Εργονομικός σχεδιασμός κουβουκλίου γερανού οικοδομικών έργων

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ Εργασία στο Μάθημα «ΕΡΓΟΝΟΜΙΑ» 5 ο Εξάμηνο Εργονομικός σχεδιασμός κουβουκλίου γερανού οικοδομικών έργων Τμήμα Πληροφορικής, Πανεπιστήμιο Πειραιά Διδάσκων: κ. Γ. Σκρουμπέλος ΕΓΓΛΕΖΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ (Π/03043) Ιανουάριος 2007 Πειραιάς

2

Περιεχόμενα Περιεχόμενα... 3 Περίληψη... 4 ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ... 5 i. Ανάλυση απαιτήσεων πελατών και χρηστών... 6 Προσδιορισμός γενικών στόχων... 7 ii. Ανάλυση του Συστήματος Εργασίας... 8 Προσδιορισμός τεχνολογικών περιορισμών και απαιτήσεων... 9 iii. Ανάλυση δραστηριοτήτων και χαρακτηριστικών των χρηστών... 10 Προσδιορισμός αναγκών χρηστών... 11 iv. Σύνολο περιορισμών και απαιτήσεων... 14 Προσδιορισμός ειδικών στόχων... 16 ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΥ... 18 i. Θέση εργασίας... 18 ii. Σχεδιασμός Κουβουκλίου... 25 Τεχνητός φωτισμός κουβουκλίου... 27 Παράθυρα - Κλιματισμός... 28 Προειδοποιητικές Λυχνίες - Ήχοι... 29 ΠΕΡΙΘΩΡΙΑ ΒΕΛΤΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ... 30 3

Περίληψη Η παρούσα εργασία πραγματεύεται τον σχεδιασμό, ακολουθώντας την διαδικασία και τις αρχές του εργονομικού σχεδιασμού, κουβούκλιου χειρισμού γερανού οικοδομικών εργασιών. Θα σχεδιάσουμε και θα παρουσιάσουμε τόσο το εξωτερικό όσο και το εσωτερικό του κουβουκλίου, προσδιορίζοντας όλα τα μορφολογικά στοιχεία αυτής της θέσης εργασίας (π.χ. μορφή και διαστάσεις των επιμέρους στοιχείων, ιδιότητες υλικών κατασκευής τους όπου αυτό κρίνεται απαραίτητο, αναγκαία ανοίγματα του κουβουκλίου, θέση οδήγησης, χώρος τοποθέτησης των χειριστηρίων οργάνων, κλπ.). 4

ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ O ζητούμενος σχεδιασμός της θέσεως εργασίας του χειριστή γερανού οικοδομικών εργασιών στο παρόν θέμα πραγματοποιείται ακολουθώντας την διαδικασία και τις αρχές του εργονομικού σχεδιασμού. Τα βήματα της ακολουθούμενης διαδικασίας εικονίζονται στο σχήμα που ακολουθεί: (1) Προσδιορισμός γενικών στόχων (Α) Ανάλυση απαιτήσεων πελατών και χρηστών Σχεδιαστικά πρότυπα και νομοθεσία (2) Προσδιορισμός τεχνολογικών πειορισμών και απαιτήσεων (Β) Ανάλυση του συστήματος εργασίας Προβλήματα σε ήδη υπάρχοντα συστήματα (3) Προσδιορισμός αναγκών χρηστών (Γ) Ανάλυση δραστηριοτήτων και χαρακτηριστικών χρηστών (4) Προσδιορισμός ειδικών στόχων (Δ) Σύνολο περιορισμών και απαιτήσεων (5) Σχεδιασμός πρωτοτύπου Ανθρωπομετρικά στοιχεία πληθυσμού χρηστών (6) Αξιολόγηση προτύπου (7) Βελτιώσεις προτύπου (8) Τελικός σχεδιασμός 5

i. Ανάλυση απαιτήσεων πελατών και χρηστών Ο πελάτης ζητά από τους σχεδιαστές τη δημιουργία ενός ασφαλούς και άνετου για τον εργαζόμενο χώρο ώστε να επιτυγχάνεται η μέγιστη δυνατή απόδοση του χειριστή και η γρήγορη εκτέλεση της εργασίας. Ακόμη η κατασκευή θα πρέπει να είναι τέτοια ώστε να είναι δυνατή η εκτέλεση των εργασιών ακόμα και κάτω από αντίξοες καιρικές συνθήκες προκειμένου να αποφεύγονται διακοπές της εργασίας που θα οδηγούν σε κοστοβόρες καθυστερήσεις ολοκλήρωσης του έργου. Συγχρόνως, ο πελάτης επιθυμεί να έχει το ελάχιστο δυνατό κόστος κατασκευής για τη δημιουργία του κουβουκλίου. Το γεγονός αυτό θέτει σημαντικούς οικονομικούς περιορισμούς στον σχεδιαστή και θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη. Ο χειριστής του γερανού επιθυμεί ο εργασιακός του χώρος να είναι πρωτίστως ασφαλής, αλλά συγχρόνως άνετος και ευχάριστος. Το κάθισμα, στο οποίο περνά το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου εργασίας του απαιτεί να είναι αναπαυτικό ώστε να αποφεύγονται κακώσεις της σπονδυλικής στήλης και του αυχένα. Στην αποφυγή τέτοιων προβλημάτων υγείας παίζει σημαντικό ρόλο και η σωστή τοποθέτηση των χειριστηρίων καθώς και των ενδεικτικών οργάνων. Ακόμη, στις απαιτήσεις του εργαζομένου συμπεριλαμβάνονται κατάλληλες συνθήκες φωτισμού, θερμοκρασίας και εξαερισμού. Επιπλέον, είναι απαραίτητη η προστασία του εργαζομένου από δυσάρεστες, αλλά και επικίνδυνες για την υγεία του συνέπειες της συγκεκριμένης εργασίας όπως ηχορύπανση και κραδασμοί. Τέλος, είναι προφανές ότι ο χειριστής θα επιθυμούσε να έχει και επιπλέον ανέσεις όπως για παράδειγμα τη δυνατότητα να απολαμβάνει κάποιο ρόφημα κατά την εργασία του. 6

Προσδιορισμός γενικών στόχων Λαμβάνοντας υπόψη τόσο τις απαιτήσεις του πελάτη, όσο και τις απαιτήσεις και τις επιθυμίες του εργαζομένου καταλήξαμε ότι το κουβούκλιο μας θα πρέπει : να είναι πάνω από όλα ασφαλές για τον εργαζόμενο προστατεύοντας τον από τραυματισμούς και επαγγελματικές ασθένειες και εξαλείφοντας κατά το δυνατό κάθε επαγγελματικό κίνδυνο να εξασφαλίζει σωστή και γρήγορη εκτέλεση της εργασίας, ακόμα και κάτω από δυσμενείς καιρικές συνθήκες. να παρέχει στον χρήση ένα ευχάριστο και άνετο εργασιακό περιβάλλον συγκεντρώνοντας όχι μόνο τις απολύτως απαραίτητες, αλλά και επιπλέον ανέσεις να μην παρέχει παράλογες ανέσεις που θα επιβαρύνουν σε υπερβολικό βαθμό το ολικό κόστος κατασκευής. 7

ii. Ανάλυση του Συστήματος Εργασίας Με βάση τα δεδομένα που παρατίθενται στην εκφώνηση, και κατόπιν περαιτέρω διερεύνησης του καταλήξαμε ότι το συγκεκριμένο σύστημα εργασίας θα έχει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: Η χρήση του συγκεκριμένου γερανού αφορά την εκτέλεση οικοδομικών εργασιών και βρίσκεται σε εξωτερικό χώρο. Η συνηθέστερη κατασκευή τέτοιων γερανών έχει ως εξής: Στο έδαφος υπάρχει μία μεγάλη πλατφόρμα κατασκευασμένη από μπετόν στην οποία είναι καρφωμένη η βάση του γερανού. Η βάση είναι ενωμένη με την κατακόρυφη δοκό (ή αλλιώς «πύργος») του γερανού που εξασφαλίζει στο γερανό το κατάλληλο ύψος. Στην κορυφή του πύργου βρίσκεται ο μηχανισμός περιστροφής του γερανού που επιτρέπει στην οριζόντια δοκό του γερανού να περιστρέφεται. Η οριζόντια δοκός χωρίζεται σε δύο επιμέρους δοκού, ανόμοιου μήκους. Η πιο μικρή οριζόντια δοκός περιέχει τους ηλεκτροκινητήρες και όλα τα ηλεκτρολογικά του γερανού, ενώ στην άκρη της βρίσκονται αντίβαρα από μπετόν. Η πιο μεγάλη δοκός έχει οδηγούς πάνω στους οποίους κινείται το βαρούλκο στο οποίο γίνεται η προσάρτηση των προς μεταφορά αντικειμένων. Το κουβούκλιο του χειριστή βρίσκεται κάτω από το σημείο ένωσης των δύο δοκών. Θεωρούμε ότι το κουβούκλιο είναι ακίνητο και στερεωμένο στην κατακόρυφη δοκό του γερανού. Ο χειριστής φτάνει στο κουβούκλιο με χρήση σκάλας που βρίσκεται στο εσωτερικό της κατακόρυφης δοκού του γερανού. Το κουβούκλιο του χειριστή σε γερανούς οικοδομικών εργασιών συνήθως βρίσκεται σε μεγάλη απόσταση από το έδαφος ( πολύ συχνά ξεπερνά τα 80 μέτρα). Τα μεταφερόμενα αντικείμενα είναι συνήθως τεραστίων διαστάσεων και μεγάλου βάρους (μπορεί να ξεπεράσει του 18 τόνους). 8

Προσδιορισμός τεχνολογικών περιορισμών και απαιτήσεων Βασιζόμενοι στην ανάλυση του συστήματος εργασίας που προηγείται μπορούμε να καταλήξουμε στα εξής συμπεράσματα όσον αφορά τον σχεδιασμό της συγκεκριμένης θέσεως εργασίας: Υπάρχουν σημαντικοί περιορισμοί όσον αφορά τις διαστάσεις και το συνολικό βάρος του κουβουκλίου λόγω της θέσης του πάνω στο γερανό. Απαιτείται μεγάλη προσοχή στην εκλογή των υλικών κατασκευής του κουβουκλίου, αφού βρίσκεται μονίμως σε εξωτερικό χώρο και σε μεγάλο ύψος. Για τον λόγο αυτό τα υλικά αυτά πρέπει να είναι μεγάλης αντοχής ώστε να ανταπεξέρχονται σε δυσμενείς καιρικές συνθήκες όπως βροχοπτώσεις και ισχυρούς ανέμους εξασφαλίζοντας την ασφάλεια του χειριστή. Η μεταφορά του εργαζομένου από και προς το κουβούκλιο είναι σχετικά δύσκολη και για τον λόγο αυτό πρέπει να ληφθεί υπόψη η παραμονή του εργαζομένου στον χώρο αυτό για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Η φύση των προς μεταφορά αντικειμένων είναι τέτοια που καθιστά μεγάλης σημασίας την δυνατότητα ακρίβειας των χειρισμών του εργαζομένου. Συγχρόνως είναι απαραίτητη η συνεχής επικοινωνία του με τα άτομα που εργάζονται στο έδαφος καθώς και η οπτική επαφή με τα μεταφερόμενα φορτία. Με τον τρόπο αυτό εξασφαλίζεται όχι μόνο η ασφάλεια του χειριστή, αλλά και όλων των ατόμων που εμπλέκονται στην εκτέλεση της εργασίας. 9

iii. Ανάλυση δραστηριοτήτων και χαρακτηριστικών των χρηστών Προτού προχωρήσουμε περαιτέρω στη διαδικασία σχεδιασμού της συγκεκριμένης θέσεως εργασίας είναι απαραίτητο να λάβουμε μία σαφή εικόνα του πληθυσμού χρηστών. Για τον λόγο αυτό καταγράφουμε τα βασικότερα και συνηθέστερα χαρακτηριστικά των ανθρώπων που ήδη εργάζονται στη προαναφερθείσα θέση εργασίας. Αυτά είναι τα εξής: Εμπειρικά η συντριπτική πλειοψηφία χειριστών τέτοιων μηχανημάτων είναι άντρες. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι δεν υπάρχει νόμος που να απαγορεύει την εκτέλεση μιας τέτοιας εργασίας από γυναίκες γεγονός που υποδηλώνει ότι στον πληθυσμό των χειριστών περιλαμβάνονται και γυναίκες. Είναι όμως πολύ σπάνιο εώς αδύνατο να προσληφθεί μια μικρόσωμη γυναίκα από την επιχείρηση για τον χειρισμό της γερανογέφυρας Καταλήγουμε ότι για του παραπάνω λόγους αλλά και για λόγους κόστους ο πληθυσμός των χρηστών του κουβουκλίου θα περιλαμβάνει μεγαλόσωμους άντρες, μικρόσωμους άντρες καθώς και μεσαίας σωματικής διάπλασης γυναίκες Στην συνέχεια θα πρέπει να συγκεκριμενοποιήσουμε τις εργασιακές δραστηριότητες και διαδικασίες οι οποίες με βάση την χρήση του γερανού είναι οι ακόλουθες: Καθοδήγηση του βαρούλκου πάνω από το προς μεταφορά αντικείμενο. Η κίνηση αυτή είναι συνισταμένη τριών επιμέρους κινήσεων: (α) Οριζόντια κίνηση του βαρούλκου (παράλληλα με το έδαφος) κατά μήκος των οδηγών της οριζόντιας δοκού του γερανού. (β) Περιστροφική κίνηση της οριζόντιας δοκού ώστε το βαρούλκο να βρεθεί στην κατάλληλη θέση για την προσάρτηση του φορτίου σε αυτό. 10

(γ) Κατακόρυφη κίνηση του βαρούλκου με σκοπό να φτάσει στο κατάλληλο ύψος ώστε το μεταφερόμενο αντικείμενο να προσαρτηθεί σε αυτό. Κατάλληλη στήριξη του αντικειμένου στο βαρούλκο από τους αρμόδιους εργαζόμενους. Εκτέλεση των κινήσεων του πρώτου βήματος ανάστροφα από τον χειριστή έτσι ώστε να μεταφερθεί το αντικείμενο στον προορισμό του. Αποφόρτωση του γερανού από το χειριστή. Συγκεκριμένα κατεβάζει το βαρούλκο στο κατάλληλο σημείο εναπόθεσης του μεταφερόμενου αντικειμένου. Η αποφόρτωση του βαρούλκου γίνεται πάλι από τους εργαζόμενους που βρίσκονται στην κατάλληλη θέση εργασίας. Προσδιορισμός αναγκών χρηστών Βασιζόμενοι στην ανάλυση των χαρακτηριστικών και των δραστηριοτήτων των χρηστών του συστήματος εργασίας που προηγείται καταγράφουμε τις δυνατότητες χειρισμού και τις ενδείξεις που θα πρέπει να παρέχονται στον χρήστη από το όργανα της καμπίνας. Όσον αφορά τα χειριστήρια οι απαραίτητες λειτουργίες που αυτά πρέπει να επιτρέπουν είναι : Οριζόντια κίνηση του βαρούλκου (παράλληλα με το έδαφος) κατά μήκος των οδηγών της οριζόντιας δοκού του γερανού. Περιστροφική κίνηση της οριζόντιας δοκού του γερανού Κατακόρυφη κίνηση του βαρούλκου από και προς το έδαφος Ηλεκτροδότηση του γερανού Ενεργοποίηση Η/Κ περιστροφικής κίνησης του γερανού Ενεργοποίηση Η/Κ κίνησης βαρούλκου στους οδηγούς της οριζόντιας δοκού Ενεργοποίηση Η/Κ κίνησης βαρούλκου στην κατακόρυφη διεύθυνση 11

Όσον αφορά τα ενδεικτικά όργανα αυτά θα πρέπει να παρέχουν στον χρήστη τα ακόλουθα: Ένδειξη ηλεκτροδότησης του γερανού Ένδειξη περιστροφικής κίνησης του γερανού Ένδειξη οριζόντιας κίνησης βαρούλκου Ένδειξη κατακόρυφης κίνησης βαρούλκου Τέλος, με βάση την ανάλυση των δραστηριοτήτων του χρήστη καταγράφουμε τις ανάγκες του όσον αφορά τις οπτικές και ακουστικές πληροφορίες που δέχεται. Αυτές είναι οι εξής: Έλεγχος κατά την φόρτωση του αντικειμένου στο βαρούλκο με μικρές κινήσεις του κεφαλιού Έλεγχος του χώρου κάτω από την εγκατάσταση με μικρές κινήσεις του κεφαλιού Τέλεια και συνεχής οπτική επαφή με τα αντικείμενα προς μεταφορά Συνεχής ακουστική και συχνά οπτική επαφή με τους εργαζομένους που βρίσκονται είτε στο έδαφος είτε σε άλλες θέσεις εργασίας και συμμετέχουν στην εκτέλεση της εργασίας. Η ακουστική επαφή με τους άλλους εργαζομένους πραγματοποιείται μέσω ασύρματης συσκευής με ακουστικό και μικρόφωνο που φορά ο χειριστής στο κεφάλι του καθ όλη τη διάρκεια παραμονής του στο κουβούκλιο. Αξίζει να σημειωθεί ότι η επικοινωνία μέσω της συσκευής αυτής προτιμήθηκε ώστε ο χρήστης να έχει μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων των άνω άκρων του. 12

Στο σημείο αυτό είναι απαραίτητο να αναφέρουμε τις ανάγκες των χρηστών που είναι πιθανό να προκύψουν σε έκτακτες καταστάσεις στις οποίες είναι δυνατό να βρεθεί τα σύστημα εργασίας. Έτσι καταλήγουμε ότι θα πρέπει ο σχεδιασμός του κουβουκλίου να είναι τέτοιος ώστε να παρέχει στον χειριστή τα εξής: Δυνατότητα ειδοποίησης των άλλων εργαζομένων που συμμετέχουν στην εκτέλεση της εργασίας ότι χρειάζονται άμεση βοήθεια και προσέλευση κάποιου συναδέλφου τους στο κουβούκλιο (για παράδειγμα τραυματισμός ή ξαφνική αδιαθεσία του χρήστη). Για την αντιμετώπιση τέτοιων περιπτώσεων θα ήταν φρόνιμη η ύπαρξη κουτιού πρώτων βοηθειών στο κουβούκλιο. Δυνατότητα ειδοποίησης των άλλων εργαζομένων που συμμετέχουν στην εκτέλεση της εργασίας σε περίπτωση πυρκαγιάς. Επίσης θα πρέπει να υπάρχει στον χώρο κάποιος πυροσβεστήρας για άμεση αντιμετώπιση τέτοιων περιπτώσεων. Ενδείξεις που ειδοποιούν τον χρήστη για υπερθέρμανση ή βλάβη των τριών Η/Κ Ένδειξη υπέρβασης επιτρεπόμενου βάρους φορτίου ανέλκυσης 13

iv. Σύνολο περιορισμών και απαιτήσεων Καταλήξαμε ότι στο σχεδιαζόμενο κουβούκλιο θα είναι απαραίτητη η παρουσία στοιχείων όπως χειριστήρια και ενδεικτικά όργανα. Για τον λόγο αυτό είναι απαραίτητη η εισαγωγή κάποιων κριτηρίων στα οποία θα στηρίζεται η διάταξη τους. Τα κριτήρια διάταξης των στοιχείων μιας θέσης εργασίας λοιπόν είναι : (α) Το κριτήριο της σπουδαιότητας. Τα στοιχεία που είναι πιο σημαντικά για την ασφαλέστερη και αποτελεσματικότερη εκτέλεση της εργασίας θα πρέπει να τοποθετούνται στα σημεία με την ευκολότερη πρόσβαση (μέσα στις ζώνες άνεσης). (β) Το κριτήριο της συχνότητας. Τα στοιχεία που χρησιμοποιούνται πιο συχνά θα πρέπει να τοποθετούνται στα σημεία με την ευκολότερη πρόσβαση (μέσα στις ζώνες άνεσης). (γ) Το κριτήριο λειτουργίας. Τα στοιχεία των οποίων η λειτουργία έχει στενή σχέση (π.χ. λειτουργική, τοπολογική, χρονική), θα πρέπει να τοποθετούνται το ένα κοντά στο άλλο. (δ) Το κριτήριο διαδοχικότητας. Τα στοιχεία που συχνά χρησιμοποιούνται το ένα μετά το άλλο, θα πρέπει να τοποθετούνται σύμφωνα με αυτή τη διαδοχή χρήσης τους. Ακόμη θα πρέπει να καθορίσουμε τα κριτήρια και τους στόχους του εργονομικού σχεδιασμού τα οποία μας εξασφαλίζουν τη βέλτιστη απόδοση άνεση και υγεία των εργαζομένων στη σχεδιαζόμενη θέση εργασίας. Τα κριτήρια αυτά τα επαναδιατύπωσε ο Corlett το 1978 λαμβάνοντας υπόψη του τα δεδομένα για τον ανθρώπινο παράγοντα καθώς και τις απαιτήσεις των σύγχρονων θέσεων εργασίας. Τα κριτήρια αυτά έχουν ως εξής: Ο εργαζόμενος θα πρέπει να μπορεί να διατηρεί μια ορθή και ευθύγραμμη στάση κατά την εργασία του. Όπου απαιτείται λήψη οπτικών πληροφοριών για την εκτέλεση της εργασίας, τα αντίστοιχα σημεία πρέπει να είναι εύκολα ορατά, με το κεφάλι και τον κορμό σε όρθια θέση ή με το κεφάλι λίγο σκυμμένο προς τα μπροστά. 14

Όλες οι δραστηριότητες εργασίας πρέπει να επιτρέπουν στον εργαζόμενο να λαμβάνει πολλές διαφορετικές αλλά εξίσου υγιεινές και ασφαλείς στάσεις, χωρίς να μειώνεται η δυνατότητα εκτέλεσης της εργασίας. Τα στοιχεία της θέσης εργασίας πρέπει να διατάσσονται έτσι ώστε ο εργαζόμενος εφόσον κάθεται να μπορεί να ακουμπά στην πλάτη του καθίσματός του όποτε θέλει χωρίς να είναι απαραίτητη η αλλαγή του τρόπου εργασίας του. Οι δραστηριότητες εργασίας θα πρέπει να εκτελούνται με τις αρθρώσεις στο μέσο σημείο της δυνατής διαδρομής τους. Αυτό ισχύει κυρίως για το κεφάλι, τον κορμό και τα άνω άκρα. Όταν πρέπει να εξασκηθεί μυϊκή δύναμη αυτό πρέπει να γίνεται με τη μεγαλύτερη δυνατή ομάδα μυών και σε κατεύθυνση παράλληλη με τα αντίστοιχα μέλη του σώματος. Το σημείο εργασίας δεν θα πρέπει να βρίσκεται στο ίδιο ή πάνω από το επίπεδο της καρδιάς. Διαλείμματα θα πρέπει να παρέχονται για όλες τις φορτίσεις που δέχεται ο εργαζόμενος,συμπεριλαμβανομένης της περιβαλλοντικής, της νοητικής και της ψυχικής. Τέλος, επειδή καταλήξαμε ότι ο εργαζόμενος που θα βρίσκεται στην συγκεκριμένη θέση εργασίας θα είναι σε καθιστή στάση είναι απαραίτητη η παράθεση ορισμένων εργονομικών αρχών για τον σχεδιασμό καθισμάτων εργασίας που θα πρέπει οπωσδήποτε να ληφθούν υπόψη. Οι κυριότερες αρχές που αφορούν το σχεδιασμό του καθίσματος του κουβουκλίου είναι οι ακόλουθες: Το κάθισμα θα πρέπει να έχει δυνατότητα μπροστινής και πίσω ανάκλησης. Η κλίση της πλάτης πρέπει να μπορεί να ρυθμίζεται κατά βούληση του εργαζομένου. Η πλάτη του καθίσματος πρέπει να μπορεί να σταθεροποιείται σε κάθε θέση που επιλέγει ο εργαζόμενος. Η πλάτη θα πρέπει να διαθέτει κυρτότητα στο ύψος της οσφυικής χώρας. Το υλικό κατασκευής του εσωτερικού του καθίσματος θα πρέπει να είναι ελαστικό. 15

Το πάχος του υλικού στο εσωτερικό του καθίσματος θα πρέπει να είναι τουλάχιστον 2cm. Το υλικό επένδυσης του εσωτερικού του καθίσματος θα πρέπει να είναι μη ολισθηρό αλλά και υδατοπερατό. Προσδιορισμός ειδικών στόχων Συνδυάζοντας τους περιορισμούς και τις απαιτήσεις που αναφέρονται παραπάνω με τα όσα ειπώθηκαν στα βήματα ανάλυσης που προηγήθηκαν είμαστε σε θέση πια να προσδιορίσουμε πιο συγκεκριμένα τους στόχους που θα πρέπει να ικανοποιεί στο βέλτιστο βαθμό ο σχεδιασμός μας. Οι ειδικοί στόχοι στους οποίους καταλήξαμε είναι οι εξής: Όσον αφορά τις απαιτήσεις του πελάτη και του χρήστη το κουβούκλιο θα πρέπει: Να μπορεί να χρησιμοποιηθεί από το 95% των πιθανών χρηστών. Να εξασφαλίζει ένα απόλυτα ασφαλές εργασιακό περιβάλλον στους χρήστες του τόσο σε κανονικές, όσο σε έκτακτες καταστάσεις του συστήματος εργασίας. Να παρέχει τη δυνατότητα ομαλής εκτέλεσης της εργασίας ταχύτατα και με ακρίβεια ακόμα και κάτω από δυσμενείς καιρικές συνθήκες. Το κόστος του να μην υπερβαίνει τα οικονομικά όρια που έχει θέσει εξαρχής ο πελάτης Όσον αφορά περιορισμούς και απαιτήσεις που θέτει το δεδομένο σύστημα εργασίας όπως αυτό περιγράφεται παραπάνω το κουβούκλιο που θα σχεδιαστεί θα πρέπει: Να μπορεί να χρησιμοποιηθεί ακόμα και κάτω από αντίξοες καιρικές συνθήκες δεδομένου ότι θα είναι εγκατεστημένο σε εξωτερικό χώρο. Να έχει διαστάσεις κατάλληλες για την προσάρτηση του στο δεδομένο γερανό, γεγονός που περιορίζει σημαντικά το μέγεθος του. 16

Να είναι κατασκευασμένο από υλικά που θα αντέχουν στη χρόνια φθορά και διάβρωση που κατά πάσα πιθανότητα θα υποστεί ο συγκεκριμένος χώρος εργασίας. Να μην έχει υπερβολικό βάρος ώστε να μην επιβαρύνει το σύνολο της κατασκευής πάνω στην οποία πρόκειται να προσαρτηθεί. Όσον αφορά τις ανάγκες των χρηστών του το κουβούκλιο θα πρέπει να εξασφαλίζει: Άμεση οπτική επαφή τόσο με τα μεταφερόμενα φορτία όσο και με τους εργαζομένους που συμμετέχουν στην εκτέλεση της εργασίας όποτε αυτό είναι απαραίτητο. Συνεχής ακουστική επικοινωνία με τους εργαζομένους που συμμετέχουν στην εκτέλεση της εργασίας. Εξάλειψη των κινδύνων που θα μπορούσαν να απειλήσουν την υγεία των χρηστών στο βέλτιστο βαθμό. 17

ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΥ i. Θέση εργασίας Με βάση τα στοιχεία από τις κάρτες Humanscale, για καθιστή στάση εργασίας επιλέγουμε τις παρακάτω διαστάσεις για το κάθισμα: Διάσταση Λεπτομέρεια Μεγαλόσωμος Μικρόσωμος Τελική άντρας άντρας (mm) Επιλογή (mm) Σχόλιο Ύψος Καθισματος Μήκος Καθίσματος - 401 401 401-406 381 381 Συνιστάται η ρύθμιση του ύψους του καθίσματος από τον ίδιο τον εργαζόμενο Επιλογή ως προς τον μικρόσωμο άντρα ώστε εκείνος να κάθεται με λυγισμένα γόνατα όταν ακουμπά την πλάτη του στο κάθισμα Πλάτος Καθίσματος μερική κίνηση του ώμου 480 480 480 Η διάσταση αυτή επιτρέπει κίνηση των ώμων για χρήση των επιμέρους χειριστηρίων γύρω από το κάθισμα Ύψος Πλάτης - 493 409 493 Συνιστάται η ρύθμιση του ύψους της πλάτης του καθίσματος από τον ίδιο τον εργαζόμενο 18

Η καρέκλα θα τοποθετηθεί χωρίς κλίση, εφόσον έτσι εξασφαλίζεται ο επιθυμητός οπτικός ορίζοντας του εργαζομένου. Έχουμε λοιπόν, ως προς την καθιστή στάση του χειριστή του γερανού: Διάσταση Μεγαλόσωμος άντρας (μοίρες) Μικρόσωμος άντρας (μοίρες) Τελική Επιλογή Γωνία Πλάτης 95 95 95 Γωνία Καθίσματος 0 0 0 Είναι βασικό, ο χειριστής μονίμως να μπορεί να ακουμπάει τα πόδια του στο πάτωμα του κουβουκλίου. Αυτό καθιστά απαραίτητη την ύπαρξη χειροκίνητης ρύθμισης του ύψους του καθίσματος. Παρακάτω φαίνεται το κάθισμα σε πρόσοψη και πλάγια όψη. Στο πλάι φαίνονται οι μοχλοί ρύθμισης της κλίσης της πλάτης και του καθίσματος. 19

Με τη χρήση των παραπάνω δεδομένων, οι βασικές απαιτήσεις της εργασίας του χειριστή ικανοποιούνται. Ο χειριστής του γερανού κάθεται στην πιο ξεκούραστη στάση που του παρέχει ευστάθεια, ασφάλεια και κυρίως το επιθυμητό οπτικό του πεδίο. Σύμφωνα με τις κάρτες Humanscale seated at work-, ο χειριστής έχει οπτικό πεδίο 38 μοιρών (χωρίς την ανάγκη της μετακίνησης του κεφαλιού του. Με την οριζόντια τοποθέτηση του καθίσματος, το οπτικό του πεδίο είναι αυτό στο οποίο επικεντρώνεται την μεγαλύτερη ώρα εργασίας του. Επιπροσθέτως, με τη μετακίνηση του κεφαλιού του πάνω και κάτω, έχει οπτικό πεδίο 108 μοιρών χωρίς να χρειαστεί να μετακινήσει τον κορμό του. Στο διπλανό σχήμα φαίνονται οι 2 οπτικές ζώνες του χειριστή. Όπως φαίνεται, η επιλεγμένη θέση εργασίας του προσφέρει το απαιτούμενο οπτικό του πεδίο. 20

Σκοπός της εργονομικής σχεδίασης της θέσης εργασίας του χειριστή του γερανού, είναι να μπορεί να εκτελεί την πλειοψηφία των εργασιών του χωρίς να σηκώνεται. Συνεπώς η παραπάνω θέση πρέπει να του δίνει πρόσβαση σε όσο το δυνατόν περισσότερες λειτουργίες. Με βάση τις κάρτες Humanscale, στη δεδομένη καθιστή του στάση, εντοπίζουμε τις ζώνες στις οποίες ο χειριστής θα έχει άνετη πρόσβαση, και αυτές οι οποίες θα είναι πιο δυσπρόσιτες ή που δε θα είναι προσιτές παρά μόνον εάν κινηθεί. Τα διάφορα χειριστήρια που χρησιμοποιεί ο εργαζόμενος δεν θα πρέπει να του εμποδίζουν το οπτικό πεδίο σε καμία περίπτωση. Συνεπώς προτείνεται η τοποθέτηση των βασικών πλήκτρων, διακοπτών και μοχλών στην περιοχή γύρω από τα χέρια του. Με βάση της κάρτες Humanscale seated at work-, και σύμφωνα με τη θέση που έχουμε επιλέξει προκύπτουν οι παρακάτω εύκολα προσβάσιμες από τον χειριστή ζώνες εργασίας. Με πράσινο χρώμα συμβολίζονται οι πιο «εύκολα» προσβάσιμες περιοχές από τον χειριστή, και με κόκκινο οι λιγότερο «εύκολα» προσβάσιμες περιοχές. Στην μπλε περιοχή επιλέγουμε την τοποθέτηση «βραχιόνων» για την άνετη τοποθέτηση του χειριστή. Όπως είναι προφανές, στις πράσινες ζώνες θα τοποθετήσουμε τα χειριστήρια που χρησιμοποιούνται διαρκώς από τον εργαζόμενο. Αυτά είναι: 1 μοχλός περιστροφής της οριζόντιας δοκού του γερανού 1 μοχλός ελέγχου της οριζόντιας κίνησης του βαρούλκου κατά μήκος των οδηγών της οριζόντιας δοκού Πλήκτρα ελέγχου της κατακόρυφης κίνησης του βαρούλκου από και προς το έδαφος 21

Σε μια απλουστευμένη προσέγγιση της εργασίας του χειριστή, μπορούμε να θεωρήσουμε αυτές ως τις βασικές λειτουργίες που εκτελούνται, ωστόσο υπάρχουν και άλλοι διακόπτες που χρησιμοποιούνται συχνά. Παραδείγματος χάριν, διακόπτες έκτακτου τερματισμού της λειτουργίας των μηχανών του γερανού, διακόπτες ρύθμισης της ταχύτητας κίνησης, περιστροφής κ.α. Σε κάθε περίπτωση, στην πράσινη περιοχή που φαίνεται παραπάνω, έχουμε τη δυνατότητα να τοποθετήσουμε τα πλήκτρων, μοχλούς και διακόπτες που χρησιμοποιούνται με τη μεγαλύτερη συχνότητα. Οι προαναφερθείσες πράσινες περιοχές χειρισμού εικονίζονται παρακάτω: Αξίζει να σημειωθεί ότι υπάρχει και η δυνατότητα ενσωμάτωσης των πλήκτρων λειτουργιών που συνδέονται άμεσα με την κίνηση του γερανού στους μοχλούς κίνησης της δοκού ή του βαρούλκου. 22

Όσον αφορά τις κόκκινες ζώνες των βραχιόνων το πλήθος, η μορφή και διάταξη των πλήκτρων που θα τοποθετηθούν σε αυτές εξαρτάται και πάλι από τις ανάγκες της εργασίας. Σε αυτές μας παρέχεται η δυνατότητα προσθήκης διακοπτών εκκίνησης των μηχανών του γερανού, διακοπτών on/off της τηλεπικοινωνίας του χειριστή με τους συνεργάτες του, διακοπτών ελέγχου του κλιματισμού μέσα στο κουβούκλιο, διακοπτών φωτισμού, διακοπτών ελέγχου καθαριστήρων κ.τ.λ. Το μοντέλο που έχει δημιουργηθεί εώς τώρα ώς προς τη θέση εργασίας του χειριστή του γερανού φαίνεται στα 3 συνοπτικά σχήματα που ακολουθούν. 23

Ένα ακόμη ανθρωπομετρικό στοιχείο πληθυσμού μας οδηγεί στον καθορισμό του ύψους των χειριστηρίων. Σύμφωνα με τις κάρτες HumanScale seated at work-, η στήριξη του αγκώνα πρέπει να γίνεται σε ύψος 280mm από το ύψος της καρέκλας. ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Μπορεί οι υπολογισμοί που έγιναν να μας έχουν δώσει ένα εργονομικό κάθισμα εργασίας, με τα περισσότερα όργανα χειρισμού σε απόσταση κοντινή και εύκολα προσβάσιμη από τον χειριστή, εξίσου όμως κρίσιμος είναι ο σχεδιασμός και της υπόλοιπης καμπίνας χειρισμού στο γερανό. Θα δώσουμε σημασία στη μετακίνηση μέσα στην καμπίνα, στην εύκολη πρόσβαση σε αυτή μέσω σκάλας ή ανελκυστήρα, στην εύκολη εγκατάλειψη της θέσης εργασίας σε περίοδος έκτακτης ανάγκης κ.α. 24

ii. Σχεδιασμός Κουβουκλίου Για τις διαστάσεις του κουβουκλίου του γερανού θα λάβουμε υπόψη παράγοντες ασφαλείας και υγιεινής της εργασίας. Με βάση την καρτέλα Humanscale seated at work-, προκύπτει για το κουβούκλιο: Πλάτος: 1227mm (Extent of Normal Work Area at Table Edge) Απόσταση Πλάτης Καθίσματος από τον Μπροστινό Τοίχο: 1120mm (Sitting Space) Μήκος: (Προσθέτουμε και το άνοιγμα της Πόρτας (800mm) στο παραπάνω μήκος 1920mm Για την είσοδο και έξοδο του χειριστή από το δωμάτιο, προβλέπεται το κάθισμα να είναι περιστρεφόμενο για εξοικονόμηση χώρου. Με βάση τις καρτέλες Humanscale Public Space & Body Accessδιαμορφώνουμε το χώρο έξω απο το κουβούκλιο (είσοδος και έξοδος απο αυτό). Διαστάσεις Εξωτερικού Χώρου: 910mm x 1520mm (Passage for 2 Persons) θεωρούμε αναγκαίο ο χώρος να είναι αρκετός για 2 άτομα για λόγους ασφαλείας, συντήρησης και λειτουργικότητας- Διαστάσεις Σκάλας Πρόσβασης Τύπου «κλουβιού»: Πλάτος Σκαλοπατιών: 343mm Ακτίνα «Κλουβιού»: 343mm Απόσταση Μεταξύ Σκαλιών: 180mm 25

Το ύψος του κουβουκλίου πρέπει να είναι τουλάχιστον 1,98m σύμφωνα με την καρτέλα Humanscale Body Access- Στις κόκκινες περιοχές (κουτιά) που φαίνονται στο παρακάτω σχήμα, υπάρχει διαθέσιμος χώρος για περαιτέρω αξιοποίηση. Σε αυτούς τους χώρους είναι απαραίτητη η ύπαρξη: πυροσβεστήρα κουτιού Α Βοηθειών 26

Στους υπόλοιπους χώρους θα τοποθετηθούν τα υπόλοιπα αναγκαία για τη λειτουργία του γερανού εξαρτήματα. Ο χειριστής πρόσβαση σε αυτά, όμως όπως ήδη αναφέρθηκε δεν αποτελούν συνεχής χρήσης εξαρτήματα. Τεχνητός φωτισμός κουβουκλίου Όπως αναφέρεται στην καρτέλα Humanscale seated at work-, ο φωτισμός πρέπει να γίνεται σε γωνία τουλάχιστον 45 μοιρών από το πρόσωπο του εργαζομένου για να μην υπάρχουν ενοχλήσεις. Στο παρακάτω σχήμα φαίνεται η ελάχιστη γωνία που μπορεί να δημιουργεί τυχόν τεχνητός φωτισμός που υπάρχει στο κουβούκλιο. 27

Παράθυρα - Κλιματισμός Για λόγους ορατότητας, είναι απαραίτητο η περιοχή μπροστά και πλάγια από τον χειριστή να καλύπτεται από παράθυρα. Η ύπαρξη όμως κλιματιστικού εντός της καμπίνας είναι αναγκαία, εφόσον λόγω των ισχυρών ανέμων στο ύψος που βρίσκεται το κουβούκλιο εν ώρα εργασίας καθιστά δύσκολο τον αερισμό του χώρου από τα παράθυρα. Το κλιματιστικό καθ όλη τη διάρκεια του χρόνου θα δημιουργεί στην καμπίνα την επιθυμητή θερμοκρασία και ανακύκλωση αέρα. 28

Προειδοποιητικές Λυχνίες - Ήχοι Κατά την πραγματοποίηση της εργασίας του, ο χειριστής του γερανού πρέπει να ενημερώνεται άμεσα για πιθανές δυσλειτουργίες ή προβλήματα που μπορεί να αφορούν μεγαλύτερο από το επιτρεπόμενο φορτίο ανέλκυσης, επικίνδυνες κλίσεις του βαρούλκου, κ.τ.λ. Η ύπαρξη προειδοποιητικών λαμπτήρων μπροστά από τον χειριστή, σε κάποιο ύψος εντός του οπτικού πεδίου του χειριστή προσφέρει άμεση ενημέρωση για πιθανά προβλήματα. Παράλληλα, η εμφάνιση κάποιου προβλήματος μπορεί να συνοδεύεται με έναν χαρακτηριστικό ήχο εντός της καμπίνας. Με αυτόν τον τρόπο, ο χειριστής χωρίς να αποσπάται από το έργο του, γνωρίζει συνεχώς την κατάσταση του γερανού. 29

ΠΕΡΙΘΩΡΙΑ ΒΕΛΤΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ Με τη βοήθεια της τεχνολογίας, η λειτουργία του γερανού μέσα από το κουβούκλιο μπορεί να γίνει πιο ασφαλής και εύκολη. Οθόνες με ενδείξεις της έντασης και κατεύθυνσης του ανέμου καθώς και των στοιχείων του γερανού (προσανατολισμός, ύψος βαρούλκου, βάρος ανέλκυσης κ.τ.λ) μπορούν να βοηθήσουν στην καλύτερη διαχείριση των φορτίων. Επίσης, η οπτική επαφή του χειριστή με τους υπολοίπους εργάτες που βρίσκονται στο εργοτάξιο με τη βοήθεια βίντεο-κάμερας που θα λαμβάνει αυτόματη λήψη θα κάνει την επικοινωνία τους πιο αποτελεσματική. Όλα αυτά βέβαια τα μέσα της τεχνολογίας (οθόνες, ενδείξεις οργάνων κ.τ.λ) πρέπει να τοποθετηθούν προσεκτικά ώστε να μην αποσπούν την προσοχή του χειριστή του γερανού άσκοπα, και ούτε να βρίσκονται μπροστά στο οπτικό του πεδίο. Τέλος, η λειτουργία αυτόματων καθαριστήρων στα τζάμια που περιβάλλουν το κουβούκλιο θα ήταν ένα μέσο διευκόλυνσης σε περίπτωση βροχής. 30