12 Ιουνίου 2017 ΙΣΤΟΡΙΑ ΟΜΑΔΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Απαντήσεις Θεμάτων Πανελλαδικών Εξετάσεων Εσπερινών Γενικών Λυκείων ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ Α.1 α. Σχολικό βιβλίο, σελ. 77: «Μικρότερη απήχηση από τις παρατάξεις που συγκροτήθηκαν στην Εθνοσυνέλευση του 1862-1864 είχαν οι Εκλεκτικοί. Ήταν μια ετερόκλητη παράταξη εξεχόντων πολιτικών, λογίων και αξιωματικών με μετριοπαθείς θέσεις, η οποία προσπαθούσε να μεσολαβεί μεταξύ των άλλων παρατάξεων και να υποστηρίζει σταθερές κυβερνήσεις.». β. Σχολικό βιβλίο, σελ. 86-88: «Μυστική ένωση στρατιωτικών οι οποίοι πραγματοποίησαν το κίνημα στο Γουδί στις 15 Αυγούστου του 1909, εκφράζοντας την γενικότερη δυσαρέσκεια όλων των κοινωνικών τάξεων. Εξέφρασε αιτήματα που αφορούσαν μεταρρυθμίσεις στο στρατό, στη διοίκηση, στην εκπαίδευση και τη δημοσιονομική πολιτική. Ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος δεν εγκαθίδρυσε δικτατορία, αλλά προώθησε τα αιτήματά του μέσω της Βουλής. Υπό την πίεση του Στρατιωτικού Συνδέσμου η Βουλή ψήφισε, χωρίς ιδιαίτερη προετοιμασία και συζήτηση, μεγάλο αριθμό νόμων που επέφεραν ριζικές αλλαγές. Ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος διαλύθηκε στις 15 Μαρτίου του 1910, έχοντας πετύχει τις επιδιώξεις του». γ. Σχολικό βιβλίο, σελ. 152: Η Μικτή Επιτροπή Ανταλλαγής του 1923 ήταν η Επιτροπή που ιδρύθηκε με έδρα την Κωνσταντινούπολη, μετά την υπογραφή της ελληνοτουρκικής Σύμβασης ανταλλαγής της Λωζάννης (30 Ιανουαρίου του 1923) σύμφωνα με το άρθρο 11 της Σύμβασης. Την αποτελούσαν έντεκα μέλη (τέσσερις Έλληνες και τέσσερις Τούρκοι, καθώς και τρία μέλη-πολίτες ουδέτερων κατά τον Α Παγκόσμιο πόλεμο κρατών) με αρμοδιότητα τον καθορισμό του τρόπου μετανάστευσης των πληθυσμών και της εκτίμησης της ακίνητης περιουσίας των ανταλλαξίμων. Φρόντισε το 1924 και το 1925 να μεταφέρει 200.000 Έλληνες που είχαν παραμείνει στην Καππαδοκία και στην Κεντρική και Νότια Μικρά Ασία. Στη συμπλήρωση του ορισμού οι μαθητές μπορούν ν αναφερθούν και στην ίδρυση της Μικτής Επιτροπής του 1914, αφού στην εκφώνηση δεν δίνεται ημερομηνία (Σχολικό βιβλίο, σελ. 139). Έτσι, μπορούν να συμπληρώσουν το ακόλουθο: Αξίζει να σημειωθεί ότι νωρίτερα, τον Ιούνιο του 1914, μετά την έναρξη του διωγμού των Ελλήνων της Ανατολικής Θράκης και της Μ. Ασίας ιδρύθηκε μια Μικτή Επιτροπή. Η Ελλάδα ανέλαβε διπλωματικές ενέργειες, για να αρχίσουν διαπραγματεύσεις για εθελούσια ανταλλαγή των Ελλήνων ορθοδόξων της Τουρκίας και Μουσουλμάνων της Ελλάδας. Για το σκοπό αυτό ιδρύθηκε η Μικτή Επιτροπή. Ωστόσο, η επιτροπή δεν λειτούργησε εξαιτίας της 1
εισόδου της Τουρκίας στον Α Παγκόσμιο πόλεμο τον Οκτώβριο του 1914. Α.2 α 2 β 6 γ 1 δ 5 ε 4 B.1 α. Σχολικό βιβλίο, σελ. 82: «Στη δεκαετία του 1880 τα κόμματα ήταν αρκετά πιο συγκροτημένα απ' ό, τι στο παρελθόν στις επιδράσεις που αυτά ασκούσαν κατά περιοχές και στα συμφέροντα κάθε κοινωνικής ομάδας». β. Σχολικό βιβλίο, σελ. 82: «Για την επιλογή των υποψηφίων βουλευτών, δηλαδή για την τοποθέτηση συγκεκριμένων υποψηφίων στο «ψηφοδέλτιο», έπαιζε ρόλο το αν είχαν ένα δικό τους τοπικό κύκλο οπαδών, ο οποίος επηρεαζόταν βεβαίως από πελατειακές σχέσεις και εξυπηρετήσεις». και σελ. 84: «Οι υποψήφιοι βουλευτές προέρχονταν σχεδόν αποκλειστικά από τα μεσαία και τα ανώτερα κοινωνικά στρώματα, όπως και κατά την προηγούμενη περίοδο. Πολλοί ήταν δικηγόροι και δημόσιοι υπάλληλοι». B.2 α. Σχολικό βιβλίο, σελ. 154: «Η ΕΑΠ διέκρινε την αποκατάσταση των προσφύγων με τη δημιουργία γεωργών μικροϊδιοκτητών αντί εργατικού προλεταριάτου». β. Σχολικό βιβλίο, σελ. 154: «Δόθηκε προτεραιότητα στην εγκατάσταση των προσφύγων στη Μακεδονία και τη Δυτική Θράκη οι συνεχείς πόλεμοι (1912-1922). Επιπλέον, έτσι εποικίζονταν παραμεθόριες περιοχές». 2
ΟΜΑΔΑ ΔΕΥΤΕΡΗ Γ.1 α. Σχολικό βιβλίο, σελ. 217: «Δύο μεγάλα εξωτερικά γεγονότα ήρθαν να ταράξουν πάλι την πορεία των κρητικών πραγμάτων: η προσάρτηση της Βοσνίας και της Ερζεγοβίνης από την Αυστρία και η ανακήρυξη της Βουλγαρίας σε βασίλειο, με ταυτόχρονη προσάρτηση της Ανατολικής Ρωμυλίας». Σύνθεση με ΚΕΙΜΕΝΟ Α: προκήρυξη Ελευθερίου Βενιζέλου και πρόσκληση Κρητών στα Χανιά, την επόμενη μέρα από την γνωστοποίηση της ανακήρυξης της Βουλγαρίας σε Βασίλειο, για την επίτευξη του στόχου της ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα. Σύνθεση με ΚΕΙΜΕΝΟ Β: διάγγελμα της Κρητικής κυβέρνησης προς τον κρητικό λαό και κάλεσμα του λαού για την επίτευξη της ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα. Αφορμή του αιτήματος της ένωσης αποτέλεσε η άρση των περιορισμών των Μεγάλων Δυνάμεων, αφού ανακηρύχθηκε η Βουλγαρία σε Βασίλειο και η Βοσνία - Ερζεργοβίνη προσαρτήθηκε στην Αυστρία. Η κυβέρνηση προτρέπει τους Κρήτες να σεβαστούν τους Μουσουλμάνους της περιοχής και να μην διασαλεύσουν την τάξη του τόπο, ώστε να προχωρήσουν ενωμένοι στον εθνικό στόχο. «Η ελληνική κυβέρνηση του Γ. Θεοτόκη υπέδειξε στους Κρήτες την ανάγκη λαϊκών κινητοποιήσεων, για την κήρυξη της ένωσης με την Ελλάδα. Σε λαϊκή συγκέντρωση στα Χανιά εγκρίθηκε ομόφωνα το πρώτο ψήφισμα της ένωσης και η Κρητική Κυβέρνηση εξέδωσε με τη σειρά της επίσημο Ψήφισμα (24 Σεπτεμβρίου 1908)». Σύνθεση με ΚΕΙΜΕΝΟ Γ: περιεχόμενο επίσημου ψηφίσματος Κρητικής Πολιτείας και ανακήρυξη της ένωσης της Κρήτης με το Βασίλειο της Ελλάδας. Προτροπή προς τις αρχές του νησιού να εξακολουθούν να ασκούν τα καθήκοντά τους. β. Σχολικό βιβλίο, σελ. 218: «Παρά τις έντονες διαμαρτυρίες της Τουρκίας, οι Μεγάλες Δυνάμεις δεν αντέδρασαν δυναμικά και φάνηκαν να αποδέχονται σιωπηρά τις νέες εξελίξεις.» Σύνθεση με ΚΕΙΜΕΝΟ Δ: Η αντίδραση των Μεγάλων Δυνάμεων δεν ήταν αρνητική στο να συζητήσουν με την Τουρκία το ζήτημα της Ένωσης με μόνη δέσμευση την προστασία 3
των μουσουλμάνων του νησιού. Η Τουρκία από μέρους της επεδίωκε την ματαίωση της ένωσης με αποτέλεσμα οι Μεγάλες Δυνάμεις να αναδιπλωθούν στην συνέχεια. «Δεν προχώρησαν όμως σε καμιά επίσημη αναίρεση του πολιτικού καθεστώτος, όπως το είχαν υπογράψει το 1898. Όταν όμως υψώθηκε στο φρούριο του Φιρκά η ελληνική σημαία, οι Μ. Δυνάμεις απαίτησαν αμέσως την υποστολή της. Η Κυβέρνηση της Κρήτης δεν υπάκουσε και παραιτήθηκε. Και καθώς δεν βρέθηκε Κρητικός να υποστείλει την ελληνική σημαία, οι Μ. Δυνάμεις αποβίβασαν στρατιωτικό άγημα, το οποίο απέκοψε τον ιστό της». Συνέχεια σύνθεσης με ΚΕΙΜΕΝΟ Δ: Τελική αναχώρηση και εγκατάλειψη της Κρήτης από τα ξένα στρατεύματα στις 30 Ιουνίου 1909, τηρώντας την δέσμευσή τους απέναντι στους Κρήτες με μοναδικό αίτημα την προστασία των Μουσουλμάνων. Δ.1 α. Σχολικό βιβλίο, σελ. 53: «Οι ραγδαίες αλλαγές, τις οποίες προκάλεσαν στη χώρα οι συνέπειες του Μικρασιατικού πολέμου, ανέδειξαν την ανάγκη για σημαντικές επενδύσεις στις υποδομές της χώρας. Το πολεοδομικό συγκρότημα της Αθήνας, για παράδειγμα, ξεπέρασε, με την έλευση των προσφύγων, το 1.000.000 κατοίκους και, φυσικά, δεν μπορούσε πλέον να υδρεύεται με το χρονολογούμενο από τους ρωμαϊκούς χρόνους Αδριάνειο Υδραγωγείο». Σύνθεση ΚΕΙΜΕΝΟ Α: Παρουσίαση ενός πρόσθετου προβλήματος, εκτός από την ύδρευση που ήταν στον τομέα της ηλεκτροδότησης. Από το 1922 οι κάτοικοι της Αθήνας κατανάλωναν με περιορισμό το ηλεκτρικό ρεύμα, ενώ οι κρατικές συζητήσεις για την επίλυση του προβλήματος μέσω της αξιοποίησης των υδατοπτώσεων της Μακεδονίας είχαν σταματήσει. Τα ανασφαλή αποτελέσματα των μελετών και η εστίαση του ενδιαφέροντος στην επίλυση των προβλημάτων της πρωτεύουσας διέκοψαν περαιτέρω συζητήσεις. Σύνθεση ΚΕΙΜΕΝΟ Β: Αναφορά στον στόχο των ελληνικών κυβερνήσεων και τραπεζών να προσελκύσουν ιδιώτες, ώστε να καλύψουν τα έξοδα των έργων υποδομής με αποτέλεσμα πολλές φορές οι προσφορές των εταιρειών να αποτελέσουν αντικείμενο πολιτικών αντιπαραθέσεων. β. Σχολικό βιβλίο, σελ. 53: «Τη λύση του ζητήματος της ύδρευσης ανέλαβε το 1925 η αμερικανική εταιρεία ΟΥΛΕΝ, με την κατασκευή του φράγματος και της τεχνητής λίμνης στο Μαραθώνα». 4
Σύνθεση ΚΕΙΜΕΝΟ Α:Σύμφωνα με τις πληροφορίες του κειμένου το έργο υλοποιήθηκε από την κυβέρνηση Μιχαλακοπούλου η οποία υπέγραψε τη σχετική σύμβαση με την Τράπεζα Αθηνών και την αμερικανική εταιρεία ΟΥΛΕΝ, τον Δεκέμβριο του 1924 και επικυρώθηκε από τον Πάγκαλο τον Αύγουστο του 1925. Το φράγμα του Μαραθώνα ολοκληρώθηκε το 1929. Εκτός από τα έργα υποδομής στην Αθήνα, το 1929 η ιταλική CIBE ίδρυσε μαζί με την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος και την Hellenic & General Trust την εταιρεία «Γαλιλαίος», η οποία ανέλαβε την αξιοποίηση των υδάτων της Στυμφαλίας, χωρίς όμως να προχωρήσει στο έργο λόγω της κρίσης. «Την ίδια περίπου εποχή η βρετανική εταιρεία ΠΑΟΥΕΡ ανέλαβε την εγκατάσταση μονάδων παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος στην πρωτεύουσα αλλά και τη δημιουργία σύγχρονου δικτύου αστικών συγκοινωνιών, βασισμένου σε ηλεκτροκίνητα τραμ και λεωφορεία» Σύνθεση ΚΕΙΜΕΝΟ Α: Επιβεβαιώνονται οι πληροφορίες της ιστορικής αφήγησης και αναλυτικά αναφέρει ότι ο όμιλος της Power ίδρυσε τη Γενική Ελληνική Εταιρεία και τις Ηλεκτρικές Εταιρείες Παραγωγής και Διανομής (που συγχωνεύθηκαν έπειτα στην ΗΕΑΠ) καθώς και την Η.Ε. Μεταφορών. Οι Άγγλοι και οι Αμερικάνοι κεφαλαιούχοι είχαν αναλάβει τα μεγαλύτερα έργα υποδομής της δεκαετίας του 1920, διότι, όπως επισημαίνει ο συντάκτης, το επέτρεπε η οικονομία των χωρών τους και η ευέλικτη πολιτική των κυβερνήσεών τους. «Επενδύσεις έγιναν στο τηλεφωνικό δίκτυο από γερμανικές εταιρείες, στους δρόμους και στη διευθέτηση των χειμάρρων, οι οποίοι μέχρι τότε συχνά προκαλούσαν πλημμύρες και καταστροφές στο λεκανοπέδιο της Αττικής». Σύνθεση ΚΕΙΜΕΝΟ Β: Αναφορά σε επιπρόσθετες επενδύσεις: τα έργα του λιμανιού του Πειραιά από γαλλική εταιρεία και την κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής Κοζάνης- Καλαμπάκας από Βέλγους. «Ανάλογες προσπάθειες έγιναν και στις υποδομές της υπόλοιπης χώρας, με εγγειοβελτιωτικά έργα, τα οποία είχαν ως συνέπεια την αύξηση των καλλιεργούμενων εδαφών». 5