Σ.ΓΕΩΡΓΑΛΛΙ ΗΣ, Κοστολόγος Μηχανικός, ιευθυντής Αυτοχρηµατοδοτούµενων Έργων και Έργων PFI J&P-AΒΑΞ

Ο ρόλος των Μεθόδων P.F.I. (Private Finance Initiative) και P.P.P. (Public Private Partnership) στην ανάπτυξη Νέων Τρόπων Χρηµατοδότησης έργων υποδοµής ή και υπηρεσιών του ηµοσίου και του ευρύτερου ηµόσιου Τοµέα Σ.ΓΕΩΡΓΑΛΛΙ ΗΣ, Κοστολόγος Μηχανικός, ιευθυντής Αυτοχρηµατοδοτούµενων Έργων και Έργων PFI J&P-AΒΑΞ ΙΟΥΛΙΟΣ 2004

Οι κυβερνήσεις και οι ηµόσιοι φορείς έχουν τα τελευταία χρόνια προσπαθήσει να προσελκύσουν τον ιδιωτικό τοµέα να συµµετέχει στην ανάπτυξη, σχεδίαση, χρηµατοδότηση, κατασκευή, λειτουργία και διαχείριση µεγάλων δηµοσίων έργων σε πολλούς τοµείς, όπως τα έργα υποδοµής, τις µεταφορές, την ενέργεια, την καθαριότητα, δηµόσια κτίρια κλπ. Ο ηµόσιος τοµέας µετατρέπεται σε αγοραστή υπηρεσιών π.χ. ο ηµόσιος Τοµέας δεν κτίζει γραφεία αλλά αγοράζει ή µισθώνει από τον ιδιωτικό τοµέα στεγαστικές υπηρεσίες και υπηρεσίες διαχείρισης και συντήρησης. Για το σκοπό αυτό δηµιουργήθηκαν και εφαρµόστηκαν διάφορα µοντέλα παραγωγής έργων που εµπίπτουν κάτω από τον τίτλο PPP που είναι το ακρωνύµιο των αγγλικών λέξεων Public Private Partnership δηλαδή ηµόσιος Ιδιωτικός Συνεταιρισµός. Συναφείς τίτλοι είναι τα Concessions, PFI (Private Finance Initiative), BOT (Built, Operate and Transfer) DBFO (Design, Built, Finance and Operate). Όλα τα παραπάνω µοντέλα αναφέρονται στο παρόν σαν έργα παραχώρησης. Η µέθοδος παραχώρησης τοποθετεί την ευθύνη της χρηµατοδότησης της κατασκευής και λειτουργίας του Έργου στον Ιδιωτικό Τοµέα. Το Κράτος παραχωρεί τα δικαιώµατα εκµετάλλευσης σε µία εταιρεία Ειδικού Σκοπού (Α.Ε.) για να κατασκευάσει και να λειτουργήσει το Έργο για µία ορισµένη χρονική περίοδο. Η Εταιρεία στην περίπτωση αυτή χρησιµοποιεί τα εισοδήµατα από την λειτουργία του Έργου για να συντηρεί το άνειο και να παρέχει στον επενδυτή µέρισµα. Μία εναλλακτική λύση στο πιο πάνω µοντέλο είναι όταν το ηµόσιο αναλαµβάνει να καταβάλλει στην Εταιρεία σε τακτά χρονικά διαστήµατα της περιόδου λειτουργίας του Έργου µισθώµατα (availability payments) που αντιστοιχούν : (α) στη δαπάνη µελέτης κατασκευής, (β) στη δαπάνη συντήρησης και λειτουργίας του Έργου και (γ) στη δαπάνη εξυπηρέτησης της χρηµατοδότησης του Έργου µε ίδια και δανειακά κεφάλαια. Στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια το σύστηµα παραχώρησης έχει ήδη εφαρµοστεί σε έργα που έχουν υλοποιηθεί όπως : - Τον αερολιµένα ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ, - Τον αυτοκινητόδροµο ΑΤΤΙΚΗ Ο ΟΣ, - Την γέφυρα ΡΙΟΥ ΑΝΤΙΡΡΙΟΥ, - Τους χώρους στάθµευσης ΑΘΗΝΑΙΚΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ, και - Τους χώρους στάθµευσης του ΟΛΠ καθώς και σε έργα που βρίσκονται στο στάδιο δηµοπράτησης, όπως : - Την Υποθαλάσσια Σήραγγα Θεσσαλονίκης - Τον Αυτοκινητόδροµο ΜΑΛΙΑΚΟΣ ΚΛΕΙ Ι - Τον Αυτοκινητόδροµο ΑΘΗΝΑ ΠΑΤΡΑ ΠΥΡΓΟΣ - Τον Αυτοκινητόδροµο Ο ΙΚΑ ΕΡΓΑ ΑΤΤΙΚΗΣ - Τον Αυτοκινητόδροµο ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΕΛΛΑ ΟΣ - Τον Αυτοκινητόδροµο ΙΩΝΙΑ Ο ΟΣ Σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες όπως Η. Βασίλειο, Γαλλία, Ιρλανδία, Πορτογαλία, Ιταλία τα έργα παραχώρησης έχουν υποκαταστήσει ένα σηµαντικό ποσοστό του τοµέα κατασκευών/υπηρεσιών του ηµοσίου τοµέα. Πλεονεκτήµατα των Έργων Παραχώρησης : 2

Επιτάχυνση παραγωγικών υποδοµών : Εφ όσον το Κράτος δεν έχει επαρκείς πόρους τότε συνεταιρίζεται µε τον ιδιωτικό τοµέα για εκτέλεση έργων. Η κατανοµή δηµοσίων πόρων είναι σε µακροχρόνια βάση και επιτυγχάνεται η µείωση του δηµοσίου χρέους και η απελευθέρωση σοβαρών πόρων από το πρόγραµµα δηµοσίων επενδύσεων. Σχεδιασµός Έργου : Ο σχεδιασµός του έργου είναι πολύ προσεκτικός, προσαρµοσµένος στο σκοπό χρήσης χωρίς περιττά έξοδα και µε ιδιαίτερη προσοχή στο κόστος κύκλου ζωής του έργου και την οικονοµία στην κατανάλωση ενέργειας, νερού κλπ. Επιπρόσθετα ενσωµατώνονται οι ανάγκες των υπηρεσιών µέσω σχεδιασµού κατασκευής µε αποτέλεσµα την αποδοτικότητα σε χρήση πόρων στη διάρκεια ζωής του Έργου. Χρόνος Κατασκευής : Ο Παραχωρησιούχος έχει το κίνητρο να συµπληρώσει το έργο συντοµότερα επειδή από την ολοκλήρωση του Έργου αρχίζει ο χρόνος εκµετάλλευσης. Οποιαδήποτε καθυστέρηση επιβαρύνει το χρηµατοδοτικό σχέδιο του Έργου. Κόστος : Οι δανειστές το επιβάλλουν και ο Παραχωρησιούχος το αποδέχεται ότι το τελικό κόστος του έργου θα είναι εκείνο του χρηµατοοικονοµικού µοντέλου. Υπερβάσεις κόστους που εµφανίζονται σε δηµόσια έργα δεν µπορούν να ισχύσουν. Ποιότητα Έργου : Έχει αποδειχθεί ότι η ποιότητα του Έργου µε το σύστηµα Παραχώρησης είναι πολύ καλύτερη από τα συνήθη δηµόσια έργα επειδή η ευθύνη συντήρησης είναι του Παραχωρησιούχου ο οποίος έχει κάθε κίνητρο να µειώσει τα έξοδα συντήρησης. Κατανοµή Κινδύνων : Στην περίπτωση των Έργων Παραχώρησης ο Παραχωρησιούχος επωµίζεται τους περισσότερους κινδύνους. Κίνητρα για Απόδοση : Σε ορισµένα µοντέλα Παραχώρησης όπως π.χ. µε µισθώσεις (availability payments) οι πληρωµές προς τον Παραχωρησιούχο είναι συνδεδεµένες µε την απόδοση. Ανταγωνιστικότητα : Ο Παραχωρησιούχος λόγω της διεθνούς εµπειρίας και ενασχόλησης του µε χρηµατοοικονοµικά ιδρύµατα έχει υιοθετήσει σύγχρονα χρηµατοοικονοµικά µοντέλα µε εναλλακτικούς τρόπους χρηµατοδότησης, µακρύτερης διάρκειας και ανταποδοτικότητας. Ανταποδοτικότητα : Εκτεταµένες έρευνες που έχουν γίνει στο Η. Βασίλειο αναφορικά µε έργα που έχουν εκτελεστεί µε τη µέθοδο της παραχώρησης αποδεικνύουν ότι στην πλειοψηφία των έργων προκύπτει για το Κράτος οικονοµία σε σύγκριση µε τα συνήθη δηµόσια έργα. ηµιουργία Νέων Θέσεων Εργασίας : Είναι αποδεδειγµένο ότι τα έργα Παραχώρησης δηµιουργούν νέες επιχειρήσεις και θέσεις εργασίας. Μειονεκτήµατα των Έργων Παραχώρησης : Τα έργα Παραχώρησης είναι περίπλοκα, εµπορικά κατευθυνόµενα, που απαιτούν εκτεταµένη τεκµηρίωση και διαπραγµάτευση. Εµπλέκονται µελετητές, χρηµατοοικονοµικοί σύµβουλοι, δικηγόροι, τεχνικοί σύµβουλοι κλπ. Οι δανειστές αναλαµβάνουν πολυέξοδες τεχνικές, οικονοµικές, νοµικές και φορολογικές µελέτες για να καλύψουν τους κινδύνους και τη βιωσιµότητα του έργου. Η λογική και αποδοτική συµβατική δοµή µε εµπορικά σωστή κατανοµή κινδύνων αποτελούν τον αποφασιστικό παράγοντα για την τραπεζική εµπορευσιµότητα του έργου. 3

Οι παραπάνω διαδικασίες προϋποθέτουν χρόνο και υψηλές δαπάνες τις οποίες καλείται να καλύψει εξ ολοκλήρου ο Προσφοροδότης. Λόγω της πολυπλοκότητας και των δαπανών που απαιτούνται πολύ λίγοι είναι οι Εργολήπτες που µπορούν να ενασχοληθούν µε τον τοµέα των παραχωρήσεων. Είναι δε ένα µειονέκτηµα που θα εµφανιστεί σε έργα µέχρι και 20 εκ. ευρώ που µακροχρόνια δεν θα ενδιαφέρουν τους µεγάλους του κλάδου. Ένα άλλο σοβαρό µειονέκτηµα είναι η έλλειψη υποδοµής από µέρους των κρατικών φορέων να αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις των έργων αυτών. Κατανοµή Κινδύνων : Ένα µεγάλο κεφάλαιο στο οποίο οι χρηµατοοικονοµικοί οργανισµοί αποδίδουν ιδιαίτερη σηµασία στις περιπτώσεις έργων Παραχώρησης είναι αυτό της κατανοµής κινδύνων (Risk Allocation). Ο χρυσός κανόνας στην περίπτωση αυτή είναι ότι οι κίνδυνοι αναλαµβάνονται από την πλευρά που είναι σε καλύτερη θέση να τους διαχειριστεί. Οι κίνδυνοι αυτοί µπορεί να απαριθµηθούν στα εξής : 1. Μελέτης Κατασκευής : Ο Παραχωρησιούχος αναλαµβάνει τη µελέτη, µεθόδους κατασκευής, εδαφολογικές µελέτες και έρευνες, κατασκευή και το κόστος κατασκευής. Το έργο θα πρέπει να συµπληρωθεί στο σωστό χρόνο, σύµφωνα µε το πρόγραµµα και τις προδιαγραφές και την τιµή που συµφωνήθηκαν. Η έγκαιρη και ικανοποιητική προµήθεια και ποιότητα υλικών, εργατικού δυναµικού και κάλυψη συνθηκών υπεδάφους κλπ. είναι ευθύνη του Παραχωρησιούχου. Το τίµηµα είναι κατ αποκοπή χωρίς αναθεώρηση. Όλα τα πιο πάνω διασφαλίζονται µε την παροχή εγγυητικών επιστολών, ποινικών ρητρών και του δικαιώµατος του Κ.Τ.Ε. και των ανειστών για υποκατάσταση τόσο του Παραχωρησιούχου όσο και του Εργολάβου. 4

2. Ζήτηση : Ο υπολογισµός της ζήτησης βασίζεται σε εκτιµήσεις χρήσεως που υπολογίστηκαν από τον Κ.Τ.Ε. ή/και τον Παραχωρησιούχο. Υπάρχει περίπτωση η πραγµατική ζήτηση να είναι µικρότερη αυτής που προϋπολογίστηκε λόγω εξωγενών παραγόντων που επηρεάζουν τη ζήτηση. Το επίπεδο του κινδύνου που σχετίζεται µε τη µείωση της ζήτησης, χρειάζεται λεπτοµερή επεξεργασία και ο επιµερισµός του κινδύνου πρέπει να γίνει µεταξύ του Παραχωρησιούχου και του Κ.Τ.Ε. από το στάδιο της υποβολής της προσφοράς. 3. Αλλαγή Νοµοθεσίας : Ο Παραχωρησιούχος πρέπει να καλύπτεται από τυχόν αλλαγή νοµοθεσίας γιατί ο Κ.Τ.Ε. είναι σε καλύτερη θέση να αναλάβει αυτόν τον κίνδυνο. 4. Αλλαγή Οικονοµικών Συνθηκών/όρων : Άλλο ένα θέµα που ο Παραχωρησιούχος δεν µπορεί να ελέγξει. Ο Κ.Τ.Ε. θα πρέπει να καλύψει αυτόν τον κίνδυνο. 5. Ανωτέρα Βία : Γεγονότα που δεν ασφαλίζονται ή είναι ασύµφορα να ασφαλιστούν πρέπει να αναλαµβάνονται από τον Κ.Τ.Ε. 6. Θέµατα Περιβάλλοντος : Ο Παραχωρησιούχος αναλαµβάνει τις υποχρεώσεις που πηγάζουν από την υπάρχουσα νοµοθεσία ενώ µελλοντικές αλλαγές θα πρέπει να καλύπτονται από τον Κ.Τ.Ε. 7. Αρχαιότητες : Πρέπει να τίθενται τακτά χρονικά πλαίσια για διενέργεια των απαιτουµένων ερευνών και εκσκαφών. Το κόστος και η σχετική αποζηµίωση πέραν των σχετικών ορίων πρέπει να αναλαµβάνονται από τον Κ.Τ.Ε. 8. Απαλλοτριώσεις : Όπως πιο πάνω. 9. Άδειες, ΟΚΩ κλπ. : Πρέπει να γίνεται επιµερισµός ευθυνών µεταξύ του Κ.Τ.Ε. και του Παραχωρησιούχου ανάλογα µε το ποιος είναι σε καλύτερη θέση να τα χειριστεί. 10. Αποκλειστικότητα : Ο κυκλοφοριακός κίνδυνος που συνδέεται µε το έργο (όπου εφαρµόζεται) να µοιράζεται επαρκώς µε αποδεκτές διατάξεις σε σχέση µε ανταγωνιστικά έργα. 5

11. Φορολογικό καθεστώς : Το Φορολογικό καθεστώς για το συγκεκριµένο έργο πρέπει να είναι ξεκάθαρο για να µπορεί ο Παραχωρησιούχος να προβεί στους ανάλογους υπολογισµούς του. 12. Γεγονότα Καθυστέρησης : Για τη χρηµατοδότηση του Έργου είναι ουσιώδες ώστε ο Παραχωρησιούχος να αποζηµιώνεται πλήρως για γεγονότα καθυστέρησης που δεν οφείλονται σε δική του υπαιτιότητα. 13. Αθέτηση ηµοσίου : Οι ανειστές θα πρέπει να είναι βέβαιοι ότι είναι πλήρως καλυµµένοι από τον κίνδυνο αθέτησης όρων της Σύµβασης Παραχώρησης από τον Κ.Τ.Ε. 14. Χρηµατοοικονοµικά : Ο Παραχωρησιούχος αναλαµβάνει τους κινδύνους των επιτοκίων, του συναλλάγµατος, επαναπατρισµού κεφαλαίων, κατακράτηση φόρων κλπ. Ο Κ.Τ.Ε. θα πρέπει να αναλάβει τους κινδύνους που προέρχονται από την αλλαγή της νοµοθεσίας. Κίνδυνοι για τον Εργολήπτη : Ο Εργολήπτης υπογράφει σύµβαση µελέτης κατασκευής της οποίας οι σχέσεις είναι πανοµοιότυπες (back to back) µε τη Σύµβαση Παραχώρησης. Εποµένως οι υποχρεώσεις του είναι ταυτόσηµες µε εκείνες του Παραχωρησιούχου µε εξαίρεση τις περιπτώσεις που ο Παραχωρησιούχος έχει περιέλθει σε κατάσταση πτώχευσης ή δεν πληρώνει τον Εργολήπτη για εκτελεσθείσα εργασία. Ο Εργολήπτης έχει την ευθύνη : α) Της µελέτης κατασκευής µε κατ αποκοπή αντίτιµο χωρίς αναθεώρηση β) Καθορισµένο χρόνο εκτέλεσης των εργασιών χωρίς περιθώρια παράτασης γ) Συντήρηση για τον αντίστοιχο χρόνο του Παραχωρησιούχου (µέχρι 5 χρόνια) δ) Άδειες, περιβαλλοντολογικούς όρους κλπ. ε) Εγγυητικές καλής εκτέλεσης, προκαταβολής, κρατήσεων κλπ. στ) Εδαφολογικές έρευνες, προσβάσεις, αρχαιότητες ζ) Αφανείς εργασίες η) Ποινικές ρήτρες Πέραν των ανωτέρω υπογράφει κατ ευθείαν σύµβαση µε τους δανειστές µε την οποία εγγυάται την εκπλήρωση των υποχρεώσεων του για συµπλήρωση του έργου εντός της τακτής προθεσµίας και έναντι του κατ αποκοπή τιµήµατος χωρίς αναθεωρήσεις. Σε περίπτωση υποκατάστασης του Παραχωρησιούχου από τους ανειστές ή τον Κ.Τ.Ε., ο Εργολήπτης υποχρεούται να συνεχίσει τη σύµβαση κατασκευής µε τους ίδιους όρους που είχε µε τον Παραχωρησιούχο. 6

Οι Εταίροι στα Έργα Παραχώρησης : Οι Εταίροι στα έργα Παραχώρησης είναι οι εξής : Α) Ο Κύριος του Έργου (Κ.Τ.Ε.) Β) Ο Παραχωρησιούχος Γ) Οι ανειστές ΚΥΡΙΟΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ Ο Κύριος του Έργου µπορεί να είναι κάποιο υπουργείο του Κράτους, κάποιος κρατικός φορέας, ηµικρατικός οργανισµός, τοπική αυτοδιοίκηση ή και κάποιος ιδιώτης. Οι ανειστές και ο Παραχωρησιούχος συναλλάσσονται ευµενώς µε τους κρατικούς φορείς για τους ηµικρατικούς οργανισµούς και τοπική αυτοδιοίκηση όµως ανάλογα µε την περίπτωση µπορεί να απαιτήσουν και κρατικές εγγυήσεις. Σε ότι αφορά τους ιδιώτες εκτός εάν είναι µεγάλοι οργανισµοί µε οικονοµική επιφάνεια και αξιοπιστία θα δυσκολευτούν να συνεργαστούν παρά µόνο αν εξασφαλίσουν ικανοποιητικές εγγυήσεις. Το Κράτος αντιµετωπίζει συνήθως τα έργα παραχώρησης σαν ένα τρόπο απόκτησης ή αγοράς υπηρεσιών χωρίς να επιβαρύνεται σοβαρά ο προϋπολογισµός και το δηµόσιο χρέος. Ταυτόχρονα επιτυγχάνεται η παροχή βελτιωµένων και αξιόπιστων υπηρεσιών στους καταναλωτές σε λογικές τιµές. Η επιτυχία των σκοπών αυτών βασίζεται στους εξής κανόνες : α) Να µελετηθεί εξ αρχής ορθά η βιωσιµότητα του έργου από τεχνικής, περιβαλλοντολογικής, νοµικής οικονοµικής και εµπορικής σκοπιάς και να εφαρµοστούν γενικά οι δοκιµασµένες πρακτικές στον τοµέα αυτό περιλαµβανοµένων των διαφανών και ανοικτών διαδικασιών. β) Η ύπαρξη µίας σταθερής και ρεαλιστικής άποψης για το αποτέλεσµα του έργου η οποία να βασίζεται σε µία ορθολογιστική ανάλυση κινδύνων, στη κατανοµή κινδύνων ανάλογα µε το ποιος είναι σε πλεονεκτικότερη θέση να τους αντιµετωπίσει και στην κατανοµή των εµπορικών επιβαρύνσεων µεταξύ του ηµοσίου και Ιδιωτικού Τοµέα. Προς επίτευξη των πιο πάνω στόχων απαιτείται : α) Η σωστή στελέχωση των υπηρεσιών µε επαρκή και καταρτισµένο προσωπικό που να µπορεί να επεξεργάζεται τα διάφορα θέµατα σύµφωνα µε τις δοκιµασµένες πρακτικές του τοµέα και να µπορεί να ανταποκρίνεται στις υψηλές απαιτήσεις του Παραχωρησιούχου και των ανειστών. β) Πρόσληψη καταλλήλων συµβούλων µε την απαιτούµενη πείρα και γνώσεις για να µπορούν να αντεπεξέρχονται στις υψηλές προδιαγραφές αυτών των έργων. γ) Κατάρτιση κατάλληλου νοµικού πλαισίου στο οποίο να βασίζονται οι Προσφοροδότες. Αυτό θα δώσει περισσότερη εµπιστοσύνη και ενθάρρυνση σε επενδυτές και θα ελαττώσει τα έξοδα της προετοιµασίας των προσφορών κυρίως στο νοµικό τοµέα. ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΙΟΥΧΟΣ : 7

Ο Παραχωρησιούχος είναι το µέλος του συνεταιρισµού που θα αναλάβει τους µεγαλύτερους κινδύνους και θα εµπλακεί σε µία επένδυση που η διάρκεια της µπορεί να κυµαίνεται από 20 µέχρι 40 χρόνια. Ο Προσφοροδότης πρέπει να αξιολογήσει και να λάβει υπόψη του όλους τους κινδύνους που περιγράφονται σε άλλο µέρος του παρόντος κειµένου που µπορούν να συνοψιστούν µεταξύ άλλων στα ακόλουθα : α) Μελέτη Κατασκευή β) Χρόνος Κατασκευής γ) Κόστος δ) Τεχνολογία ε) ιαχείριση/λειτουργία και ποιότητα υπηρεσιών στ) Περιβαντολογικά/Αρχαιότητες ζ) Έσοδα η) Επιτόκια συνάλλαγµα Πληθωρισµός θ) Χρηµατοοικονοµικά ι) Ανωτέρα βία κ) Πολιτικό Ρίσκο λ) Υποκατάσταση Ο Παραχωρησιούχος για να καλύψει τα πιο πάνω θα κληθεί να καταβάλει αυξηµένο κεφάλαιο, εγγυητικές επιστολές, εκτέλεσης και καταβολής κεφαλαίου, υψηλές ποινικές ρήτρες και µετοχικό κεφάλαιο εν αναµονή (stand-by equity). Επιπρόσθετα ο Προσφοροδότης θα κληθεί να πληρώσει τους δικούς του τεχνικούς, κυκλοφοριακούς, νοµικούς και χρηµατοοικονοµικούς συµβούλους και το ίδιο θα επαναληφθεί και για τους διαφόρους συµβούλους των ανειστών. Επιπρόσθετα είναι τα έξοδα των δικών του ανθρώπων που απαιτούν µακράν και πολύπλευρη ενασχόληση σε διάφορους τοµείς. Όλα τα πιο πάνω απαιτούν σοβαρή επένδυση από µέρους των Προσφοροδοτών που κυµαίνεται µεταξύ 2 και 5 εκα. Ευρώ µέχρι το στάδιο της επιλογής του προσωρινού αναδόχου. Σε περίπτωση αποτυχίας η επένδυση αυτή χάνεται. Για τους πιο πάνω αναφερθέντες λόγους οι κατασκευαστικές εταιρείες που ενασχολούνται µε τα έργα Παραχώρησης είναι περιορισµένες γιατί είναι µία επένδυση µακροχρόνια µε µεγάλους κινδύνους και τεράστια έξοδα. 8

ΑΝΕΙΣΤΕΣ : Ο τρίτος σηµαντικός παίκτης στα έργα παραχώρησης είναι οι ανειστές, οι οποίοι µπορεί να είναι : - η ΕΤΕΠ ή άλλα διεθνή πιστωτικά ιδρύµατα - οι Χρηµατοπιστωτικοί Οργανισµοί - οι Οργανισµοί Εξαγωγικών Πιστώσεων - Χρηµατιστήριο, Οµόλογα κλπ. Η ΕΤΕΠ είναι το πιστωτικό ίδρυµα που παρουσιάζει τα ακόλουθα πλεονεκτήµατα : Μακροχρόνιο ανεισµό Ανταγωνιστικά επιτόκια και προϊόντα Μοναδικός δανειστής χωρίς συνδυασµούς τραπεζών (syndication) Ευέλικτο σχήµα Ευρεία γνώση των Ευρωπαϊκών συνθηκών Καταλύτης για άλλους δανειστές Παρουσιάζει όµως τα ακόλουθα µειονεκτήµατα : εν δεσµεύεται µέχρι την ανάδειξη προσωρινού αναδόχου Τουλάχιστον µέχρι την συµπλήρωση της κατασκευής θέλει εγγυήσεις των δανείων από τράπεζες. Οι χρηµατοπιστωτικοί οργανισµοί για να εξασφαλίσουν τις απαιτούµενες πιστώσεις δηµιουργούν syndicates και παρουσιάζουν διάφορες εναλλακτικές δανειακές λύσεις. Ανάλογα µε τον Παραχωρησιούχο και το έργο µπορούν να δώσουν δάνεια µέχρι και για 25 χρόνια. Οι χρηµατοπιστωτικοί οργανισµοί λόγω αρκετών αποτυχιών στο project finance είναι πολύ απαιτητικοί και ζητούν : α) Καθαρό νοµικό καθεστώς β) Ξεκάθαρη πολιτική κατανοµής κινδύνων γ) ικαίωµα υποκατάστασης Παραχωρησιούχου δ) Κατ αποκοπήν τίµηµα χωρίς αναθεώρηση ε) Καθορισµένο Χρόνο εκτέλεσης Έργου στ) Ενεχυρίαση µετοχών Παραχωρησιούχου ζ) Εγγυητικές η) Ποινικές ρήτρες θ) Μετοχικό Κεφάλαιο σε αναµονή (stand-by equity) ι) άνεια σε αναµονή (stand-by loans) κ) Χρήση Ανεξάρτητου Μηχανικού λ) Απευθείας Σύµβαση µε Κατασκευαστή µ) Πλήρη ασφαλιστική κάλυψη και άλλα Εκτός από δάνεια µπορούν να χρησιµοποιηθούν και άλλα προϊόντα όπως οµόλογα και τα παρόµοια, αλλά η εµπειρία µέχρι τώρα έχει αποδείξει ότι αν δεν λειτουργήσει το έργο τα προϊόντα αυτά δεν βρίσκουν πρόσφορο έδαφος. 9

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Η Ελλάδα ήταν από τις πρωτοπόρες χώρες στην υιοθέτηση του θεσµού των Παραχωρήσεων µε τα έργα του Αεροδροµίου, Ρίου-Αντιρρίου και της Αττικής Οδού, που παρόλες τις δυσκολίες τους είχαν επιτυχή εφαρµογή. υστυχώς όµως το Κράτος και τα πιστωτικά ιδρύµατα δεν επένδυσαν στην εµπειρία που αποκτήθηκε. Άλλες χώρες όπως η Πορτογαλία και η Ιρλανδία που άρχισαν πιο αργά από εµάς έχουν να επιδείξουν αξιόλογο έργο µε την πρώτη µε σύνολο 11 αυτοκινητοδρόµων µε διόδια συνολικού µήκους 730 χλµ. και την δεύτερη µε µικρότερο αλλά πάλι σηµαντικό σε αριθµό έργων. Είναι λυπηρό να αναφερθεί ότι από τα επτά έργα παραχώρησης που έχουν αρχίσει από το 2000 κανένα δεν έχει υλοποιηθεί και µόνο για δύο αναµένεται να υποβληθούν προσφορές τους προσεχείς µήνες, µε άµεσο κίνδυνο κάποιοι από τους ξένους επενδυτές να αποχωρήσουν. Κάποιες σκέψεις για το τι πρέπει να γίνει άµεσα σε συσχετισµό µε το τι αναφέρθηκε σε άλλο τµήµα στην παρούσα οµιλία µπορούν να συνοψιστούν στα ακόλουθα : 1/ Άµεση ετοιµασία νοµοθετικού πλαισίου που να βασίζεται στην εµπειρία των υλοποιηθέντων έργων και σε σχέση µε παρόµοια που υπάρχουν σε άλλες χώρες της Ε.Ε. Το πλαίσιο να είναι ισοβαρές και προτού παρουσιαστεί στη Βουλή για ψήφιση να τύχη επεξεργασίας και συζήτησης από τους διάφορους φορείς που εµπλέκονται στα Έργα Παραχώρησης. 2/ Ενίσχυση του κρατικού φορέα που χειρίζεται τα θέµατα Παραχώρησης µε επαρκές αριθµό έµπειρου και καταρτισµένου προσωπικού. 3/ Συντονισµός µεταξύ εµπλεκοµένων υπουργείων για έγκαιρη και σωστή λήψη αποφάσεων. 4/ Ίδρυση Φορέα που να παρακολουθεί και να ελέγχει τα θέµατα και τις εξελίξεις στο τοµέα των Παραχωρήσεων τόσο τοπικά όσο και στο εξωτερικό και να ενηµερώνει την πολιτική ηγεσία και τον ιδιωτικό τοµέα. Ο φορέας αυτός µπορεί να εξετάσει σε βάθος την όλη εξέλιξη του τοµέα Έργων Παραχώρησης αντλώντας από την εµπειρία άλλων χωρών κυρίως του Ηνωµένου Βασιλείου που στον τοµέα αυτό έχει κάνει φοβερά βήµατα φθάνοντας τα έργα Παραχώρησης να αποτελούν το 20% των έργων και υπηρεσιών του Κράτους. Παραθέτω πιο κάτω χαρακτηριστικά παραδείγµατα των έργων/υπηρεσιών που αναλαµβάνονται : α) Έργα : ρόµοι, Σιδηρόδροµοι, Λιµάνια, Αεροδρόµια Σχολεία, Πανεπιστήµια, Φοιτητικές Εστίες Νοσοκοµεία ηµόσια Κτίρια Φυλακές και Σωφρονιστικά Ιδρύµατα Αστυνοµικοί, Πυροσβεστικοί Σταθµοί & Πρώτες Βοήθειες ικαστήρια ιαχείριση αποβλήτων και νερών 10

β) Υπηρεσίες : ιαχείριση ηµοσίων Κτιρίων Προµήθεια Εξοπλισµού Συντήρηση ρόµων & Εξοπλισµού Συντήρηση Κοινοχρήστων Χώρων, Πρασίνου, κλπ. Κέϊτεριγκ Ασφάλεια Υπηρεσίες Πλυντηρίου Καθαρισµός Εκπαίδευση & ιοίκηση Όσον αφορά τον κατασκευαστικό κλάδο της χώρας αν εξαιρέσουµε κάποιους µεγάλους οµίλους που έχουν οργανωθεί, οι υπόλοιποι υστερούν κατά πολύ και ο µόνος τρόπος να ανταποκριθούν είναι είτε να προσεταιριστούν τους µεγάλους Οµίλους είτε να συνασπιστούν σε κοινοπραξίες και να αντιµετωπίσουν έργα µέσου και µικρού βεληνεκούς που µένουν ανεκµετάλλευτα. Τελειώνοντας ήθελά να αναφερθώ και στις προοπτικές έργων Παραχώρησης της ευρύτερης περιοχής των Βαλκανίων. Οι χώρες αυτές λόγω κυρίως έλλειψης νοµοθετικού πλαισίου, µε εξαίρεση τη Ρουµανία, θα αργήσουν κάπως να υλοποιήσουν έργα Παραχώρησης. Η Ρουµανία όµως είναι στα πρόθυρα υλοποίησης κάποιων έργων κυρίως διαχείρισης αποβλήτων και αυτοκινητοδρόµων. Η προτροπή στους Κρατικούς Φορείς και τους συναδέλφους του Κατασκευαστικού Κλάδου είναι να ξεκαθαρίσουµε τα του σπιτιού µας για να είµαστε έτοιµοι και για τις ξένες αγορές. 11