/03/06 09/05/06 18/06/06 28/07/06 06/09/06 16/10/06 25/11/06 04/01/07 13/02/07 25/03/07 Εικόνα 4-4. Διάγραμμα διακύμανσης στάθμης του σταθμού Ασημίου 21

4.4.1.2 Λεκάνη Βαγιωνιάς (Λούκια) Από το διάγραμμα διακύμανσης της στάθμης (Εικόνα 4-5) παρατηρείται πτώση της στάθμης κάτω από το σημείο τοποθέτησης του αισθητήρα του οργάνου, που συμπίπτει με τον πυθμένα της γεώτρησης παρακολούθησης. Ως εκ τούτου, δεν μπορούν να βγουν σαφή συμπεράσματα για την αναπλήρωση του υδροφορέα. Η υπηρεσία θα προχωρήσει το αμέσως προσεχές διάστημα στην αντικατάσταση του σταθμού, με άλλον στην περιοχή των Βασιλικών Ανωγείων. Από τη διακύμανση της υδροστατικής στάθμης παρατηρούμε ότι το μέγιστο της φετινής χρονιάς βρίσκεται οκτώ μέτρα (8 m) χαμηλότερα από το μέγιστο του έτους 2005. Απαιτείται η εφαρμογή έκτακτων μέτρων στην περιοχή, όπως η ελάττωση των αρδευτικών δόσεων. 12 10 στάθμη από το σημείο τοποθέτησης του αισθητήρα (33,06 m) 8 6 4 2 0 ΠΥΘΜΕΝΑΣ ΓΕΩΤΡΗΣΗΣ ΠΥΘΜΕΝΑΣ ΓΕΩΤΡΗΣΗΣ -2 04/04/05 14/05/05 23/06/05 02/08/05 11/09/05 21/10/05 30/11/05 09/01/06 18/02/06 30/03/06 09/05/06 18/06/06 28/07/06 06/09/06 16/10/06 25/11/06 04/01/07 13/02/07 25/03/07 Εικόνα 4-5. Διάγραμμα διακύμανσης στάθμης του σταθμού Βαγιωνιάς (Λούκια) 22

4.4.1.3 Λεκάνη Μοιρών Από το διάγραμμα διακύμανσης της στάθμης (Εικόνα 4-6) παρατηρείται αναπλήρωση του υδροφορέα, κατά το τρέχον υδρολογικό έτος κατά περίπου 25% σε σχέση με το προηγούμενο. Απαιτείται η εφαρμογή έκτακτων μέτρων στην περιοχή, όπως η μείωση των ποσοτήτων του νερού άρδευσης. 20 18 στάθμη από το σημείο τοποθέτησης του αισθητήρα (43,14 m) 16 14 12 10 8 αλλαγή θέσης οργάνου 6 4 2 0 04/04/05 04/05/05 03/06/05 03/07/05 02/08/05 01/09/05 01/10/05 31/10/05 30/11/05 30/12/05 29/01/06 28/02/06 30/03/06 29/04/06 29/05/06 28/06/06 28/07/06 27/08/06 26/09/06 26/10/06 25/11/06 25/12/06 24/01/07 23/02/07 25/03/07 24/04/07 Εικόνα 4-6. Διάγραμμα διακύμανσης στάθμης του σταθμού Μοιρών 23

4.4.1.4 Λεκάνη Πόμπιας Από το διάγραμμα διακύμανσης της στάθμης (Εικόνα 4-7) παρατηρείται ότι η αναπλήρωση της λεκάνης κατά το τρέχον υδρολογικό έτος είναι της τάξης του 40% σε σχέση με το περασμένο υδρολογικό έτος, ενώ η υδροστατική στάθμη είναι επτά μέτρα (7 m) χαμηλότερη σε σχέση με την αντίστοιχη ημερομηνία του έτους 2006 και έντεκα μέτρα (11 m) χαμηλότερη σε σχέση με την αντίστοιχη ημερομηνία του έτους 2005. Απαιτείται η εφαρμογή έκτακτων μέτρων στην περιοχή, όπως η μείωση των ποσοτήτων του νερού άρδευσης. 35 στάθμη από το σημείο τοποθέτησης του αισθητήρα (44,36 m) 30 25 20 15 10 15/04/05 15/05/05 15/06/05 15/07/05 15/08/05 15/09/05 15/10/05 15/11/05 15/12/05 15/01/06 15/02/06 15/03/06 15/04/06 15/05/06 15/06/06 15/07/06 15/08/06 15/09/06 15/10/06 15/11/06 15/12/06 15/01/07 15/02/07 15/03/07 15/04/07 Εικόνα 4-7. Διάγραμμα διακύμανσης στάθμης του σταθμού Πόμπιας 24

4.4.2 ΛΕΚΑΝΗ ΤΥΜΠΑΚΙΟΥ Η πεδιάδα του Τυμπακίου αποτελεί μια από τις σημαντικότερες αγροτικές περιοχές της Κρήτης με την καλλιέργεια πρώιμων κηπευτικών σε θερμοκήπια καθώς και ελαιοδέντρων. Η αρδευόμενη έκταση είναι 40.000 στρέμματα και το σύνολο του αρδευτικού νερού που χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα προέρχεται από το υπόγειο δυναμικό. Ο αλουβιακός - πλειστοκαινικός υδροφορέας καταλαμβάνει το παράκτιο - κεντρικό τμήμα της λεκάνης, έχει έκταση περίπου 50 Km 2 και δέχεται μέσο ύψος βροχής λιγότερο από 500 mm. Λόγω της γειτνίασής του με τη θάλασσα ο υδροφορέας στο ΝΔ παράκτιο τμήμα του (περιοχή Κόκκινου Πύργου) έχει υποστεί υφαλμύρινση. Λόγω της σπουδαιότητας του υδροφορέα έχουν εγκατασταθεί τρεις σταθμοί, δύο κοντά στην ακτή (Αεροδρόμιο - Γεροπόταμος και Κόκκινος Πύργος) και ένας στο κέντρο περίπου της λεκάνης (γεώτρηση Α3). Από τα διαγράμματα διακύμανσης της στάθμης (Εικόνα 4-8, Εικόνα 4-9 και Εικόνα 4-10) παρατηρείται αναπλήρωση του υδροφορέα για το τρέχον υδρολογικό έτος κατά 60-65% περίπου σε σχέση με το προηγούμενο. Το χαμηλό αυτό ποσοστό οφείλεται κύρια στις μειωμένες βροχοπτώσεις του τρέχοντος υδρολογικού έτους (287 χιλιοστά για το τρέχον έτος, δηλαδή 88 χιλιοστά λιγότερα από το προηγούμενο), σε συνδυασμό με τις χειμερινές αντλήσεις λόγω των θερμοκηπιακών καλλιεργειών και τη δέσμευση της απορροής του υδρορέματος Κουτσουλίδη από το φράγμα Φανερωμένης. Όσον αφορά την ποιότητα του νερού, όπως φαίνεται από τις διακυμάνσεις της ηλεκτρικής αγωγιμότητας, απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή για πιθανή επιδείνωση ενόψει της θερινής περιόδου. Απαιτείται η εφαρμογή έκτακτων μέτρων στην περιοχή, όπως η μείωση των ποσοτήτων του νερού άρδευσης. 1300 Λεκάνη Τυμπακίου (σταθμός αεροδρόμιο) 27 1200 26 ηλεκτρική αγωγιμότητα (μs/cm) 1100 1000 900 800 700 25 24 23 600 ηλεκτρική αγωγιμότητα (80 m) ηλεκτρική αγωγιμότητα (20 m) στάθμη από το σημείο τοποθέτησης του αισθητήρα (30 m) 22 500 21 11/04/05 31/05/05 20/07/05 08/09/05 28/10/05 17/12/05 05/02/06 27/03/06 16/05/06 05/07/06 25/08/06 14/10/06 03/12/06 22/01/07 05/04/07 Εικόνα 4-8 Διάγραμμα διακύμανσης στάθμης και μεταβολής αγωγιμότητας του σταθμού Τυμπακίου-αεροδρόμιο (Γεροπόταμος) (.. περίοδος κατά την οποία το όργανο παρακολούθησης ήταν εκτός λειτουργίας) 25

800 Λεκάνη Τυμπακίου (σταθμός A3) 40 700 35 ηλεκτρική αγωγιμότητα (μs/cm) 600 500 400 30 25 20 300 ηλεκτρική αγωγιμότητα (70 m) 15 ηλεκτρική αγωγιμότητα (100 m) στάθμη από το σημείο τοποθέτησης του αισθητήρα (80 m) 200 10 04/04/05 24/05/05 13/07/05 01/09/05 21/10/05 17/12/05 05/02/06 27/03/06 16/05/06 05/07/06 24/08/06 13/10/06 02/12/06 21/01/07 12/03/07 01/05/07 Εικόνα 4-9 Διάγραμμα διακύμανσης στάθμης και μεταβολής αγωγιμότητας του σταθμού Α3-Τυμπάκιου 2100 Υπολεκάνη Τυμπακίου (σταθμός Κόκκινος Πύργος, πηγάδι) 5 1900 ηλεκτρική αγωγιμότητα (μs/cm) 1700 1500 1300 1100 900 700 ηλεκτρική αγωγιμότητα στάθμη (βάθος τοποθέτησης οργάνου 5,61 m) 4 3 2 1 500 0 04/04/05 24/05/05 13/07/05 01/09/05 21/10/05 10/12/05 29/01/06 20/03/06 09/05/06 28/06/06 17/08/06 06/10/06 25/11/06 14/01/07 05/03/07 24/04/07 Εικόνα 4-10 Διάγραμμα διακύμανσης στάθμης και μεταβολής αγωγιμότητας του σταθμού Κόκκινος Πύργος - Πηγάδι 26

4.5 ΠΡΟΣΧΩΜΑΤΙΚΗ ΛΕΚΑΝΗ ΠΛΑΤΑΝΙΑ ΡΕΘΥΜΝΟΥ Πρόκειται για ένα νέο σταθμό παρακολούθησης των ποιοτικών χαρακτηριστικών του υπόγειου υδροφόρου της προσχωματικής λεκάνης Πλατανιά. Η ενότητα καταλαμβάνει έκταση 6,5 km 2. Δέχεται έναν όγκο κατακρημνισμάτων της τάξης των 5x10 6 m 3 /έτος, με μέσο ύψος βροχής 761 mm/έτος. Από αυτά, τα 1x10 6 m 3 /έτος αποτελούν τον όγκο του κατεισδύοντος νερού. Όσον αφορά την ποιότητα του νερού, όπως φαίνεται από τη διακύμανση της ηλεκτρικής αγωγιμότητας (Εικόνα 4-11), παρατηρούμε μια αύξηση των τιμών κατά τους θερινούς μήνες, που οφείλεται στην υπεράντληση. Εξαιτίας όμως της μικρής έκτασης του υδροφορέα και της πλούσιας τροφοδοσίας, υδρόρεμα Ποταμών, παρατηρούμε πτώση-αποκατάσταση των τιμών ηλεκτρικής αγωγιμότητας κατά τη χειμερινή περίοδο. 1200 ηλεκτρική αγωγιμότητα 1100 1000 900 800 700 21/07/2006 05/08/2006 20/08/2006 04/09/2006 19/09/2006 04/10/2006 19/10/2006 03/11/2006 18/11/2006 03/12/2006 18/12/2006 02/01/2007 17/01/2007 01/02/2007 16/02/2007 03/03/2007 18/03/2007 02/04/2007 17/04/2007 02/05/2007 Εικόνα 4-11. Διάγραμμα μεταβολής αγωγιμότητας του σταθμού Πλατανιά Ρεθύμνου 27

4.6 ΝΕΟΓΕΝΗΣ ΛΕΚΑΝΗ ΠΡΙΝΟΥ Πρόκειται για έναν νέο σταθμό παρακολούθησης των ποιοτικών χαρακτηριστικών του υπόγειου υδροφόρου της παραπάνω νεογενούς λεκάνης στην περιοχή της Σκαλέτας. Ο υδροφορέας αναπτύσσεται στους περατούς σχηματισμούς των νεογενών της περιοχής (μαργαϊκοί ασβεστόλιθοι, ψαμμίτες κλπ). Είναι μικρής έκτασης αλλά σημαντικός για την περιοχή, διότι καλύπτει τόσο την ύδρευση (ξενοδοχεία), όσο και την άρδευση. Όσον αφορά την ποιότητα του νερού, όπως φαίνεται από τη διακύμανση της ηλεκτρικής αγωγιμότητας (Εικόνα 4-12), είναι φανερό το πρόβλημα υφαλμύρωσης που υπάρχει στην περιοχή. Κατά τη χειμερινή περίοδο το φαινόμενο βελτιώθηκε καθώς σταμάτησε η άντληση των γεωτρήσεων που παρουσιάζουν το πρόβλημα. Θα συνεχίσει η παρακολούθηση για τη θερινή περίοδο που έρχεται, καθώς και η συνεργασία με τη ΔΕΥΑ Αρκαδίου για το συγκεκριμένο θέμα. 3000 ηλεκτρική αγωγιμότητα 2500 2000 1500 1000 500 0 27/05/2006 08/06/2006 20/06/2006 02/07/2006 14/07/2006 26/07/2006 07/08/2006 19/08/2006 31/08/2006 12/09/2006 24/09/2006 06/10/2006 18/10/2006 30/10/2006 11/11/2006 23/11/2006 05/12/2006 17/12/2006 29/12/2006 10/01/2007 22/01/2007 03/02/2007 15/02/2007 27/02/2007 11/03/2007 23/03/2007 04/04/2007 16/04/2007 28/04/2007 Εικόνα 4-12. Διάγραμμα μεταβολής αγωγιμότητας του σταθμού Σκαλέτα Ρεθύμνου 28

4.7 ΝΕΟΓΕΝΗΣ-ΠΡΟΣΧΩΜΑΤΙΚΗ ΛΕΚΑΝΗ ΚΑΛΑΜΑΥΚΑΣ Πρόκειται για έναν νέο σταθμό παρακολούθησης των ποιοτικών χαρακτηριστικών του παραπάνω υπόγειου υδροφόρου στην περιοχή του Καλού Χωριού. Η ευρύτερη ενότητα καταλαμβάνει έκταση 219,5 km 2. Δέχεται έναν όγκο κατακρημνισμάτων της τάξης των 132x10 6 m 3 /έτος, με μέσο ύψος βροχής 601 mm/έτος. Από αυτά, τα 31,5x10 6 m 3 /έτος αποτελούν τον όγκο του κατεισδύοντος νερού. Όσον αφορά την ποιότητα του νερού του παράκτιου υδροφορέα, όπως φαίνεται από τη διακύμανση της ηλεκτρικής αγωγιμότητας (Εικόνα 4-13), αυτή είναι σταθερή και χαρακτηρίζεται ως «πολύ καλή». 500 ηλεκτρική αγωγιμότητα 450 400 350 300 01/08/2006 11/08/2006 21/08/2006 31/08/2006 10/09/2006 20/09/2006 30/09/2006 10/10/2006 20/10/2006 30/10/2006 09/11/2006 19/11/2006 29/11/2006 09/12/2006 19/12/2006 29/12/2006 08/01/2007 18/01/2007 28/01/2007 07/02/2007 17/02/2007 27/02/2007 09/03/2007 19/03/2007 29/03/2007 08/04/2007 18/04/2007 28/04/2007 Εικόνα 4-13 Διάγραμμα μεταβολής αγωγιμότητας του σταθμού Καλού Χωριού Λασιθίου 29

5 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Τα γενικά συμπεράσματα από τις μετρήσεις του τηλεμετρικού δικτύου, όπως αναλύονται στην παρούσα έκθεση, είναι ότι οι προσχωματικοί υδροφορείς εμφανίζουν υπερεκμετάλλευση. Η επαναπλήρωσή τους, λόγω της κατανομής και της έντασης των βροχοπτώσεων, είναι πολύ μικρή κατά το τρέχον υδρολογικό έτος. Σε αντίθεση, οι υδροφορείς των καρστικών συστημάτων στην δυτική και κεντρική Κρήτη (Λευκά όρη και Ψηλορείτης) εμφανίζουν καλή αναπλήρωση σε σχέση με το περσινό υδρολογικό έτος. Όμως, τα παραπάνω καρστικά συστήματα αν και έχουν δεχθεί σημαντικές βροχοπτώσεις (Οκτώβριος και Φεβρουάριος), έχουν εκφορτίσει ένα μεγάλο μέρος των αποθεμάτων τους. Επιπρόσθετα η έλλειψη χιονιού στα ορεινά τη φετινή περίοδο, σε αντίθεση με τα προηγούμενα έτη, αποστερεί ένα μεγάλο μέρος των εαρινών και θερινών αποθεμάτων των καρστικών συστημάτων καθώς αυτά εμπλουτίζονται από την τήξη του. Οι υδροφορείς των καρστικών συστημάτων στην ανατολική Κρήτη (Λασιθιώτικα όρη και Αστερούσια όρη) εμφανίζουν χαμηλά ποσοστά αναπλήρωσης σε σχέση με το περσινό υδρολογικό έτος. Και εδώ οι καρστικοί υδροφορείς δεν εμπλουτίζονται από την τήξη χιονιού. Ειδικότερα: Προσχωματικοί υδροφορείς. Την τελευταία δεκαπενταετία η πλειονότητα αυτών των υδροφορέων βρίσκεται υπό καθεστώς υπερεκμετάλλευσης και τη φετινή θερινή περίοδο, με βάση τις φετινές βροχοπτώσεις, θα δεχθούν ακόμα μεγαλύτερες πιέσεις, λόγω των αυξημένων απαιτήσεων από τη γεωργία και του μικρού εμπλουτισμού τους. Καρστικοί παράκτιοι υδροφορείς. Οι καρστικοί παράκτιοι υδροφορείς της κεντρικής και ανατολικής Κρήτης έχουν ήδη επιβαρυνθεί με την είσοδο της θάλασσας λόγω των υπεραντλήσεων των περασμένων ετών. Τη φετινή θερινή περίοδο οι πιέσεις θα είναι μεγαλύτερες σ ότι αφορά τη διάρκεια λόγω της μετατόπισης των υψηλών βροχοπτώσεων, και της έλλειψης χιονιού. Το νερό τους χρησιμοποιείται κυρίως για την ύδρευση των μεγάλων πόλεων και για τουριστική χρήση και δευτερευόντως για άρδευση. Καρστικοί υδροφορείς ενδοχώρας. Οι επιπτώσεις στους καρστικούς υδροφορείς της ενδοχώρας θα είναι η πτώση της στάθμης των γεωτρήσεων και η ελάττωση της απορροής των πηγών τους (δυτική Κρήτη). Η πτώση στάθμης συνεπάγεται σε πρώτη φάση την ελάττωση της παροχής άντλησης των υδρογεωτρήσεων με βάση το εγκατεστημένο αντλητικό σύστημα. Άρα και στις δύο περιπτώσεις (γεωτρήσεις ή πηγές) ο απολήψιμος όγκος νερού θα είναι μικρότερος. 30

6 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ - ΜΕΤΡΑ Με βάση τα παραπάνω, οι προτάσεις μας προς τους ΟΤΑ, ΤΟΕΒ, συνεταιρισμούς, ομάδες παραγωγών και τους ιδιώτες, για τη θερινή περίοδο που έρχεται, επικεντρώνονται στα εξής: 1) Την επιλογή της στάγδην άρδευσης ως του πιο κατάλληλου συστήματος για την εξοικονόμηση νερού. 2) Την άρδευση τις νυκτερινές ώρες ή νωρίς το πρωί και αργά το απόγευμα για την αποφυγή μεγάλης εξάτμισης καθώς και όταν η ένταση του ανέμου δεν είναι μεγάλη. 3) Την προσαρμογή της άρδευσης (διάρκεια ποτίσματος-επανάληψη) στις εδαφικές συνθήκες μετά από οδηγίες των τοπικών γεωπόνων. 4) Την τοποθέτηση υδρομέτρων για τον έλεγχο της ποσότητας του νερού που χρησιμοποιείται στην άρδευση. 5) Τον τακτικό έλεγχο και συντήρηση τόσο των δικτύων μεταφοράς, όσο και των δικτύων διανομής, προς αποφυγή διαρροών που οδηγούν σε άσκοπη κατανάλωση νερού. 6) Την προσαρμογή της άρδευσης στη διαθέσιμη ποσότητα νερού. 7) Τον περιορισμό κατά το δυνατόν των υδροβόρων καλλιεργειών. 8) Την αποτροπή της υπεράντλησης σε όλες τις περιοχές και κατά μείζονα λόγο σε αυτές που παρουσιάζουν έντονο πρόβλημα, προς αποφυγή της δραματικής πτώσης της στάθμης και της επιδείνωσης της υφαλμύρωσης των παράκτιων υδροφορέων. 9) Τη διαφύλαξη πάση θυσία της ποσότητας και της ποιότητας του νερού ύδρευσης. 10) Την εφαρμογή κατάλληλης τιμολογιακής πολιτικής για την αποτροπή της σπατάλης του νερού. Γενικότερα, η εκπόνηση των διαχειριστικών σχεδίων για κάθε λεκάνη απορροής που προωθείται από την Κεντρική Υπηρεσία Υδάτων του ΥΠΕΧΩΔΕ, αλλά και η προώθηση και η επίσπευση κατασκευής σημαντικών έργων υποδομής, όπως το φράγμα Αποσελέμη, η κατασκευή των δικτύων του φράγματος Φανερωμένης, η εκτροπή του Πλατύ, η κατασκευή φράγματος εκτροπής για τον εμπλουτισμό των υδατικών αποθεμάτων της περιοχής της Ιεράπετρας από τη γειτονική υδρολογική λεκάνη του Μύρτου, η κατασκευή λιμνοδεξαμενής στην περιοχή Παλαιόχωρας-Κουντούρας, ο έλεγχος των δικτύων ύδρευσης εντός των πόλεων για τον έλεγχο των απωλειών και άλλα που κατά καιρούς έχουν προταθεί από την υπηρεσία μας θα βοηθήσουν στην αντιμετώπιση του προβλήματος μακροπρόθεσμα. Παρακαλούμε για κάθε επιπρόσθετη πληροφορία ή διευκρίνιση να απευθύνεστε στην υπηρεσία μας (τηλ. 2810 278-623, -624, -625, -607). Ηράκλειο, 21 Μαΐου 2007 Ο Διευθυντής α/α Στέργιος Κοκολάκης ΠΕ Γεωλόγων με Α βαθμό 31