Τεχνικές Διαφοροποίησης της Διδασκαλίας

Τεχνικές Διαφοροποίησης της Διδασκαλίας Μαρία Θ. Παπαδοπούλου, PhD Σχολική Σύμβουλος 6ης Περιφέρειας Π.Ε. ν. Λάρισας Λάρισα, 13-03-2015 5ο και 36ο Δ.Σ. Λάρισας

1ο παράδειγμα: Εκπαιδευτικός Α Ο εκπαιδευτικός Α διδάσκει για την κλασσική Αθήνα. Οι μαθητές διαβάζουν από το βιβλίο. Τους υποδεικνύεται να κρατούν σημειώσεις για τα σημαντικά γεγονότα, καθώς διαβάζουν. Όταν τελειώνουν, απαντούν σε ερωτήσεις που έχει το βιβλίο. Οι μαθητές που δεν τελείωσαν, θα συνεχίσουν στο σπίτι και θα απαντήσουν σ' αυτές τις ερωτήσεις αύριο με την υπόλοιπη τάξη.ο εκπ/κός Α αγαπά τη διδασκαλία και εργάζεται σκληρά για να ετοιμάσει τις διαλέξεις του. Περιμένει οι μαθητές να κρατούν σημειώσεις. Αργότερα, τους δίνει ένα κουίζ για όσα διάβασαν και για τις σημειώσεις τους.πριν το φύλλο αξιολόγησης, τους δίνει ένα φύλλο μελέτης, όπου αναφέρονται ξεκάθαρα αυτά που πρέπει να γνωρίζουν. 2

2ο παράδειγμα: Εκπαιδευτικός Β Ο εκπ/κός Β διδάσκει επίσης για την κλασσική Αθήνα. Παράλληλα με το κείμενο του βιβλίου, χρησιμοποιεί γραφικούς οργανωτές, τους οποίους καλούνται οι μαθητές να συμπληρώνουν για να καλύπτουν τα κενά που έχουν. Φέρνει εικόνες τέχνης και αρχιτεκτονικής της περιόδου και τονίζει πόσο πολύ οι αρχαίοι πρόγονοί μας επέδρασαν στη σημερινή τέχνη, γλώσσα, νομοθεσία, πολίτευμα...όταν καλεί κάποιους μαθητές να ντυθούν με χιτώνες, κάποιοι άλλοι προτείνουν να φέρουν τρόφιμα που έτρωγαν στην αρχαία Αθήνα και να κάνουν ένα συμπόσιο (και το κάνουν).μια μέρα οι μαθητές κάνουν ένα παζλ λέξεων με αρχαίες λέξεις.μια άλλη μέρα παρακολουθούν ένα κλιπ με αρχαία τραγωδία και συζητούν για τις αγαπημένες διασκεδάσεις της εποχής.αργότερα ο εκπ/κός Β τους διαβάζει σχετικούς μύθους που γνώριζαν από προηγούμενη τάξη. 3

Για να μελετήσουν για το τεστ, ο εκπ/κός Β επιτρέπει στους μαθητές να μελετήσουν το μάθημα όλοι μαζί, κάτι που είναι προτιμότερο από το να διαβάσουν μόνοι τους στο σπίτι. Επίσης, τους δίνει 10 διαφορετικά projects, να διαλέξουν με ποιο θα ασχοληθεί ο καθένας: Να κατασκευάσουν ένα πόστερ με τους θεούς και τις θεές των αρχαίων Ελλήνων, τους ρόλους και τα σύμβολά τους Να κατασκευάσουν έναν ταξιδιωτικό οδηγό της αρχαίας Αθήνας που να μπορεί να χρησιμοποιηθεί σήμερα Να γράψουν ένα ποίημα για τη ζωή στην Αθήνα Να ντύσουν κούκλες σαν πολίτες της Αθήνας ή να σχεδιάσουν τη μόδα της εποχής Να φτιάξουν το μοντέλο ενός αρχαίου σπουδαίου κτιρίου ή ενός σπιτιού της εποχής κ.ά....οι μαθητές μπορούν επίσης να προτείνουν δικά τους θέματα... 4

Εκπ/κός Γ-Ανάθεση 1ης εργασίας για την τάξη Οι μαθητές αναλαμβάνουν το ρόλο κάποιου που ζούσε στη κλασσική Αθήνα: στρατιώτης, δάσκαλος, θεραπευτής, αγρότης, δούλος, τεχνίτης ή άλλο... Η επιλογή γίνεται από τους ίδιους σύμφωνα με τα ενδιαφέροντά τους Δουλεύουν είτε μόνοι είτε με άλλους που επέλεξαν τον ίδιο ρόλο Χρησιμοποιούν ποικιλία υλικού (βίντεο, Η/Υ, εγκυκλοπαίδειες) για να βρουν πώς ήταν η ζωή αυτών των ανθρώπων Δημιουργούν ένα φύλλο δεδομένων για το ρόλο τους με στοιχεία, όπως: τι έτρωγαν και φορούσαν, πώς ζούσαν καθημερινά, πώς αντιμετωπίζονταν από το Νόμο, τι προβλήματα και προκλήσεις αντιμετώπιζαν, κ.ά. (το φύλλο δεδομένων θα χρησιμοποιηθεί στη δεύτερη εργασία) Η εκπ/κός δουλεύει με όλη την τάξη αλλά και με μικρές ομάδες για να αξιολογηθεί η διαθεσιμότητα και καταλληλότητα των πηγών και να συγκεντρωθούν οι πληροφορίες σ' ένα συμπαγές σύνολο. Ο στόχος της εκπ/κού σ' αυτό το σημείο είναι για κάθε μαθητή να ενδυναμωθούν οι 5 δεξιότητες αναζήτησης, συγκέντρωσης και καταγραφής των πληροφοριών.

Ανάθεση 2ης εργασίας για την τάξη Να συγκρίνουν και να αντιπαραβάλουν τις ζωές τους με τις ζωές συνομηλίκων τους στην κλασσική Αθήνα. Ο ρόλος τώρα δίνεται από την εκπ/κό: είσαι το μεγαλύτερο παιδί ενός παιδαγωγού. Πώς καθορίζονταν το τι έτρωγες από τα οικονομικά της οικογένειας και του τόπου κατοικίας; Ποια ήταν η μόρφωσή σου και πώς αυτό επιδρούσε στην κοινωνική σου θέση;(πολιτισμός). Πώς η ζωή σου αλληλεξαρτώνταν από τις ζωές των άλλων; (Αλληλεξάρτηση). Πώς άλλαξε η Αθήνα κατά τη διάρκεια της ζωής σου; Πώς αυτές οι αλλαγές επέδρασαν στη ζωή σου; (Αλλαγές). Ο ρόλος που ανατίθεται σε κάθε μαθητή είναι διαφορετικός από το ρόλο που δούλεψαν για την 1η εργασία -εκτός αν κάποιο παιδί επιμένει να δουλέψει οπωσδήποτε σύμφωνα με την αρχική του προτίμηση. 6

Ποιος/ποιοι από τους 3 εκπαιδευτικούς κάνουν Διαφοροποίηση στη Διδασκαλία τους; 7

3ο παράδειγμα: Εκπαιδευτικός Γ Έχει σχεδιάσει τη σχολική χρονιά γύρω από λίγες διαθεματικές έννοιες, που θα βοηθήσουν τους μαθητές να συσχετίσουν, να οργανώσουν και να διατηρήσουν αυτά που θα διδαχθούν στην Ιστορία. Έχει επίσης αναπτύξει αρχές και γενικεύσεις που αποκαλύπτουν πώς λειτουργού οι έννοιες. Επιπλέον, για κάθε ενότητα, έχει διασαφηνίσει ποια γεγονότα και ποιοι όροι είναι σημαντικοί. Έχει ταξινομήσει δεξιότητες που πρέπει να αναπτύξουν μέσα στη χρονιά αυτή και οι μαθητές της. Τέλος, έχει αναπτύξει ουσιώδη ερωτήματα για να ιντριγκάρει τους μαθητές και να προκαλέσει την εμπλοκή και ενεργοποίησή τους. Για να διαφοροποιήσει τη διδασκαλίας της και να εμπλέξει ενεργά τους μαθητές της, κατά τη διάρκεια της χρονιάς διαρκώς αξιολογεί την ετοιμότητα, τα ενδιαφέροντα και τα μαθησιακά προφίλ των μαθητών. 8

Οι διαθεματικές έννοιες που χρησιμοποιεί η εκπ/κός Γ για την κλασσική Αθήνα: Πολιτισμός Αλλαγές Αλληλοεξάρτηση 9

Οι μαθητές είναι υπεύθυνοι για: 1. Σημαντικούς όρους: Πολίτευμα/Δημοκρατία Εκπαίδευση/Τέχνη Μέτοικοι/ Δούλοι 2. Ονόματα σπουδαίων ανδρών: Περικλής Φειδίας Σωκράτης 3. Ονόματα σπουδαίων τόπων ή μνημείων Προπύλαια Παρθενώνας Πνύκα 10

Οι μαθητές σ' αυτήν την ενότητα: Εξερευνούν γενικεύσεις ή αρχές i. Χρησιμοποιούν πηγές της ιστορίας αποτελεσματικά ii.ερμηνεύουν πληροφορίες των πηγών iii.συγχωνεύουν δεδομένα από διάφορες πηγές iv.οργανώνουν αποτελεσματικές παραγράφους Το σημαντικό ερώτημα που θέτει η εκπ/κός στους μαθητές της είναι: Πώς θα μπορούσε η ζωή σας και ο Πολιτισμός σας να διαφέρει αν ζούσατε σε διαφορετικό τόπο και χρόνο; 11

Διαφοροποίηση ως προς τα ενδιαφέροντα Η 2η εργασία διαφοροποιείται με ποικίλους τρόπους, αφού κάθε μαθητής μπορεί να προσθέσει δικές του ερωτήσεις, σύμφωνα με τα ενδιαφέροντά του: π.χ. Τι παιχνίδια έπαιζαν τα παιδιά; Πώς εξασκούνταν οι επιστήμες (ιατρική); Ποια ήταν τα στυλ της τέχνης; 12

Διαφοροποίηση ως προς την ετοιμότητα Κάθε μαθητής προσθέτει διαφορετικούς στόχους έρευνας και γραφής (παραγωγής κειμένου) για τα δικά του κριτήρια επιτυχίας, συχνά με τη βοήθεια της εκπ/κού. Διατίθεται ποικιλία πηγών (βιβλία διαβαθμισμένης αναγνωστικής δυσκολίας, βίντεο, κασέτες, μοντέλα, πρόσβαση σε ενημερωμένους ανθρώπους. Η εκπ/κός φροντίζει να παρέχονται σε μικρές ομάδες διαφορετικά είδη υποστήριξης από την ίδια ή από τους συμμαθητές, διαφορετικά είδη μοντελοποίησης, διαφορετικά είδη προετοιμασίας για την επιτυχία. Τέλος, προσθέτει στην αναζήτηση των μαθητών μια σύνθετη ερώτηση, που ο βαθμός δυσκολίας της βασίζεται στην πιο πρόσφατη αξιολόγηση των γνώσεων του μαθητή, στις ερευνητικές του δεξιότητες και στην ιστορική του κριτική σκέψη. π.χ. Πώς η ζωή σου διαφέρει μ' αυτές της προηγούμενης γενιάς στην οικογένειά σου και πώς θα συγκρίνεται η ζωή των εγγονών σου με τη δική σου; Ή μια πιο απλή ερώτηση, όπως: Πώς αλλάζει η γλώσσα απο τη γενιά πριν από εσένα ως δύο γενιές μετά και γιατί συμβαίνουν αυτές οι 13 αλλαγές;

Διαφοροποίηση ως προς το μαθησιακό προφίλ Αντικατοπτρίζεται στα διαφορετικά μέσα που χρησιμοποιούν οι μαθητές να εκφράσουν τα ευρήματά τους: γραφή ημερολογίων, ένα προφορικό μονόλογο, μια παρουσίαση σε κασέτα ή παρουσίαση power point, κ.ά. Για κάθε είδος παραγόμενου προϊόντος δίνονται οδηγίες για να εξασφαλιστεί η ποιότητα σχετικά με την κατάκτηση των στόχων της ενότητας και την απόκτηση συγκεκριμένων δεξιοτήτων. Οι μαθητές και στο στάδιο της παραγωγής του προϊόντος μπορούν να εργαστούν μόνοι ή μ' ένα συμμαθητή που εργαζόταν πάνω στον ίδιο ρόλο, αλλά οπωσδήποτε πρέπει να παρουσιάσουν ένα αποτέλεσμα (προϊόν) ατομικό. 14

Διαφοροποίηση της Διδασκαλίας Η εκπ/κός διαφοροποιεί τους γραφικούς οργανωτές που χρησιμοποιούν οι μαθητές καθώς διαβάζουν, ερευνούν ή κρατούν σημειώσεις. Μπορεί να χρησιμοποιήσει ομάδες επανεξέτασης, μικτής ετοιμότητας και στη συνέχεια να διεξάγει παιχνίδια επανεξέτασης με μαθητές όμοιας ετοιμότητας που εργάζονται μαζί. Κατασκευάζει μια λίστα ερωτήσεων μεγάλου εύρους, από συγκεκριμένες και οικείες έως αφηρημένες και ασυνήθιστες για όλες τις συζητήσεις στην τάξη. Προτείνει κατ' οίκον εργασίες που βοηθούν τους μαθητές να επιλέξουν αυτή που θα τους βοηθήσει καλύτερα να καταλάβουν τις κεντρικές/ διαθεματικές έννοιες και να εξασκήσουν καλύτερα τις σηματικές δεξιότητες. Φυσικά, η τάξη επίσης σχεδιάζει, εργάζεται, ανακεφαλαιώνει 15 και συζητά σαν ομάδα.

Η τάξη της εκπ/κού Γ: Εμπλέκει τους μαθητές γιατί τους δείχνει τη σύνδεση της ζωής τους με τη ζωή παλιότερα Τους βοηθά να κάνουν διασύνδεση ανάμεσα σε διαφορετικές χρονικές στιγμές και να συσχετίσουν με άλλα αντικείμενα Κεντρίζει την περιέργειά τους Παρέχει πρόκληση που σπρώχνει τον κάθε μαθητή λίγο πιο μακριά από τη ΖΕΑ- και μετά υποστηρίζει την επιτυχία του Μερικές φορές αυτό είναι... ΑΣΤΕΙΟ Συχνά είναι... ΔΥΣΚΟΛΟ ΚΑΙ ΣΚΛΗΡΟ Πάντα... ΠΡΟΑΓΕΙ το μαθητή Και τη μάθηση 16

Γιατί είναι διαφοροποιημένη η διδασκαλία της εκπ/κού Γ Πάντα προσπαθεί να γνωρίζει το επίπεδο των μαθητών της και να τους οδηγήσει ένα βήμα παραπάνω Ενδιαφέρεται εξίσου για το βαθμό εμπλοκής τους, όσο και για το βαθμό κατανόησης Γνωρίζει καλά το στόχο και το τέλος του ταξιδιού της μαθησιακής διαδικασίας Επειδή έχει αυτή τη γνώση, τους καθοδηγεί σωστά στο ταξίδι Προορισμός της δεν είναι η συσσώρευση δεδομένων, αλλά η δόμηση της κατανόησης 17

Στη Διαφοροποιημένη Διδασκαλία... Η μάθηση είναι ένα όλον, είναι σημαντική, έχει νόημα και γι' αυτό προάγει το μαθητή. Ο πυρήνας του τι (περιεχόμενο) της μάθησης παραμένει σχετικά σταθερό. Το πως ο μαθητής μαθαίνει ποικίλει σημαντικά (βαθμός δυσκολίας, εργασίες, παρουσίαση προϊόντων μάθησης, βαθμός καθοδήγησης) 18

Όταν ένας εκπαιδευτικός προσπαθεί να διδάξει κάτι απευθυνόμενος σε όλη την τάξη, οι πιθανότητες είναι ότι Το γνωρίζουν ήδη Δεν θα το κατανοήσουν Θα το κατανοήσουν Άρα, τα 2/3 των μαθητών, χάνουν το χρόνο τους (Lillian Katz) 19

Γιατί είναι σημαντική η Διαφοροποίηση; Στην εκπαίδευση: Σχεδιάζουμε το Αναλυτικό Πρόγραμμα και την Ύλη πολύ προσεκτικά Τακτοποιούμε το διδακτικό υλικό μέσα στην τάξη... Και μετά......ανοίγουμε την πόρτα... 20

Και ανακαλύπτουμε με τρόμο ότι μας έστειλαν ΛΑΘΟΣ ΜΑΘΗΤΕΣ... 21

Γιατί λοιπόν να κάνουμε Διαφοροποίηση; Υπάρχουν μαθητές που οι ακαδημαϊκές τους επιδόσεις μοιάζουν με επιδόσεις μαθητών ανώτερης βαθμίδας και μαθητές που μετά βίας κατανοούν ή εφαρμόζουν τις γνώσεις τους (Ετοιμότητα) [ZEA, Vygotsky, 1978,1986] Υπάρχουν μαθητές που ενδιαφέρονται για τις επιστήμες, ή τον αθλητισμό ή τη μουσική κτλ. (Ενδιαφέροντα) Μαθητές που μαθαίνουν καλύτερα δουλεύοντας μόνοι και άλλοι δουλεύοντας σε ομάδες Επιπλέον, τα μαθησιακά τους προφίλ αλλάζουν δραστικά καθώς μεγαλώνουν (Μαθησιακό προφίλ) 22

Οι συνήθεις αντιδράσεις των εκπαιδευτικών στη Διαφοροποίηση: Έχω όλους αυτούς τους μαθητές με διαφορετικές ανάγκες. Πώς περιμένει κανείς να διαφοροποιήσω τη διδασκαλία μου για τον καθένα από αυτούς; Ξέρω ότι χάνω μερικούς μαθητές, αλλά αν δεν βιαστώ να καλύψω την ύλη, πώς θα μπορέσουν να πετύχουν στο τεστ; Ξέρω ότι είναι σωστό να εμπλέκονται οι μαθητές σε διαδικασίες σκέψης και επίλυσης προβλήματος, αλλά δεν έχω αρκετό χρόνο 23

Τι είναι η Διαφοροποιημένη Διδασκαλία; Η Διαφοροποίηση μπορεί να οριστεί σαν μία διδακτική προσέγγιση στην οποία οι δάσκαλοι προσαρμόζουν τα Αναλυτικά Προγράμματα, τις Διδακτικές Μεθόδους, τις Πηγές, τις Μαθησιακές Δραστηριότητες και τα παραγόμενα από τους μαθητές Προϊόντα Μάθησης, έτσι ώστε να ανταποκρίνονται στις ατομικές ανάγκες των μαθητών ή στις ανάγκες των μικρών ομάδων στην τάξη, με σκοπό να μεγιστοποιήσουν τις μαθησιακές ευκαιρίες για κάθε έναν ξεχωριστά μαθητή της τάξης. (Tomlinson, C.A., 1999) 24

1. Αναλυτικά Προγράμματα Οι βασικές αρχές του ΔΕΠΠΣ στηρίχθηκαν στη θεωρία του εποικοδισμού του Piaget, στη θεωρία του Vygotsky για την επίδραση που ασκεί το κοινωνικοπολιτισμικό πλαίσιο στη δόμηση των νοητικών σχημάτων, στη διαμεσολάβηση του ενήλικα και των πολιτισμικών εργαλείων στη διαδικασία της μάθησης κατά τον Bruner, στο αίτημα για σεβασμό και αξιοποίηση της διαφορετικότητας του ατόμου όπως πρεσβεύει ο Gardner και η θεωρία της πολλαπλής νοημοσύνης. (Γκλιάου, Ν.) Οι θεωρίες στις οποίες στηρίζεται η Δ.Δ., είναι οι 25 θεωρίες στις οποίες στηρίζονται τα ΑΠΣ

Σημείο κλειδί στη Δ.Δ.: οι εννοιοκεντρικές διασυνδέσεις (Tomlinson) Παράδειγμα συσχέτισης διαθεματικών εννοιών: Στη Γεωγραφία η μελέτη της ζωής και των ασχολιών των ανθρώπων σε διάφορες ζώνες του πλανήτη μας αναδεικνύει τις διαθεματικές έννοιες «χώρος» (τόπος), «ομάδα» (άνθρωποι), «χρόνος» και «αλληλεπίδραση». Οι συσχετίσεις ανάμεσα σ αυτές τις διαθεματικές έννοιες οδηγούν στο συμπέρασμα (γενίκευση) ότι: «Οι ασχολίες των κατοίκων ενός τόπου είναι συνάρτηση των κλιματικών συνθηκών και της γεωμορφολογίας του» 26 Σκαλιάπας, 2005

Διαφοροποίηση Περιεχομένου- Τι θα διδάξω, τι θέλω να μάθουν οι μαθητές Ανάγκες των μαθητών(ερωτηματολόγια) Υπάρχουν μαθητές που οι ακαδημαϊκές τους επιδόσεις μοιάζουν με επιδόσεις μαθητών ανώτερης βαθμίδας και μαθητές που μετά βίας κατανοούν ή εφαρμόζουν τις γνώσεις τους (Ετοιμότητα) [ZEA, Vygotsky, 1978,1986] Υπάρχουν μαθητές που ενδιαφέρονται για τις επιστήμες, ή τον αθλητισμό ή τη μουσική κτλ. (Ενδιαφέροντα) Μαθητές που μαθαίνουν καλύτερα δουλεύοντας μόνοι και άλλοι δουλεύοντας σε ομάδες Επιπλέον, τα μαθησιακά τους προφίλ αλλάζουν δραστικά καθώς μεγαλώνουν (Μαθησιακό προφίλ) 27

Ερωτηματολόγια 1.Ερωτηματολόγιο ετοιμότητας: τι μπορείς να πείς σχετικά με...; 2.Ερωτηματολόγιο ενδιαφερόντων: τι θέλεις να μάθεις σχετικά με...; 3.Ερωτηματολόγιο μαθησιακού προφίλ: πώς σου αρέσει να μαθαίνεις; 28

Διαφοροποίηση Περιεχομένου 1. Χρήση προτύπων Κ α τ η γ ο ρι ο π οί η σ η ζ ώ ω ν Αναγνώριση ζώων μέσω χαρακτηριστικών ΠΡΟΤΥΠΑ Τα Πρότυπα βοηθούν τους μαθητές: 1.Να καταλάβουν, παρά ν' απομνημονεύσουν 2.Να διατηρήσουν ιδέες και γεγονότα, γιατί έχουν νόημα 3.Να κάνουν συσχετίσεις ανάμεσα σε διαφορετικές όψεις του ίδιου θέματος 4.Να συσχετίσουν τις ιδέες με τις δικές τους ζωές 5.Να χτίσουν δίκτυα που θα βοηθήσουν αποτελεσματικά στην κατάκτηση της μελλοντικής γνώσης Συζήτηση για χαρακτηριστικά Π ρ ό β λ ε ψ η χ α ρ α κ τ η ρι σ τι κ ώ ν 29

2. Συμπύκνωση του Περιεχομένου (σε 3 βήματα) 2 3 -Δάσκαλος και μαθητές σχεδιάζουν μια έρευνα ή μελέτη -Συμφωνούν για τις παραμέτρους, τους στόχους, τα χρονικά Όρια, τις διαδικασίες, τα κριτήρια αξιολόγησης (Εδώ οι μαθητές επιλέγγουν πώς θέλουν να δουλέψουν, π.χ. Άλλος θα αναπτύξει σχέδιο με βάση τα μαθηματικά, Άλλος θα εργαστεί πάνω στην επιστημονική φαντασία) Ο δάσκαλος σημειώνει γνώσεις και δεξιότητες που δεν αποκτήθηκαν -Καταστρώνει σχέδιο για να βοηθήσει τους μαθητές στην κατάκτησή τους -Οι μαθητές μπορεί να δουλέψουν ομαδικά, ή στο σπίτι ή να παράγουν κάποιο προϊόν 1 Αναγνώριση μαθητών και αξιολόγησή τους: -Αρχική αξιολόγηση -Τυπική αξιολόγηση (γραπτό τεστ) -Άτυπη αξιολόγηση (συζήτηση επικεντρωμένη στο θέμα) 30

3. Χρήση ποικίλων κειμένων και υλικού Διατίθεται ποικιλία πηγών (βιβλία διαβαθμισμένης αναγνωστικής δυσκολίας, βίντεο, κασέτες, μοντέλα, πρόσβαση σε ενημερωμένους ανθρώπους(ετοιμότητα). Η εκπ/κός φροντίζει να παρέχονται σε μικρές ομάδες διαφορετικά είδη υποστήριξης από την ίδια ή από τους συμμαθητές, διαφορετικά είδη μοντελοποίησης, διαφορετικά είδη προετοιμασίας για την επιτυχία (ετοιμότητα). Η εκπ/κός διαφοροποιεί τους γραφικούς οργανωτές που χρησιμοποιούν οι μαθητές καθώς διαβάζουν, ερευνούν ή κρατούν σημειώσεις (διδασκαλία). Μπορεί να χρησιμοποιήσει ομάδες επανεξέτασης, μικτής ετοιμότητας και στη συνέχεια να διεξάγει παιχνίδια επανεξέτασης με μαθητές όμοιας ετοιμότητας που εργάζονται μαζί (διδασκαλία). Κατασκευάζει μια λίστα ερωτήσεων μεγάλου εύρους, από συγκεκριμένες και οικείες έως αφηρημένες και ασυνήθιστες για όλες τις συζητήσεις στην τάξη (διδασκαλία). Προτείνει κατ' οίκον εργασίες που βοηθούν τους μαθητές να επιλέξουν αυτή που θα τους βοηθήσει καλύτερα να καταλάβουν τις κεντρικές/ διαθεματικές έννοιες και να εξασκήσουν καλύτερα τις σηματικές δεξιότητες. Φυσικά, 31 η τάξη επίσης σχεδιάζει, εργάζεται, ανακεφαλαιώνει και συζητά σαν ομάδα.

Χρήση διαφορετικών κειμένων και Πηγών Βιβλιοθήκη με κείμενα σε διαφορετικά επίπεδα αναγνωστικής δυσκολίας Συλλογές περιοδικών, εφημερίδων, φυλλαδίων Κείμενα- Υλικό από το Internet Προγράμματα ηλεκτρονικού υπολογιστή (λογισμικά) Βίντεο Κασσέτες 32

π.χ. Μελέτη των θηλαστικών 1.Ως προς τα ενδιαφέροντα των μαθητών. Οι μαθητές επιλέγουν ποια σπονδυλωτά θα μελετήσουν. 2.Ως προς την αναγνωστική ετοιμότητα των μαθητών. Στην κάθε ομάδα, δίνεται από το δάσκαλο ένα μικρό κουτί με βιβλία για τα θηλαστικά που επέλεξαν διαβαθμισμένου επιπέδου δυσκολίας. 3.Ως προς το μαθησιακό προφίλ. Δίνονται επιπλέον κασέτες, βίντεο και web sites 33

4. Μαθησιακά Συμβόλαια Ο μαθητής σχεδιάζει τις δράσεις του για την εβδομάδα Αποφασίζει ποιές εργασίες θα κάνει στο σχολείο και ποιες στο σπίτι Προγραμματίζει την ύλη που θα δουλέψει Γνωρίζει ότι ο δάσκαλος θα του αναθέσει εργασία, αν δεν τηρήσει το συμβόλαιο 34

Ημερ.../.../... Μαθησιακό Συμβόλαιο Για να δείξω τι έχω μάθει για..., θέλω να:(βάλε Χ) _Γράψω μια αναφορά _Κάνω μια επίδειξη _Κάνω ένα πείραμα _Κάνω μια τοιχογραφία _Γράψω ένα τραγούδι _Σχεδιάσω ένα γραφικό οργανωτή ή σχεδιάγραμμα _Κάνω μια παρουσίαση στον υπολογιστή _Κατασκευάσω ένα μοντέλο _Άλλο... Αυτός θα είναι ένας καλός τρόπος για να δείξω ότι κατανοώ αυτή την έννοια, επειδή... Για να κάνω αυτό το project θα χρειαστώ βοήθεια... Το σχέδιο δράσης μου είναι... Τα κριτήρια που θα χρησιμοποιηθούν για την αξιολόγηση του τελικού μου προϊόντος είναι... Το project μου θα ολοκληρωθεί μέχρι... Υπογραφή μαθητή... Ημερ.../.../... Υπογραφή εκπ/κού... 35

5. Μικροδιδασκαλίες Βασιζόμενος στη διαμορφωτική αξιολόγηση του μαθητή, ο εκπαιδευτικός μπορεί να ξαναδιδάξει ατομικά για ένα μικρό αριθμό μαθητών, να βρει άλλο τρόπο για να ξαναδιδάξει σε μια ομάδα ή να εργαστεί με μια ακόμη άλλη ομάδα για να εμπλουτίσει την κατανόησή και τις δεξιότητές τους. Οι μικροδιδασκαλίες που στοχεύουν στο Περιεχόμενο μπορούν να είναι πολύ αποτελεσματικές για την ετοιμότητα, τα ενδιαφέροντα και το μαθησιακό προφίλ των μαθητών. 36

6. Ποικιλία υποστηρικτικών συστημάτων Φίλοι αναγνώστες και κατασκευαστές κασετών/ βίντεο. -μαθητής της 6ης τάξης φτιάχνει κασέτες για μαθητές της 3ης με κείμενα από το βιβλίο τους -ή φτιάχνει κασέτες με περιλήψεις άρθρων για ένα θέμα που χρειάζονται μικρότεροι μαθητές -ή βοηθά το μικρότερο μαθητή να μάθει πώς θα βγάλει λόγο, βιντεοσκοπώντας για τον μικρότερο -ή κάνει βίντεο για θέμα που χρειάζεται σε μικρότερη τάξη 37

Ποικιλία υποστηρικτικών συστημάτων Τονισμένα σημεία του κειμένου. -Ο δάσκαλος τονίζει σημαντικές παραγράφους του κειμένου, κρατά αντίγραφα αυτών και τα δίνει στους μαθητές που δυσκολεύονται να μελετήσουν ολόκληρο το κείμενο. Σύνοψη των κεντρικών ιδεών. -Ο δάσκαλος δημιουργεί σε προτάσεις ή παραγράφους τη σύνοψη των κυριότερων ιδεών μιας ενότητας -τονίζει επίσης το βασικό λεξιλόγιο -παρέχει ουσιαστικές ερωτήσεις 38

Ποικιλία υποστηρικτικών συστημάτων Ζευγάρια με μεγαλύτερους μέντορες. -Μεγαλύτερεοι μαθητές που προθυμοποιούνται να βοηθήσουν τους μικρότερους σε θέματα κοινών ενδιαφερόντων Γραφικοί οργανωτές. -βοηθούν τους μαθητές να εστιάζουν στις βασικές έννοιες και να βλέπουν πώς ο δάσκαλος ή ο συγγραφέας ανέπτυξε τη σκέψη του. 39

ΓΡΑΦΙΚΟΙ ΟΡΓΑΝΩΤΕΣ 1. Αλυσίδα γεγονότων (chain of events). Για γεγονότα, ονόματα, στάδια επίλυσης προβλήματος 40

2. Ομαδοποίηση (Clustering). Για ιδέες, εικόνες, συναισθήματα γύρω από κεντρικό ερέθισμα 41

3. Σύκριση/ αντίθεση (compare/contrast). Για ομοιότητες/ διαφορές εννοιών- Διαγράμματα Venn 42

4. Κύκλος (cycle). Για διαδοχικά γεγονότα που αλληλεπιδρούν κα παράγουν τα ίδια εξακολουθητικά αποτελέσματα. 43

5. Οικογενειακό Δέντρο (family tree). ( Για βαθμό συγγένειας και ιεραρχία και προέλευση στοιχείων) 44

6. Ψαροκόκκαλο (fishbone). Στην ευθεία γραμμή γράφεται το αποτέλεσμα και στις πλευρές των γωνιών οι αιτίες. 45

7. Αραχνοειδής χάρτης (spider map). Για καταιγισμό ιδεών. 46

8. Εικονογραφημένο σενάριο (storyboard). Για στιγμιότυπα ιστορίας. 47

9. Πρόβλημα/ επίλυση (problem/ solution map). Για προβλήματα/ λύσεις σε πλαίσια. 48

10. Εννοιολογικοί χάρτες και διαγράμματα ροής (Concept maps and flowcharts). 49

11. Κλίμακα (continuum). Για χρονική ακολουθία ιστορικών γεγονότων, δείκτες βαρύτητας έννοιας, νοηματικές αποχρώσεις, βαθμολογικές διαβαθμίσεις. Χαμηλές τιμές Υψηλές τιμές 50

Διαδικασίες 1. Χρήση κύβων 1. Περιγράφω 2. Συγκρίνω 3. Συζήτησε για τα αισθήματα 4. Πες τα μέρη του 5. Χρησιμοποίησε 6. Πες τα θετικά του και τα αρνητικά του 51

π.χ. Οι κοινότητες Μπλε και Πράσινοι κύβοι Μαθητές πάνω του μέτριου Μαθητές κάτω του μέτριου 1. Περιγράψτε μια κοινωνία μυρμηγκιών με λέξεις ή εικόνες 2. Συγκρίνετε μια κοινωνία μυρμηγκιών με τη δική σας με λέξεις ή εικόνες 3.Γράψτε λέξεις που περιγράφουν τα αισθήματά σας όταν βλέπετε μυρμήγκια 4. Πείτε τα μέλη μιας κοινότητας μυρμηγκιών (με λέξεις ή εικόνες) 5.Πες έναν τρόπο που η κοινωνία τους μας βοηθάει να ζούμε και να δουλεύουμε μαζί 6. Πες τα θετικά και αρνητικά μιας κοινωνίας μυρμηγκιών 1.Περιγράψτε μια κοινότητα μυρμηγκιών Με τουλάχιστον 3 προτάσεις και τουλάχιστον 3 περιγραφικές λέξεις σε κάθε πρόταση 2. Χρησιμοποιήστε ένα διάγραμμα για να συγκρίνεται μια κοινότητα μυρμηγκιών με ένα ζώο που επιλέξατε 3. Αν το μυρμήγκι σκέφτεται σαν άνθρωπος, φτιάξτε ένα καρτούν σχετικά με το τι αισθάνεται ένα μυρμήγκι μια συνηθισμένη μέρα και στη συνέχεια κάντε το ίδιο για ένα άλλο ζώο 4. Κάντε ένα διάγραμμα με μια ζωική κοινότητα, ονομάστε τα μέλη του και πείτε σε τι χρησιμεύει το καθένα 5. Φτιάξτε έναν κανόνα για τη συνύπαρξη σε μια κοινότητα και πείτε πώς αυτό χρησιμεύει σε δύο διαφορετικές κοινότητες. 6.Γράψτε ένα τραγούδι ή ζωγραφίστε μια Εικόνα για τα θετικά και αρνητικά του να 52 είσαι μέλος μιας κοινότητας

Πώς μαθαίνουν καλύτερα οι μαθητές σε ομάδες (Lou et al., 1996) Μαθητές χαμηλών επιδόσεων Ετερογενείς ομάδες Μαθητές μεσαίων επιδόσεων Ομογενείς ομάδες Μαθητές υψηλών επιδόσεων 53

2. Χρήση διαδραστικών περιοδικών/ φυλλαδίων π.χ. Το πνεύμα του Βουνού Κίρα Σίνου Διαδραστικά Φυλλάδια Μαθητές όχι εξοικειωμένοι με την έννοια πνεύμα (σε ζευγάρια) 1. Μαντέψτε τι σημαίνει η λέξη πνεύμα και γράψτε την καλύτερη εξήγηση. 2. Βρείτε ορισμούς σε δύο λεξικά και χρησιοποιήστε τους για να γράψετε έναν ορισμό. 3.Γράψτε έναν ορισμό που να είναι απόλυτα κατανοητός σε μαθητή της Α τάξης. 4. Ζωγραφίστε τουλάχιστον 5 πράγματα που έχουν σχέση με πνεύμα και πέιτε γιατί. 5. Υποθέστε τι μπορεί να γράφει ένα βιβλίο με τίτλο Το πνεύμα του Βουνού Μαθητές που καταλαβαίνουν τη λέξη (σε μεγαλύτερες ομάδες) 1. Υποθέστε τι μπορεί να γράφει ένα βιβλίο με τίτλο Το πνεύμα του Βουνού και εξηγείστε την υπόθεσή σας. 2. Παρουσιάστε και υπερασπιστείτε τις επιλογές σας για τα πνεύματα που περιγράφονται στο βιβλίο 3. Παρουσιάστε και υπερασπιστείτε τις επιλογές σας για τα πνεύματα που περιγράφονται σε βιβλίο που γράφτηκε 200 χρόνια πριν. Παρουσιάστε και υπερασπιστείτε τις επιλογές σας για τα πνεύματα που περιγράφονται σε βιβλίο που γράφτηκε 200 χρόνια μετά. Μαθητές με άριστες ικανότητες ορθογραφίας, γραφής, αφαιρετικής σκάψης (μια μικρότερη ομάδα) 1. Κατηγοριοποιήστε στις λίστες άυλο και υλικό τις λέξεις: σώμα, ψυχή, μυαλό, πνεύμα, σκέψη και προσθέστε παρόμοιες λέξεις δικές σας. 2. Γράψτε ένα ποίημα ή μια παράγραφο, όπου θα δικαιολογήσετε την παραπάνω κατάταξη. 3. Υποθέστε τι μπορεί να λέει ένα βιβλίο με αυτόν τον τίτλο και ετοιμαστείτε να υπερασπιστείτε την υπόθεσή σας. 54

Διαφοροποίηση του τελικού προϊόντος Σχεδιασμός ιστοσελίδας Ανάπτυξη λύσης σε κοινοτικό πρόβλημα Δημιουργία δημόσιας ανακοίνωσης Συγγραφή βιβλίου Σχεδιασμός παιχνιδιού Παραγωγή και διανομή αναφοράς Γραφή σειράς γραμμάτων (επιστολών) Παρουσίαση μίμησης Σχεδιασμός και δημιουργία κεντήματος Καθοδήγηση συμποσίου Χτίσιμο πλανητάριου Διεξαγωγή σειράς συνεντεύξεων Ανάπτυξη συλλογής Υποβολή γραπτών σε περιοδικό ή εφημερίδα 55

...συνέχεια Ερμηνεία μέσω πολυμεσικών εφαρμογών Σχεδιασμός και διεξαγωγή πειράματος Συλλογή και ανάλυση δεδομένων Σχεδιασμός ενός ταξιδιού ή μιας Οδύσσειας Κατασκευή χαλκογραφίας ή ξυλόγλυπτου Σχεδιασμός πολιτικών cartoon Διατύπωση και υποστήριξη θεωρίας Διεξαγωγή εκπαιδευτικής συνεδρίας Σχεδιασμός και υλοποίηση διδασκαλίας Επίδειξη Παρουσίαση δελτίου ειδήσεων Γραφή νέου νόμου και υποστήριξή του Δημιουργία κέντρων μάθησης Δημιουργία αυθεντικών συνταγών 56

...συνέχεια Χορογραφία χορών Παρουσίαση παρωδίας Σχεδιασμός νέου προϊόντος Γραφή σειράς τραγουδιών Δημιουργία λεξικού με αντικείμενα Σχεδιασμός προσομοίωσης Γραφή μιούζικαλ Ανάπτυξη μουσειακής έκθεσης Να γίνεις μέντορας Γραφή ή παραγωγή θεατρικού Κατάρτιση εφημερίδας Κατάρτιση και σχολιασμός πηγών του διαδικτύου Ανάπτυξη εκθέματος Διεξαγωγή εθνογραφίας 57

Γραφή βιογραφίας...συνέχεια Παρουσίαση φωτογραφικής έκθεσης Παραχώρηση συνέντευξης τύπου Ανάπτυξη και χρήση ερωτηματολογίου Διεξαγωγή διαλόγου Κατασκευή βίντεο ντοκυμαντέρ Κατασκευή σειράς διαφανειών Γραφή ποιημάτων Ανάπτυξη εργαλείων Σχεδιασμός ή δημιουργία μουσικών οργάνων Ανάπτυξη διαφημιστικής καμπάνιας Κατάρτιση διαφημιστικού φυλλαδίου Κατασκευή σετ με σχεδιαγράμματα Παρουσίαση ραδιοφωνικού προγράμματος 58

...συνέχεια Διεξαγωγή puppet show Δημιουργία σειράς αφισών Συμμετοχή σε αρχαιολογική ανασκαφή Σχεδιασμός και κατασκευή ρούχων Παρουσίαση εσωτερικού μονολόγου Παραγωγή πινάκων και διαγραμμάτων για να εξηγήσουν ιδέες 59