Η ΘΔΟΛΟΓΙΑ ΣΟΤ ΚΑΛΟΤ ΚΑΙ ΣΟΤ ΑΓΑΘΟΤ ΣΟΝ ΑΓΙΟ ΓΙΟΝΤΙΟ ΣΟΝ ΑΡΔΟΠΑΓΙΣΗ

ΑΡΗΣΟΣΔΛΔΗΟ ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ ΘΔΟΛΟΓΗΚΖ ΥΟΛΖ ΣΜΖΜΑ ΘΔΟΛΟΓΗΑ Η ΘΔΟΛΟΓΙΑ ΣΟΤ ΚΑΛΟΤ ΚΑΙ ΣΟΤ ΑΓΑΘΟΤ ΣΟΝ ΑΓΙΟ ΓΙΟΝΤΙΟ ΣΟΝ ΑΡΔΟΠΑΓΙΣΗ ΓΙΑΣΡΙΒΗ ΔΠΙ ΓΙΓΑΚΣΟΡΙΑ Σμο π. Daniel Pupăză Δπμπηεφςκ Καε. Γδιήηνζμξ Σζεθεββίδδξ ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ 2009

ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ 1 ΠΡΟΛΟΓΟ 5 ΔΙΑΓΩΓΗ 6 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΠΡΏΣΟ ΣΟ ΚΑΛΟ ΚΑΙ ΑΓΑΘΟ ΣΑ ΟΝΟΜΑΣΑ ΣΟΤ ΔΝΟ ΘΔΟΤ 1.1 Οζ πνςηανπζηέξ πδβέξ ηδξ εεμθμβίαξ ημο αβίμο Γζμκοζίμο ημο Ανεμπαβίημο- δ Αβία Γναθή ηαζ δ Ηενή Πανάδμζδ 36 1.2 Ζ δοκαηυηδηα ηδξ μκμιαημεεζίαξ ημο Θεμφ 44 1.3. Σμ Αβαευ -ημ ηαηελμπήκ υκμια ημο Θεμφ 53 1.4 Σμ Καθυκ -ημ υκμια ημο εέθβδηνμο ημο Θεμφ 63 1.5 Ζ Ο Ένςξ δ χεδζδ πνμξ ηδκ ηίκδζδ ημο Καθμφ ηαζ Αβαεμφ 73 1.6. Ζ ζπέζδ ημο Καθμφ ηαζ Αβαεμφ ιε ηζξ άθθεξ εεςκοιίεξ 81 1.6.1 Οκ, Εςή, μθία, Γφκαιδ 82 1.6.2 Γζηαζμζφκδ, ςηδνία, Απμθφηνςζδ 89 1.6.3 α)δζνήκδ, α) Αβζυηδηα, Βαζζθεία, Κονζυηδηα, β) Σέθεζμξ ηαζ Έκαξ 92 1.7 Ο ακχκοιμξ Θευξ 101 1.8 οιπενάζιαηα 107 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΓΔΤΣΔΡΟ ΣΟ ΚΑΛΟ ΚΑΙ ΑΓΑΘΟ ΑΙΣΙΟ ΚΑΘΟΛΙΚΟ ΚΑΙ ΑΓΛΑΪΣΟ 2.1 Η θαζνιηθή αηηηόηεηα ηνπ Καινύ θαη Αγαζνύ 110 2.1.1 Πμζδηζηυ Αίηζμ 112 2.1.2 Παναδεζβιαηζηυ Αίηζμ 119 2.1.3 Δζδζηυ Αίηζμ 124 2.1.4 ημζπεζχδεξ Αίηζμ 132 2.1.5 Σεθζηυ Αίηζμ 134 2.2. Η αγιαΐα ηνπ ζείνπ λνεηνύ Κάιινπο 138 2.2.1 Σν ζείν Κάιινο ωο δεκηνπξγηθή Πξόλνηα 141 2.2.1.1. Μεβαθεζυηδηα ηδξ Αβαευηδηαξ 141 2.2.1.2. Φςξ ηδξ βκχζεςξ 143 2.2.1.3. Δεεθμεοζζαζηζηυξ Ένςξ 145 2.2.1.4. Ανιμκία, Σάλδ ηαζ Μέηνμ 146 1

ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΡΙΣΟ 2.2.1.5. Ανπέηοπδ ηαζ αθδεζκή Θεμείδεζα 150 2.2.1.6. Θεανπζηή Δοςδία 152 2.2.2. Σν ζείν Κάιινο ωο ζπλεθηηθή Πξόλνηα 153 2.2.2.1 Γζηαζμζφκδ 153 2.2.2.2 Σαοηυηδηα 154 2.2.2.3 ςηδνία ηαζ Απμθφηνςζδ 155 2.2.3 Σν ζείν Κάιινο ωο ηειεηωηηθή Πξόλνηα 156 2.2.3.1 Οιμίςζδ 156 2.2.3.2 Δθηοζηζηυ ηαζ εεθηηήνζμ Κάθεζια 157 2.2.3.3 Δζνήκδ 158 2.2.3.4 Βαζζθεία, Κονζυηδηα, Θευηδηα 159 2.2.3.5 Άπεζνδ ηαζ ιαηανζυηαηδ Σεθεζυηδηα 160 2.2.3.6 Δκυηδηα 162 ΣΟ ΚΑΛΟ ΚΑΙ ΑΓΑΘΟ ΣΗ ΓΗΜΙΟΤΡΓΙΑ 3.1. Η κεηνρή όιωλ ηωλ όληωλ ζην Καιό θαη Αγαζό 164 3.1.1. Ο Αιέεεηημξ ηαζ ηα ιεηεπυιεκα 164 3.1.2. Οζ ιεημπέξ 167 3.1.3. Σα ιεηέπμκηα 173 3.2. Ιεξαξρία Κόζκνο αγηαζκέλνο - Δηθόλα ηνπ ζεαξρηθνύ Κάιινπο 3.2.1. Έκαξ ζενανπζηυξ Κυζιμξ 177 3.2.2. Ο μνζζιυξ ηαζ ζημπυξ ηδξ Ηενανπίαξ 180 3.2.2.1. Ηενανπία Ηενή Σάλδ 183 3.2.2.2. Ηενανπία Ηενή Δπζζηήιδ 189 3.2.2.3. Ηενανπία Ηενή Δκένβεζα 194 3.2.3. οιπενάζιαηα 203 3.3. Η Οπξάληα Ιεξαξρία 206 3.3.1. Ζ θφζδ ηαζ απμζημθή ηςκ αββέθςκ ζηδκ Ηενανπία 206 3.3.2. Ζ Πνχηδ Γζαηυζιδζδ 208 3.3.3. Ζ Γεφηενδ ηαζ Σνίηδ Γζαηυζιδζδ 214 Σα θεζημονβήιαηα ηςκ αββέθςκ ζε ζπέζδ ιε ημοξ ακενχπμοξ 3.4 Σν Καθό 218 3.4.1. Οζ αζηίεξ ημο Καημφ 219 3.4.2. Σμ Καηυ δεκ οπάνπεζ πμοεεκά ςξ μκ 222 3.4.2.1. Σμ ηαηυ δεκ οπάνπεζ μφηε ηαε' εαοηυ μφηε ζημ Θευ 222 3.4.2.2. Σμ ηαηυ δεκ οπάνπεζ ζημοξ δαίιμκεξ 224 2

3.4.2.3. Οφηε ζημοξ ακενχπμοξ οπάνπεζ ημ ηαηυ 226 3.4.2.4. Σμ ηαηυ δεκ είκαζ μφηε ζ μθυηθδνδ ηδ θφζδ 228 3.4.3. Σμ Καηυ ηαζ Άζπδιμ ςξ ζηένδζδ ημο Καθμφ ηαζ Αβαεμφ 230 3.4.4. Σμ Καθυ ηαζ Αβαευ ζε ζπέζδ ιε ημ Καηυ ηαζ Άζπδιμ 233 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΔΣΑΡΣΟ ΣΟ ΚΑΛΟ ΚΑΙ ΑΓΑΘΟ ΣΗΝ ΔΚΚΛΗΙΑ 4.1.Η Δθθιεζηαζηηθή Ιεξαξρία - Μία ζπκβνιηθή Ιεξαξρία 235 4.1.1. Ζ απμζημθή ημο ζοιαμθζζιμφ ζηδκ Δηηθδζζαζηζηή Ηενανπία 235 4.1.2. Σα είδδ ηςκ ζοιαυθςκ 244 4.1.2.1 Σα υιμζα ζφιαμθα 247 4.1.2.2. Σα ακυιμζα ζφιαμθα 248 4.1.3. Ζ δζά ηςκ ζοιαυθςκ βκχζδ 252 4.2. Η Δθθιεζηαζηηθή Ιεξαξρία - Δηθόλα ηνπ αγγειηθνύ θάιινπο 259 4.2.1. Σα βεκζηά βκςνίζιαηα ηδξ Δηηθδζζαζηζηήξ Ηενανπίαξ 259 4.2.2. Οζ ζεναηζηέξ ηάλεζξ Οζ εειαημθφθαηεξ ημο εεμεζδέζηαημο Κάθθμοξ 264 4.2.2.1. Οζ ηάλδ ηςκ Ηενανπχκ 265 4.2.2.2. Ζ ηάλδ ηςκ Ηενέςκ 270 4.2.2.3. Ζ ηάλδ ηςκ Λεζημονβχκ 272 4.2.2.4. οιπενάζιαηα-. Οζ πζμ ηαθμί ηαζ αβαεμί απυ ημοξ οζμφξ ηςκ ακενχπςκ 274 4.2.3. Οζ ηάλεζξ ηςκ ηεθμοιέκςκ 279 4.2.3.1.Οζ Μμκαπμί- Ζ ηάλδ ηςκ θμνέςκ ηςκ εκζαίςκ ηαθθχκ 280 4.2.3.2. Ο ζενυξ θαυξ - Ζ ηάλδ ηςκ ηαθθςπζζιέκςκ ιε θςημείδζα 284 4.2.3.3. Οζ ηαεαζνυιεκμζ - Ζ ηάλδ ηςκ απαθθμηνζςιέκςκ έκακηζ ηδξ εεμείδεζαξ 286 4.2.4. οιπενάζιαηα - Ζ πνμζεοπυιεκδ Δηηθδζία - Δζηυκα ηςκ εζπάηςκ 289 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΠΔΜΠΣΟ Η ΘΔΩΗ - ΔΝΩΗ ΜΔ ΣΟΝ ΚΑΛΟ ΚΑΙ ΑΓΑΘΟ ΘΔΟ 5.1. Ο θαινθάγαζνο ραξαθηήξαο ηνπ έξγνπ ηνπ Υξηζηνύ 293 5.1.1. Ο ηυζιμξ οπυ ηδ δεζπμηεία ημο αδεθφβιαημξ ηδξ ενδιχζεςξ 294 5.1.2. Ζ μζημκμιία ηδξ εκζανηχζεςξ ςξ ηαθμπμζΐα ηαζ αβαεμπμζΐα 297 5.2. Η ζενπξγία ηεο αγαικαηνπνηΐαο ηνπ ηειείνπ αλζξώπνπ 302 5.2.1. Σμ Βάπηζζια Ζ Ανπή ημο ηαθθςπζζιμφ 305 5.2.2. Ζ Δοπανζζηία Ζ φκαλδ εζξ ημ Έκα Καθυ ηαζ Αβαευ 311 5.2.3. Σμ Μφνμ Σμ ένβμ ηεθεζχζεςξ ημο Κάθθμοξ 322 5.2.3.1. Ζ Σεθεζμπμίδζδ ςξ ιεηάδμζδ Δοςδίαξ 322 3

5.2.3.2. Ζ Αβζυηδηα Σμ Ανζζημφνβδια ηδξ θζθυηαθδξ ηέπκδξ 329 5.2.3.3. Ζ Σεθείςζδ Ζ πθήνδξ μθμηθήνςζδ ημο ακενςπίκμο ηάθθμοξ 336 5.3. Η Θέωζε ωο ππεξθόζκηα θαιινπνηΐα θαη αγαζνπνηΐα 342 5.3.1. Ζ πθήνδξ Θέςζδ - Ακφρςζδ ζηδκ αηνυηαηδ Θεμείδεζα 342 5.3.2. Σμ ιοζηήνζμ ημο Καθμφ ηαζ Αβαεμφ 347 5.3.3. Ζ Έκςζδ ιε Υνζζηυ ιέζα ζηδκ Δηηθδζία Πνυβεοζδ ηδξ αζχκζαξ Δοςπίαξ 350 5.4 πκπεξάζκαηα 360 ΔΠΙΛΟΓΟ 363 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 370 ΤΝTΟΜΟΓΡΑΦΙΔ ΘΟ- Πενὶ Θείςκ Ὀκμιάηςκ ΜΘ- Πενὶ Μοζηζηῆξ Θεμθμβίαξ ΟΗ- Πενὶ ηῆξ Οὐνακίαξ Ἱενανπίαξ ΔΗ- Πενὶ Ἐηηθδζζαζηζηὴξ Ἱενανπίαξ Δπ- Ἐπζζημθὲξ π_θο/μθ/οη/δη/δπ. - πυθζα ημο αβίμο Μαλίιμο ημο Οιμθμβδημφ ζηα ζπεηζηά ένβα CD- Corpus Dionisiacum DS - Dictonaire de Spiritualité ascétique et mystique EIBMBOR - Editura Institutului Biblic şi de Misiune al Bisericii Ortodoxe Române PG - Patrologia Graeca PL - Patrologia Latina SP - Studia Patristica ST - Studii Teologice SCBO SCRIPTUM CLASSICORUM BIBLIOTHECA OXONIENSIS, ηυι. Η (1989), ΗΗ, 1973), ΗΗΗ, (1968), ΗV (1902), Ioannes Burnet, Oxford University Press. 4

ΠΡΟΛΟΓΟ "w= ku,rie evgw. dou/loj so,j, die,rrhxaj tou.j desmou,j mou, soi. qu,sw qusi,an aivne,sewj" (Φαθι. 115,7) Αλίγεζ κα εοπανζζηχ πνμπακηυξ ζημκ ηαθυ ηαζ αβαευ Θευ, δζυηζ ιε έπεζ ηαθέζεζ εη ηδξ βδξ ιμο Υαννάκ, ιε έθενε ζε εοθμβδιέκμ ηυπμ ηαζ ζοκαίκεζε κα θεζημονβήζς ιε ηα πηςπά ιμο θυβζα ηδκ οπενμφζζα ςναζυηδηα ηαζ αβαευηδηά Σμο. Σμο εοπανζζηχ, επίζδξ, υηζ δεκ άθδζε ααμήεδηδ ηδκ ηαπεζκυηδηά ιμο, αθθά ιμο απέζηεζθε ημοξ εενάπμκηέξ Σμο ςξ δζδαζηάθμοξ ηαζ ιοζηαβςβμφξ ζημ ιοζηήνζμ ηδξ ηνφθζαξ αβθαΐαξ Σμο. Δλ ανπήξ, εα ικδιμκέρς ημκ η. Florin Mihăescu, απυ ημκ μπμίμ δζδάπηδηα δ εοαββεθζηή ανπή ημ κα γδηά ηακείξ πνχηα ηδ δζηαζμζφκδ ηαζ ημ ηάθθμξ ηδξ ααζζθείαξ ημο Θεμφ, ηαζ υπζ ηα ηάθθδ ημο ηυζιμο ημφημο. ημκ η. ηαεδβδηή Γδιήηνζμ Σζεθεββίδδ μθείθς κα εοπανζζηήζς βζα ηδκ πμζηζθυιμνθδ, άιεζδ ηαζ ζηαεενή οπμζηήνζλή ημο ζ υθα ηα ζηάδζα ηδξ επμπμζίαξ ιμο ζημ κέμ Υακαάκ, αθθά ζδίςξ βζα ημ γςκηακυ πανάδεζβια ιανηονίαξ ηαζ αζχζεςξ ηδξ πνζζηζακζηήξ αθήεεζαξ. Σδ ιφδζδ ζηζξ ανπέξ ηδξ θζθυηαθδξ αζζεδηζηήξ ηδκ μθείθς ζημκ η. ηαεδβδηή Υνοζυζημιμ ηαιμφθδ, ιε ηδ αμήεεζα ημο μπμίμο δζεοηνζκίζηδηακ πμθθέξ υρεζξ ημο ιοζηδνίμο ημο εείμο Κάθθμοξ. ημκ η. ηαεδβδηή Λάιπνμ ζάζμ εοπανζζηχ βζα ηδ δζεοηνίκζζδ πμθθχκ δφζημθςκ πςνίςκ ηδξ θζθμζμθζηήξ ζηέρεςξ ημο εείμο Γζμκοζίμο, αθθά ηαζ βζα ημ εάννμξ κα ακηαπμηνζεχ ζηα πνμηαθοπηζηά ηθζζέ ηάπμζςκ ενιδκεοηχκ ημο Corpus Dionysiacum. Γεκ εα ιπμνμφζα κα λεηζκήζς αοηή ηδ δζαηνζαή πςνίξ ηδ βεκκαζυδςνδ πμνδβία ιζαξ οπμηνμθίαξ απυ ημ Τπμονβείμ Οζημκμιζηχκ, ζημ μπμίμ εοπανζζηχ ιε αοηή ηδκ αθμνιή. Δίιαζ επίζδξ εοβκχιςκ ζημκ εααζιζυηαημ Πακηεθεήιμκα, Μδηνμπμθίηδ Σονμθυδξ βζα ηδ θζθμλεκία πμο ιμο πνμζέθενε ζηδκ Η. Μ. Βθαηάδςκ ηα πνχηα πνυκζα ηςκ ιεηαπηοπζαηχκ ιμο ζπμοδχκ ζηδκ Δθθάδα. ηδκ η. ηαεδβήηνζα Αθελάκδνα ςηδνμφδδ εοβκςιμκχ βζα ηδ αεθηίςζδ ηδξ ζηα εθθδκζηά δζαηφπςζδξ ημο βναπημφ ιμο θυβμο. θδ ηδκ εοβκςιμζφκδ ηαζ εοπανζζηία μθείθς ζηδκ μζημβέκεζά ιμο, δ μπμία απμδέπηδηε ιε αβυββοζηδ αοηαπάνκδζδ κα ζδηχκεζ, ηαζ ιάθζζηα βζα δεφηενδ θμνά, ημ δζηυ ηδξ ζηαονυ ζηδκ επζπείνδζδ ηέημζμο είδμοξ, ζηδκ μπμία πνεζάγεηαζ πμθφ πίζηδ ηαζ οπμιμκή βζα κα θάαεζ ηακείξ ηζξ οπμζπέζεζξ. Σέθμξ, εοπανζζηχ ζ υθμοξ ημοξ εκ Υνζζηχ θίθμοξ ηαζ ζοκενβάηεξ ιμο, θασημφξ ή ηθδνζημφξ, μζ μπμίμζ ιε οπμζηήνζλακ πκεοιαηζηά ιε ηδκ αβάπδ ηαζ ηδκ πνμζεοπή ημοξ. 5

ΔΙΑΓΩΓΗ 1. Πεξηιεπηηθή πξνζαγωγή ηωλ ελλνηώλ ηνπ Καλού θαη ηνπ Αγαθού Ζ αηυθμοεδ ιεθέηδ ζημπυ έπεζ κα πνμαάθθεζ ακαθοηζηά ηα ζοββνάιιαηα πμο παναηηδνίγμκηαζ ηαζ ακήημοκ ζημ Corpus Dionysiacum. ηδκ ίδζα ζοκάθεζα εα παναημθμοεήζμοιε ηδκ ίδζα ηδ εεμθμβζηή ζηέρδ ημο ζοββναθέα ημοξ, ημο αβίμο Γζμκοζίμο ημο Ανεμπαβίηδ. Βαζζηή πνμμπηζηή ζηδκ ακαθοηζηή ηαζ ηαοηυπνμκα δζαπζζηςηζηή ιαξ πμνεία απμηεθμφκ δφμ ααζζηέξ έκκμζεξ ηδξ εεμθμβίαξ ημο ζοββναθέα ιαξ ην Καιφλ ηαζ ην Αγαζφλ. Γεκ εα απμηεθμφζε οπεναμθή κα ημκίζμοιε υηζ ζε υθδ ηδκ, ηαηά ηα άθθα, εηηεηαιέκδ αζαθζμβναθία πμο αθμνά ημ Corpus Dionysiacum ηαζ ημο ζοββναθέα ημο, δεκ οπάνπμοκ ιεθέηεξ πμο κα είβμοκ αοηυ ημ εέια ηαηά ηδ δζάνηεζα ημο εζημζημφ αζχκα μνζζιέκμζ ενεοκδηέξ ιεθέηδζακ ηδκ έκκμζα ημο Κάιινπο ζηα Ανεμπαβζηζηά ηείιεκα πνςηίζηςξ υιςξ ελ απυρεςξ αζζεδηζηήξ - θζθμζμθζηήξ. Μμθμκυηζ μζ πενζζζυηενμζ απυ αοημφξ επζζήιακακ ηδ ζοκάθεζα ακάιεζα ζημ Καθυ ηαζ ημ Αβαευ ηακέκαξ ελ αοηχκ δεκ πνμζπέθαζε ζηδκ ενιδκεοηζηή πνμζέββζζδ ηδξ μοζζαζηζηήξ ζφγεολδξ ηςκ δφμ, ηαηά πνχημκ θυβμ, αοηχκ εεμθμβζηχκ ηαζ υπζ ηυζμ θζθμζμθζηχκ εκκμζχκ, ηςκ μπμίςκ δ ζδιαζία είκαζ ηεκηνζηή ζηδ δζδαζηαθία ημο αβίμο Γζμκοζίμο. Ζ πθεζμκυηδηα αοηχκ ζοββναιιάηςκ, πενζμνζζιέκα ζηδκ πνχζιδ αογακηζκή αζζεδηζηή, αθζενχκμοκ μνζζιέκεξ ιυκμ ζεθίδεξ ζηα ανεμπαβζηζηυ corpus πςνίξ κα επεηηείκμοκ ηδ ιεθέηδ ημοξ ζημ κεηαθπζηθφ ημιέα υπςξ μζ ίδζμζ ανέζημκηαζ κα μκμιάγμοκ- ηδξ εεμθμβίαξ ημο αβίμο Παηένα. Δπμιέκςξ δ επζθμβή ημο εέιαηυξ ιαξ ζημπυ έπεζ κα ζοκεζζθένεζ ζε έκακ ημιέα πμο δ έθθεζρδ ιεθεηχκ ηαζ αζαθζμβναθίαξ είκαζ ηάηζ παναπάκς απυ ειθακήξ. Θεςνμφιε εφθμβμ ηδκ ηαηάεεζδ αοηήξ ηδξ ιανηονίαξ, υπζ ιε ζημπυ κα πνμαάθμοιε ηδ ηαπεζκή ιαξ ενιδκεοηζηή πνμζπάεεζα, αθθά βζα κα απμγδηήζμοιε ηδκ ηαηακυδζδ ημο ακαβκχζηδ, πμο ηοβπάκεζ ηάημπμξ ηςκ ανεμπαβζηζηχκ ηεζιέκςκ, βζα ηζξ ακαπυθεοηηεξ ααθερίεξ πμο ζοκμδεφμοκ ηέημζμο είδμοξ πνςηυηοπεξ πνμζπάεεζεξ. πςξ εα ημκίγμοιε ζοκεπχξ ζε υθδ ηδκ έηηαζδ ηδξ ιεθέηδξ, μ άβζμξ Γζμκφζζμξ έπεζ ιζα ακηζθζθμζμθζηή ζοιπενζθμνά ηαζ ανέζηεηαζ ζημ κα πνδζζιμπμζεί έκα ηςδζημπμζδιέκμ πνμζςπζηυ θελζθυβζμ 1, ζημ μπμίμ μζ θζθμζμθζηέξ έκκμζεξ, παναθδθεείζεξ απυ ηδκ ανπαία 1 Βθ. Λάκπξνπ ηάζνπ, Δξαζηέο ηεο αιεζείαο, Γζαηνζαή επί δζδαηημνία, Θεζζαθμκίηδ 1984, ζζ. 5-8. 6

εθθδκζηή θζθμζμθία, δζαζηεοάζηδηακ απυ ημκ άβζμ Παηένα, μ μπμίμξ ηζξ θυνηζζε ιε πενζεπυιεκμ παναηηδνζζηζηυ ηδξ πνζζηζακζηήξ εεμθμβίαξ 2. ημ ζδιείμ αοηυ εεςνμφιε ζηυπζιδ δ πνχηδ πνμζέββζζδ ηςκ υνςκ, ιε ηδ δζαζάθδζδ ηςκ μπμίςκ εα αζπμθδεμφιε ζημ ανεμπαβζηζηυ corpus κα άνπεηαζ απυ ηα πθαίζζα ηδξ ανπαίαξ εθθδκζηήξ θζθμζμθίαξ. Σμφημ ηαείζηαηαζ ακαβηαίμ ηυζμ βζα ημ μνζζιυ ηςκ ααζζηχκ θζθμζμθζηχκ εκκμζχκ ιε ηζξ μπμίεξ παναηηδνίγμκηαζ, απαναίηδημ ενβαθείμ ζηδκ απμδεζηηζηή ζοθθμβζζηζηή ηδξ ζοβηνζηζηήξ ακηζπανααμθήξ ιε ηα ανεμπαβζηζηά ηείιεκα, υζμ ηαζ βζα κα ηαηαδεζπεεί δ μοζζαζηζηή ζοκεζζθμνά ημο αβίμο Γζμκοζίμο ζηδ δζαζηεοή ημο πενζεπμιέκμο ημοξ. O υνμξ «ην θαιφλ» ιαγί ιε ημ επίεεημ «θαιφο» δήθςκε, απυ ημζκμφ, ηδκ ςναζυηδηα ηδξ ελςηενζηήξ ιμνθήξ. ηδ θμβμηεπκία ηαζ ηδ θζθμζμθία πνδζζιμπμζμφκηακ ηαζ βζα ημ παναηηδνζζιυ ηδξ εζςηενζηήξ ιμνθήξ ημο ακενχπμο οπμδείηκοε ηδκ δεζηή μιμνθζά: ημ ζέααξ, ηδκ ηζιζυηδηα ηαζ εονφηενα ηδκ ανεηή. Απυ ημκ ιδνμ ιέπνζ ημκ Ανζζημηέθδ δ θέλδ «θαιφλ» πνδζζιμπμζμφκηακ βζα κα δδθχζεζ ηζξ ζδεχδεζξ αλίεξ ηδξ ακενχπζκδξ πνμζςπζηυηδηαξ ζε ακηζδζαζημθή πνμξ άθθμοξ υνμοξ, υπςξ ημ «εδχ» ή ημ «ζπκθέξνλ». Δπμιέκςξ «ην θαιφλ» ήηακ ημ ζδεχδεξ αοηυ ηαε εαοηυ ημο ακενχπμο ηαζ δεκ οπμδείηκοε ηάπμζα πναηηζηή ζημπζιυηδηα, υπςξ δ δδμκή ή δ πνδζζιυηδηα 3 οββεκείξ πνμξ ηδ θέλδ «θαιφλ» ελ απυρεςξ ζδιαζζμθμβζηήξ είκαζ ηαζ μζ υνμζ: - ην θάιινο, μ μπμίμξ, πανυιμζα, δδθχκεζ ηδκ υιμνθδ ελςηενζηή ειθάκζζδ, ηδκ μιμνθζά αθθά ηαοηυπνμκα ηαζ ηδ πάνδ, ηδ θάιρδ. - ε θαιινλή, πάθζ ιε ηδ ζδιαζία ηδξ μιμνθζάξ, ημο ημζιήιαημξ αθθά ηαζ ηδ ζδιαζία ηδξ αλίαξ, αλζμπνέπεζαξ, ιεβαθμζφκδξ ηαζ αβαευηδηαξ. - ε σξαηφηεο δ μπμία, ιαγί ιε ημ επίεεημ σξαίνο, δδθχκεζ ημ άκεζζια ηδξ κευηδηαξ αθθά ηαζ ηδκ ςνζιυηδηα ηαζ ιεζηυηδηα. Πνυηεζηαζ βζα ηδκ μιμνθζά πακηυξ πνάβιαημξ πμο είκαζ πνςηανπζηυ ζοιπενζθαιαάκμκηαξ ηαζ ηδκ έκκμζα ηδξ πάνδξ, ηδκ μπμία πνδζζιμπμζμφζε μ Πθάηςκ ηαζ μ Ζζίμδμξ. - ε εππξέπεηα, ιαγί ιε επίεεημ εππξεπήο, δδθχκεζ ιζα ελςηενζηή εθηοζηζηυηδηα, πανζεκηζζιυ, βμδηεία, μιμνθζά δεκ πνυηεζηαζ υιςξ βζα ην θαιφλ, πμο πενζζηνέθεηαζ βφνς απυ ηδκ έκκμζα ηδξ ηεθεζυηδηαξ. ζμκ αθμνά «ην αγαζφλ», ημ μπμίμ ιαγί ιε ημ επίεεημ αγαζφο, δδθχκεζ πνχηζζηα ημ ηαθυ αθθά ηαζ ηδκ εοενβεζία, ηδκ εοθμβία, ηδ βεκκαζμδςνία. Ο υνμξ αγαζφο, υηακ ακαθένεηαζ ζε 2 Βθ. Hieromonk Alexander Golitzin, ET INTROIBO AD ALTARE DEI, The Mystagogy of Dionysius Areopagita, with special reference to its predecessors in the eastern Christian tradition, Analecta Vlatadon 59, Thessaloniki 1994, ζ. 29. 3 Βθ. Werner Jaeger, Παηδία, η. Α, Αεήκα 1971, ζ. 451. 7

έκα πνυζςπμ, οπμδείηκοε ημκ ηαθυ άκενςπμ, απυ δεζηή άπμρδ ηαζ ηαοηυπνμκα ημκ ηαθμακαενειιέκμ ηαζ βεκκαίμ, υηακ επνυηεζημ βζα ανζζημηνάηδ. ηδκ πζμ ζοπκή πνήζδ ημο εηθνάγεζ ηδκ ηαθμζφκδ εκυξ ακενχπμο απυ δεζηή άπμρδ ζοκμδεουιεκμ ηαζ απυ άθθα επίεεηα, υπςξ πζζηυξ, δίηαζμξ, η.ά 4. πςξ παναηδνείηαζ απυ ηα ακςηένς ηα εκκμζμθμβζηά πεδία ηςκ υνςκ Καιφλ ηαζ Αγαζφλ αθθδθμπενζπςνμφκηαζ ζηδ ζηέρδ ηςκ ανπαίςκ εθθήκςκ θζθμζυθςκ ιε απμηέθεζια ημ θαιφλ κα πνδζζιμπμζείηαζ ζοπκά ηαζ ιε ηζξ δφμ έκκμζεξ, δδθαδή ηδξ μιμνθζάξ ηαζ ημο αβαεμφ 5. Δφθμβα υιςξ εα ιπμνμφζε ηάπμζμξ κα δεπεεί υηζ ζφγεολδ ημο θαινχ ηαζ ημο αγαζνχ απμηεθεί ημ αιεηάαθδημκ, υπζ ιυκμ ηδξ ανπαίαξ εθθδκζηήξ θζθμζμθίαξ, αθθά ηαζ ηδξ ακενχπζκδξ ζηέρδξ ακέηαεεκ 6. Ζ ζφβηθζζή ημοξ κμμφκηακ ςξ θοζζηή: δ μιμνθζά ιζαξ υρεςξ εεςνμφκηακ ςξ θοζζηή έηθναζδ μθυηθδνδξ πνμζςπζηυηδηαξ βζ αοηυ ηαζ μζ δφμ υνμζ εκχεδηακ δδιζμονβχκηαξ ημκ ζφκεεημ υνμ καλοκαγαθία. Σμ παθαζυηενμ ηείιεκμ ζημ μπμίμ ειθακίγεηαζ μ ζοβηεηνζιέκμξ υνμξ πνμένπεηαζ απυ ημκ πμζδηή υθςκα (6 μξ αζ. π. Υ.), ιε ημ επίεεημ «καλός καγαθός», κα δδθχκεζ ημ ζφκμθμ ηςκ ανεηχκ ακαθμνζηά ιε ημ ζδεχδεξ ηδξ ακενχπζκδξ πνμζςπζηυηδηαξ 7. ηδ ηθαζζζηή επμπή ημ επίεεημ θαιφο θαγαζφο απμδζδυηακ πνςηίζηςξ ζημοξ ανζζημηνάηεξ 8. Μεηέπεζηα παναηηδνίγεζ βεκζηά υπμζμκ άκενςπμ δζαηνίκεηαζ βζα ηδκ δεζηή ζοιπενζθμνά ημο, πμο εηθναγυηακ απυ ηδκ εζθζηνζκή ηζιζυηδηα 9. Δπμιέκςξ ζηδκ ανπαζυηδηα δ θαινθαγαζία απμηεθμφζε ημ ζδεχδεξ ημο εκάνεημο ακενχπμο, μ μπμίμξ ακαπηφζζεηαζ ανιμκζηά. οκεπχξ δδθχκεζ ηδκ δεζηυ-αζζεδηζηή εηείκδ ηαηδβμνία πνδζζιμπμζδιέκδ ζε ακενςπμθμβζηυ επίπεδμ 10. Πνάβιαηζ εκχ μ υνμξ θαινθαγαζία ειθακίγεηαζ ςξ ακενχπζκμ ζδεχδεξ πνςηίζηςξ ζηδ θμβμηεπκία, ζηδκ πμίδζδ ηαζ ιεηέπεζηα ζηδκ ηναβςδία, ςξ θζθμζμθζηή έκκμζα δζαηοπχκεηαζ βζα πνχηδ θμνά απυ ημ ςηνάηδ, μ μπμίμξ εεςνμφζε ζμθυ εηείκμκ ημκ άκενςπμ, μ μπμίμξ, βκςνίγμκηαξ ημ ηαθυκ-ηαζ-αβαευκ, δζάβεζ ημ αίμ ημο ζφιθςκα ιε αοηυ 11. Ο ςηνάηδξ άθθςζηε είκαζ εηείκμξ, μ μπμίμξ δίδεζ ζημκ υνμ θαινθαγαζία ηδ ηεθζηή ημο ιμνθή, πένα θοζζηά απυ ημ πνζζηζακζζιυ 12. Ο ίδζμξ μ Πθάηςκ εεςνμφζε ηδ θαινθαγαζία ςξ ηδκ έλδ εηείκδ, ηδκ μπμία ηαηέπμοκ εθεφεενα ιυκμκ μζ 4 Βθ. Πιάηωλ, Απνινγία Σσθξάηνπο, 41d 5 Βθ. Γεκήηξε Αγγέιε, Αηζζεηηθή Βπδαληηλή, Η έλλνηα ηνπ θάιινπο ζηνλ Μέγα Βαζίιεην, Αεήκα 2004, ζ. 26 6 Βθ. Mitrop. Nicolae Corneanu, Miscelanea Patristica, Timişoara 2001, ζ. 216. 7 Βθ. Werner Jaeger, Παηδία, η. Α, Αεήκα, 1971, ζ. 451-452. 8 Αοηεζ, υ.π., ζ. 37. 9 Βθ. Gheorghe Vlăduţescu, O enciclopedie a Filosofiei Greceşti, Bucureşti, 2001, ζ. 276. 10 Βθ. Viktor Bychkov, Βπδαληηλή αηζζεηηθή, Θεσξεηηθά πξνβιήκαηα, ιηθν Κςκ. Υαναθαιπίδδ, Αεήκα, 1999, ζ. 86 11 Βθ. Ξελνθώλ, Απνκλεκ. ΗΗΗ, 9, 4-6. Πναθ. Vlăduţescu, Gheorghe, ζ. 276. 12 Βθ. π. Gabriel Mândrilă, Η Αηζζεηηθή ζηελ ηέρλε ηνπ ιφγνπ ηεο Δθθιεζίαο, Αλαθνξά ζην πκλνινγηθφ έξγν ηνπ Ισάλλνπ Γακαζθελνχ, Γζαηνζαή επί δζδαηημνία, Α.Π.Θ., Θεζζαθμκίηδ 2008, ζ. 96. 8

άνζζημζ 13, υπζ δζα ιέζμο ηςκ δζηχκ ημοξ δοκάιεςκ, αθθά, ςξ ακχηαημ εείμ δχνμ δζα ιέζμο ηδξ θθμβενήξ πνμζεοπήξ 14. οκμπηζηά εα θέβαιε υηζ δ θαινθαγαζία ελζζχκεηαζ ιε ηδ θνάζδ «πάζα αξεηή», ημ άενμζζια υθςκ ηςκ ανεηχκ, εκχ μ Ανζζημηέθδξ ηδκ ζφκδεε ιε ηδκ ορδθμθνμζφκδ 15. Πναβιαηζηά, δ θαινθαγαζία, ςξ ιυνθςζδ μθυηθδνμο ημο ακενχπμο, ςξ ροπμζςιαηζηήξ φπανλδξ, απμηεθμφζε ημ ζημπυ ηδξ παζδείαξ. ηδκ επμπή ημο Πθάηςκα ηαζ ςηνάηδ αοηή δ πνμμπηζηή είπε απμζαθδκζζηεί μνζζηζηά 16. Ζ παζδεία, ςξ δ θζθμζμθία ηδξ αβςβήξ ημο ακενχπμο, είπε ηδκ ηαθμηαβαεία ςξ ζημπυ ηδξ ηαζ δ εηπθήνςζδ αοημφ ημο ζημπμφ ήηακ εθζηηή, δζυηζ βζκυηακ ηαηακμδηή ςξ ζφιθςκδ ιε ηδκ ακενχπζκδ θφζδ 117. Χζηυζμ, εθυζμκ δ παζδεία εη βκςζζμθμβζηήξ απυρεςξ είκαζ δ έιιεζδ βκχζδ ημο Καθμφ ημο ίδζμο -ιζα βκχζδ ηςκ αζζεδηχκ ιζιήζεχκ ημο-, δε ιπμνεί κα απμηθεζζηεί ημ βεβμκυξ υηζ δ παζδεία ιπμνεί κα μδδβεί ζε ιζα απαηδθή βκχζδ ημο Καθμφ ηαζ Αβαεμφ ηαζ, ζε αοηή ηδκ πενίπηςζδ, εεςνμφκηακ επζηίκδοκδ 18. Γζ αοηυ δ ανπαία εθθδκζηή θζθμζμθία δίδαζηε πςξ δ αθδεζκή παζδεία είκαζ εηείκδ δ μπμία ηαεμδδβεί πνμξ ημ Αβαευ ςξ ημ κμδηυ Φςξ. ηδκ πνμμπηζηή αοηή ηαηακμμφζε μ Πθάηςκ ημ νυθμ ημο παζδαβςβμφ ηαζ ημο θζθμζυθμο: ςξ ημο ιφζηδ, μ μπμίμξ ζηνέθεζ ημ οπμηείιεκμ ααειζαία πνμξ ημ Φςξ 19. ημπυξ ηδξ παζδείαξ ήηακ ηεθζηά μ φικμξ ημο Καθμφ ηαζ ημο Αβαεμφ πμο βίκμκηακ ακηζθδπηά ςξ αζχκζεξ ζδέεξ, μζ μπμίεξ αθθδθμπενζπςνμφκηαζ ηαζ ζοβηθίκμοκ πνμξ ηδκ πδβή ημο υκημξ. ημ Corpus Dionysiacum ιυκμ ιζα θμνά βίκεηαζ ακαθμνά ζημ επίεεημ θαιφο θαγαζφο, ζοκδευιεκμ ιε ημ εείμ ένςηα. Ο άβζμξ Γζμκφζζμξ πνμηζιά ημοξ υνμοξ Καιφλ ηαζ Αγαζφλ βζα κα δδθχζεζ εεία μκυιαηα, ηα μπμία ηαηέπμοκ ηεκηνζηυ νυθμ ζε υθδ ηδ δζδαζηαθία ημο. οιθςκμφιε ιε ηδκ ημζκή άπμρδ ηςκ πενζζζυηενςκ ιεθεηδηχκ πςξ μ Ανεμπαβίηδξ, εονοιαεήξ ηαεχξ ήηακ, ιεθέηδζε ημκ Πθάηςκα. ηδκ πνμμπηζηή αοηή εεςνμφιε ζηυπζιμ κα πανμοζζάζμοιε ηα ααζζηά πθαίζζα ηδξ πθαηςκζηήξ θζθμζμθίαξ ζπεηζηά ιε ημ Καθυκ ηαζ ημ Αβαευκ ςξ ηζξ αζχκζεξ ζδέεξ. Ο Πθάηςκ εεςνμφζε ηζξ ζδέεξ ςξ άθεανηα ηαζ αζχκζα υκηα, ακελάνηδηεξ οπάνλεζξ, πμο δε δδιζμονβήεδηακ απυ ηακέκα Θευ. Απυ υθεξ ηζξ ζδέεξ ηαηακμμφζε ηδκ ζδέα ημο Αβαεμφ ςξ ηδκ ηαηέπμοζα ηδκ ορδθυηενδ εέζδ ιεηαλφ υθςκ ηςκ άθθςκ, ηαεχξ δεζπυγεζ ζηα πάκηα ηαζ ηα κμδιαημδμηεί 20. πςξ μ ήθζμξ ζημ θοζζηυ ηυζιμ 13 Βθ. Πιάηωλ, Όξνη, 412 e 14 Βθ. Πιάηωλ, Δξπμίαο, 398d 15 Βθ. Werner Jaeger, υ.π., ζ. 458. 16 Βθ. Αοηυεζ, υ. π, ζ. 324. 117 Βθ. Werner Jaeger, Παηδεία, η. Β, ζ. 195-196. 18 Βθ. Mircea Florian, Metafizică şi Artă, Bucureşti 1945, ζ. 115. 19 Βθ. π. Νηθόιανο Λνπδνβίθνο, Θενινγηθή ηζηνξία ηεο αξραίαο Διιεληθήο θηινζνθίαο, Θεζζαθμκίηδ 2003, ζζ. 173-174. 20 Βθ. Αοηυεζ, υ.π., ζ. 158 9

ζημνπίγεζ θςξ, ιε ημ ίδζμ ηνυπμ ημ Αβαευ ζημ κμδηυ ηυζιμ δζακέιεζ ζηα πάκηα ηδ βκχζδ ηαζ ηδκ αθήεεζα, πανυηζ ημ ίδζμ παναιέκεζ έλς ηαζ πένα απ αοηά 21. θα ηα υκηα θαιαάκμοκ απυ ημ Αβαευ ηδκ ίδζα ηδκ φπανλή ημοξ ημ Αβαευ είκαζ ημ οπένηαημ υκ, ημ μπμίμ δδιζμονβεί ημ ζφκμθμ ηςκ οπμθμίπςκ υκηςκ μοζζχκμκηαξ ηα. ημ κμδηυ ηυζιμ δζακέιεζ ηδκ αθήεεζα ηαζ ηδ βκχζδ, ηαζ ηαοηυπνμκα, παναιέκεζ πένα απυ ημ μκ, πένα απυ μπμζμκδήπμηε οπανηηζηυ πενζμνζζιυ. Σμ Αβαευ είκαζ πένα απυ ημ μκ 22, δδθαδή είκαζ οπενμφζζμ. Μ αοηυ ημ μνζζιυ ημο Αβαεμφ μ Πθάηςκ πνμζεββίγεζ πμθφ ηδ πνζζηζακζηή εεμθμβία. Πανά ηαφηα ημ Αβαευ δεκ είκαζ πακηεθχξ εηενμφζζμ αηαηακυδημ, άηηζζημ 23 υπςξ ζηδ αζαθζηή απμηάθορδ. πςξ ζδιεζχζαιε ακςηένς μ Πθάηςκ δεκ κμεί ηδκ ζδέα ημο Αβαεμφ ακελάνηδηα απυ ηδκ ζδέα ημο Καθμφ ηαζ ζοπκά πνδζζιμπμζεί ημκ έκα υνμ ακηί ημο άθθμο 24. Λέβεζ, θυβμο πάνδ, πςξ ημ Αβαευ είκαζ ημ αίηζμ υθςκ ηςκ ηαθχκ ηαζ δίηαζςκ πναβιάηςκ 25, εκχ ζε άθθμ ζδιείμ δζαηείκεηαζ υηζ δ ζδέα ημο Αβαεμφ ιπμνεί κα ζοζπεηζζεεί ιυκμ ιε ηνεζξ άθθεξ ζδέεξ: ημ Κάθθμξ, ηδ οιιεηνία ηαζ ηδκ Αθήεεζα 26. Αθάκηαζηδ είκαζ δ μιμνθζά ημο Αβαεμφ. Σμ Αβαευ είκαζ «αιήπακμκ Κάθθμξ» 27 ηαζ ςξ εη ημφημο είκαζ εηείκμ ημ μπμίμ δ ροπή ημ ακαγδηεί ιε πυεμ 28, δζυηζ είκαζ ηέθεζμ ηαζ εοηηαίμ 29. Σμ ίδζμ θέβεζ μ Πθάηςκ βζα ημ Καθυκ ζημ οιπυζζμ υηακ δ Γζμηίια πενζβνάρεζ ηδ ηθίιαηα ηςκ ηαθχκ, απυ ηα μπμία πνέπεζ κα ακαπεεί δ ροπή ιέπνζ ηδ εεςνία ημο απυθοημο Καθμφ 30. Ζ εέα ημο εεμεζδμφξ Καθμφ είκαζ δ ιυκδ πμο κμδιαημδμηεί ηδ γςή απυ αοηή ηδ εέα ηαηαλζχκεηαζ δ γςή ηαζ ζ αοηή έβηεζηαζ δ εοηοπία: ζημ κα εεςνεί ηακείξ ημ αζχκζμ Καθυκ 31. Αοηυ ημ Καθυκ είκαζ άοθμ, ακαίζεδημ, αβέκκδημ, αζχκζμ, απυθοημ 32, εκχ υθα ηα υκηα ηαζ πνάβιαηα ηαείζηακηαζ υιμνθα δζά ηδξ ιεημπήξ ζηδκ ζδέα ημο Καθμφ 33. Με ηακέκακ ηνυπμ, απυ υζα έςξ ηχνα ημκίζαιε, δε θαίκεηαζ μ Πθάηςκ κα κμεί ημ Καθυκ ιμκμδζάζηαηα ςξ ιζα απθή έκκμζα ηδξ Αζζεδηζηήξ, δ μπμία πενζμνίγεηαζ ζημ κα ακαθχκεηαζ ζημ αζζεδηυ ηάθθμξ. Δίκαζ ιία ιεηαθοζζηή έκκμζα. Πνάβιαηζ μ Πθάηςκ είκαζ μ θζθυζμθμξ, μ μπμίμξ ελαΰθςζε ζημ έπαηνμ ημ ηάθθμξ, ιεηαεέημκηάξ ημ ζηδ ζθαίνα ημο 21 Βθ. Πιάηωλ, Πνιηηεία, VI, 508 a-d. 22 Βθ. Πιάηωλ υ.π., 509b 23 Βθ. π. Νηθόιανο Λνπδνβίθνο, ζ.173. 24 Βθ. Wladislaw Tatarkiewicz, Istoria Esteticii, ηυι. Α, Bucuresti 1978, ζ. 173 25 Βθ. Πιάηωλ, Πνιηηεία, 517c 26 Βθ. Πιάηωλ, Φίιεβνο, 65a 27 Βθ. Πιάηωλ, Πνιηηεία, 59a 28 Βθ. υ.π., 504e-509b 29 Βθ. Πιάηωλ, Φίιεβνο, 61a 30 Βθ. Πιάηωλ, Σπκπφζηνλ, 211c. 31 Βθ. υ.π., 211d 32 Βθ. υ.π., 221a,b 33 Βθ. Πιάηωλ, Φαίδξνο, 100c. Απυ ημκ Πθάηςκα πνμένπεηαζ ηαζ μ υνμξ κεηνρή ή κέζεμηο απυ ημ νήια κεηέρσ (αθ. Σπκπ. 211b ηαζ Παξκελ. 130c-131a, 132d). O Ανζζημηέθδξ πνδζζιμπμζεί ημ νήια κεηέρσ επίζδξ ζηδκ παεδηζηή ημο θςκή, ηαεχξ ηαζ ηδ ιμνθή κεηέρνληα, ακαθενυιεκμξ ζηα κμδηά είδδ (Βθ. Μεηα. 990b, 30). 10

οπενααηζημφ 34. ημκ ηυζιμ ηςκ θαζκμιέκςκ ημ Καθυκ ακαπανζζηά ηδκ εζηυκα ημο ασδίμο Αβαεμφ 35, υπζ ιυκμκ ςξ ηάπμζα απυννμζά ημο αθθά ςξ ιζα άθθδ υρδ ημο. οκεπχξ ηαοηίγεζ ημ Καθυκ ιε ημ Αβαευκ 36 δζυηζ υπμο ανίζημοιε ημ Καθυκ, εηεί ανίζημοιε ηαζ ημ Αβαευκ 37. Σεθζηά ηυζμ ημ Καθυκ υζμ ηαζ ημ Αβαευκ ηα ζοζπεηίγεζ ιε ημ Θευ, θέβμκηαξ υηζ ημ εείμ είκαζ ηαθυ, ζμθυ ηαζ αβαευ επζπθέμκ, ημ εείμ έπεζ υθα ηα είδδ, ηα μπμία είκαζ ελίζμο εαοιάζζα 38. ε υθα αοηά πνέπεζ κα πνμζηεεεί υηζ ημ πθαηςκζηυ Καθυκ ηαηέπεζ ηαζ ιζα εζδζηή θεζημονβία. ημ κμδηυ ηυζιμ ημ Καθυκ αζηνάθηεζ, είκαζ βειάημ θςξ, ηαζ ημ απαφβαζια ημο θςηυξ δζεζζδφεζ ιέπνζ ημκ αζζεδηυ ηυζιμ ηαεχξ βίκεηαζ ακηζθδπηυ ιέζς ηςκ ςναίςκ πναβιάηςκ. Ζ θάιρδ ημο Καθμφ ειθακίγεηαζ ζαθχξ ζηδκ υναζδ ηαζ δζεβείνεζ ημκ Ένςηα ζηδ ροπή ημο μνχκημξ 39. Ζ αηηίκα ημο Κάθθμοξ εκαπμεέηεζ ζηδ ροπή ηδκ πκεοιαηζηή ηνμθή ιε ηδκ μπμία ακαθθέβεηαζ απυ ημκ Ένςηα ηαζ ακαπηενχκεηαζ 40 πνμξ ηδκ ακαγήηδζδ ημο πμεμφιεκμο ζηδ βέκκδζδ εκηυξ ηδξ ημο Καθμφ 41. Σαοηυπνμκα δ ακαγήηδζδ ημο Καθμφ απμηεθεί ημ ζημπυ ηδξ θζθμζμθίαξ, επεζδή δ βέκκδζδ ιέζα ζηδ ςναζυηδηα πνμηαθεί ηαζ ζοκηδνεί ηαζ ηδ βέκκδζδ ηδξ ζμθίαξ εκηυξ ηδξ 42. Σμ Καθυκ θαίκεηαζ κα είκαζ δ ιμκαδζηή ζδέα δ μπμία εκζςιαηχκεηαζ ζημ αζζεδηυ ηάθθμξ ηαζ ιπμνεί κα δζεβείνεζ ζηδ ακενχπζκδ ροπή ημκ Ένςηα, ημ θεζημφνβδια ημο μπμίμο είκαζ κα ιεζμθααεί ιεηαλφ ημο αζζεδημφ ηαζ κμδημφ ηυζιμο. Ζ θφζδ ημο Ένςηα, ιμθμκυηζ ζφκεεηδ, έπεζ ςξ μοζζχδδ ζημπυ ηδκ ακαγήηδζδ ημο Αβαεμφ 43 βζα ηδκ αζχκζα ηαημπή ημο 44. Ο Ένςξ είκαζ ιεζμθααδηήξ ιεηαλφ ημο θεανημφ ηυζιμο ηαζ ημο ηυζιμο ηςκ αζςκίςκ ζδεχκ ιέζα ζημκ μπμίμ μ Πθάηςκ ημπμεεηεί, ςξ άνπμκηα πυηε ημ Αβαευκ, πυηε ημκ Καθυκ ηαζ πυηε ημ Έκα. Ο Ένςξ ηαεμδδβεί ηδκ ροπή πνμξ ηδ εέα ημο οπενμοζίμο Δκυξ, πανυηζ δ εέα αοηή δε ζδιαίκεζ ηαζ ημζκςκία ιαγί ημο, ηαηά ημ ζπυθζμ ημο αβίμο Γνδβμνίμο ημο Παθαιά 45. Ο Πθάηςκ υιςξ δε κμεί ηδ δοκαηυηδηα ιίαξ ροπμζςιαηζηήξ ημζκςκίαξ ιε ημ οπένηαημ Οκ, δ μπμία εα ζήιαζκε πναβιαηζηά εέςζδ. Παν υθα ηαφηα δ ζοθθμβζζηζηή ημο παναιέκεζ πνμθδηζηή, δζυηζ ζςηήνζα δεκ ιπμνεί κα είκαζ πανά δ πναβιαηζηή ηαζ μκημθμβζηή ημζκςκία Ακαιθζζαήηδηα μ άβζμξ Γζμκφζζμξ έπεζ παναθάαεζ αοημφξ ημοξ απυ ηδκ πθαηςκζηή θζθμζμθία ηαζ ειείξ εα ημοξ πνδζζιμπμζήζμοιε ιε ημκ ίδζμ ηνυπμ, έηζζ χζηε κα δζαηδνμφιε ηδκ ηαηά ημκ Ανεμπαβίηδ έκκμζά ημοξ. 34 Βθ. Wladislaw Tatarkiewicz, ζ. 181. 35 Βθ. Πιάηωλ, Τίκαηνο, 29a 36 Βθ. υ.π., 87c 37 Βθ. Πιάηωλ, Αιθηβηάδεο 1, 116c 38 Βθ. Πιάηωλ, Φαίδξνο, 246e. 39 Βθ. υ.π., 250 d. 40 Βθ. υ.π., 251 b 41 Βθ. Πιάηωλ, Σπκπφζηνλ, 206b 42 Βθ. π. Νηθόιαο Λνπδνβίθνο, υ.π., ζ. 197. 43 Βθ. Πιάηωλ, Σπκπφζηνλ, 205e 44 Βθ. υ.π., 206a 45 Βθ. Αγ. Γξεγόξηνο ν Παιακάο, ΣΤ Αληηξξεηηθφ 12, 38. Πναθ. π. Νζηυθαμξ Λμοδμαίημξ, ζ. 11

ιε ημ Έκα/ημ Αβαευ 46 /ημ Καθυκ, δ μπμία έβζκε εθζηηή ιυκμ ιε ηδκ εκζάνηςζδ ημο εκυξ ηαθμφ ηαζ αβαεμφ Θεμφ. 2. Η ζέζε ηνπ αγίνπ Γηνλπζίνπ θαη ηωλ ζπγγξακκάηωλ ηνπ ζηελ παξάδνζε ηεο Δθθιεζίαο Ο άβζμξ Γζμκφζζμξ μ Ανεμπαβίηδξ οπήνλε πμθφ ηαθυξ βκχζηδξ ηδξ ανπαίαξ εθθδκζηήξ πανάδμζδξ. οκεπχξ ήηακ βκχζηδξ ημο βεβμκυημξ υηζ μζ πενζζζυηενμζ απυ ημοξ έθθδκεξ θζθμζυθμοξ εεςνμφζακ ηδκ έκκμζα ημο εείμο οπμααειζζιέκα, ημπμεεηχκηαξ ηδκ ζημ επίπεδμ ημο κμδημφ ηυζιμο, εηεί υπμο εεςνμφκηαζ πςξ οθίζηακηαζ μζ αζχκζεξ αοεφπανηηεξ ζδέεξ, δδθαδή έλςεεκ ημο Θεμφ ζακ κα είκαζ ζοκαΐδζεξ ιαγί ημο. Ο Θευξ δε εεςνείηαζ ςξ μ δδιζμονβυξ ημοξ, αθθά απθχξ ςξ μ δζαιμνθςηήξ ημο αζζεδημφ ηυζιμο, ιέζα απυ ιζα δζαδζηαζία πθαζίιαημξ ηαηά ηδκ μπμία μ Θευξ ακαβηαγυηακ κα θαιαάκεζ οπυρδ ημο ηα αζχκζα αοηά παναδείβιαηα. Απέκακηζ ζε αοηέξ ηζξ πενί ημο Θεμφ ημπμεεηήζεζξ ηςκ θζθμζυθςκ μ άβζμξ Γζμκφζζμξ- ςξ πνζζηζακζηυξ ζημπαζηήξ, μ μπμίμξ εεμθμβεί απμηθεζζηζηά ζηδ αάζδ ηδξ αζαθζηήξ απμηάθορδξ πενί εκυξ απυθοημο ηαζ οπενααηζημφ ζε ζπέζδ ιε ηδ δδιζμονβία Θεμφ-, δεκ ιπμνμφζε πανά κα θάαεζ ηνζηζηή ζηάζδ. Ήηακ αοηή δ ζηάζδ ημο δ αζηία κα ηαηδβμνδεεί βζα παηνμηημκία απυ ηάπμζμοξ ζοβπνυκμοξ ημο θζθμζυθμοξ, δζυηζ ηαηά ηδκ άπμρή ημοξ πνδζζιμπμίδζε πςνίξ ζεααζιυ θυβμοξ ηςκ Δθθήκςκ ηαηά ηςκ Δθθήκςκ. Γζα κα απμθμβδεεί μ άβζμξ Γζμκφζζμξ ζζπονίζεδηε υηζ δ ζηάζδ ημο αοηή πνμηθήεδηε απυ ηδκ αζέαεζα ηςκ ίδζςκ ηςκ θζθμζυθςκ. Δίκαζ μζ ίδζμζ μπμίμζ δεκ πνδζζιμπμζμφκ ηαηά ημ ζςζηυ ηνυπμ ηα θεβυιεκα πενί Θεμφ, δζυηζ ελαζηίαξ ηδξ αβάπδξ ημοξ πνμξ ηδ ζμθία ηαηαθήβμοκ ζημ κα απμλεκςεμφκ απυ ηδ θαηνεία πμο μθείθμοκ ζημ Θευ 47. Πνάβιαηζ, μ άβζμξ Γζμκφζζμξ μ Ανεμπαβίηδξ πνδζζιμπμζεί ηάπμζα ζημζπεία απυ ηδκ μνμθμβία ηδξ εθθδκζηήξ θζθμζμθίαξ, υπζ αεααίςξ βζα κα ηδκ δζααάθεζ αθθά ιε ζημπυ κα οπεναζπζζηεί ηζξ πενί ημο Θεμφ αθήεεζεξ ζηδ αάζδ ηδξ μνεήξ ηαηακυδζδξ ηδξ πνζζηζακζηήξ δζδαζηαθίαξ, ηδξ μπμίαξ ηα ενείζιαηα πνμένπμκηαζ απυ ηζξ Γναθέξ, ηδκ πανάδμζδ ηδξ Δηηθδζίαξ ηαζ ηδκ πνμζςπζηή ημο ιοζηζηή ειπεζνία. Παναδείβιαημξ πάνζκ, ζε ζπέζδ ιε ηδ πθαηςκζηή θζθμζμθία, μ Παηέναξ ηδξ Δηηθδζίαξ ημπμεεηεί υθεξ ηζξ αζχκζεξ ζδέεξ εκηυξ ημο Θεμφ, ηάκμκηαξ πθέμκ θυβμ, ιε αάζδ ηδ δζηή ημο εεμθμβζηή βθχζζα, βζα εείμοξ θυβμοξ ηαζ άηηζζηα εεθήιαηα ημο Θεμφ, υπζ ακελάνηδηα απυ ημκ ίδζμ ημ Θευ, αθθά ςξ εηθάκζεζξ ηδξ εείαξ αμοθήξ Σμο 48. Σμζμοημηνυπςξ απμηθείεζ υθα ηα εκδζάιεζα δδιζμονβζηά αζηία ηαεχξ ηα εκμπμζεί ηαζ ηάκεζ θυβμ βζα έκα, 199. 46 Βθ. υ.π., ζ. 200-201. 47 Βθ. Δπ. VII, 2, 1080 A 48 Βθ. π. Νηθόιανο, Λνπδνβίθνο, υ.π., ζ. 157. 12

ιμκαδζηυ ηαζ οπενμφζζμ αίηζμ 49. Παν υθμ πμο μ Ανεμπαβίηδξ δεκ ζημπεφεζ, ηαη ανπήκ, κα θάαεζ απμθμβδηζηή ζηάζδ έκακηζ ηςκ ιδ πνζζηζακχκ, ςζηυζμ, ζε ηάεε εοηαζνία πμο ημο δίδεηαζ, ιε πμθφ δδηηζηυηδηα ημκίγεζ ηζξ πθάκεξ ηςκ εθθήκςκ θζθμζυθςκ υπςξ παναηδνεί άθθςζηε ηαζ μ άβζμξ Μάλζιμξ μ Οιμθμβδηήξ ζηα ζπυθζά ημο ζημ Πεξί Θείσλ Ολνκάησλ 50. Καζ ημφημ δζυηζ δ πνζζηζακζηή δζδαζηαθία ζηδκ Ανεμπαβδηζηή ζηέρδ είκαζ δ ιμκαδζηή δζδαζηαθία πμο ηαηέπεζ ηδκ αθήεεζα πενί Θεμφ, βζα ημ θυβμ αοηυ ηαζ δ ιμκαδζηή πμο Σμκ θαηνεφεζ αθδεζκά ηαζ δ αθήεεζά ηδξ εθεοεενχκεζ ημκ άκενςπμ απυ ηδκ πμθοεζδή πθάκδ. Γεκ πνυηεζηαζ αεααίςξ βζα ιζα μνεμθμβζζηζημφ ηφπμο ηαηακυδζδ ηδξ αθήεεζαξ δζα ιέζμο απμηθεζζηζηά ημο ακενχπζκμο κμο ηαζ ζοκεπχξ πενζμνζζιέκδ ζηα ζηεκά υνζα ηδξ πεπεναζιέκδξ ακενχπζκδξ θμβζηήξ, αθθά πνυηεζηαζ βζα ηδκ απμηαθοθεείζα δζά ιέζμο ηδξ εοζίαξ ημο εκζανηςιέκμο Θεμφ Λυβμο (Ης. 17,19) αθήεεζα. Αοηή αηνζαχξ δ αθήεεζα ηαεδιενζκά αβζάγεζ αθθά ηαζ ελαβζάγεηαζ ιε ημ ίδζμ ημ αίια ηςκ εναζηχκ ηδξ αθδεείαξ: «Oi/ th=j kaq' h(ma=j qeosofi/aj a)rxhgikoi\ kaqhgemo/nej u(pe\r a)lhqei/aj a)poqnv/skousi pa=san h(me/ran marturou=ntej w j ei(ko\j kai\ lo/g% panti\ kai\ e( /rg% tv= e(niai/# tw½n Xristianw½n a)lhqognwsi/# to\ pasw½n au)th\n ei=(nai kai\ a(plouste/ran kai\ qeiote/ran, ma=llon de\ to\ au)th\n ei(=nai th\n mo/nhn a)lhqh= kai\ mi/an kai\ a(plh=n qeognwsi/an»» 51 Ζ μνευδμλδ πίζηδ είκαζ δ ιυκδ αθδεζκή πίζηδ ηαζ εεία εεμβκςζία. Μζα δήθςζδ ιε ηέημζα ζαθήκεζα δεκ επζδέπεηαζ ακηίεεημ ζπμθζαζιυ. Πνυηεζηαζ βζα ιανηονία πίζηεςξ εκυξ πνζζηζακμφ, μ μπμίμξ υπζ ιυκμ απμζηαζζμπμζείηαζ απυ ηάεε ακενχπζκδ θζθμζμθία αθθά ηαζ εκηάζζεηαζ ζοκεζδδημπμζδιέκα ζηδκ οπέν ηδξ αθδεείαξ πανάδμζδ ηςκ πκεοιαηζηχκ δβεηχκ ηαζ ιοζηαβςβχκ ηδξ Δηηθδζίαξ. Οθυηθδνμ ημ Corpus Dionysiacum απμηεθεί ιία ηέημζα ιανηονία οπέν ηδξ ιμκαδζηήξ εεμβκςζίαξ ηδξ πνζζηζακζηήξ δζδαζηαθίαξ, δ μπμία ιπμνεί κα δδιζμονβήζεζ αιδπακία ή ηαζ κα μδδβήζεζ ζε εζθαθιέκα ζοιπενάζιαηα ζε υζμοξ δεκ έπμοκ ηζξ αβζμπκεοιαηζηέξ εηείκεξ πνμτπμεέζεζξ ζηδκ οπέν αθδεείαξ ιανηονία ηδξ Δηηθδζίαξ. Δηείκμξ μ μπμίμξ αζχκεζ ζηδ γςή ημο ιοζηδνζαηά ημ ζχια ημο Υνζζημφ δε δοζημθεφεηαζ κα ακηζθδθεεί υηζ αοηυ ιήκοια, δζάποημ ζημ Corpus Dionysiacum, απμηεθεί ηδκ απάκηδζδ ημο αβίμο Γζμκοζίμο πνμξ υθμοξ ημοξ ενεοκδηέξ ηαζ ζοημθάκηεξ ημο δζαπνμκζηά. Αοηά ηα θυβζα ημο ίδζμο ημο Υνζζημφ εκχπζμκ ημο Πζθάημο παναθναζιέκα ζημ ζηυια ηάπμζμο πμο θθέβεηαζ απυ εείμ ένςηα, υπςξ μ άβζμξ Γζμκφζζμξ είκαζ πζζηεφμοιε απμδεηηά απυ υθμοξ: Αοηά ηα ζοκέβναρα βζα κα ιανηονήζς ηδκ αθήεεζα. Πνάβιαηζ μ Κφνζμξ μνζμεεηεί πςξ ιυκμκ μζ πνμενπυιεκμζ απυ ηδκ αθήεεζα αημφκ ημ θυβμ Σμο (Ης. 18, 37), ηαζ δ ζμθία επαθδεεφεηαζ απυ ηα ηέηκα ηζξ (Μαηε. 11, 19). Οθυηθδνδ δ ζοθθμβζζηζηή ημο Ανεμπαβίημο ηαηαβνάθεηαζ 49 Βθ. Λάκπξνο ηάζνο, υ.π., ζ. 8. 50 Βθ. Αγ. Μάμηκνο ν Οκνινγεηήο, Σρφιηα εηο ην Πεξί ζείσλ Ολνκάησλ, PG.IV, 388D ηαζ 392 A, B. 51 ΘΟ VII, 4, 873A 13

ζηδ θεζημονβζηή-ιοζηζηή ειπεζνία ηδξ Δηηθδζίαξ ηαζ απμηεθεί δζαηήνολδ πζζηυηδηαξ έκακηζ ηδξ Παφθεζαξ πανάδμζδξ εκχ ηα δεηαηέζζενα ζοββνάιιαηα ημο Corpus Dionysiacum ιπμνμφκ κα εεςνδεμφκ ςξ απμθμβδηζηή εηδμπή ηςκ δεηαηεζζάνςκ επζζημθχκ ημο αβίμο Απμζηυθμο Παφθμο 52. Δλ άθθμο μθυηθδνμ ημ Corpus Dionysiacum είκαζ εηδίπθςζδ ημο εεμθμβζημφ ζημπαζιμφ ημο Απμζηυθμο Παφθμο: o( qeo\j [ta\] pa/nta e)n pa=sin 53 (Α, Κμν. 15, 28). Γζα ημοξ θυβμοξ αοημφξ ημ Corpus Dionysiacum ςξ ηείιεκμ πμο ακήηεζ ζηδκ Δηηθδζία πνέπεζ κα δζααάγεηαζ ηαζ κα ηαηακμείηαζ απμηθεζζηζηά εκηυξ ηςκ μνίςκ ηδξ πανάδμζδξ ηδκ μπμία ακάβθοθα ακαπανζζηά 54. Μ αοηυκ ημκ ηνυπμ άθθςζηε έβζκε απμδεηηυ απυ ημοξ αβίμοξ Παηένεξ, ημοξ εηηθδζζαζηζημφξ οββναθείξ ηαζ βεκζηά απυ ηδκ Δηηθδζία.. Έκαξ απυ ημοξ πνχημοξ ζπμθζαζηέξ ημο Corpus Dionysiacum οπήνλε μ Λευκηζμξ Βογάκηζμξ, μ μπμίμξ δίδεζ έιθαζδ ζηδκ μνεμδμλυηδηα ηδξ εεμθμβίαξ πενί εκακενςπίζεςξ ημο αβίμο Γζμκοζίμο, εηηζιχκηαξ πςξ είκαζ έκαξ απυ ημοξ πθέμκ ακηζπνμζςπεοηζημφξ Παηένεξ ηδξ Δηηθδζίαξ ηδξ επμπήξ έςξ ημοξ πνυκμοξ ημο Μ. Κςκζηακηίκμο 55. Απμηαθεί ημκ Ανεμπαβίηδ ν κέγαο Γηνλχζηνο ηαζ ακαθένεζ ζημ δμβιαηζηυ απάκεζζιά ημο έκα απυζπαζια απυ ημ Πεξί Θείσλ Ολνκάησλ (ΘΟ IV, PG III, 728B). Ακαιθζζαήηδηα υιςξ εηείκμξ μ μπμίμξ ηάκεζ βκςζηυ ζε υθμοξ ημκ άβζμ Γζμκφζζμ ημκ Ανεμπαβίηδ, επζαάθθμκηάξ ημκ ζηδ ζοκείδδζδ ηδξ Δηηθδζίαξ, είκαζ μ άβζμξ Μάλζιμξ μ Οιμθμβδηήξ. Δηηεηαιέκα ενιδκεοηζηά ζπυθζα ημο πμο αθμνμφκ ζ μθυηθδνμ ημ CD, ανίζημκηαζ ζημκ ηέηανημ ηυιμ ηδξ PG. Πανάθθδθα ηάκεζ πμθθαπθέξ ακαθμνέξ ζηδ δζδαζηαθία ημο αβίμο Γζμκοζίμο ζηα δζηά ημο ζοββνάιιαηα ηαζ ζδζαζηένςξ ζημ Ambigua (Πεξί δηαθφξσλ απνξηψλ ησλ αγίσλ Γηνλπζίνπ θαη Γξεγνξίνπ πξνο Θσκάλ εγηαζκέλνλ). Απυ ηζξ ενιδκείεξ πμο αθζενχεδηακ ζημ CD απυ ημοξ εηηθδζζαζηζημφξ ζοββναθείξ ηα ζπυθζα ημ αβίμο Μαλίιμο απμηεθμφκ ηδκ πζμ δζελμδζηή ηαζ ζοκμθζηή ενιδκεοηζηή πνμζέββζζδ ςξ εη ημφημο ανίζημκηαζ ζηδ αάζδ ηάεε πνμζπάεεζαξ βζα ηδκ ακάβκςζδ ημο CD ζηδκ πανμφζα ιεθέηδ ηαζ ζηα μπμία εα παναπέιπμοιε ζοκεπχξ. Αοηυ είκαζ ηαηακμδηυ εάκ ακαθμβζζεμφιε ημ βεβμκυξ υηζ ζημκ Πνυθμβυ ημο βζα ηα ένβα ημο αβίμο Γζμκοζίμο, μ άβζμξ Μάλζιμξ δζαηνίκεηαζ έκημκα δ εηηίιδζδ βζα ηδκ μνεμδμλία ηδξ δζδαζηαθίαξ ημο αβίμο Παηνυξ βζα ιεβάθα εέιαηα ηδξ εεμθμβίαξ ηδξ Δηηθδζίαξ πμο ζπεηίγμκηαζ ιε ημ Σνζαδμθμβζηυ δυβια, ηδκ Δκακενχπζζδ ηαζ ηδκ Ακάζηαζδ 56, ημκίγμκηαξ υηζ 52 Βθ. diac. Ioan I. Ică jr., Şi totuşi tradiţia are dreptate, Note pe marginea interpretării Corposului Areopagitic, εζζαβςβή ημο Andrew Louth, Dionisie Areopagitul, o introducere, ιηθν. Sebastian Moldovan, Sibiu 1997, ζ. 19. 53 Βθ. René Roques, L Univers Dionysien, Structure Hiératique du Monde selon le Pseudo-Denys, Lille 1954, ζ. 111. 54 Βθ. Λάκπξνπ ηάζνπ, υ.π., ζ. 7 55 Βθ. Λεόληηνο Βπδάληηνο, Σρφιηα ζενινγηθά, PG 86, 1213A. 56 Βθ. Αγ. Μάμηκνο ν Οκνινγεηήο, Πξφινγνο εηο ηα ηνπ αγίνπ Γηνλπζίνπ, PG IV, 20 AB. 14

υθα ηα δζδάβιαηα ημο είκαζ αθάκεαζηα 57. Σμκ ζοββναθέα ημο CD ημκ εεςνεί άκδνα ακχηενμ ζημ ήεμξ ηαζ ηδ βκχζδ, μ μπμίμξ οπενέααζκε υθα ηα αζζεδηά ηαζ είπε ειπεζνία ημο κμενμφ ηάθθμοξ ηαζ ιέζς αοημφ ιε ημ Θευ 58. Καηά ημκ άβζμ Μάλζιμ, μ Ανεμπαβίηδξ ήηακ άκδναξ εκςιέκμξ ιε ηζξ αββεθζηέξ ςναζυηδηεξ, εκςιέκμξ ιε ημ Θευ, δδθαδή εεμπμζδιέκμξ ηαζ ηαθθςπζζιέκμξ, υεεκ ηαζ ημκ μκμιάγεζ ζηαεενά ν ζείνο Γηνλχζηνο. Μέζς θμζπυκ ημο αβίμο Μαλίιμο ημ CD ηαζ μ ζοββναθέαξ ημο δζείζδοζακ ζηδ ζοκείδδζδ ηδξ Δηηθδζίαξ ςξ δμβιαηζηή ηαζ θεζημονβζηή αοεεκηία. Ζ πθεζμκυηδηα ηςκ αβίςκ Παηένςκ ηαζ εηηθδζζαζηζηχκ ζοββναθέςκ, απυ ημ Σ αζχκα έςξ ηδ ζφβπνμκδ επμπή, εηηζιμφκ ημ CD ηαζ ημ ζοββναθέα ημο ζηδκ ίδζα ιε ημκ άβζμ Μάλζιμ πνμμπηζηή. Ακάιεζα ζηζξ πμθθέξ ιανηονίεξ, υπςξ ηαηαβνάθμκηαζ ζηδκ πανάδμζδ ηδξ Δηηθδζίαξ, εα παναεέζμοιε ιυκμ εηείκεξ ηζξ μπμίεξ εεςνμφιε ςξ ζδζαίηενα ακηζπνμζςπεοηζηέξ 59. Ο άβζμξ Ακαζηάζζμξ μ ζκαΐηδξ εεςνεί ημκ άβζμ Γζμκφζζμ ςξ ηδ ιεβαθφηενδ αοεεκηία ηδξ Δηηθδζίαξ ζηδ ιεηά ηςκ αβίςκ Απμζηυθςκ επμπή 60. Ο άβζμξ Ηςάκκδξ μ Γαιαζηδκυξ πθμοζζμπάνμπα πνδζζιμπμζεί υθα ηα ένβα ημο CD ηαζ ζδζαίηενα ηδκ ανεμπαβζηζηή δζδαζηαθία ζπεηζηά ιε ημ Θευ. Ο άβζμξ Θευδςνμξ μ ημφδίηδξ απμηαθεί ημκ άβζμ Παηένα μ ζμθυηαημξ Γζμκφζζμξ ηαζ ημο αθζενχκεζ δφμ ίαιαμοξ 61. O άβζμξ οιεχκ μ Νέμξ Θεμθυβμξ, ηαίημζ δεκ ακαθένεζ ημκ άβζμ Γζμκφζζμ, επδνεάζηδηε απυ ηδκ εεμθμβία ημο ηυζμ ζηδ θεζημονβζηή υζμ ηαζ ζηδ ιοζηζηή ηαζ εηηθδζζαζηζηή εεμθμβία ημο 62. Ο άβζμξ Γνδβυνζμξ μ Παθαιάξ πνμζαβμνεφεζ, ιε ηδ ζεζνά ημο, ζείν Γηνλχζην ημκ Ανεμπαβίηδ ηαζ ημκ ακορχκεζ ζημ επίπεδμ ηδξ αδζαιθζζαήηδηδξ πδβήξ ηδξ ιζαξ αθδεείαξ 63. Ο εεμθυβμξ ημο αηηίζημο θςηυξ ακαθένεηαζ επαζκεηζηά βζα ημ CD ιε θεηηζημφξ υνμοξ πανυιμζμοξ ιε ημο Ανεμπαβίηδ ζε εέιαηα πμο ζπεηίγμκηαζ ιε ηδκ οπενμοζζυηδηα, ηδ εεία μοζία ηαζ ηζξ εείεξ εκένβζεξ 64. Απμγδηά ηαζ ανίζηεζ ζηα ανεμπαβζηζηά ηείιεκα ηα ααζζηά ζημζπεία ηδξ δζηήξ ημο εεμθμβίαξ ζπεηζηά ηδ δζάηνζζδ ιεηαλφ μοζίαξ ηαζ εκενβεζχκ ζημ Θευ. Δπαζκεηζηέξ ακαθμνέξ ζημ CD ηαζ ημ πνυζςπμ ημο αβίμο Γζμκοζίμο ηάκμοκ ηαζ Παηένεξ- ζοββναθείξ πναβιαηεζχκ θεζημονβζηήξ εεμθμβίαξ υπςξ μ άβζμξ Νζηυθαμξ Κααάζζθαξ ηαζ οιεχκ Θεζζαθμκίηδξ ηαζ μζ δφμ ακαθένμκηαζ εηηεκχξ ζημκ Ανεμπαβίηδ ιε ζδζαίηενεξ υιςξ παναπμιπέξ ζημ ένβμ ημο Πεξί Δθθιεζηαζηηθήο Ιεξαξρίαο. Πανάθθδθα μ άβζμξ Παηήν ακαθένεηαζ ζοκεπχξ απυ ημοξ θζθμηαθζημφξ ζοββναθείξ. Λυβμο 57 Βθ. υ.π., 21A 58 Βθ. υ.π., 21C 59 Βθ. André Royez, Utilisation du Corpus Dionysien en Orient, Dictionaire de Spiritualité, ζ. 300-318. 60 Βθ. Αγ. Αλαζηάζηνο ν ηλαΐηεο, PG 89, 308D 61 Βθ. Αγ. Θεόδωξνο ν ηνπδίηεο, Ίακβνο 65, PG 99, 1797 BC. 62 Βθ. Αγ. πκεώλ ν Νένο Θενιόγνο, Κεθάιαηα εζηθήο, Λφγνο ΙΓ. Πναθ. Ieromonah Golitzin, Alexander, Mistagogia-Experienţa lui Dumnezeu în Ortodoxie, Sibiu 1998, ζζ. 145-146. 63 Βθ. Λάκπξνπ ηάζνπ υ.π., ζ. 3. 64 Βθ. Αγ. Γξεγόξηνο ν Παιακάο, PG 150, 1181A-1184B. 15

πάνδ, μζ άβζμζ Κάθθζζημξ ηαζ Ηβκάηζμξ Ξακευπμοθμξ, μζ μπμίμζ εεςνμφκηαζ απυ ημοξ πζμ ακηζπνμζςπεοηζημφξ ζοββναθείξ ηδξ ιοζηζηήξ εεμθμβίαξ ηδξ Δηηθδζίαξ, παναπέιπμοκ ζημκ Ανεμπαβίηδ βζα εέιαηα ζπεηζηά ιε ηδκ ηοηθμεζδή ηίκδζδ ηδξ ροπήξ ηαηά ηδκ πνμζεοπή 65 ή ηδ βκχζδ ημο Θεμφ πένα απυ ημ εείμ βκυθμ 66. Οζ άβζμζ Παηένεξ ηνίκμοκ ηδ δζδαζηαθία ημο άβζμο Γζμκοζίμο ημο Ανεμπαβίηδ ςξ εειεθζχδδ βζα ηδ ιοζηζηή εεμθμβία ηδξ Δηηθδζίαξ, ηδ εεμθμβία ηδξ εκχζεςξ ιε ημ Θευ, εεςνχκηαξ ημκ ςξ ημ Παηένα ημο πνζζηζακζημφ ιοζηζηζζιμφ. Μεηά ηδκ αηιή ημο δζοπαζιμφ ζημκ Άεςκα υθμζ μζ εεςνδηζημί Παηένεξ δζαπναβιαηεφηδηακ ηα ηνία είδδ ηδξ πνμζεοπήξ υπςξ ανπζηά πενζβνάθδηακ απυ ημκ άβζμ Γζμκφζζμ 67. Ο ίδζμξ μ εηδυηδξ ηδξ ζοθθμβήξ ηςκ θζθμηαθζηχκ ηεζιέκςκ, μ άβζμξ Νζηυδδιμξ μ Αβζμνείηδξ, παν υθμ πμο δεκ πενζθαιαάκεζ ημ CD ζηδ Φζθμηαθία ημο, ημκ ακαθένεζ ζημ δζηυ ημο Δγρεηξίδηνλ βζα κα πενζβνάρεζ ηδκ ηίκδζδ ηδξ ροπήξ απμηαθχκηαξ ημκ Ανεμπαβίηδ ςξ ημκ ηεθεζυηαημ ηςκ εεμθυβςκ 68. Καηά αάεμξ μζ ιανηονίεξ αοηέξ εηθνάγμοκ ηδ θςκή ηδξ Δηηθδζζαζηζηήξ ζοκείδδζδξ. Απμηεθμφκ εηθνάζεζξ ημνοθαίαξ θαιπνυηδηαξ ηαζ δμβιαηζηήξ αηνίαεζαξ ιζαξ επαζκεηζηήξ ιανηονίαξ, ηδκ μπμία δ Δηηθδζία αθζενχκεζ ζημκ άβζμ Γζμκφζζμ ημκ Ανεμπαβίηδ ηαζ ηα ζοββνάιιαηά ημο. Πνάβιαηζ ηα ηείιεκα, ηα μπμία απμηεθμφκ ηδκ εβηςιζαζηζηή αημθμοεία ημο, ζοκζζημφκ εφβθςηηεξ ιανηονίεξ πενί ηδξ αδζαιθζζαήηδηδξ εηηίιδζδξ, ηδκ μπμία δ Δηηθδζία απμδίδεζ ζημκ άβζμ Γζμκφζζμ ηαζ ηδ δζδαζηαθία ημο. Θα ακαθενεμφιε ιυκμ ζε ιενζηά απμζπάζιαηα απυ ημκ ηακυκα ημο αβίμο Παηνυξ, πμίδια ημο ιμκαπμφ Θεμθακμφξ, υπςξ ημκ ζοκακημφιαζ ζημ ιδκαίμ ημο Οηηςανίμο. Ο άβζμξ Γζμκφζζμξ εεςνείηαζ πςξ είκαζ πθήνδξ εείαξ πάνδξ ιε ηδκ μπμία ιπμνεί κα εεμθμβεί πενί ηδξ αβίαξ Σνζάδαξ ηαζ ηςκ εείςκ Αοηήξ μκμιάηςκ 69. Ο άβζμξ αλζχεδηε ηςκ δςνεχκ ηδξ εείαξ ζμθίαξ, ιέζς ηςκ μπμίςκ εκεέςξ εεμθυβδζε ηα μνευδμλα δυβιαηα, ηα μπμία πανμπμζμφκ υθμοξ ημοξ πζζημφξ 70. Ο Παηήν ηαθθςπίζηδηε ιε ηδκ πενί Θεμφ θνυκδζδ απυ ημ εείμ Μοζηαβςβυ, μ Οπμίμξ ημκ ιφδζε ζηδκ οπενηυζιζα ζμθία 71. ίδζμξ μ άβζμξ είκαζ ιε ηδ ζεζνά ημο ιοζηαβςβυξ ζηδκ Δηηθδζία ημο Υνζζημφ ηαζ ιοεί ημοξ άλζμοξ ζηζξ άννδηεξ εεςνίεξ ηαζ εηθαίκεζ ζενχξ ηδκ ηνοθζυιοζηδ αβαευηδηα ηδξ Θεανπίαξ 72. Άθεμκα λεπείθζζε δ πάνδ ζηα πείθδ ημο, υεεκ ηα έκεεα δζδάβιαηα ελαπθχεδηακ ζηζξ δζάκμζεξ ηςκ πζζηχκ 73, ζακ μονάκζμξ δζαπνμκζηυξ υιανμξ 65 Βθ. Αγ. Κάιιηζηνο θαη Ιγλάηηνο Ξαλζόπνπινο, Κεθάιαηα πεξί Πξνζεπρήο, PG 147, 760AB. 66 Βθ. υ.π., 769BC. 67 Βθ. Teoclit Dionisiatul, Dialoguri la Athos, ηυι. I, Alba Iulia 1994, ζ. 145. 68 Βθ. Αγ. Νηθόδεκνο ν Αγηνξείηεο, Δγρεηξίδηνλ, θεθ. Ι, πςνίξ ηυπμ έηδμζδξ 1801, ζ. 157. 69 Βθ. Θενθάλνπο Μνλαρνύ, Καλφλαο αγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ Αξενπαγίηνπ, Ψδή γ, Μδκαίμ Οηηςανίμο. 70 Βθ. υ.π., Χδή ζη. 71 Βθ. υ.π. 72 Βθ. υ.π., Χδή ε. 73 Βθ. υ.π., Χδή δ. 16

πμηίγμκηαξ ηζξ άβμκεξ ηανδζέξ ημοξ 74. Ο άβζμξ νφειζζε ηδκ εοημζιία ηδξ Δηηθδζίαξ υθα ηα ζενά ηδξ ηα ακαπανάζηδζε ςξ ιμνθςηζημφξ ηφπμοξ, ζενμπθαζηίαζξ ηςκ αιυνθςηςκ δοκάιεςκ, μζ μπμίεξ θςηίγμοκ ηαζ ιοζηαβςβμφκ υθδ ηδκ ζφκαλδ ηςκ εεμθζθχκ πζζηχκ 75. Βεααίςξ, μ Οίημξ ακαηεθαθαζχκεζ ηζξ ανεηέξ ημο αβίμο Γζμκοζίμο, αοημφ ημο ζενμδζδαζηάθμο ηδξ ημο Υνζζημφ Δηηθδζίαξ: «Φαίξε, βίβινο ζενράξαθηνο, κπζηεξίσv ζεζαπξέ, Φαίξε πίλαμ ζενκφξθσηε, θαί δηφπηξα νπξαλνχ (...) Φαίξε, νδφο απιαλήο ζσηεξίαο, ( ) Φαίξνηο, Πάηεξ παγθφζκηε» 76. Ζ Δηηθδζία, ζημ ζφκμθυ ηδξ, ηαηακυδζε ηδ δζδαζηαθία ημο άβζμο Γζμκοζίμο ςξ μδυ πνμξ ηδ ζςηδνία, ηδ εέςζδ. Γζα ημ θυβμ αοηυ ηδκ αθμιμίςζε ηυζμ ααεζά χζηε κα ζημπάγεηαζ ηα πενί Θεμφ ηαζ κα Σμκ θαηνεφεζ πνδζζιμπμζχκηαξ θέλεζξ, εηθνάζεζξ ηαζ δμβιαηζηέξ δζαηοπχζεζξ πνμενπυιεκεξ απυ ημ CD 77.. Ζ εεμθμβία ημο εείμο Γζμκοζίμο δζαιυνθςζε ηαζ ηδκ οικμβναθία ηδξ Δηηθδζίαξ, δ μπμία εκηοπχεδηε ιμνθςηζηά ηυζμ ζηδ ημζκή θαηνεία ηδξ υζμ ηαζ ζηδ ζοκμιζθία εηάζηδξ ροπήξ ιε ηδκ Πδβή ημο είκαζ ηδξ ηαζ ημο εο-είκαζ ηδξ. θα αοηά εηθνάγμοκ ηδ εέζδ ηδξ Δηηθδζίαξ έκακηζ ημο CD ηαζ ημο ζοββναθέα ημο ηαζ αοηή δ εηηίιδζδ είκαζ μνζζηζηή, ιδ ακαηθδηή. Μεηαλφ υιςξ ηςκ εηενμδυλςκ εεμθυβςκ οπήνλακ θςκέξ, αηυια ηαζ ζημ Μεζαίςκα, πμο έεεηακ ζε αιθζαμθία ηδκ απμζημθζηή αοεεκηία ημο ζοββναθέα ηςκ ανεμπαβζηζηχκ ηεζιέκςκ 78, πςνίξ κα οπάνπεζ μιμθςκία ζπεηζηά ιε ηδκ ηαφηζζδ ημο ζοββναθέα ηςκ Ανεμπαβζηζηχκ ηεζιέκςκ ιε ημκ έκα ή ημκ άθθμκ απυ 74 Βθ. υ.π., Χδή γ. 75 Βθ. υ.π., Χδή δ. 76.π., Οίημξ. 77 Ο αηαδδιασηυξ Virgil Cândea ζημ ένβμ ημο Cele mai frumoase rugăciuni ale Ortodoxiei, Bucureşti, 1998, ακαθένεζ πμθφ ζοπκά εηθνάζεζξ απυ ημ Πεξί Θείσλ Ολνκάησλ ημο Αβίμο Γζμκοζίμο ημο Ανεμπαβίημο, μζ μπμίεξ εζζπχνδζακ ζηζξ πνμζεοπέξ ηςκ αβίςκ Παηένςκ.( Βθ., θυβμο πάνδ, ηζξ οπμζδιεζχζεζξ 198, 217, ζζ. 300-302.) 78 Ο Laurent Valla ( 1457) ήηακ μ πνχημξ πμο ελέθναζε αιθζαμθίεξ ζπεηζηά ιε ηδκ ηαφηζζδ ημο ζοββναθέα ημο CD ιε ημκ άβζμ Γζμκφζζμ ημκ Ανεμπαβίηδ (Βθ. René Roques, La hiérarchie céleste, Sources chrétiennes 58bis, Paris 1970, ζ. VIII-IX). ημ ηέθμξ ημο ΗΘ αζχκα μζ βενιακμί ενεοκδηέξ H. Koch ( πναθ. Proklus als Quelle des Pseudo-Dionysios Areopagita in der Lehre vom Bösen, Philog 54 (1985), ζζ. 438-454) ηαζ Stiglmayr ( πναθ. Der Neuplatoniker Proklos als Vorlage des sog. Dionysius Areopagita in der Lehre vom Übel, HistJ 16 (1985), ζζ. 253-273 ηαζ 721-748), μ ηαεέκαξ ακελάνηδηα απυ ημκ άθθμ, επζαεααζχκμοκ πςξ οπάνπεζ ιζα πνμθακήξ ελάνηδζδ ιεηαλφ ημο ηεηάνημο ηεθαθαίμο ηδξ πναβιαηείαξ Πεξί Θείσλ Ολνκάησλ ημο Αβίμο Γζμκοζίμο ηαζ ημο ένβμο ημο Πνυηθμο, De malorum subsistentia, πμο δζαζχγεηαζ ζηδ θαηζκζηή. Καζ μζ δφμ ενεοκδηέξ ημπμεεημφκ ηδκ ειθάκζζδ ημο CD ιεηαλφ ηςκ εηχκ 482-533 ι. Υ. Σμ 533 πναβιαημπμζήεδηε ζηδκ Κςκζηακηζκμφπμθδ δ ζοκάκηδζδ μνεμδυλςκ ηαζ ιμκμθοζζηχκ. Ο Stiglmayr ζημ πυκδιά ημο Das Aufkommen der Dionisischer Schriften, ihr Eindringen in die Christlichen Literatur, Jarsbericht des öffentlichen Privatgymnasims an der Stelle matutina zu Feldkirch, Feldkirch, 1985, μνζμεέηδζε αηυιδ ηαζ ημκ ηυπμ υπμο ζοββνάθηδηε ημ CD: είκαζ δ πενζμπή ηδξ ονίαξ Παθαζζηίκδξ. Μεηά ηδ δδιμζίεοζδ αοηχκ ηςκ ιεθεηχκ ηυζμ δ ακαγήηδζδ ημο ζοββναθέα υζμ ηαζ δ πςνμπνμκζηή πνμζέββζζδ ημο CD πανέιεζκακ αιθζζαδημφιεκα αλζχιαηα ακάιεζα ζημοξ εηενυδμλμοξ ενεοκδηέξ. 17

ημοξ εεμθυβμοξ ή θζθμζυθμοξ ηςκ πνχηςκ αζχκςκ 79. Αθεηένμο αιθζζαδηήεδηε μ ίδζμξ μ πνζζηζακζηυξ παναηηήναξ ηδξ δζδαζηαθίαξ πμο πενζθαιαάκεηαζ ζημ CD. Μπμνεί ηακείξ κα πεζ υηζ ζημ πεδίμ ηδξ αηαδδιασηήξ ένεοκαξ οπάνπμοκ δφμ βεκζηέξ ηάζεζξ, ηεηιδνζςιέκεξ επζζηδιμκζηχξ, μζ μπμίεξ ηεθζηά απμηθείμκηαζ αιμζααία 80. Ζ ιία εεςνεί ημκ ζοββναθέα ςξ έκακ εζδςθμθάηνδ κηοιέκμ ιε πνζζηζακζηυ πενίαθδια ιε ζημπυ κα πνμηαθέζεζ ακηζπενζζπαζιυ ζηδκ Δηηθδζία 81, εκχ δ άθθδ ημκ εεςνεί ςξ έκα πνζζηζακυ απμθμβδηή εκδεδοιέκμ εζδςθμθαηνζηά εκδφιαηα, δδθαδή κα πνδζζιμπμζεί έκα θελζθυβζμ δακεζζιέκμ απυ ηδκ πθαηςκζηή ηαζ κεμπθαηςκζηή θζθμζμθία 82. Μεηά ηζξ ιεθέηεξ ημο Koch ηαζ Stiglmayr μζ 79 θμζ αοημί μζ ιεθεηδηέξ ζοιθςκμφκ ιυκμκ ιε ημ βεβμκυξ υηζ μ ζοββναθέαξ ημο CD δεκ είκαζ μ πνμζήθοημξ ανεμπαβίηδξ ημο απμζηυθμο Παφθμο (Πναλ. Απ. 17, 34). Δλ άθθμο μ ηαεέκαξ πνμηείκεζ, ιε αάζδ ηα ζοιπενάζιαηα ηδξ δζηήξ ημο ιεθέηδξ, πυηε υηζ πνυηεζηαζ πενί εκυξ πνζζηζακζημφ ζοββναθέα, πυηε ηάπμζμο πμθοεεσζηή θζθμζυθμο. Με ημκ ηνυπμ αοηυ μ άβζμξ Γζμκφζζμξ ηαοηίγεηαζ άθθμηε ιε ημκ Αιιχκζμ αηηά (πναθ. E. Elourduy, Es Ammonius Sakkas el Pseudo-Areopagita?, Estudios Ecclesiasticas 18 (1994), ζζ. 501-557), άθθμηε ιε ημκ Γζμκφζζμ ημ Μέβα, παηνζάνπδ Αθελακδνείαξ (πναθ. Μδην. Αεδκαβυναξ, Ο γλήζηνο ζπγγξαθεχο ησλ εηο Γηνλχζηνλ Αξενπαγίηελ απνδηδνκέλσλ ζπγγξακκάησλ, Αεήκα, 1932), άθθμηε ιε ηάπμζμκ ιαεδηή ημο αβίμο Βαζζθείμο (πναθ. Celsas Pera, Denys lε Mystique et la εεμιαπία, RSPT 25 (1936), ζ. 37). Άθθμζ πάθζ ημκ ηαοηίγμοκ ιε ημ εαήνμ Ακηζμπείαξ ( πναθ. J. Stiglmayr, Der sog. Dionysius Areopagita und Severus Antiochien, Schol 3 (1928), ζζ. 52-67), ημκ Πέηνμ Ίαδνα, (αθ. E.Honigman, Pierre l Ibérien et les écrits du Ps.-Denys l Areopagite, Mémoires de l Academie Royale de Belgique, Class des Lettres et des Sciénces Morales et Politiques, t. 47, 1952, ημκ Γαιάζηζμ (πναθ. R. Hathaway, Hierarchy and the Definition of Order in the Letters of Pseudo-Dionysius, Hague 1989, ζ. 30). Ακάιεζα ζηζξ ηεθεοηαίεξ απυπεζνεξ πνέπεζ κα ηαηαπςνδεεί ηαζ δ ιεθέηδ ημο π. Gheorghe Drăgulin, μ μπμίμξ πνμζπαεεί κα ηεηιδνζχζεζ, ιε ηδκ εονοιάεεζά ημο, πςξ μ ζοββναθέαξ ηςκ ανεμπαβζηζηχκ ηεζιέκςκ είκαζ μ άβζμξ Γζμκφζζμξ μ Δλίβημομξ, παθαζυ-νμοιάκμξ ιμκαπυξ ημο Σ αζχκα (πναθ. Pr. Dr. Gheorghe Drăgulin, Identitatea lui Dionisie Pseudo-Areopagitul cu ieromonahul Dionisie Smeritul (Exiguul), Craiova, 1991. (αθ. εκδεζηηζηά ζ.263-290) 80 Βθ. Hieromonk Alexander Golitzin, υ.π., ζ. 25. 81 ζμζ εεςνμφκ ημ ζοββναθέα ημο CD πενζζζυηενμ πθαηςκζζηή πανά πνζζηζακυ ζηδκ πθεζμκυηδηά ημοξ είκαζ πνμηεζηάκηεξ, μπαδμί ημο Λμφεδνμο, μ μπμίμξ είκαζ μ πνχημξ πμο έηακε αοηή ηδκ παναηήνδζδ ( πναθ. Hieromonk Alexander Golitzin, ζ. 32). Ακάιεζα ζε αοημφξ μ Koch απμδέπεηαζ ηδκ πθέμκ ιεηαννοειζζηζηή ηαζ απμιοεμπμζδιέκδ εέζδ δζαηδνφζζεζ υηζ μ ζοββναθέαξ ημο CD βαθμοπήεδηε απυ ημ κεμπθαηςκζζιυ, ζδζαίηενα απυ ημκ Πνυηθμ, πενζζζυηενμ απυ ηάεε άθθμ πνζζηζακζηυ ζοββναθέα πνζκ ή ιεηά απ αοηυκ. Ο Koch είκαζ ηαζ μ πνχημξ πμο πνμζέεεζε ζημ υκμια ημο ζοββναθέα ημο CD ημ Φεοδυ- απανάδεηημ ηαηά ηδκ άπμρή ιαξ (πναθ. Pseodo-Dionysios Areopagita in seinen Beziehungen zum Neu-Platonismus und Mysterien wesen, Coll.Forshung zur Christlichen Literatur und Dogmengeshichte 1, Fasc. 2-3, Maynce 1900, ζζ. 255-259). Πνυηεζηαζ βζα αζεαή εηζηέηα εκυξ ζηυπζιμο ηζαδδθμπμζμφ, ηδκ μπμία μζ ιεηαβεκέζηενμζ ενεοκδηέξ ηδκ επακαθαιαάκμοκ πακηεθχξ άηνζηα. Αοηή ηαε εαοηή δ πνάλδ δεκ απμηεθεί ιυκμ αζέαεζα αθθά ηαζ ηαηάπνδζδ, δζυηζ ηακείξ δεκ έπεζ ηδκ ανιμδζυηδηα κα αθθάλεζ ημ υκμια εκυξ ζοββναθέα (πναθ. Νίημο Μαηζμφηα, Μπζηήξηνλ επί ησλ ηεξψο θεθνηκεκέλσλ, Θεζζαθμκίηδ 1992, ζ. 11, οπμζ. 1). ε πανυιμζα πνμμπηζηή ημπμεεηείηαζ ηαζ μ Hornus, μ μπμίμξ δζααθέπεζ ζημκ Πθςηίκμ ηδ αάζδ ημο ανεμπαβζηζημφ ζημπαζιμφ ηαζ δδθχκεζ υηζ μ ιοζηζηζζιυξ ημο Γζμκοζίμο απμηεθεί πνμδμζία ηδξ πνζζηζακζηήξ πίζηεςξ πνμενπυιεκδ απυ ηδκ Καζκή Γζαεήηδ, (πναθ. Quelques réflexions a propos du Ps. Denys l Areopagite et le mystique chretienne en genéral, RHPR 27 (1947), ζζ. 60-63). Πανυιμζεξ ηαηδβμνίεξ εκακηίμκ ημο αβίμο Γζμκοζίμο εηημλεφεζ ηαζ μ Bernhard Brons εεςνχκηαξ υηζ πνυηεζηαζ βζα ιία πνμζπάεεζα κα ηαθφρεζ ιε πνζζηζακζηή εκδοιαζία έκακ ιμκζζιυ, πμο είκαζ αθθυηνζμξ πνμξ ηδκ αζαθζηή απμηάθορδ, (πναθ. Gott und die Seiden: Untersuchungen zum Verhältnis von Neuplatonischer Metaphisik und christicher Tradition bei Dionysius Areopagita, Göttingen 1976, ζ. 236). 82 Οζ πζμ ακηζπνμζςπεοηζημί εηπνυζςπμζ αοηήξ ηδξ μιάδαξ είκαζ: μ René Roques, μ μπμίμξ ακαβκςνίγεζ ημ βεκζηυ πνζζηζακζηυ παναηηήνα ημο CD αθθά ηαζ μνζζιέκεξ ελανηήζεζξ ηδξ ανεμπαβζηζηήξ εεμθμβίαξ απυ ηδ κεμπθαηςκζηή θζθμζμθία. Ο βάθθμξ ενεοκδηήξ ζοκέβναρε πμθοάνζειεξ ιεθέηεξ πενί ημο αβίμο Γζμκοζίμο ηαζ ημο CD. Ηδζαίηενα υιςξ δ ιεθέηδ ημο πενί ηδξ ζενανπζηήξ δμιήξ ημο ηυζιμο ζηδκ ακηίθδρδ ημο αβίμο Παηνυξ είκαζ αλζμζδιείςηδ ηαζ απμηεθεί ζδιείμ ακαθμνάξ βζα ηάεε ενεοκδηή ημο CD. Ο Roqques επζαεααζχκεζ υηζ οπάνπεζ δζάηνζζδ ζηδ ζηέρδ ημο αβίμο Γζμκοζίμο ακάιεζα ζηδ εεμθμβία (υπςξ πανμοζζάγεηαζ ζηζξ πναβιαηείεξ Πεξί Θείσλ Ολνκάησλ ηαζ Πεξί Μπζηηθήο Θενινγίαο) ηαζ ηδκ μζημκμιία ημο Θεμφ ζημκ ηυζιμ (υπςξ ηαηακμείηαζ ζηα ένβα Πεξί Οπξάληαο Ιεξαξρίαο ηαζ Πεξί Δθθιεζηαζηηθήο Ιεξαξρίαο). (Πναθ. L Univers 18

ενεοκδηέξ ημο αηαδδιασημφ πεδίμο - υθμζ μζ εηενυδμλμζ ηαζ δ πθεζμκυηδηα ηςκ μνεμδυλςκ - παναδέπμκηαζ υηζ μ ζοββναθέαξ ηςκ ανεμπαβζηζηχκ ηεζιέκςκ οπήνλε έκα πνυζςπμ ιεηαβεκέζηενμ ημο πνχημο αζχκα. Παν υθα αοηά οπάνπμοκ ανηεημί ενεοκδηέξ, μζ μπμίμζ ακηζθαιαάκμκηαζ ημκ ζοββναθέα ςξ πνζζηζακυ ηαζ ημ CD ςξ ιένμξ πμο ακήηεζ απμηθεζζηζηά ζηδκ πανάδμζδ ηδξ Δηηθδζίαξ. ηδκ ίδζα πνμμπηζηή δ δζδαζηαθία ημο εεςνείηαζ ςξ ηαηέπμκηα νυθμ νοειζζηή βζα ηδ ιοζηζηή ηαζ θεζημονβζηή εεμθμβία ηδξ Δηηθδζίαξ 83. Βεααίςξ δ πθεζμκυηδηα ηςκ εηενυδμλςκ ενεοκδηχκ δεκ ηαημνεχκμοκ κα δζαηνίκμοκ ζημ CD εηείκα ηα ζημζπεία απυ ηα μπμία δζαηνίκεηαζ δ μθμθάκενδ μνεμδμλία ηδξ δζδαζηαθίαξ ημο αβίμο Γζμκοζίμο ημο Ανεμπαβίημο, υπςξ, θυβμο πάνδ, δ δζάηνζζδ πμο ηάκεζ ιεηαλφ μοζίαξ ηαζ δοκάιεςκ ή εκενβεζχκ ζημ Θευ 84. Μία ηέημζα δζάηνζζδ βίκεηαζ υιςξ άιεζα ακηζθδπηή απυ ημκ μνευδμλμ εεμθυβμ 85 βκχζηδ ηδξ παθαιζηήξ εεμθμβίαξ ηαζ ηδξ δδθςιέκδξ ελάνηδζδξ ημο αβίμο Γνδβμνίμο ημο Παθαιά απυ ηδκ ανεμπαβζηζηή εεμθμβία ακαθμνζηά ιε αοηυ ημ εέια. Αοηή δ πενίπηςζδ απμδεζηκφεηαζ πενζθακχξ απυ ημκ V. Losky, ημο πνχημο εεμθυβμο ηαηά ηδ δζάνηεζα ημο εζημζημφ αζχκα, πμο ακαδεζηκφεζ ημ ιείγμκ αοηυ Dionysien-Structure hierarchique du monde selon le Pseudo-Denys, Paris 1954, ζζ. 29-30). Δηείκμξ υιςξ πμο εκημκυηαηα οπμζηήνζλε ηδ εέζδ υηζ μ ζοββναθέαξ ημο CD είκαζ έκαξ πνζζηζακζηυξ απμθμβδηήξ ήηακ μ Endre von Ivanka. Ηζπονίγεηαζ πςξ μ Ανεμπαβίηδξ ζαιπμηάνεζ ζημπίιςξ ηδκ ακηίθδρδ πενί ηδξ ζενάνπδζδξ ημο ηυζιμο ηδξ κεμπθαηςκζηήξ θζθμζμθίαξ, ηνμπμπμζχκηαξ ημ ίδζμ ημ πενζεπυιεκμ ηδξ κεμπθαηςκζηήξ ηνζάδαξ: ιμκή, πνυμδμξ, επζζηνμθή. οκεπχξ ζηδ δζδαζηαθία ημο Γζμκοζίμο ημο Ανεμπαβίημο δεκ έπμοιε ηάπμζα ιεηάδμζδξ μοζίαξ αθθά θςημδμζίαξ, έθθαιρδξ (Plato Christianus. Übernahme und Umgestaltune des Platonismus durch die Väter, Einsiedeln 1964, ζζ. 258-260, 272-278). ηδκ ίδζα βναιιή ηδξ ζφκεεζδξ ημο CD απυ ελανηήζεζξ θζθμζμθζημφ ηφπμο, πθαηςκζζιμφ ηαζ κεμπθαηςκζζιμφ, ηαζ ηαοηυπνμκα απυ Παηένεξ ηδξ Δηηθδζίαξ πνμβεκεζηένμοξ ημο πέιπημο αζχκα, ημπμεεηείηαζ ηαζ δ Isabel de Andia. Ζ ιμκμβναθία πμο ζοκέβναρε απμδεζηκφεζ εονοιάεεζα, πενζέπεζ θεπημιενείξ ακαθφζεζξ, δδιζμονβζηέξ ζδέεξ βζα ημοξ ιεηαβεκέζηενμοξ ενεοκδηέξ, πμο ημπμεεημφκηαζ ζηδκ ίδζα ηαηεφεοκζδ. Γεκ θείπμοκ υιςξ ηαζ μζ ακαηνίαεζεξ, αηυιδ ηαζ ζοβπφζεζξ, θυβς ιζαξ άηνζηδξ ημπμεέηδζδξ ηςκ κεμπθαηςκζηχκ εκκμζχκ ζηδ εεμθμβία ημο αβίμο Γζμκοζίμο. Σμζμοημηνυπςξ δ Isabel de Andia εεςνεί υηζ ζημ πνυζςπμ ημο Ανεμπαβίηδ έπμοιε ηδ ζοκέπεζα ηδξ εεμθμβίαξ ημο αβίμο Γνδβμνίμο Νφζζδξ ζπεηζηά ιε ηδ ιοζηζηή έκςζδ δοζηοπχξ απμπείνεζ ημ κα δζαηνίκεζ ηζξ ζαθείξ δζαθμνέξ ιεηαλφ ηςκ δφμ πνζζηζακχκ εεμθυβςκ π.π. δδθχκεζ υηζ μ Γζμκφζζμξ μ Ανεμπαβίηδξ ακηζθαιαάκεηαζ ηδ ζπέζδ ακάιεζα ζημ πνυηοπμ ηαζ ηδκ εζηυκα ζακ ζοβπχκεοζδ, αηυιδ ηαζ ζακ ζφβποζδ (πναθ, Henosis, L Union a Dieu chez Denys l Areopagite, Leiden 1996, ζ. 178) 83 ημκ εζημζηυ αζχκα έκαξ απυ ημοξ πνχημοξ ενεοκδηέξ πμο ακήηεζ ζ αοηήκ ηδκ μιάδα οπήνλε μ Celsas Pera, μ μπμίμξ επζζήιακε υηζ οπάνπεζ ιζα μνζζιέκδ ελάνηδζδ ημο ζοββναθέα ημο CD απυ ημοξ ηαππαδυηεξ Παηένεξ. Πνμζπαεεί κα επζαεααζχζεζ υηζ μ ζοββναθέαξ ήηακ ηάπμζμξ ιαεδηήξ ημο Μεβάθμο Βαζζθείμο (πναθ. Denys le mystique et le εεμιαπία, RSPT 25 (1936), ζζ. 5-75). Ο Pera πνμαάθθεζ ηδκ πενί Δκακενςπήζεςξ εεμθμβία ημο αβίμο Γζμκοζίμο, παναηδνχκηαξ υηζ μ Ανεμπαβίηδξ ηδκ ακηζθαιαάκεηαζ ςξ ηδκ εηπθήνςζδ υθςκ ηςκ πνμζδμηζχκ ηδξ ακενςπυηδηαξ (υ.π., ζζ. 67-69). ηδ ίδζα ενιδκεοηζηή βναιιή ημπμεεηείηαζ ηαζ μ Walter Völker. Απμδέπεηαζ ηδκ ελάνηδζδ ημο CD απυ ένβα άθθςκ εηηθδζζαζηζηχκ ζοββναθέςκ, υπζ ιυκμκ απυ ημοξ Καππαδυηεξ αθθά ηαζ ημοξ Αθελακδνζκμφξ Παηένεξ. Ο Völker επζζδιαίκεζ μνζζιέκεξ μιμζυηδηεξ ακάιεζα ζηδκ πενζβναθή πμο εηηεθεί μ Ανεμπαβίηδξ βζα ημκ ζενάνπδ ηαζ ηδκ πενζβναθή πμο εηηεθεί μ Χνζβέκδξ βζα ημκ δζδάζηαθμ (πξβι. Kontemplation und Extase bei Ps. Dionysius Areopagita, Wiesbaden 1958, ζζ. 79-81). ε ιία δζμναηζηή πνμζέββζζδ ημο CD πνμααίκεζ μ ηαεμθζηυξ εεμθυβμξ Hans Urs von Balthasar, μ μπμίμξ είκαζ απυ ημοξ θίβμοξ πμο πνμααίκεζ ζε ιία αλζέπαζκδ πνμζπάεεζα κα άνεζ ηδκ δζααθδηή πνμζεήηδ ςεπδν- απυ ημ υκμια ημο ζοββναθέα (πναθ. Herrlichkeit-eine teologische Aesthetik, η. II, Einsiedeln 1962, ζ.144 ). 84 Βθ. π. π. W. Völker, υ.π., ζ. 267. 85 Μάθζζηα, ιε ηδ θέλδ μνευδμλμξ εκκμμφιε εδχ υπζ ιυκμ αοηυκ πμο είκαζ ααπηζζιέκμξ εκηυξ ηδξ Ακαημθζηήξ Δηηθδζίαξ αθθά πνμπακηυξ εηείκμκ ημκ εεμθυβμ, μ μπμίμξ εεμθμβεί ιε αάζδ ηα δυβιαηα ηδξ Ονευδμλδξ Δηηθδζίαξ. 19