ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2012 ΜΕ ΘΕΜΑ «Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΩΝ ΜΜΕ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ»

ΚΛΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ :ΜΕΤΑΠΟΙΗΣΗ ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2012 ΜΕ ΘΕΜΑ «Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΩΝ ΜΜΕ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ» ΤΕΤΑΡΤΟ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Γ ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ: ΚΛΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ: ΕΜΠΟΡΙΟ, ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ, ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑ Κλαδική Ανάλυση: Ξενοδοχειακές Επιχειρήσεις Ανάδοχος: ICAP GROUP A.E ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2012 Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Ευρωπαϊκή Ένωση ΕΤΠΑ Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης

ΚΛΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 5 2 ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΟΥ ΚΛΑΔΟΥ... 6 2.1 ΚΥΡΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ... 6 2.1.1 Θεσμικό Πλαίσιο... 9 2.1.2 Προσφορά ξενοδοχειακών υπηρεσιών... 13 2.1.3 Η εγχώρια αγορά ξενοδοχειακών επιχειρήσεων... 17 2.1.4 Συμπεράσματα Προοπτικές του κλάδου... 20 3 ΔΙΚΤΥΑ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΟΙ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ... 24 3.1 ΔΙΚΤΥΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ... 25 3.2 ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟ CLUSTER ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΔΡΑΜΑΣ... 30 3.3 ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΟΙΚΟΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΒΙΤΣΙΟΥ... 33 3.4 LEADING TOURISM CLUSTER (LTC): ΔΙΚΤΥΩΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΩΝ... 36 4 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ... 42 Ετήσια Έκθεση 2012: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 2

ΚΛΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 2.1: ΜΕΓΕΘΟΣ ΑΓΟΡΑΣ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ... 18 Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα

ΚΛΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ ΠΙΝΑΚΕΣ ΠΙΝΑΚΕΣ ΠΙΝΑΚΑΣ 2.1: ΕΞΕΛΙΞΗ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ ΕΛΛΑΔΑΣ (2000-2011)... 13 ΠΙΝΑΚΑΣ 2.2: ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ ΕΛΛΑΔΑΣ (2011)... 14 ΠΙΝΑΚΑΣ 2.3: ΠΩΛΗΣΕΙΣ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ (2007-2011)... 15 ΠΙΝΑΚΑΣ 2.4: ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΠΟΥ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΟΝΤΑΙ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ ΠΟΛΥΤΕΛΕΙΑΣ (2007-2011)... 16 ΠΙΝΑΚΑΣ 2.5: ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΠΟΥ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΟΝΤΑΙ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ Α ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ (2007-2011)... 16 ΠΙΝΑΚΑΣ 2.6: ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΠΟΥ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΟΝΤΑΙ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ Β ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ (2007-2011)... 17 ΠΙΝΑΚΑΣ 2.7: ΜΕΓΕΘΟΣ ΑΓΟΡΑΣ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΑΝΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ (ΑΞΙΑ ΣΕ ΧΙΛ., 2007-2011)... 18 ΠΙΝΑΚΑΣ 2.8: ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗΣ ΣΤΗΝ ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΑΓΟΡΑ ΤΩΝ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ (2011)... 19 ΠΙΝΑΚΑΣ 2.9: ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΕΣ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ / ΟΜΙΛΟΙ ΒΑΣΕΙ ΠΩΛΗΣΕΩΝ (2011)... 19 ΠΙΝΑΚΑΣ 3.1: ΜΕΛΗ ΤΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ... 27 ΠΙΝΑΚΑΣ 3.2: ΠΩΛΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ «ΔΙΚΤΥΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ ΑΕ» (2007-2011... 29 ΠΙΝΑΚΑΣ 3.3: ΜΕΛΗ ΤΟΥ CLUSTER ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΔΡΑΜΑΣ... 31 ΠΙΝΑΚΑΣ 3.4: ΠΩΛΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ «LEADING TOURISM CLUSTER AE» (2007-2011)... 41 ΠΙΝΑΚΑΣ Π.1: ΟΡΙΣΜΟΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΔΕΙΚΤΩΝ... 42 ΠΙΝΑΚΑΣ Π.2: ΕΠΩΝΥΜΙΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΠΟΥ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΚΛΑΔΙΚΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ... 43 Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα

ΚΛΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παρούσα κλαδική ανάλυση αποτελεί μέρος της τέταρτης ενότητας της Ετήσιας Έκθεσης για το έτος 2012 με θέμα «Η Κατάσταση και Προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα», η οποία πραγματεύεται την αποτύπωση και ανάλυση της κλαδικής και δικτυακής διάστασης των ΜΜΕ στους τομείς των υπηρεσιών, του εμπορίου, των κατασκευών και της ενέργειας. Ειδικότερα, στην παρούσα έκθεση παρουσιάζονται τα κύρια σημεία του ξενοδοχειακού κλάδου, έτσι όπως αυτά καταγράφηκαν βάσει της σχετικής κλαδικής μελέτης της ICAP Group AE. Η συγκεκριμένη έκθεση αποτελείται από δύο μέρη. Στο πρώτο μέρος, παρουσιάζονται τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά του κλάδου των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων αναφορικά με τη δομή και διάρθρωσή του (πληθυσμός, μέγεθος, κλπ.), το ισχύον θεσμικό και κανονιστικό πλαίσιο, τα κύρια χρηματοοικονομικά μεγέθη των σημαντικότερων επιχειρήσεων, καθώς και τα βασικά μεγέθη της εγχώριας αγοράς των υπηρεσιών του κλάδου. Επισημαίνεται ότι, τα εν λόγω μεγέθη του κλάδου εκτιμούνται κάθε φορά βάσει στοιχείων πρωτογενούς έρευνας που έχει εκπονηθεί μεταξύ των σημαντικότερων επιχειρήσεων του κλάδου, καθώς και βάσει εκτιμήσεων της αγοράς ή/και άλλων δευτερογενών πηγών (π.χ. επίσημα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ.). Η ανάλυση πραγματοποιείται μέσα από την συνοπτική παρουσίαση της αντίστοιχης κλαδικής μελέτης, έτσι όπως αυτή εκπονήθηκε από την ICAP Group ΑΕ την αντίστοιχη χρονική περίοδο. Το δεύτερο μέρος της ενότητας, αφορά την αναλυτική παρουσίαση τεσσάρων δικτύων / συνεργατικών σχηματισμών (cluster) επιχειρήσεων, που εντάσσονται στον τομέα του τουρισμού, που αποτελεί και την συχνότερη μορφή δικτύωσης των ΜΜΕ την τελευταία δεκαετία. Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα

ΚΛΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 2 ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΟΥ ΚΛΑΔΟΥ 2.1 ΚΥΡΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ Η συγκεκριμένη κλαδική μελέτη εκπονήθηκε τον Οκτώβριο του 2012 και έχει ως αντικείμενο τη διερεύνηση της ελληνικής αγοράς των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων και ειδικότερα των μονάδων Πολυτελείας, Α και Β κατηγορίας. Ο ξενοδοχειακός κλάδος εξετάζεται ως αναπόσπαστο τμήμα της «τουριστικής βιομηχανίας» καθότι υποστηρίζει ένα ολόκληρο κύκλωμα, το οποίο εκτός από τα πάσης φύσης καταλύματα, περιλαμβάνει ταξιδιωτικά γραφεία, γραφεία ενοικίασης αυτοκινήτων, επιχειρήσεις μεταφοράς ατόμων, επισιτιστικές μονάδες, μονάδες αναψυχής κλπ. Οι ξενοδοχειακές μονάδες διακρίνονται σε διάφορες κατηγορίες ανάλογα με το επίπεδο του συνδυασμού αγαθών υπηρεσιών που προσφέρουν, τον τύπο ιδιοκτησίας (ελληνικών ή ξένων συμφερόντων, αλυσίδα, όμιλος κλπ.) ή και τη γεωγραφική περιοχή στην οποία λειτουργούν. Ανάλογα με την περιοχή και τη δραστηριότητά τους, τα ξενοδοχεία διακρίνονται σε αστικά, τα οποία είναι εγκατεστημένα στα αστικά κέντρα και λειτουργούν σε δωδεκάμηνη βάση και στα εποχιακής λειτουργίας ξενοδοχεία διακοπών (resorts), τα οποία είναι γεωγραφικά διάσπαρτα στην ευρύτερη περιφέρεια και στην πλειοψηφία τους βρίσκονται σε παραθαλάσσιες και κυρίως νησιωτικές περιοχές. Τα τελευταία κυρίως χρόνια, αύξηση παρουσιάζει ο πληθυσμός των ξενοδοχειακών μονάδων που λειτουργούν με το σύστημα «all inclusive», δηλαδή του «πακέτου διακοπών» στην τιμή του οποίου περιλαμβάνονται όλες οι υπηρεσίες (διαμονή, εστίαση, αναψυχή) εντός του ξενοδοχειακού συγκροτήματος. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι συχνά δημιουργείται δυσαρέσκεια στις τοπικές κοινωνίες των περιοχών όπου λειτουργούν all inclusive ξενοδοχεία, καθώς ο τουρίστας «κλείνεται» μέσα σε αυτά και δεν πραγματοποιεί δαπάνες εκτός ξενοδοχείου. Διαφορετικά χαρακτηριστικά, τόσο όσον αφορά τη δομή λειτουργίας τους όσο και την οικονομική τους απόδοση, παρατηρούνται στις ξενοδοχειακές μονάδες που είναι εγκατεστημένες σε περιοχές όπου ο τουρισμός αποτελεί το μείζον τμήμα της τοπικής οικονομικής βάσης και οι οποίες χαρακτηρίζονται ως «κορεσμένες» και ως περιοχές «Ελέγχου Τουριστικής Ανάπτυξης». Είναι χαρακτηριστικό ότι το ήμισυ του ξενοδοχειακού δυναμικού της χώρας βρίσκεται συγκεντρωμένο στις προαναφερόμενες περιοχές. Η διαθέσιμη ξενοδοχειακή υποδομή υποδηλώνει, ως ένα βαθμό, το μέγεθος της τουριστικής ανάπτυξης μιας περιοχής, γεγονός που μαρτυρεί ότι ο ξενοδοχειακός κλάδος αποτελεί το σημαντικότερο τμήμα της τουριστικής βιομηχανίας. Είναι βέβαιο, ότι ένα μεγάλο μέρος της Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα

ΚΛΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 συμβολής του τουρισμού στην περιφερειακή ανάπτυξη της χώρας οφείλεται στην ύπαρξη πολλών ξενοδοχειακών επιχειρήσεων. Μάλιστα, η ποιότητα, αλλά και το μέγεθος της τουριστικής δραστηριότητας σε μία περιοχή, επηρεάζονται σημαντικά από την ποιότητα των χώρων και των υπηρεσιών που προσφέρουν τα τοπικά ξενοδοχεία, σε συνδυασμό με την ευρύτερη υπάρχουσα υποδομή, όπως το δίκτυο μεταφορών / συγκοινωνιών, οι υπηρεσίες υγείας, τα κέντρα ψυχαγωγίας, αλλά και το φυσικό περιβάλλον. Η εξέταση των χαρακτηριστικών των ελληνικών ξενοδοχείων καταδεικνύει μία σειρά σημαντικών διαφοροποιήσεων μεταξύ των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων που είναι εγκατεστημένες στις νησιωτικές και παραθαλάσσιες περιοχές της χώρας και εκείνων που βρίσκονται σε ορεινές περιοχές. Οι διαφορές αυτές οφείλονται στο πρότυπο του μαζικού / παραθεριστικού τουρισμού που έχει επικρατήσει στις περισσότερες περιφέρειες και έχει ως αποτέλεσμα να επωφελούνται, κυρίως, οι περιοχές που διαθέτουν θάλασσα. Από την άλλη πλευρά, οι ορεινές περιοχές παρουσιάζουν σημαντικές δυνατότητες ανάπτυξης εναλλακτικών μορφών τουρισμού. Είναι βέβαιο πως αν αυτές οι δυνατότητες αξιοποιηθούν κατάλληλα, θα υπερνικηθούν πολλά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ξενοδοχειακές επιχειρήσεις και γενικότερα οι περιφέρειες στις οποίες αυτές δραστηριοποιούνται. Σε ό,τι αφορά την ισχύουσα τουριστική πολιτική, ο βασικός άξονας τα τελευταία χρόνια ήταν η ανάσχεση δημιουργίας νέων κλινών, με εξαίρεση τις Περιοχές Ειδικά Ρυθμιζόμενης Πολεοδόμησης και τις μη ανεπτυγμένες τουριστικά περιοχές, καθώς και η μετατροπή παραδοσιακών κτισμάτων σε ξενοδοχεία, με στόχο να περιοριστούν οι αρνητικές επιπτώσεις της υπερσυγκέντρωσης κλινών στις κύρια ανεπτυγμένες τουριστικά περιοχές. Αυτό άλλωστε αποτελεί και χαρακτηριστικό σημείο του μοντέλου ανάπτυξης που ακολούθησε ο ελληνικός τουρισμός, καθώς ένα μεγάλο μέρος των προβλημάτων του εντοπίζεται στη συγκέντρωση τουριστικών δραστηριοτήτων σε συγκεκριμένες περιοχές. Στην Ελλάδα, μέχρι πρότινος, τα ξενοδοχεία κατατάσσονταν μεταξύ έξι διαφορετικών κατηγοριών, με κριτήρια που είχαν σχέση περισσότερο με την κατασκευή τους και λιγότερο με την ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών. Επρόκειτο για τις κατηγορίες Πολυτελείας (Lux), Α' τάξης, Β' τάξης, Γ' τάξης, Δ' τάξης και Ε' τάξης. Ωστόσο, έχει προωθηθεί η διαδικασία αλλαγής της κατάταξης των ξενοδοχείων από «Κατηγορίες» σε «Αστέρια», με σκοπό την καθιέρωση κλίμακας αστεριών από 1 έως 5, σε συνάρτηση όχι μόνο με παράγοντες που έχουν σχέση με την κατασκευή, αλλά και με το επίπεδο και την ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών. Καθοριστικές επιπτώσεις αναμένεται να επιφέρουν οι αλλαγές αυτές στην τιμολογιακή πολιτική των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων. Η τιμολογιακή πολιτική που ακολουθεί ο κάθε επιχειρηματίας καθορίζεται κυρίως, με δεδομένο το μη Ετήσια Έκθεση 2012: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 7

ΚΛΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ουσιαστικό ρόλο που διαδραματίζουν οι πίνακες των ελαχίστων τιμών που εκδίδονται από τον Ε.Ο.Τ. (Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού) σε συνεργασία με το Ξ.Ε.Ε. (Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο της Ελλάδος), από τη διαπραγματευτική ικανότητα της εκάστοτε ξενοδοχειακής επιχείρησης, την οικονομική της κατάσταση, τη χώρα προέλευσης της πελατείας της κλπ. Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας με βάση τον οποίο διαμορφώνεται η τιμολογιακή πολιτική που ακολουθείται τα τελευταία χρόνια, είναι η δυναμική την οποία έχει ο ελληνικός προορισμός στις διεθνείς αγορές. Αυτό σημαίνει ότι λαμβάνεται σοβαρά υπόψη το επίπεδο των υποδομών, το είδος των καταλυμάτων, η απόσταση από τις χώρες προέλευσης, η διαφημιστική προβολή, οι δημόσιες σχέσεις, καθώς και το είδος του τουρισμού που προωθείται. Η εξέλιξη του ξενοδοχειακού κλάδου στην Ελλάδα εξετάζεται παράλληλα με το ρυθμό εξέλιξης της τουριστικής κίνησης στη χώρα. Σύμφωνα με τον Σ.Ε.ΤΕ. (Σύνδεσμος Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων) η συμμετοχή του ελληνικού τουρισμού στο ΑΕΠ ανήλθε το 2011 στο 16,5%, ενώ η συμμετοχή του στην απασχόληση στο 18,4%. Η αύξηση της προσφοράς ξενοδοχειακών καταλυμάτων και η παράλληλη μείωση της ζήτησης που παρατηρείται έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση του δείκτη αφίξεις / κλίνη την περίοδο 2007-2010. Μείωση παρουσιάζει την τελευταία τριετία (2009-2011) και η μέση κατά κεφαλή τουριστική δαπάνη. Ωστόσο, η τουριστική κίνηση προς τη χώρα μας παρουσίασε αύξηση κατά 9,5% το 2011 σε σχέση με το 2010, ενώ για τα τουριστικά έσοδα η αύξηση την ίδια περίοδο ήταν 9,3%. Κυριότεροι πελάτες των ελληνικών ξενοδοχείων είναι οι αλλοδαποί τουρίστες, καθώς κάλυψαν το 74,2% των συνολικών διανυκτερεύσεων το 2010. Ειδικότερα, η Γερμανία και η Βρετανία εκτιμάται ότι είναι οι δύο βασικότερες αγορές για τον ελληνικό τουρισμό, από τις οποίες αφίχθησαν 4 εκ. τουρίστες το 2011 (μερίδιο 24,3%). Οι συνολικές διανυκτερεύσεις στα ξενοδοχειακά καταλύματα της χώρας αυξήθηκαν οριακά (1,2%) το 2010 σε σχέση με το 2009. Η μέση ετήσια πληρότητα των ξενοδοχειακών καταλυμάτων της χώρας μειώθηκε σε 48,1% το 2010 από 51,1% το 2009. Ετήσια Έκθεση 2012: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 8

ΚΛΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 2.1.1 Θεσμικό Πλαίσιο Το θεσμικό πλαίσιο του κλάδου των ξενοδοχείων περιλαμβάνει πληθώρα νομοθετικών πράξεων, που σχετίζονται με την κατηγορία καταλυμάτων, τις προμήθειες, τα ειδικά σήματα λειτουργίας, τις ειδικές εγκαταστάσεις τουρισμού, τον εναλλακτικό τουρισμό κλπ. Στη συνέχεια κατηγοριοποιούνται και παρουσιάζονται συνοπτικά τα κυριότερα σχετικά νομοθετήματα. Προμήθειες Ν.2286/1995 (ΦΕΚ 19/Α/1-2-1995): Προμήθειες του Δημόσιου Τομέα και ρυθμίσεις συναφών θεμάτων. Ν.3310/2005 (ΦΕΚ 30/Α/14-2-2005): Μέτρα για την διασφάλιση της διαφάνειας και την αποφυγή καταστρατηγήσεων κατά την διαδικασία σύναψης δημόσιων συμβάσεων. Π.Δ.60/2007 (ΦΕΚ 64/Α/16-3-2007): Προσαρμογή της Ελληνικής Νομοθεσίας στις διατάξεις της Οδηγίας 2004/18/ΕΚ «περί συντονισμού των διαδικασιών σύναψης δημοσίων συμβάσεων έργων, προμηθειών και υπηρεσιών». Π.Δ.118/2007 (ΦΕΚ 150/Α/10-7-2007): Κανονισμός Προμηθειών Δημοσίου (Κ.Π.Δ.). Π.Δ. 113/2010 (ΦΕΚ 194/Α/22-11-2010): Προεδρικό Διάταγμα περί «Ανάληψης Υποχρεώσεων από Διατάκτες». Ν.2362/1995 (ΦΕΚ 247/Α/27-11-1995), Υπουργική Απόφαση υπ αριθμ. 35130/739/9-8-2010 (ΦΕΚ 1291/Β/11-8-2010): Αύξηση των χρηματικών ποσών του άρθρου 83, παρ.1, του Ν.2362/1995 για την σύναψη δημοσίων συμβάσεων που αφορούν προμήθεια προϊόντων, παροχή υπηρεσιών ή εκτέλεση έργων. Ν.2362/1995 (ΦΕΚ 247/Α/27-11-1995), Ν.3871/2010 (ΦΕΚ 141/Α/17-8-2010): Περί Δημοσίου Λογιστικού, ελέγχου των δαπανών του Κράτους και άλλες διατάξεις όπως συμπληρώθηκε και τροποποιήθηκε με το Νόμο περί Δημοσιονομικής Διαχείρισης και Ευθύνης. Περιφερειακές Υπηρεσίες Τουρισμού Ν.393/1976 (ΦΕΚ 199/Α/1976): Περί ιδρύσεως και λειτουργίας Τουριστικών Γραφείων. Ν.711/1997 (ΦΕΚ 284/Α/26/27-9-1977): Περί ειδικών τουριστικών λεωφορείων. Ν.1652/1986 (ΦΕΚ 167/Α/1986): Σχέσεις Ξενοδόχων και Πελατών αυτών. Υπουργική Απόφαση Τ/932/28-2-1997 (ΦΕΚ 151/Β/6-3-1997): Αντικατάσταση Δ.Χ. Τουριστικού Λεωφορείου. Ετήσια Έκθεση 2012: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 9

ΚΛΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Π.Δ. 337/2000 (ΦΕΚ 281/Α /28-12-2000): Κατάταξη των ενοικιαζομένων δωματίων και ενοικιαζομένων επιπλωμένων διαμερισμάτων σε κατηγορίες με το σύστημα των κλειδιών Ν.2446/96 (ΦΕΚ 276/Α/19-12-1996), Ν.711/1997 (ΦΕΚ 284/Α/26/27-9-1977), Π.Δ. 313/25-9- 2001 (ΦΕΚ 211/Α/25-9-2001): Έγκριση μεταβίβασης της άδειας κυκλοφορίας Δ.Χ. Τουριστικού Λεωφορείου. Π.Δ. 43/2002 (ΦΕΚ 43/Α/7-3-2002): Κατάταξη των κύριων ξενοδοχειακών καταλυμάτων σε κατηγορίες με σύστημα αστέρων και τεχνικές προδιαγραφές αυτών. Νομοθετικές ρυθμίσεις για τα Ειδικά Τουριστικά Λεωφορεία Ανοικτού Τύπου (ΦΕΚ 2267/Β/05-11-2008, ΦΕΚ 2190/Β/30-09-2011). Ν.4002/22-8-2011 (ΦΕΚ 180/Α/22-8-2011): Σύνθετα τουριστικά καταλύματα. Π.Δ. 393/1976 (ΦΕΚ 199/Α/1976), ΚΥΑ 1597/2011 (ΦΕΚ 108/Β/3-2-2011): Χορήγηση Ειδικού Σήματος Λειτουργίας Τουριστικού Γραφείου. Υπουργική Απόφαση 7073/17-5-2011 (ΦΕΚ 1266/Β/16-6-2011): Διαδικασία χορήγησης Ειδικού Σήματος Λειτουργίας σε Τουριστικές Επιχειρήσεις Οδικών Μεταφορών. Απλούστευση της διαδικασίας Λειτουργίας σε Τουριστικά Καταλύματα Ένταξη της διαδικασίας στα Ενιαία Κέντρα Εξυπηρέτησης (Ε.Κ.Ε.) σε αντικατάσταση του Απόφ. ΔΙΑΔΠ/Φ.Α.2.1/1622 Ν.3498/2006 (ΦΕΚ 230/Α/2006), ΦΕΚ 27/Β/20-1-2011. Ν.3190/2003 (ΦΕΚ 249/Α /30-10-2003): Πιστοποίηση των κύριων και μη κύριων τουριστικών καταλυμάτων διαδικασίες. Διατάξεις του Ν.3299/2004: Ειδική γνωμάτευση ΕΟΤ για την εξέταση υπαγωγής ίδρυσης ή επέκτασης ξενοδοχείου. ΔΙΑΔΠ/Φ.Α.2.1/10280 (ΦΕΚ 1301/Β/16-06-2011): Διαδικασία χορήγησης Ειδικού Σήματος Λειτουργίας σε επιχειρήσεις εκμίσθωσης επιβατηγών αυτοκινήτων Ι.Χ. χωρίς οδηγό στα Ενιαία Κέντρα Εξυπηρέτησης. ΔΙΑΔΠ/Φ/Α.2.1/10282 (ΦΕΚ 1301/Β/16-06-2011): Διαδικασία Χορήγησης Ειδικού Σήματος Λειτουργίας σε επιχειρήσεις εκμίσθωσης μοτοσικλετών άνω των 50 κ.ε. άνευ οδηγού στα Ενιαία Κέντρα Εξυπηρέτησης. ΦΕΚ 3055/Β/18-11-2012: Ένταξη της διαδικασίας για τη λειτουργία τουριστικού γραφείου στα ΕΚΕ. Καθορισμός δικαιολογητικών για την υποβολή αναγγελίας άσκησης του επαγγέλματος του ξεναγού. ΦΕΚ 3053/Β/18-11-2012: Όροι και προϋποθέσεις εκμίσθωσης επιβατηγών ιδιωτικής χρήσης αυτοκινήτων με οδηγό από τουριστικά γραφεία, γραφεία ενοικιάσεως αυτοκινήτων και εταιρείες και συνεταιρισμούς Επιβατηγών Δημόσιας Χρήσης αυτοκινήτων. Ετήσια Έκθεση 2012: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 10

ΚΛΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Εγκαταστάσεις ειδικής τουριστικής υποδομής Προδιαγραφές Κέντρων Θαλασσοθεραπείας για την υπαγωγή τους στο καθεστώς των κινήτρων του Ν.1892/90, όπως ισχύει στο ΦΕΚ 986/Β/1995. ΦΕΚ 1067/Β/1997: Προδιαγραφές εγκαταστάσεων Αξιοποίησης Ιαματικών Πηγών. ΦΕΚ 551/Β/1997: Προϋποθέσεις έκδοσης χορήγησης ειδικού σήματος λειτουργίας σε επιχειρήσεις κέντρων θαλασσοθεραπείας. ΦΕΚ 2202/Β/1999, ΦΕΚ 530/Β/2001: Προϋποθέσεις χορήγησης ειδικού σήματος λειτουργίας σε επιχειρήσεις Συνεδριακών Κέντρων. ΦΕΚ 208/Β/1991, ΦΕΚ 1040/Β/2003, ΦΕΚ 1444/Β/2006: Τεχνικές προδιαγραφές για τη δημιουργία Συνεδριακών Κέντρων. Καθορισμός των όρων και των προϋποθέσεων λειτουργίας των Μονάδων Ιαματικής Θεραπείας, των Κέντρων Ιαματικού Τουρισμού και των Κέντρων Θαλασσοθεραπείας, καθώς και των οικονομικών επιβαρύνσεων, της διαδικασίας και των απαραίτητων δικαιολογητικών για την από ΦΕΚ 1055/Β/2-6-2009. Ν. 3498/2006: Ιαματικός Τουρισμός, Ανάπτυξη ιαματικού τουρισμού και άλλες διατάξεις. Υ.Α. Τ/4486/99 & Κ.Υ.Α. ΔΙΑΔΠ/Φ.Α.Α21/1621 (ΦΕΚ 2202/Β/22-12-1999), ΦΕΚ 29/Β/20-1- 2011: Δικαιολογητικά για την χορήγηση ειδικού σήματος λειτουργίας συνεδριακών κέντρων. Εγκαταστάσεις ειδικής τουριστικής υποδομής, που μπορούν να υπαχθούν στα κίνητρα του Ν.3908/2011 (ΦΕΚ 8/Α/1-2-2011). ΠΔ 14/2007 (ΦΕΚ 10/Α/22-1-2007): Αυτοκινητοδρόμια, Καθορισμός προδιαγραφών για τη δημιουργία αυτοκινητοδρομίων. ΦΕΚ 25/Β/20-1-2011: Αυτοκινητοδρόμια:Απλούστευση της διαδικασίας Χορήγησης Ειδικού Σήματος Λειτουργίας σε αυτοκινητοδρόμια. Ένταξη της διαδικασίας στα Ενιαία Κέντρα Εξυπηρέτησης (Ε.Κ.Ε.). ΦΕΚ 959/Β/2003: Χιονοδρομικά Κέντρα, Καθορισμός προδιαγραφών για την ίδρυση Χιονοδρομικών Κέντρων. ΦΕΚ 1536/Β/17-10-2003, ΦΕΚ 95/Β/31-1-2006: Χιονοδρομικά Κέντρα, Προϋποθέσεις έκδοσης χορήγησης ειδικού σήματος λειτουργίας σε επιχειρήσεις χιονοδρομικών κέντρων. ΦΕΚ 7/Α/16-01-2004: Χιονοδρομικά Κέντρα, Εγκαταστάσεις με συρματόσχοινα για την μεταφορά προσώπων (εναρμόνιση της Οδηγίας 2009/9/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 2ης Μαρτίου 2000). Ετήσια Έκθεση 2012: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 11

ΚΛΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΦΕΚ 28/Β/20-1-2011: Χιονοδρομικά Κέντρα, Απλούστευση της διαδικασίας Χορήγησης Ειδικού Σήματος Λειτουργίας σε επιχειρήσεις χιονοδρομικών κέντρων. Ένταξη της διαδικασίας στα Ενιαία Κέντρα Εξυπηρέτησης (Ε.Κ.Ε.). Κέντρα Προπονητικού Αθλητικού Τουρισμού (ΚΕΠΑΤ): Προδιαγραφές Κέντρων Προπονητικού Αθλητικού Τουρισμού (ΚΕΠΑΤ) για την υπαγωγή τους στο καθεστώς κινήτρων Ν.3299/2004, ΦΕΚ 1393/Β/2007. ΦΕΚ 26/Β/2011: Κέντρα Προπονητικού Αθλητικού Τουρισμού (ΚΕΠΑΤ), Απλούστευση της διαδικασίας Χορήγησης Ειδικού Σήματος Λειτουργίας σε Κέντρα Προπονητικού Αθλητικού Τουρισμού (ΚΕΠΑΤ). Ένταξη της διαδικασίας στα Ενιαία Κέντρα Εξυπηρέτησης (Ε.Κ.Ε.). Ψυχαγωγικά Θεματικά Πάρκα: Προδιαγραφές Ψυχαγωγικών θεματικών Πάρκων για την υπαγωγή τους στο καθεστώς κινήτρων Ν.3299/2004, ΦΕΚ 2086/Β/29-9-2009. Ψυχαγωγικά Θεματικά Πάρκα: Υπαγωγή των θεματικών πάρκων στην κατηγορία των τουριστικών επιχειρήσεων της παρ.3 του άρθρου 2 του Ν.2160/1993 Ν.2160/93 (ΦΕΚ 118/Α/19-06-1993), ΦΕΚ 1293/Β/12-8-2010. ΦΕΚ 42/Β/1994, ΦΕΚ 137/Β/1994, ΦΕΚ 1927/Β/2003: Γήπεδα Γκολφ, Καθορισμός προδιαγραφών Γηπέδων Γκολφ. ΦΕΚ 900/Β/1996: Γήπεδα Γκολφ, Προϋποθέσεις έκδοσης χορήγησης ειδικού σήματος λειτουργίας σε επιχειρήσεις γηπέδων γκολφ. ΦΕΚ 29/Β/2011: Γήπεδα Γκολφ, Απλούστευση της διαδικασίας Χορήγησης Ειδικού Σήματος Λειτουργίας σε επιχειρήσεις γκολφ. Ν. 2160/1993: Μαρίνες «Ρυθμίσεις για τον Τουρισμό και άλλες διατάξεις». Ν. 3105/2003: Μαρίνες «Τουριστική Εκπαίδευση και κατάρτιση, ρυθμίσεις για τον τουρισμό και άλλες διατάξεις». Ν.4049/2012 (ΦΕΚ 35/Α/23.2.2012): Αντιμετώπιση της βίας στα ελληνικά γήπεδα, του Ντόπινγκ, των προσυνεννοημένων αγώνων και λοιπές διατάξεις», άρθρο 39 «Ρύθμιση θεμάτων ιαματικών πηγών». Καθορισμός τεχνικών προδιαγραφών ανέγερσης κέντρων αναζωογόνησης (spa) του άρθρου 1του Ν. 3498/2006, όπως ισχύει, που περιλαμβάνονται σε σύνθετα τουριστικά καταλύματα, του Κεφαλαίου Γ του Μέρους Β του Ν. 4002/2011, όπως ισχύει ΦΕΚ 1909/Β/15-06-2012. Κατάταξη καταλύματος Π.Δ. 337/2000 (ΦΕΚ 281/Α /28-12-2000): Κατάταξη των ενοικιαζομένων δωματίων και ενοικιαζομένων επιπλωμένων διαμερισμάτων σε κατηγορίες με το σύστημα των κλειδιών. Ετήσια Έκθεση 2012: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 12

ΚΛΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Π.Δ. 43/2002 (ΦΕΚ 43/Α/7-3-2002): Κατάταξη των κύριων ξενοδοχειακών καταλυμάτων σε κατηγορίες με σύστημα αστέρων και τεχνικές προδιαγραφές αυτών. Ν.3190/2003 (ΦΕΚ 249/Α /30-10-2003): Πιστοποίηση των κύριων και μη κύριων τουριστικών καταλυμάτων διαδικασίες. Υπουργική απόφαση Τ/15291/27-8-2009: Τροποποίηση του π.δ/τος 43/2002 (ΦΕΚ Α' 43) "Κατάταξη ξενοδοχειακών καταλυμάτων σε κατηγορίες με σύστημα αστέρων και τεχνικές προδιαγραφές αυτών", όπως ισχύει ΦΕΚ 1842/Β/3-9-2009. Σύνθετα τουριστικά καταλύματα ΥΑ 177 (ΦΕΚ 319/Β/2012): Καθορισμός τεχνικών και λειτουργικών προδιαγραφών και λοιπών όρων και προϋποθέσεων για τη δημιουργία σύνθετων τουριστικών καταλυμάτων. ΚΥΑ Γ.Γ.Τ.Π.Υ 278 (ΦΕΚ 615/Β/2012): Καθορισμός ειδικών ενεργειακών προδιαγραφών σύνθετων τουριστικών καταλυμάτων. ΥΑ 125 (ΦΕΚ 195/Β/2012): Πρότυπος Κανονισμός Συνιδιοκτησίας και Λειτουργίας σύνθετων τουριστικών καταλυμάτων. ΦΕΚ 1138/Β/2009: Έγκριση Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τον Τουρισμό και της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων αυτού. ΦΕΚ 237/Α/5-12-2012, Άρθρο 19: Πολεοδομικό γραφείο Ε.Ο.Τ. 2.1.2 Προσφορά ξενοδοχειακών υπηρεσιών Σύμφωνα με τα στοιχεία του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου, το 2011 λειτούργησαν σε ολόκληρη τη χώρα 9.648 ξενοδοχειακές μονάδες έναντι 9.207 μονάδων το 2007 (αύξηση κατά 5%). Σχετικά με την κατανομή του ξενοδοχειακού δυναμικού της χώρας κατά κατηγορία, τα περισσότερα είναι ξενοδοχεία δύο αστέρων (2*), ο αριθμός των οποίων ανήλθε το 2011 σε 4.274 (μερίδιο 44,3% επί του συνόλου). Πίνακας 2.1: Εξέλιξη ξενοδοχειακού δυναμικού Ελλάδας (2000-2011) Έτος Σύνολο μονάδων 2007 9.207 2008 9.385 2009 9.559 2010 9.732 2011 9.648 Πηγή: Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ετήσια Έκθεση 2012: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 13

ΚΛΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Αναφορικά με τη γεωγραφική κατανομή του συνόλου των ξενοδοχειακών κλινών της χώρας, με βάση τα στοιχεία του 2011 στην περιφέρεια της Κρήτης λειτουργούσαν 162.762 κλίνες (μερίδιο 21,3%) και ακολουθούν τα Δωδεκάνησα με 140.456 κλίνες (μερίδιο 18,4%). Όσον αφορά την κατανομή κατά κατηγορία ξενοδοχείου, στην περιφέρεια της Κρήτης βρίσκονται οι περισσότερες κλίνες πέντε αστέρων (5*) για το 2011 (μερίδιο 31,3% επί του συνόλου των κλινών 5*). Τα Δωδεκάνησα συγκεντρώνουν το μεγαλύτερο αριθμό των ξενοδοχειακών κλινών τεσσάρων αστέρων (4*) με μερίδιο 29% επί του συνόλου των κλινών της ίδιας κατηγορίας. Στην κατηγορία τριών αστέρων (3*), οι περισσότερες κλίνες βρίσκονται συγκεντρωμένες και πάλι στην Κρήτη αντιπροσωπεύοντας μερίδιο 16,5% επί του συνόλου των κλινών 3*. Πίνακας 2.2: Γεωγραφική κατανομή ξενοδοχειακού δυναμικού Ελλάδας (2011) Περιφέρεια Μονάδες Δωμάτια Κλίνες Κεντρική Ελλάδα 1.292 49.945 93.783 Πελοπόννησος 808 26.108 51.052 Ιόνιο 914 46.309 88.793 Ήπειρος 371 7.362 14.458 Αιγαίο 393 11.556 21.918 Κρήτη 1.528 85.971 162.762 Δωδεκάνησα 1.041 72.352 140.456 Κυκλάδες 1.011 24.498 47.278 Θεσσαλία 581 14.563 28.306 Μακεδονία 1.600 55.003 107.784 Θράκη 109 3.655 7.078 Σύνολο 9.648 397.322 763.668 Πηγή: ICAP Group-Δημοσιευμένοι Ισολογισμοί Στη συνέχεια παρουσιάζεται η εξέλιξη των πωλήσεων των σημαντικότερων εταιρειών του κλάδου για την περίοδο 2007-2011. Διευκρινίζεται ότι, η παρουσίαση των πωλήσεων αφορά τις σημαντικότερες ξενοδοχειακές επιχειρήσεις του κλάδου, έτσι όπως αυτές προέκυψαν από πρωτογενή έρευνα που πραγματοποιήθηκε και έχει βασιστεί σε ένα δείγμα 153 επιχειρήσεων συνολικά (με μονάδες Πολυτελείας, Α και Β κατηγορίας) που δημοσιεύουν τα οικονομικά τους στοιχεία (βλ. αναλυτικά στον πίνακα παραρτήματος Π.2). Σημειώνεται επίσης ότι, τα αναγραφόμενα στοιχεία προέρχονται από τους δημοσιευμένους ισολογισμούς των εταιρειών και αφορούν το σύνολο των δραστηριοτήτων τους. Διευκρινίζεται ότι, στον εν λόγω πίνακα παρουσιάζονται ξενοδοχειακές επιχειρήσεις των οποίων το μεγαλύτερο μέρος των εσόδων τους προέρχεται από την εκμετάλλευση ξενοδοχείων. Οι εν λόγω πωλήσεις του κλάδου παρουσίασαν αυξομειώσεις την εξεταζόμενη περίοδο. Το 2011 διαμορφώθηκαν σε 1.501,1 εκ. παρουσιάζοντας αύξηση κατά 13% περίπου έναντι του 2010. Ετήσια Έκθεση 2012: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 14

ΚΛΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Πίνακας 2.3: Πωλήσεις ξενοδοχειακών επιχειρήσεων (2007-2011) 2007 2008 2009 2010 2011 Σύνολο κλάδου 1.455.629.980 1.521.563.081 1.409.776.770 1.331.152.131 1.501.078.528 Πηγή: ICAP Group-Δημοσιευμένοι Ισολογισμοί Στη συνέχεια, παρουσιάζονται και συγκρίνονται μεταξύ τους 8 βασικοί χρηματοοικονομικοί δείκτες του κλάδου για την πενταετία 2007-2011. Διευκρινίζεται ότι, οι εν λόγω αριθμοδείκτες δεν έχουν προκύψει από το ίδιο αριθμητικά δείγμα που αφορούσε τις πωλήσεις, αλλά από το σύνολο των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων ανά κατηγορία (δηλ. τρία υποσύνολα επιχειρήσεων που εκμεταλλεύονται ξενοδοχειακές μονάδες Πολυτελείας, Α και Β κατηγορίας), για τις οποίες υπήρχαν διαθέσιμα οικονομικά στοιχεία για την εν λόγω περίοδο βάσει δημοσιευμένων ισολογισμών. Η εν λόγω μέθοδος επιλέχθηκε για λόγους καλύτερης αντιπροσωπευτικότητας. Κατά συνέπεια, η χρηματοοικονομική ανάλυση γίνεται για τρεις κατηγορίες επιχειρήσεων και προκύπτει αντίστοιχα από (α) 124 ισολογισμούς ξενοδοχειακών επιχειρήσεων που εκμεταλλεύονται ξενοδοχεία Πολυτελείας, (β) 503 ισολογισμούς επιχειρήσεων οι οποίες εκμεταλλεύονται μονάδες Α κατηγορίας και (γ) 517 ισολογισμούς επιχειρήσεων οι οποίες εκμεταλλεύονται μονάδες Β κατηγορίας. Αναφορικά με τους μέσους δείκτες περιθωρίου μικτού κέρδους, κοινό χαρακτηριστικό σε όλες τις κατηγορίες ξενοδοχείων είναι η υποχώρηση του δείκτη την τελευταία διετία (2009-2010), κυρίως όμως το 2009. Το υψηλότερο περιθώριο μικτού κέρδους (μέσος όρος 5ετίας) εμφανίζουν τα ξενοδοχεία Β κατηγορίας (33,14%) και το μικρότερο τα ξενοδοχεία πολυτελείας (16,82%). Σχετικά με το περιθώριο καθαρού κέρδους (προ φόρου), σε όλες τις κατηγορίες επιχειρήσεων παρατηρείται αρνητική τιμή του μέσου δείκτη πενταετίας. Όλες οι κατηγορίες ξενοδοχείων παρουσιάζουν επίσης αρνητικό μέσο δείκτη αποδοτικότητας ιδίων κεφαλαίων, με τα ξενοδοχεία Πολυτελείας να εμφανίζουν το δυσμενέστερο αντίστοιχο δείκτη (-8,81%). Όσον αφορά τη γενική ρευστότητα, τον υψηλότερο μέσο δείκτη 5ετίας παρουσιάζουν τα ξενοδοχεία Β κατηγορίας (4,16) και το χαμηλότερο τα ξενοδοχεία Πολυτελείας (1,82). Εξετάζοντας τους δείκτες χρηματοοικονομικής διάρθρωσης, τα ξενοδοχεία Β κατηγορίας παρουσιάζουν τη χαμηλότερη μέση τιμή σχέσης ξένων προς ίδια κεφάλαια (0,99), ενώ η κατηγορία Πολυτελείας τον υψηλότερο αντίστοιχο μέσο όρο 5ετίας (2,71). Αναφορικά με το δείκτη κάλυψης χρηματοοικονομικών δαπανών, οι μονάδες Β κατηγορίας εμφανίζουν την υψηλότερη μέση τιμή (31,84) και οι μονάδες Πολυτελείας τη χαμηλότερη (8,82). Σχετικά με τους δείκτες δραστηριότητας, για όλες τις κατηγορίες ξενοδοχειακών επιχειρήσεων, ο μέσος όρος προθεσμίας εξόφλησης των προμηθευτών (136-147 ημέρες) είναι ελαφρώς υψηλότερος Ετήσια Έκθεση 2012: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 15

ΚΛΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 του αντίστοιχου μέσου όρου είσπραξης των απαιτήσεων (126-146 ημέρες), στοιχείο που θεωρείται θετικό για τη ρευστότητα του κλάδου. Πίνακας 2.4: Χρηματοοικονομικοί δείκτες ξενοδοχειακών επιχειρήσεων που εκμεταλλεύονται ξενοδοχεία Πολυτελείας (2007-2011) 2007 2008 2009 2010 2011 ΜΟΔ Κερδοφορία Περιθώριο Μικτού Κέρδους (%) Σύνολο 21,53 21,02 14,86 9,70 17,02 16,82 Περιθώριο Καθαρού Κέρδους (%) Σύνολο -7,12-14,24-22,39-26,83-24,14-18,94 Αποδοτικότητα Αποδοτικότητα Ιδίων Κεφαλαίων (%) Σύνολο -5,07-5,68-10,37-14,65-8,29-8,81 Ρευστότητα Γενική Ρευστότητα Σύνολο 2,14 1,79 1,79 1,58 1,78 1,82 Χρηματοοικονομική διάρθρωση Σχέση Ξένων προς Ίδια Κεφάλαια Σύνολο 2,58 2,00 2,30 2,65 4,02 2,71 Κάλυψη Χρηματοοικονομικών Δαπανών Σύνολο 20,65 15,55 2,35 2,38 4,01 8,82 Δραστηριότητα Μέσος Όρος Προθεσμίας Είσπραξης Απαιτήσεων (Ημέρες) Σύνολο 106 121 119 135 147 126 Μέσος Όρος Προθεσμίας Εξόφλησης Προμηθευτών (Ημέρες) Σύνολο 137 167 134 159 138 147 ΜΟΔ: Μέσος Όρος Δεικτών Πηγή: Δημοσιευμένοι Ισολογισμοί ICAP Group A.E. Πίνακας 2.5: Χρηματοοικονομικοί δείκτες ξενοδοχειακών επιχειρήσεων που εκμεταλλεύονται ξενοδοχεία Α Κατηγορίας (2007-2011) 2007 2008 2009 2010 2011 ΜΟΔ Κερδοφορία Περιθώριο Μικτού Κέρδους (%) Σύνολο 28,88 29,86 26,38 25,65 28,45 27,84 Περιθώριο Καθαρού Κέρδους (%) Σύνολο -9,07-11,46-15,40-21,80-17,81-15,11 Αποδοτικότητα Αποδοτικότητα Ιδίων Κεφαλαίων (%) Σύνολο -2,09-5,25-5,04-9,24-8,24-4,48 Ρευστότητα Γενική Ρευστότητα Σύνολο 2,65 2,64 2,85 3,27 3,40 2,96 Χρηματοοικονομική διάρθρωση Σχέση Ξένων προς Ίδια Κεφάλαια Σύνολο 1,40 1,46 1,50 1,89 1,81 1,61 Κάλυψη Χρηματοοικονομικών Δαπανών Σύνολο 28,78 33,63 19,38 12,41 16,16 22,07 Ετήσια Έκθεση 2012: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 16

ΚΛΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Πίνακας 2.5: Χρηματοοικονομικοί δείκτες ξενοδοχειακών επιχειρήσεων που εκμεταλλεύονται ξενοδοχεία Α Κατηγορίας (2007-2011) 2007 2008 2009 2010 2011 ΜΟΔ Δραστηριότητα Μέσος Όρος Προθεσμίας Είσπραξης Απαιτήσεων (Ημέρες) Σύνολο 132 122 134 129 139 131 Μέσος Όρος Προθεσμίας Εξόφλησης Προμηθευτών (Ημέρες) Σύνολο 159 147 117 134 126 136 ΜΟΔ: Μέσος Όρος Δεικτών Πηγή: Δημοσιευμένοι Ισολογισμοί ICAP Group A.E. Πίνακας 2.6: Χρηματοοικονομικοί δείκτες ξενοδοχειακών επιχειρήσεων που εκμεταλλεύονται ξενοδοχεία Β Κατηγορίας (2007-2011) 2007 2008 2009 2010 2011 ΜΟΔ Κερδοφορία Περιθώριο Μικτού Κέρδους (%) Σύνολο 36,92 35,23 33,32 29,28 30,96 33,14 Περιθώριο Καθαρού Κέρδους (%) Σύνολο -2,82-4,59-6,35-15,42-12,81-8,40 Αποδοτικότητα Αποδοτικότητα Ιδίων Κεφαλαίων (%) Σύνολο -0,55-1,12-2,71-5,24-5,93-3,11 Ρευστότητα Γενική Ρευστότητα Σύνολο 3,87 4,02 4,29 4,25 4,37 4,16 Χρηματοοικονομική διάρθρωση Σχέση Ξένων προς Ίδια Κεφάλαια Σύνολο 0,99 0,96 0,98 0,89 1,16 0,99 Κάλυψη Χρηματοοικονομικών Δαπανών Σύνολο 29,01 38,43 38,28 23,54 29,97 31,84 Δραστηριότητα Μέσος Όρος Προθεσμίας Είσπραξης Απαιτήσεων (Ημέρες) Σύνολο 125 130 144 159 170 146 Μέσος Όρος Προθεσμίας Εξόφλησης Προμηθευτών (Ημέρες) Σύνολο 144 132 132 136 154 140 ΜΟΔ: Μέσος Όρος Δεικτών Πηγή: Δημοσιευμένοι Ισολογισμοί ICAP Group A.E. 2.1.3 Η εγχώρια αγορά ξενοδοχειακών επιχειρήσεων Στην παρούσα ενότητα παρουσιάζεται και αναλύεται το μέγεθος της αγοράς (σε αξία) των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων που εκμεταλλεύονται μονάδες Πολυτελείας (L ), Α και Β κατηγορίας για την περίοδο 2007 2011. Το συνολικό μέγεθος της εξεταζόμενης αγοράς εκτιμάται για το 2011 σε 3.100 εκ. Κατά την περίοδο 2011/10 η αξία της αγοράς αυξήθηκε κατά 8,8%, δεδομένου ότι οι διεθνείς συνθήκες ευνόησαν την εισροή αλλοδαπών τουριστών στη χώρα μας. Ετήσια Έκθεση 2012: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 17

ΚΛΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Πίνακας 2.7: Μέγεθος αγοράς ξενοδοχειακών επιχειρήσεων ανά κατηγορία (αξία σε χιλ., 2007-2011) Έτος *L Α Β Σύνολο Μεταβολή (%) 2007 1.100.000 1.500.000 660.000 3.260.000 15,6 2008 1.150.000 1.580.000 700.000 3.430.000 5,2 2009 1.000.000 1.320.000 660.000 2.980.000-13,1 2010 980.000 1.270.000 600.000 2.850.000-4,4 2011 1.080.000 1.400.000 620.000 3.100.000 8,8 * L : Lux Πηγή: Εκτιμήσεις Αγοράς-ICAP Group Ειδικότερα κατά κατηγορία, το μέγεθος της αγοράς των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων Πολυτελείας (L ) εκτιμάται για το 2011 σε 1.080 εκ., αυξημένο κατά 10,2% έναντι του προηγούμενου έτους. Σε υψηλότερα επίπεδα διαμορφώνεται το μέγεθος αγοράς των ξενοδοχείων Α κατηγορίας, το οποίο εκτιμάται σε 1.400 εκ. για το 2011, παρουσιάζοντας αύξηση επίσης 10,2% σε σχέση με το 2010. Τέλος, αναφορικά με το μέγεθος αγοράς των ξενοδοχείων Β κατηγορίας, αυτό εκτιμάται σε 620 εκ. το 2011, αυξημένο κατά 3,3% έναντι του προηγούμενου έτους. Σύμφωνα με τα στοιχεία του 2011, τα ξενοδοχεία Α κατηγορίας αποσπούν το μεγαλύτερο μερίδιο στη συνολική αξία της εξεταζόμενης ξενοδοχειακής αγοράς, αντιπροσωπεύοντας το 45,2% και ακολουθούν τα ξενοδοχεία Πολυτελείας με μερίδιο 34,8% και τα Β τάξης με 20%. Διάγραμμα 2.1: Μέγεθος αγοράς ξενοδοχειακών επιχειρήσεων (α) Εξέλιξη μεγέθους αγοράς (αξία σε χιλ., 2007-2011) (β) Διάρθρωση μεγέθους αγοράς (2011) 3.500.000 3.300.000 3.100.000 2.900.000 2.700.000 2.500.000 Σημείωση L : Lux 2007 2008 2009 2010 2011 Πηγή: Εκτιμήσεις αγοράς ICAP Για να εξετασθεί η ένταση του ανταγωνισμού που επικρατεί στον κλάδο, εκτιμήθηκε ο συντελεστής συγκέντρωσης για τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις / ομίλους, ο οποίος και προέκυψε από τον εξής λόγο: Ετήσια Έκθεση 2012: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 18

ΚΛΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 CR n = Πωλήσεις n Μεγαλυτέρων Χ 100 Σύνολο πωλήσεων όπου ο αριθμητής είναι το άθροισμα των πωλήσεων των n μεγαλυτέρων ξενοδοχειακών επιχειρήσεων και ο παρανομαστής το σύνολο του μεγέθους της εξεταζόμενης αγοράς. Με βάση τα ανωτέρω, οι 5 μεγαλύτερες (βάσει συνολικού κύκλου εργασιών) ξενοδοχειακές επιχειρήσεις/όμιλοι κάλυψαν το 11,3% της αγοράς των ξενοδοχείων Πολυτελείας, Α και Β κατηγορίας για το 2011. Οι 30 ξενοδοχειακές επιχειρήσεις/όμιλοι συγκέντρωσαν αντίστοιχα περίπου το 31% της αγοράς. Επισημαίνεται ότι, οι δείκτες συγκέντρωσης υπολογίζονται βάσει των συνολικών πωλήσεων των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων / ομίλων (και συνεπώς αναφέρονται σε αυτές) και όχι βάσει των πωλήσεων επιχείρησης/ομίλου ανά ξενοδοχείο ή βάσει της συγκέντρωσης του αριθμού ξενοδοχείων. Ωστόσο, αναφέρεται ότι, οι εν λόγω 30 ξενοδοχειακές επιχειρήσεις / όμιλοι διέθεταν το 2011 συνολικά 167 ξενοδοχειακές μονάδες. Πίνακας 2.8: Συντελεστής συγκέντρωσης στην συνολική αγορά των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων (2011) n CRn η=5 11,3% η=10 17,2% η=15 21,7% η=20 25,4% η=25 28,5% η=30 30,7% Πηγή: ICAP GROUP Στον πίνακα που ακολουθεί αναφέρονται οι 30 μεγαλύτερες ξενοδοχειακές επιχειρήσεις / όμιλοι βάσει των πωλήσεων των οποίων υπολογίστηκαν οι παραπάνω δείκτες συγκέντρωσης. Οι επιχειρήσεις / όμιλοι εμφανίζονται με φθίνουσα σειρά βάσει πωλήσεων. GRECOTEL MITSIS ATLANTICA ALDEMAR MANDONANAKIS ΣΑΝΗ Α.Ε. DIVANIS Πίνακας 2.9: Μεγαλύτερες ξενοδοχειακές επιχειρήσεις / όμιλοι βάσει πωλήσεων (2011) Ετήσια Έκθεση 2012: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 19

ΚΛΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Πίνακας 2.9: Μεγαλύτερες ξενοδοχειακές επιχειρήσεις / όμιλοι βάσει πωλήσεων (2011) GRECOTEL ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ ΛΟΥΗΣ Α.Ε. SBOKOS CLASSICAL ΙΟΝΙΚΗ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Α.Ε. ΑΣΤΗΡ ΠΑΛΑΣ ΒΟΥΛΙΑΓΜΕΝΗΣ Α.Ξ.Ε. ΕΣΠΕΡΙΑ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Α.Ε. Τ.Ε. ΜΕΣ Α.Ε. ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ ΧΑΝΔΡΗ (ΕΛΛΑΣ) Α.Ε. ΑΘΗΝΑΙΟΝ Α.Ε. AEGEAN STAR ΠΟΡΤΟ ΚΑΡΡΑΣ Α.Ε. ΛΑΜΨΑ Α.Ε. ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΩΝ AQUILA ELECTRA ΣΑΠΟΥΝΑΚΗΣ ΠΑΝΤ. ΘΑΛΑΣΣΙΝΟ ΑΣΤΕΡΙ Α.Ε. ΚΥΠΡΙΩΤΗΣ Γ. & ΥΙΟΙ Α.Ε. METAXAS GHOTELS ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΚΑΣΣΑΝΔΡΑΣ Α.Ε. ΕΛΟΥΝΤΑ Α.Ε. ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΕΣ & ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Ρ.Ε.Ξ.Τ.Ε. Α.Ε. ΣΑΝΓΟΥΙΝΓΚ ΧΟΤΕΛΣ ΕΛΛΑΣ Α.Ε. ΑΙΘΡΙΟΝ ΠΑΛΛΑΣ Α.Ε. Πηγή: ICAP GROUP 2.1.4 Συμπεράσματα Προοπτικές του κλάδου Σήμερα σε ολόκληρη τη χώρα λειτουργούν περισσότερες από 760 χιλ. κλίνες στα πάσης φύσεως ξενοδοχειακά καταλύματα, ενώ το σύνολο των διανυκτερεύσεων κατά το 2010 ξεπέρασε τα 65 εκ. Αναφορικά με τη γεωγραφική κατανομή των κλινών, παρατηρείται συγκέντρωση στις τουριστικά ανεπτυγμένες περιοχές της χώρας. Ανάλογα με την περιοχή και τη δραστηριότητά τους, τα ξενοδοχεία διακρίνονται σε αστικά, τα οποία είναι εγκατεστημένα στα αστικά κέντρα και λειτουργούν σε δωδεκάμηνη βάση και στα εποχιακής λειτουργίας παραθεριστικά ξενοδοχεία (resorts), τα οποία είναι γεωγραφικά διάσπαρτα στην ευρύτερη περιφέρεια και στην πλειοψηφία τους βρίσκονται σε παραθαλάσσιες και κυρίως νησιωτικές περιοχές. Ανάλυση SWOT Δυνατά σημεία: Η υψηλή κατάταξη της Ελλάδας στην παγκόσμια κατάταξη τουριστικών προορισμών (σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού (UNWTO) 17η σε αφίξεις και 19η σε Ετήσια Έκθεση 2012: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 20