Τα κύρια μηνύματα που προέρχονται από αυτή την έκθεση περιέχονται στο έγγρ /16.

Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 30 Σεπτεμβρίου 2016 (OR. en) 12607/16 ΔΙΑΒΙΒΑΣΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Αποστολέας: Αποδέκτης: Θέμα: Επιτροπή Κοινωνικής Προστασίας SOC 566 EMPL 376 ECOFIN 838 EDUC 303 Επιτροπή των Μόνιμων Αντιπροσώπων (1ο Τμήμα) / Συμβούλιο Δείκτης επιδόσεων κοινωνικής προστασίας (SPPM) - Έκθεση σχετικά με τις βασικές κοινωνικές προκλήσεις και τα κύρια μηνύματα από την ΕΚΠ - Έγκριση Επισυνάπτεται για τις αντιπροσωπίες η «Έκθεση για τις βασικές κοινωνικές προκλήσεις», αποτέλεσμα της ετήσιας επισκόπησης (2016) από την ΕΚΠ του δείκτη επιδόσεων κοινωνικής προστασίας (SPPM) και των εξελίξεων των πολιτικών κοινωνικής προστασίας, που υποβλήθηκε από την Επιτροπή Κοινωνικής Προστασίας ενόψει της συνόδου του Συμβουλίου (EPSCO) στις 13 Οκτωβρίου 2016. Τα κύρια μηνύματα που προέρχονται από αυτή την έκθεση περιέχονται στο έγγρ. 12606/16. 12607/16 ΔΛ/γπ

Επιτροπή Κοινωνικής Προστασίας Ετήσια επισκόπηση (2016) από την ΕΚΠ του δείκτη επιδόσεων κοινωνικής προστασίας (SPPM) και των εξελίξεων των πολιτικών κοινωνικής προστασίας Έκθεση σχετικά με τις βασικές κοινωνικές προκλήσεις και τα κύρια μηνύματα Πίνακας περιεχομένων Ι. Εισαγωγή... 3 II. Πρόοδος προς την επίτευξη του στόχου για τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό της στρατηγικής «Ευρώπη 2020»... 4 III. Επισκόπηση της κοινωνικής κατάστασης στην Ευρωπαϊκή Ένωση... 8 Πίνακας SPPM... 16 Πλέον πρόσφατες ενδείξεις από τα διαθέσιμα δεδομένα EU-SILC για το 2015... 19 IV. Κυριότερες πρόσφατες εξελίξεις κοινωνικής πολιτικής στα κράτη μέλη της ΕΕ... 23 Κοινωνική ένταξη, μείωση της φτώχειας και ένταξη των Ρομά... 23 Επαρκείς και βιώσιμες συντάξεις... 24 Προσιτή, ποιοτική και βιώσιμη υγειονομική περίθαλψη... 25 Επαρκής κοινωνική προστασία για την αντιμετώπιση των αναγκών μακροχρόνιας περίθαλψης 26 V. Βασικές κοινωνικές προκλήσεις και καλά κοινωνικά αποτελέσματα: σύνοψη των πορισμάτων... 27 Συγκεφαλαιωτικός πίνακας των βασικών κοινωνικών προκλήσεων και των καλών κοινωνικών αποτελεσμάτων, 2011-2014... 32 Κατάλογος παραρτημάτων... 34 12607/16 ΔΛ/γπ 1

Συντομογραφία ΕΕ ΤΩΝ 28 ΕΕ ΤΩΝ 27 ΖΕ ΤΩΝ 18 ΒΕ ΒΛ ΤΣ ΔΑ ΓΕ ΕΣ ΙΡ ΕΛ ΙΣ ΓΑ ΚΡ ΙΤ ΚΥ ΛΕ ΛΙ ΛΞ ΟΥ ΜΑ ΚΧ ΑΥ ΠΛ ΠΡ ΡΜ ΣΝ ΣΚ ΦΙ ΣΔ ΗΒ Πλήρες όνομα Ευρωπαϊκή Ένωση (28 χώρες) Ευρωπαϊκή Ένωση (27 χώρες) Ζώνη του ευρώ (18 χώρες) Βέλγιο Βουλγαρία Τσεχική Δημοκρατία Δανία Γερμανία Εσθονία Ιρλανδία Ελλάδα Ισπανία Γαλλία Κροατία Ιταλία Κύπρος Λετονία Λιθουανία Λουξεμβούργο Ουγγαρία Μάλτα Κάτω Χώρες Αυστρία Πολωνία Πορτογαλία Ρουμανία Σλοβενία Σλοβακία Φινλανδία Σουηδία Ηνωμένο Βασίλειο. 12607/16 ΔΛ/γπ 2

Ι. Εισαγωγή Η παρούσα έκδοση της ετήσιας έκθεσης της Επιτροπής Κοινωνικής Προστασίας (ΕΚΠ) αποτελεί τη συγχώνευση των δύο προηγούμενων ετήσιων εκθέσεων της ΕΚΠ για την παρακολούθηση της κοινωνικής κατάστασης στα κράτη μέλη και στην Ευρωπαϊκή Ένωση και της ετήσιας επισκόπησης των πρόσφατων μεταρρυθμίσεων της κοινωνικής πολιτικής, που καταρτίσθηκαν στο πλαίσιο της εντολής της, όπως ορίζεται στο άρθρο 160 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ΕΚΠ είναι συμβουλευτική επιτροπή πολιτικής η οποία παρέχει αντιπροσωπευτικό φόρουμ πολυμερούς συντονισμού, διαλόγου και συνεργασίας για την κοινωνική πολιτική σε επίπεδο ΕΕ. Συγκεντρώνει τους υπεύθυνους για τη χάραξη πολιτικής από όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ και την Επιτροπή σε μια προσπάθεια εντοπισμού, εξέτασης και εφαρμογής του καταλληλότερου συνδυασμού πολιτικών για την αντιμετώπιση των διαφόρων προκλήσεων που αντιμετωπίζουν τα κράτη μέλη στον τομέα των κοινωνικών πολιτικών. Χρησιμοποιεί την κοινωνική ανοικτή μέθοδο συντονισμού ως το βασικό πλαίσιο πολιτικής που συνδυάζει όλα τα σημαντικά σκέλη της κοινωνικής πολιτικής - κοινωνική ένταξη, συντάξεις, υγεία και μακροχρόνια περίθαλψη - και επικεντρώνει το έργο της στο πλαίσιο αυτών των σκελών. Ο κύριος στόχος της ετήσιας έκθεσης της ΕΚΠ 2016 είναι να υλοποιήσει την εντολή της ΕΚΠ και, μέσω της ανάλυσής της, να παράσχει πληροφορίες στο Συμβούλιο σχετικά με τον προσδιορισμό των κύριων προτεραιοτήτων κοινωνικής πολιτικής τις οποίες θα προτείνει στην Επιτροπή στο πλαίσιο της προετοιμασίας της Ετήσιας Επισκόπησης της Ανάπτυξης 2017. Βάσει του δείκτη επιδόσεων κοινωνικής προστασίας (SPPM) και των εκθέσεων των κρατών μελών για κοινωνικά θέματα, η έκθεση αποσκοπεί i) στην ανάλυση της κοινωνικής κατάστασης 1, ιδίως της προόδου προς την επίτευξη του στόχου «Ευρώπη 2020» σχετικά με τη μείωση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού και των πλέον πρόσφατων κοινών κοινωνικών τάσεων προς παρακολούθηση, και των πλέον πρόσφατων εξελίξεων της κοινωνικής πολιτικής στην Ευρώπη και ii) στον προσδιορισμό των βασικών διαρθρωτικών κοινωνικών προκλήσεων που αντιμετωπίζουν τα κράτη μέλη ξεχωριστά, καθώς και τα καλά κοινωνικά αποτελέσματά τους. Χωριστά παραρτήματα στην έκθεση παρέχουν λεπτομερέστερες επισκοπήσεις των κοινωνικών εξελίξεων, των πρόσφατων μεταρρυθμίσεων και πρωτοβουλιών κοινωνικής πολιτικής καθώς και τα συμπεράσματα για τη χάραξη πολιτικής από τις πλέον πρόσφατες επιστημονικές και εμπεριστατωμένες θεματικές επισκοπήσεις που διεξήχθησαν υπό την αιγίδα της ΕΚΠ, περίληψη των συμπερασμάτων του Συμβουλίου που εγκρίθηκαν κατά τη διάρκεια του περασμένου έτους όσον αφορά την κοινωνική προστασία και λεπτομερή προφίλ χωρών σύμφωνα με τον SPPM για κάθε κράτος μέλος. 1 Τα διαγράμματα της παρούσας έκθεσης βασίζονται σε δεδομένα διαθέσιμα περί την 17 Μαΐου 2016, εκτός αν ορίζεται διαφορετικά. 12607/16 ΔΛ/γπ 3

II. Πρόοδος προς την επίτευξη του στόχου για τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» Η δέσμευση την οποία ανέλαβαν το 2010 οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων να απαλλάξουν τουλάχιστον 20 εκατομμύρια ανθρώπους από τον κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού 2, στο πλαίσιο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», θα μπορούσε να είναι ένα σημαντικό βήμα προς τα εμπρός. Η δέσμευση τόνισε ότι η χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης είναι εξίσου σημαντική με τους οικονομικούς στόχους για το μέλλον της Ευρώπης και εισήγαγε νέο σύστημα παρακολούθησης και λογοδοσίας 3. Στο πλαίσιο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», τα κράτη μέλη έθεσαν εθνικούς στόχους για τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό (Πίνακας 1). Ωστόσο, τα επιμέρους επίπεδα φιλοδοξίας των κρατών μελών για τη μείωση της φτώχειας είναι πολύ χαμηλότερα από το επίπεδο δέσμευσης της ΕΕ για τη μείωση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού κατά 20 εκατομμύρια και δεν βασίζονται πάντοτε στον πρωταρχικό σύνθετο δείκτη κινδύνου φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού (AROPE). Παρά το γεγονός ότι 8 κράτη μέλη κατέγραψαν σημαντική μείωση στο ποσοστό του πληθυσμού που διατρέχει κίνδυνο φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού το 2014 και σε 2 μόνο παρατηρήθηκαν σημαντικές αυξήσεις, σε επίπεδο ΕΕ τα συγκεντρωτικά αριθμητικά στοιχεία για το ποσοστό κινδύνου φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού (AROPE) στην ΕΕ εξακολουθούν να φανερώνουν συνεχή στασιμότητα σε υψηλό επίπεδο. Τα πλέον πρόσφατα συγκεντρωτικά αριθμητικά στοιχεία της ΕΕ για τις συνθήκες διαβίωσης και το εισόδημα στην ΕΕ δείχνουν ότι η ΕΕ δεν σημειώνει ουσιαστική πρόοδο ως προς την επίτευξη του στόχου να απαλλαγούν τουλάχιστον 20 εκατομμύρια άνθρωποι από τον κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού μέχρι το 2020, και απέχει στην πραγματικότητα πολύ περισσότερο από το στόχο από ό, τι το 2008. Το 2014 περίπου 4,6 εκατομμύρια περισσότεροι άνθρωποι βρίσκονταν σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού στην ΕΕ των 28 σε σύγκριση με το 2008 4, και συνολικά 122,2 εκατομμύρια ή περίπου 1 στους 4 Ευρωπαίους. Σχετικά μικρή αλλαγή στο ποσοστό AROPE συνιστούν οι πιο ουσιαστικές αλλαγές στις συνιστώσες του η αξιοσημείωτη μείωση της σοβαρής υλικής στέρησης λίγο ως πολύ αντισταθμίζεται από τις αυξήσεις του ποσοστού του πληθυσμού που ζει σε νοικοκυριά στα οποία δεν εργάζεται (σχεδόν) κανείς και ιδίως του ποσοστού του πληθυσμού που διατρέχει κίνδυνο φτώχειας. 2 3 4 Ο ενωσιακός στόχος για τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό βασίζεται σε συνδυασμό τριών δεικτών - ποσοστό του κινδύνου φτώχειας, δείκτης σοβαρής υλικής στέρησης και ποσοστό του πληθυσμού που ζει σε νοικοκυριά στα οποία δεν εργάζεται (σχεδόν) κανείς (ήτοι πολύ χαμηλή ένταση εργασίας). Λαμβάνει υπόψη τα άτομα που ανήκουν σε μια από αυτές τις τρεις κατηγορίες και, αν και ευρύτατος, αντικατοπτρίζει τις πολλαπλές πτυχές της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού σε ολόκληρη την Ευρώπη. Ο ορισμός αυτός επεκτείνει τη συνήθη έννοια της σχετικής εισοδηματικής φτώχειας ώστε να καλύψει την μη χρηματική διάσταση της φτώχειας και του αποκλεισμού από την αγορά εργασίας. COM/(2010)/758 τελικό Το έτος αναφοράς, λόγω της διαθεσιμότητας στοιχείων, για το στόχο που εγκρίθηκε το 2010 12607/16 ΔΛ/γπ 4

Το διάγραμμα 1 δείχνει τη χρονοσειρά από το 2005 για την ΕΕ των 27 συνολικά 5. Η συνολική τάση αποκρύπτει τη συνεχιζόμενη απόκλιση μεταξύ των κρατών μελών. Αυξήσεις στο ποσοστό AROPE μεταξύ 2008 και 2014 παρατηρήθηκαν κυρίως στις χώρες που έχουν πληγεί περισσότερο από την οικονομική κρίση (ΚY, EΛ, IΡ, ΙΣ και IT), εξακολουθούν να υπάρχουν σε ορισμένες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης οι οποίες αντιμετωπίζουν ορισμένες από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που σχετίζονται με τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό (BΛ, ΟΥ) αλλά και άρχισαν να καταγράφονται ως τάση σε χώρες όπως η ΜΑ, έστω και αν παραμένει υπό το μέσο όρο της ΕΕ, και σε χώρες με ορισμένα από τα χαμηλότερα ποσοστά AROPE και συμπαγή συστήματα κοινωνικής πρόνοιας, όπως το ΛΞ και η ΣΔ. Το ποσοστό AROPE παρέμεινε σχετικά σταθερό σε σύγκριση με το 2008 σε AΥ, ΒΕ, ΤΣ, ΓΕ, ΦΙ, ΓΑ, ΛΕ, ΛΙ, ΚΧ, ΠΡ και ΗΒ, ενώ μειώθηκε σε τρεις μόνο χώρες στο σύνολο της ΕΕ, συγκεκριμένα, ΠΛ, ΡΜ και ΣΚ (Διάγραμμα 2). Σε αντίθεση με τη γενική τάση επιδείνωσης κατά τα έτη μετά το ξέσπασμα της κρίσης, αρκετά κράτη μέλη κατέγραψαν σημαντική βελτίωση μεταξύ 2013 και 2014, κυρίως, οι ΙΡ, ΟΥ, ΛΕ και ΛΙ. 5 Σημειωτέον ότι τα παρόντα στοιχεία αφορούν την ΕΕ των 27 συνολικά, δεδομένου ότι η χρονοσειρά για την ΕΕ των 28 συνολικά δεν είναι διαθέσιμη αναδρομικά μέχρι το 2005. 12607/16 ΔΛ/γπ 5

Πίνακας 1. Στόχος για τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» - εθνικοί στόχοι Πηγή: Εθνικά Προγράμματα Μεταρρυθμίσεων. Σημειώσεις: Ο αστερίσκος (*) προσδιορίζει τις χώρες που έχουν εκφράσει τον εθνικό τους στόχο σε σχέση με δείκτη διαφορετικό από τον δείκτη του πρωταρχικού στόχου της ΕΕ (AROPE). Για ορισμένα από αυτά τα κράτη μέλη (BΛ, ΔΑ, ΕΣ, ΛΕ) εκφράζεται βάσει μίας ή περισσοτέρων συνιστωσών του AROPE, αλλά για τα υπόλοιπα (ΓΕ, ΙΡ, ΚΧ (το ηλικιακό φάσμα διαφέρει), ΣΔ και ΗΒ (ο στόχος δεν έχει ακόμα καθοριστεί)) ο στόχος δεν αφορά ούτε τον AROPE ούτε τον συνήθη ορισμό μίας ή περισσοτέρων συνιστωσών του. 12607/16 ΔΛ/γπ 6

Διάγραμμα 1. Εξέλιξη του στόχου για τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» στην ΕΕ των 27 (σε χιλιάδες) Πηγή: Eurostat, EU-SILC (Στατιστικές της ΕΕ για το εισόδημα και τις συνθήκες διαβίωσης). Σημείωση: AROPE - Ποσοστό κινδύνου φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού AROP - Ποσοστό κινδύνου φτώχειας (Quasi-)jobless HHs - Νοικοκυριά στα οποία δεν εργάζεται (σχεδόν) κανείς - ποσοστό του πληθυσμού που ζει σε νοικοκυριά στα οποία δεν εργάζεται (σχεδόν) κανείς (ήτοι νοικοκυριά με πολύ χαμηλή ένταση εργασίας (VLWI)) SMD - ποσοστό σοβαρής υλικής στέρησης. Για το ποσοστό του κινδύνου φτώχειας, το έτος αναφοράς του εισοδήματος είναι το ημερολογιακό έτος που προηγείται του έτους της έρευνας, με εξαίρεση το Ηνωμένο Βασίλειο (έτος της έρευνας) και την Ιρλανδία (12 μήνες πριν από την έρευνα). Ομοίως, το ποσοστό νοικοκυριών στα οποία δεν εργάζεται (σχεδόν) κανείς (ήτοι πολύ χαμηλή ένταση εργασίας) αναφέρεται στο προηγούμενο ημερολογιακό έτος, ενώ το ποσοστό σοβαρής υλικής στέρησης αναφέρεται στο τρέχον το έτος της έρευνας. Διάγραμμα 2. Κίνδυνος φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού (σε %), εξέλιξη (σε ποσοστιαίες μονάδες) 2013-2014 και 2008-2014 EU28 EU27 EA18 EA19 BE BG CZ DK DE EE IE ES FR HR IT 2014 24.4 24.4 23.5 23.5 21.2 40.1 14.8 17.9 20.6 26.0 27.6 36.0 29.2 18.5 29.3 28.3 2013-2014 change in pp ~ ~ ~ ~ ~ n.a. ~ ~ ~ n.a. -1.9 ~ 1.9 ~ ~ ~ 2008-2014 change in pp n.a. ~ 1.9 1.8 ~ 3.2 ~ n.a. ~ 1.7 3.9 7.9 5.4 ~ n.a. 2.8 CY LV LT LU HU MT NL AT PL PT RO SI SK FI SE UK 2014 27.4 32.7 27.3 19.0 31.8 23.8 16.5 19.2 24.7 27.5 39.5 20.4 18.4 17.3 16.9 24.1 2013-2014 change in pp ~ -2.4-3.5 ~ -3.0 ~ ~ ~ -1.1 ~ -0.9 ~ -1.4 1.3 ~ -0.7 2008-2014 change in pp 4.1 ~ ~ 3.5 3.6 3.7 ~ ~ -5.8 ~ -4.7 1.9-2.2 ~ 2.0 ~ Πηγή: Eurostat, EU-SILC (Στατιστικές της ΕΕ για το εισόδημα και τις συνθήκες διαβίωσης). Σημειώσεις: i) Για το ΗΒ, οι αλλαγές στις αναγνωριστικές στατιστικές έρευνες και θεσμούς το 2012 μπορεί να επηρέασαν τα αποτελέσματα για τις τάσεις από το 2008 ως εκ τούτου η ερμηνεία των δεδομένων σχετικά με τη μακροπρόθεσμη τάση θα πρέπει να γίνεται με ιδιαίτερη προσοχή ii) Μόνο οι στατιστικώς και/ή ουσιωδώς σημαντικές μεταβολές επισημαίνονται με πράσινο/κόκκινο (θετικές/αρνητικές μεταβολές), με τη χρήση υπολογισμών της Eurostat για τη σημαντικότητα της καθαρής μεταβολής. Το σύμβολο «~» αναφέρεται σε σταθερές επιδόσεις (δηλ. ασήμαντη μεταβολή). 12607/16 ΔΛ/γπ 7

III. Επισκόπηση της κοινωνικής κατάστασης στην Ευρωπαϊκή Ένωση 6 Έχουν παρέλθει ήδη τρία έτη από τη στιγμή που η ξεκίνησε η αργή αλλά συνεπής ανάκαμψη της οικονομίας της ΕΕ μετά από μία διπλή ύφεση. Η οικονομική δραστηριότητα επεκτάθηκε στα περισσότερα κράτη μέλη, αλλά η ανάκαμψη παραμένει άνιση. Η αύξηση της απασχόλησης στην ΕΕ έχει προχωρήσει σταδιακά σύμφωνα με την οικονομική ανάπτυξη, και σε σύγκριση με το κατώτατο σημείο που παρατηρήθηκε κατά τα μέσα του 2013, η απασχόληση αυξήθηκε κατά σχεδόν 7 εκατομμύρια άτομα. Ως αποτέλεσμα, το ποσοστό απασχόλησης για την ΕΕ επανήλθε στα προ της κρίσης επίπεδα στο τέταρτο τρίμηνο του 2015, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν μεγάλες διαφορές από χώρα σε χώρα. Η αύξηση της απασχόλησης έχει επεκταθεί σε όλες τις επιμέρους ομάδες του πληθυσμού και η ανεργία, συμπεριλαμβανομένης της ανεργίας των νέων, εξακολουθεί να υποχωρεί με αργούς ρυθμούς στην ΕΕ (αν και ο σχετικός αντίκτυπος δεν έχει ακόμη εκφραστεί πλήρως σε όλους τους κοινωνικούς δείκτες). Τα εισοδήματα των νοικοκυριών και οι οικονομικές συνθήκες των νοικοκυριών της ΕΕ εξακολουθούν να βελτιώνονται, χάρη κυρίως στην αύξηση του εισοδήματος από την εργασία. Ωστόσο, παρά τη σταδιακή βελτίωση, η αγορά εργασίας και οι κοινωνικές συνθήκες εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα. Η τελευταία ενημέρωση (2016) του δείκτη επιδόσεων κοινωνικής προστασίας 7, που βασίζεται στα δεδομένα EU-SILC 2014 και στα δεδομένα Έρευνας Εργατικού Δυναμικού (ΕΕΔ) 2015, καταδεικνύει συνεχή θετική εξέλιξη, ιδίως στην αγορά εργασίας με περισσότερους δείκτες να επισημαίνουν στροφή προς θετικές αλλαγές. Ωστόσο, όπως καταδεικνύεται στο προηγούμενο τμήμα, οι πρόσφατες βελτιώσεις στην αγορά εργασίας δεν αντικατοπτρίζονται πλήρως σε πολλούς από τους βασικούς κοινωνικούς δείκτες και τα συνολικά αριθμητικά στοιχεία για το ενωσιακό ποσοστό κινδύνου φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού εξακολουθούν να φανερώνουν στασιμότητα σε υψηλό επίπεδο. 8 6 7 8 Το Παράρτημα 1 της παρούσας έκθεσης περιλαμβάνει λεπτομερέστερη επισκόπηση των πλέον πρόσφατων κοινωνικών εξελίξεων, βασισμένη σε μια πιο εκτεταμένη εξέταση των τάσεων στον πίνακα SPPM μαζί με συμπληρωματικούς δείκτες. Ο SPPM είναι εργαλείο που χρησιμοποιεί ένα σύνολο βασικών κοινωνικών δεικτών της ΕΕ για την παρακολούθηση των εξελίξεων στην κοινωνική κατάσταση στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Για προκαταρκτική ανάλυση των εν μέρει διαθέσιμων δεδομένων EU-SILC 2015 βλ. το επόμενο τμήμα με τίτλο «Πλέον πρόσφατες ενδείξεις από τα διαθέσιμα δεδομένα EU-SILC για το 2015». 12607/16 ΔΛ/γπ 8

Για την ΕΕ ως σύνολο, οι ακόλουθες βασικές αρνητικές τάσεις ή «κοινωνικές τάσεις προς παρακολούθηση» (όπου περίπου το ένα τρίτο των κρατών μελών ή περισσότερα εμφανίζουν σημαντική επιδείνωση της κατάστασης όσον αφορά τον συγκεκριμένο δείκτη), παρατηρούνται κατά την πλέον πρόσφατη περίοδο για την οποία υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία για τον συγκεκριμένο δείκτη (Διάγραμμα 3): Γενική συνεχής επιδείνωση της κατάστασης της (σχετικής) φτώχειας, με αύξηση της έκτασης της φτώχειας, όπως καταγράφεται από τον κίνδυνο φτώχειας για ολόκληρο τον πληθυσμό σε πολλά κράτη μέλη (11), του βάθους της φτώχειας (ήτοι του χάσματος της φτώχειας) σε αρκετά κράτη μέλη (8) και της επιμονής της, όπως καταδεικνύει η αύξηση του ποσοστού κινδύνου επίμονης φτώχειας σε 10 κράτη μέλη. 9 Αυξήσεις στο ποσοστό του πληθυσμού που ζει σε νοικοκυριά στα οποία δεν εργάζεται (σχεδόν) κανείς (καταγραφή σε 9 κράτη μέλη), καθώς και αυξήσεις στα ποσοστά κινδύνου φτώχειας για τα άτομα που διαμένουν σε τέτοια νοικοκυριά (καταγραφή σε 11 κράτη μέλη). Το δεύτερο στοιχείο καταδεικνύει μείωση της επάρκειας των κοινωνικών παροχών σε πολλές χώρες. 10 9 10 Οι τάσεις αυτές αναφέρονται στα στοιχεία εισοδήματος για την περίοδο 2012-2013. Σημειωτέον ότι οι τάσεις αυτές αναφέρονται γενικά στις EU-SILC 2013-2014, δηλαδή τα στοιχεία εισοδήματος για την περίοδο 2012-2013. 12607/16 ΔΛ/γπ 9

Διάγραμμα 3. Κοινωνικές τάσεις προς παρακολούθηση και τομείς βελτίωσης για την περίοδο 2013-2014* Πηγή: Δείκτης επιδόσεων κοινωνικής προστασίας Σημείωση: i) Για το 2014, στη ΒΛ κατεγράφη μια κύρια διακοπή της χρονοσειράς του δείκτη σοβαρής υλικής στέρησης (SMD), οπότε οι τάσεις των SMD και AROPE για τη ΒΛ δεν ελήφθησαν υπόψη για τις εξελίξεις αναφορικά με τους εν λόγω δείκτες EU-SILC. ii) Για το 2014, στην ΕΣ κατεγράφη μια κύρια διακοπή της χρονοσειράς των μεταβλητών EU- SILC. Κατά συνέπεια, οι δείκτες που βασίζονται στις στατιστικές EU-SILC δεν είναι εν γένει συγκρίσιμοι με το 2013 για τη χώρα αυτή, οπότε η ΕΣ δεν ελήφθη υπόψη στις τάσεις προς παρακολούθηση για τους δείκτες αυτούς. iii) Για το 2014, στο ΗΒ κατεγράφη διακοπή της χρονοσειράς του δείκτη υπερβολικής επιβάρυνσης των δαπανών στέγασης, ώστε η μεταβολή του συγκεκριμένου δείκτη δεν ελήφθη υπόψη στις τάσεις προς παρακολούθηση. *Αναφορικά με τους δείκτες που βασίζονται στις στατιστικές EU-SILC, οι μεταβολές σε γενικές γραμμές αναφέρονται στην περίοδο 2012-2013 για τους δείκτες εισοδήματος και έντασης εργασίας νοικοκυριού και στην περίοδο 2013-2014 για την SMD και τη μη ικανοποιηθείσα ανάγκη ιατρικής περίθαλψης. Οι μεταβολές στο ακαθάριστο διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών αναφέρονται στην περίοδο 2013-2014. Δείκτες που βασίζονται στην ΕΕΔ (ποσοστό μακροχρόνιας ανεργίας, πρόωρη εγκατάλειψη του σχολείου, ποσοστό ανεργίας των νέων, ΕΕΑΚ (15-24), ποσοστό απασχόλησης (55-64)) αναφέρονται στην πιο πρόσφατη περίοδο 2014-2015. 12607/16 ΔΛ/γπ 10

Αντιθέτως, θετικές εξελίξεις στην κοινωνική κατάσταση παρατηρούνται στους ακόλουθους τομείς: αυξήσεις στο πραγματικό ακαθάριστο διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών (σε 17 κράτη μέλη) παράλληλα με μειώσεις στο ποσοστό υπερβολικής επιβάρυνσης των δαπανών στέγασης σε 10 κράτη μέλη και στο ποσοστό σοβαρής υλικής στέρησης (σε 9 κράτη μέλη). Αυτό αντικατοπτρίζει βελτίωση στα εισοδήματα των νοικοκυριών και την οικονομική κατάσταση των νοικοκυριών της ΕΕ κατά την πιο πρόσφατη περίοδο, χάρη στην εντονότερη οικονομική δραστηριότητα και τη βελτίωση στις αγορές εργασίας μείωση της μακροχρόνιας ανεργίας σε 14 κράτη μέλη σαφείς ενδείξεις μειώσεων του αποκλεισμού των νέων, με πτώση του ποσοστού ΕΕΑΚ (σε 16 κράτη μέλη) και του ποσοστού ανεργίας των νέων (σε 19 κράτη μέλη) κατά την περίοδο 2014-2015, που αντανακλά συνεχόμενες βελτιώσεις στην αγορά εργασίας περαιτέρω βελτίωση της συμμετοχής εργαζόμενων μεγαλύτερης ηλικίας στην αγορά εργασίας κατά την περίοδο 2014-2015 (όπως αποδεικνύουν οι αυξήσεις στο ποσοστό απασχόλησης για την ομάδα 55-64 ετών σε 23 κράτη μέλη) συνεχής βελτίωση στο εισόδημα και στις συνθήκες διαβίωσης των ηλικιωμένων (με αυξήσεις του δείκτη συνολικής αντικατάστασης του μισθού από τη σύνταξη σε 12 κράτη μέλη και του σχετικού ποσοστού διάμεσου εισοδήματος των ηλικιωμένων σε 10) μείωση του κινδύνου φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού για τον συνολικό πληθυσμό (σε 8 κράτη μέλη). 12607/16 ΔΛ/γπ 11

Με βάση τη στρατηγική «Ευρώπη 2020» και τις μακροπρόθεσμες εξελίξεις μετά το ξέσπασμα της χρηματοπιστωτικής και οικονομικής κρίσης, η κατάσταση στους περισσότερους κοινωνικούς τομείς παραμένει σημαντικά χειρότερη σε σύγκριση με το 2008, παρά τα σημάδια πρόσφατης βελτίωσης (Διάγραμμα 4). Οι τομείς με την πιο σημαντική επιδείνωση σε σύγκριση με το 2008 είναι: Αυξημένος κίνδυνος φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού (σε 12 κράτη μέλη), που αντανακλά κυρίως αύξηση στο ποσοστό του πληθυσμού που ζει σε νοικοκυριά στα οποία δεν εργάζεται (σχεδόν) κανείς (σε 17 κράτη μέλη) και πτώση του βιοτικού επιπέδου (όπως αποδεικνύεται από την αύξηση της σοβαρής υλικής στέρησης σε 10 κράτη μέλη), τη στιγμή που το πραγματικό ακαθάριστο διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών μειώνεται σε 13 κράτη μέλη αύξηση της εισοδηματικής ανισότητας (σε 12 κράτη μέλη) και του βάθους της φτώχειας (με διεύρυνση του χάσματος φτώχειας σε 16 κράτη μέλη) παραμένουν ισχυρές ενδείξεις αποκλεισμού των νέων (με σημαντικές αυξήσεις στο ποσοστό ΕΕΑΚ και στο ποσοστό ανεργίας των νέων σε περίπου δύο τρίτα των κρατών μελών) αύξηση του (μακροχρόνιου) αποκλεισμού από την αγορά εργασίας εν γένει (με αυξήσεις στο ποσοστό μακροχρόνιας ανεργίας και στο ποσοστό του πληθυσμού που ζει σε νοικοκυριά στα οποία δεν εργάζεται (σχεδόν) κανείς σε περίπου δύο τρίτα των κρατών μελών), παράλληλα με αυξήσεις στον κίνδυνο φτώχειας για όσους ζουν σε νοικοκυριά στα οποία δεν εργάζεται (σχεδόν) κανείς σε 19 κράτη μέλη αυξήσεις στον δείκτη υπερβολικής επιβάρυνσης των δαπανών στέγασης για τα νοικοκυριά (σε 12 κράτη μέλη) αύξηση στις αναφερόμενες από τους ίδιους τους ενδιαφερομένους μη ικανοποιηθείσες ανάγκες ιατρικής περίθαλψης (10 κράτη μέλη) 12607/16 ΔΛ/γπ 12

Διάγραμμα 4: Κοινωνικές τάσεις προς παρακολούθηση και τομείς βελτίωσης για την περίοδο 2008-2014* Πηγή: Δείκτης επιδόσεων κοινωνικής προστασίας Σημείωση: i) Για την ΑΥ, διακοπή χρονοσειράς της συνεχούς φτώχειας το 2011 (οπότε η τάση δεν λαμβάνεται υπόψη για την περίοδο σε σύγκριση με το 2008) ii) Για το ΒΕ, μια κύρια διακοπή το 2011 στις αναφερόμενες από τους ίδιους τους ενδιαφερόμενους μη ικανοποιηθείσες ανάγκες ιατρικής εξέτασης (οπότε η τάση δεν λαμβάνεται υπόψη για την περίοδο σε σύγκριση με το 2008) iii) Για το 2014, στη ΒΛ κατεγράφη μια κύρια διακοπή της χρονοσειράς του δείκτη σοβαρής υλικής στέρησης (SMD) και του δείκτη AROPE, οπότε μακροχρόνιες μεταβολές παρουσιάζονται μόνο για την περίοδο 2008-2013. iv) Για τη ΔΑ, διακοπές της χρονοσειράς για την περίοδο 2008-2014 που επηρεάζουν κυρίως τους δείκτες που σχετίζονται με τα εισοδήματα και, σε μικρότερο βαθμό, μεταβλητές που έχουν υψηλή συσχέτιση με τα εισοδήματα (οπότε οι τάσεις δεν λαμβάνονται υπόψη για την περίοδο σε σύγκριση με το 2008 για τις περιπτώσεις αυτές) v) Για το 2014, στην ΕΣ κατεγράφη μια κύρια διακοπή στη χρονοσειρά μεταβλητών EU-SILC, οπότε σχετικές μακροχρόνιες αλλαγές παρουσιάζονται μόνο για την περίοδο 2008-2013 vi) Για την ΚΡ, η μακροπρόθεσμη σύγκριση για τους δείκτες που βασίζονται στις στατιστικές EU-SILC είναι σε σχέση με το 2010 καθώς δεν έχουν δημοσιευτεί από τη Eurostat δεδομένα EU-SILC για την προγενέστερη περίοδο. viii) Για τη ΡΜ, διακοπές χρονοσειράς το 2010 για δείκτες που βασίζονται στην ΕΕΔ, οπότε δεν λαμβάνονται υπόψη μεταβολές για την περίοδο 2008-2015 γι αυτές τις μεταβλητές viii) Για το ΗΒ, οι αλλαγές στις αναγνωριστικές στατιστικές έρευνες και θεσμούς το 2012 μπορεί να επηρέασαν τα αποτελέσματα για τις τάσεις από το 2008 ως εκ τούτου η ερμηνεία των δεδομένων σχετικά με τη μακροπρόθεσμη τάση θα πρέπει να γίνεται με ιδιαίτερη προσοχή. * Για δείκτες που βασίζονται στην ΕΕΔ (ποσοστό μακροχρόνιας ανεργίας, πρόωρη εγκατάλειψη του σχολείου, ποσοστό ανεργίας των νέων, ΕΕΑΚ (15-24), ποσοστό απασχόλησης (55-64)) χρησιμοποιούνται στοιχεία 2015, κατά συνέπεια 2008-2015. 12607/16 ΔΛ/γπ 13

Οι δείκτες των πινάκων δείχνουν πως υπήρξαν επίσης ορισμένες βελτιώσεις, ιδιαίτερα αναφορικά με την αύξηση του αριθμού των υγιών ετών ζωής και της σημαντικής μείωσης του αριθμού των ατόμων που εγκαταλείπουν πρόωρα το σχολείο στην Ευρώπη (σε 20 κράτη μέλη). Επίσης, παρατηρήθηκε βελτίωση στη σχετική κατάσταση των ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας. Η κατάσταση των εργαζομένων μεγαλύτερης ηλικίας στην αγορά εργασίας βελτιώθηκε σημαντικά, όπως αποδεικνύεται από αυξήσεις στο ποσοστό απασχόλησης των ατόμων ηλικίας 55-64 σε 23 κράτη μέλη. Η σχετική κατάσταση των ηλικιωμένων ηλικίας 65 και άνω δείχνει επίσης σαφείς ενδείξεις βελτίωσης, με μείωση του αριθμού των ηλικιωμένων που διατρέχουν κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού, καθώς και με βελτίωση της εισοδηματικής κατάστασής τους σε σχέση με τον υπόλοιπο πληθυσμό σε περίπου τρία τέταρτα των κρατών μελών. Ωστόσο, η τάση αυτή θα πρέπει να ερμηνεύεται με ιδιαίτερη προσοχή καθώς δεν καταδεικνύει απαραίτητα βελτίωση σε απόλυτους όρους. Καθώς οι συντάξεις παρέμειναν σταθερές κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης τη στιγμή που ο πληθυσμός σε ηλικία εργασίας υπέστη σημαντική μείωση εισοδήματος (μειώσεις μισθών, απώλεια εργασίας και μειώσεις στα επίπεδα των παροχών), η σχετική, αλλά όχι απαραιτήτως η απόλυτη, θέση των ηλικιωμένων βελτιώθηκε, αναδεικνύοντας τη σημασία του ρόλου των συνταξιοδοτικών συστημάτων. Το Διάγραμμα 5 παρουσιάζει τον αριθμό των κοινωνικών δεικτών στον πίνακα SPPM για τους οποίους καταγράφεται σημαντική επιδείνωση ανά χώρα κατά την περίοδο 2008 έως 2014. Τα κράτη μέλη με τα πιο ανησυχητικά αποτελέσματα είναι η Κύπρος, η Ελλάδα, η Ιταλία, η Ισπανία και η Σλοβενία, με επιδείνωση σε 13 ή περισσότερους δείκτες. Στον αντίποδα, το Βέλγιο, η Φινλανδία, η Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο καταγράφουν σημαντική επιδείνωση μόνο σε 5 δείκτες, ενώ η Αυστρία και η Τσεχική Δημοκρατία μόνο σε 2. Σημειωτέον ότι αυτά τα αποτελέσματα αφορούν την περίοδο 2008-2014 και ότι τα διαθέσιμα για ορισμένες χώρες (ΙΣ, ΟΥ και ΠΡ) δεδομένα του 2015 (βλ. παρακάτω την ενότητα σχετικά με «Πλέον πρόσφατες ενδείξεις από τα διαθέσιμα δεδομένα EU-SILC για το 2015») δείχνουν θετικές τάσεις που ενδέχεται να επηρεάσουν την αξιολόγηση με βάση το σχήμα 5. 12607/16 ΔΛ/γπ 14

Διάγραμμα 5: Αριθμός βασικών κοινωνικών δεικτών SPPM με σημαντική επιδείνωση μεταξύ 2008 και 2014* ανά κράτος μέλος Πηγή: Δείκτης επιδόσεων κοινωνικής προστασίας Σημείωση: i) Για την ΑΥ, διακοπή χρονοσειράς της συνεχούς φτώχειας το 2011 (οπότε η τάση δεν λαμβάνεται υπόψη για την περίοδο σε σύγκριση με το 2008) ii) Για το ΒΕ, μια κύρια διακοπή το 2011 στις αναφερόμενες από τους ίδιους τους ενδιαφερόμενους μη ικανοποιηθείσες ανάγκες ιατρικής εξέτασης (οπότε η τάση δεν λαμβάνεται υπόψη για την περίοδο σε σύγκριση με το 2008) iii) Για το 2014, στη ΒΛ κατεγράφη μια κύρια διακοπή χρονοσειράς του δείκτη σοβαρής υλικής στέρησης (SMD) και του δείκτη AROPE, οπότε οι μακροχρόνιες μεταβολές λαμβάνονται για την περίοδο 2008-2013 μόνο για τους εν λόγω δείκτες iv) Για τη ΔΑ, διακοπές χρονοσειράς για την περίοδο 2008-2014 που επηρεάζουν κυρίως τους δείκτες που σχετίζονται με τα εισοδήματα και, σε μικρότερο βαθμό, μεταβλητές που σχετίζονται σε μεγάλο βαθμό με τα εισοδήματα, οπότε οι μεταβολές από το 2008 δεν είναι διαθέσιμες για αρκετές μεταβλητές και, ως εκ τούτου, ο συνολικός αριθμός των επιδεινούμενων μεταβλητών δεν εμφανίζεται για τη ΔΑ v) Για το 2014, στην ΕΣ κατεγράφη μια κύρια διακοπή στη χρονοσειρά μεταβλητών EU-SILC, οπότε σχετικές μακροχρόνιες αλλαγές λαμβάνονται μόνο για την περίοδο 2008-2013 vi) Για την ΚΡ, η μακροπρόθεσμη σύγκριση για τους δείκτες που βασίζονται στις στατιστικές EU-SILC είναι σε σχέση με το 2010 καθώς δεν έχουν δημοσιευτεί από την Eurostat δεδομένα EU- SILC για την προγενέστερη περίοδο vii) Για τη ΡΜ, διακοπή στη χρονοσειρά το 2010 δεικτών που βασίζονται στην ΕΕΔ, οπότε δεν είναι διαθέσιμες μεταβολές αρκετών μεταβλητών για την περίοδο 2008-2015 και, ως εκ τούτου, ο συνολικός αριθμός των επιδεινούμενων μεταβλητών δεν εμφανίζεται viii) Για το ΗΒ, οι αλλαγές στις αναγνωριστικές στατιστικές έρευνες και θεσμούς το 2012 μπορεί να επηρέασαν τα αποτελέσματα για τις τάσεις από το 2008 ως εκ τούτου η ερμηνεία των δεδομένων σχετικά με τη μακροπρόθεσμη τάση θα πρέπει να γίνεται με ιδιαίτερη προσοχή ix) Οι ράβδοι αναφέρονται στον αριθμό των δεικτών SPPM που παρουσιάζουν στατιστικά (και ουσιαστικά, κατά περίπτωση) σημαντική επιδείνωση μεταξύ 2008 και 2014. * Για δείκτες που βασίζονται στην ΕΕΔ (ποσοστό μακροχρόνιας ανεργίας, πρόωρη εγκατάλειψη του σχολείου, ποσοστό ανεργίας των νέων, ΕΕΑΚ (15-24), ποσοστό απασχόλησης (55-64)) χρησιμοποιούνται στοιχεία 2015, κατά συνέπεια 2008-2015. 12607/16 ΔΛ/γπ 15

Πίνακας SPPM 12607/16 ΔΛ/γπ 16

12607/16 ΔΛ/γπ 17

Σημείωση: i) Επισήμανση μόνο για σημαντικές μεταβολές, με πράσινο/κόκκινο (θετικές/αρνητικές μεταβολές). Το σύμβολο «~» αναφέρεται σε σταθερές επιδόσεις (δηλ. ασήμαντη μεταβολή). Οι υπολογισμοί της Eurostat για τη στατιστική σημαντικότητα της καθαρής μεταβολής χρησιμοποιήθηκαν όπου ήταν διαθέσιμοι, συνδυαζόμενοι με ελέγχους ουσιαστικής σημαντικότητας σε ορισμένες περιπτώσεις. Σε όλες τις υπόλοιπες περιπτώσεις, χρησιμοποιήθηκε όριο 1 ποσοστιαίας μονάδας (0,5 ποσοστιαίων μονάδων για ετήσιες μεταβολές σε δείκτες που βασίζονται στην ΕΕΔ) για όλους τους ποσοστιαίους δείκτες ή για αναλογικούς δείκτες και για τους δείκτες υγιών ετών ζωής χρησιμοποιήθηκε όριο 5% όπως ορίζεται στο έγγραφο μεθοδολογίας SPPM που εγκρίθηκε από την ΕΚΠ (βλ. τον παρακάτω πίνακα για λεπτομερή στοιχεία) ii) Η μέθοδος που χρησιμοποιήθηκε για να εκτιμηθεί η στατιστική σημαντικότητα των καθαρών μεταβολών, που βασίστηκε στην παλινδρόμηση και αναπτύχθηκε από το Net-SILC2 (ένα δίκτυο χρηματοδοτούμενο από την ΕΕ που αποτελείται από μια ομάδα ιδρυμάτων και ερευνητών που διενεργούν ανάλυση χρησιμοποιώντας στατιστικές EU-SILC), τελεί υπό βελτίωση iii) Για την ΑΥ, διακοπή χρονοσειράς για το 2011 για την επίμονη φτώχεια (ένδειξη «μη διαθέσιμο» για την περίοδο σε σύγκριση με το 2008) iv) Για το ΒΕ, κύρια διακοπή το 2011 στις αναφερόμενες από τους ίδιους τους ενδιαφερομένους μη ικανοποιηθείσες ανάγκες ιατρικής εξέτασης (ένδειξη «μη διαθέσιμο» για την περίοδο σε σύγκριση με το 2008) v) Για τη ΒΛ, κύρια διακοπή χρονοσειράς των δεικτών υλικής στέρησης, οπότε οι SMD και AROPE αναφέρθηκαν ως «μη διαθέσιμοι» για την τελευταία ετήσια περίοδο και η μεταβολή για 2008-2013 χρησιμοποιείται για την περίοδο με τη μεγαλύτερη διάρκεια σε σύγκριση με το 2008 vi) Για τη ΔΑ, διακοπές χρονοσειράς για την περίοδο 2008-2014 που επηρεάζουν κυρίως τους δείκτες που σχετίζονται με τα εισοδήματα και, σε μικρότερο βαθμό, μεταβλητές που σχετίζονται σε μεγάλο βαθμό με τα εισοδήματα (ένδειξη «μη διαθέσιμο» για την περίοδο σε σύγκριση με το 2008 γι αυτές) vii) Για την ΕΣ, κύρια διακοπή το 2014 στη χρονοσειρά μεταβλητών σε στατιστικές EU-SILC λόγω της εφαρμογής νέας μεθοδολογίας που βασίζεται στη χρήση διοικητικών φακέλων. Ως εκ τούτου, η μεταβολή στους δείκτες που βασίζονται στις στατιστικές EU-SILC δεν είναι διαθέσιμη για την τελευταία ετήσια περίοδο και η μεταβολή για την περίοδο 2008-2013 χρησιμοποιείται για την περίοδο με τη μεγαλύτερη διάρκεια σε σύγκριση με το 2008 viii) Για τη ΓΑ, υπάρχει διακοπή χρονοσειράς το 2014 του «ποσοστού ανεργίας των νέων» και το 2013 και 2014 του δείκτη «ΕΕΑΣ» ix) Για την ΚΡ, η μακροπρόθεσμη σύγκριση για τους δείκτες που βασίζονται στις στατιστικές EU-SILC είναι σε σχέση με το 2010 καθώς δεν έχουν δημοσιευτεί από την Eurostat δεδομένα EU-SILC για την προγενέστερη περίοδο x) Για τη ΡΜ, διακοπές χρονοσειράς το 2010 δεικτών βασισμένων στην ΕΕΔ, οπότε δεν εμφανίζονται μεταβολές για την περίοδο 2008-2015 για τις εν λόγω μεταβλητές xi) Για το ΗΒ, οι αλλαγές στις αναγνωριστικές στατιστικές έρευνες και θεσμούς το 2012 μπορεί να επηρέασαν τα αποτελέσματα για τις τάσεις από το 2008 ως εκ τούτου η ερμηνεία των δεδομένων σχετικά με τη μακροπρόθεσμη τάση θα πρέπει να γίνεται με ιδιαίτερη προσοχή. Για τον δείκτη υπερβολικής επιβάρυνσης των δαπανών στέγασης, διακοπή χρονοσειράς το 2014 (ένδειξη «μη διαθέσιμο» για την τελευταία ετήσια περίοδο, δηλ. τη μεταβολή σε σύγκριση με το 2013). 12607/16 ΔΛ/γπ 18

Πλέον πρόσφατες ενδείξεις από τα διαθέσιμα δεδομένα EU-SILC για το 2015 Περίπου 10 κράτη μέλη έχουν ήδη αναφέρει τα αποτελέσματα του 2015 της έρευνας EU-SILC 11 23 κράτη μέλη παρείχαν έγκαιρες εκτιμήσεις σχετικά με το δείκτη σοβαρής υλικής στέρησης (SMD). Στο παρόν τμήμα παρουσιάζονται τα πορίσματα αυτών των πλέον πρόσφατων διαθέσιμων δεδομένων. Ο πίνακας που ακολουθεί δείχνει τα αριθμητικά στοιχεία για τις μεταβολές των δεικτών SPPM μεταξύ 2014 και 2015, αναδεικνύοντας τις περιπτώσεις κατά τις οποίες οι αλλαγές είναι σημαντικές 12. Αποτελέσματα για τον δείκτη SMD, που θεωρείται ένας από τους πλέον επίκαιρους δείκτες που διαθέτουμε από τις στατιστικές EU-SILC, καταδεικνύουν σαφώς ότι τα εισοδήματα και η οικονομική κατάσταση των νοικοκυριών συνέχισαν να βελτιώνονται κατά την πλέον πρόσφατη περίοδο. Το ποσοστό σοβαρής υλικής στέρησης μειώθηκε σημαντικά κατά την περίοδο 2014-2015 σε 12 από τα 23 κράτη μέλη για τα οποία υπάρχουν διαθέσιμα αριθμητικά στοιχεία και αυξήθηκε σημαντικά μόνο σε ένα. Από τις χώρες - πιο περιορισμένες στον αριθμό (11) - για τις οποίες διατίθενται αριθμητικά στοιχεία σχετικά με το τμήμα του πληθυσμού που ζει σε νοικοκυριά στα οποία δεν εργάζεται (σχεδόν) κανείς, οι μισές εμφανίζουν σημαντική μείωση και μόνο μία σημαντική αύξηση. Αντιθέτως, κανένα από τα 11 κράτη μέλη δεν ανέφερε σημαντική πτώση του ποσοστού κινδύνου φτώχειας, ενώ 2 ανέφεραν αξιοσημείωτες αυξήσεις. Το συνδυασμένο αποτέλεσμα των μεταβολών αυτών που παρατηρούνται στις διάφορες συνιστώσες του συνολικού ποσοστού κινδύνου φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού (AROPE) είναι σημαντικές μειώσεις στο AROPE σε 4 από τις 10 χώρες για τις οποίες υπάρχουν διαθέσιμα αριθμητικά στοιχεία, με ένα μόνο κράτος μέλος να αναφέρει σημαντική αύξηση. 11 12 Αναφέρεται στην κατάσταση στις αρχές του Ιουλίου του 2016, οπότε 10 κράτη μέλη (ΑΥ, ΒΛ, ΔΑ, ΕΛ, ΙΣ, ΦΙ, ΟΥ, ΛΕ, ΚΧ και ΠΡ) είχαν αναφέρει δεδομένα για τους δείκτες που βασίζονται στις στατιστικές SILC που περιλαμβάνονται στον SPPM, με δεδομένα επίσης διαθέσιμα για την ΚΡ για πολλούς από αυτούς. Για τον δείκτη SMD, περισσότερες χώρες παρείχαν έγκαιρες εκτιμήσεις, με προσωρινά αριθμητικά στοιχεία διαθέσιμα για επιπλέον 13 χώρες, με αποτέλεσμα να είναι διαθέσιμα αριθμητικά στοιχεία για 23 κράτη μέλη συνολικά κατά την εν λόγω περίοδο. Οι εκτιμήσεις της σημαντικότητας που χρησιμοποιούνται είναι αυτές που χρησιμοποιούνται για τη διερεύνηση των μεταβολών 2013-2014. 12607/16 ΔΛ/γπ 19

Σύμφωνα με τις εξελίξεις στους δείκτες που αφορούν τη σημερινή επάρκεια των συντάξεων, είναι πιθανόν η παγιωμένη τάση βελτίωσης στη σχετική εισοδηματική κατάσταση και κατάσταση διαβίωσης των ηλικιωμένων να αρχίζει να αντιστρέφεται, με μεγαλύτερη ανομοιότητα στην εξέλιξη των διαθέσιμων δεδομένων για τον δείκτη συνολικής αντικατάστασης του μισθού από τη σύνταξη και το σχετικό ποσοστό διάμεσου εισοδήματος των ηλικιωμένων, καθώς και για το ποσοστό κινδύνου φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού για τους ηλικιωμένους. Ωστόσο, αυτό αντανακλά, σε κάποιον βαθμό, την αναπροσαρμογή στην κατανομή του εισοδήματος, καθώς η βελτίωση στην κατάσταση της αγοράς εργασίας τροφοδοτεί την αύξηση του εισοδήματος του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας. Για πολλούς από τους άλλους δείκτες που βασίζονται στις στατιστικές EU-SILC στον SPPM, τα αποτελέσματα τείνουν να είναι μεικτά για τις χώρες για τις οποίες τα στοιχεία είναι ήδη διαθέσιμα. 12607/16 ΔΛ/γπ 20

Πίνακας αλλαγών 2014-2015 για τα διαθέσιμα στοιχεία που βασίζονται στις στατιστικές EU-SILC 12607/16 ΔΛ/γπ 21

Σημείωση: i) Επισήμανση μόνο για σημαντικές μεταβολές, με πράσινο/κόκκινο (θετικές/αρνητικές μεταβολές). Η σήμανση «μη διαθέσιμο» αναφέρεται σε δεδομένα που δεν είναι (ακόμη) διαθέσιμα. Οι υπολογισμοί της Eurostat για τη στατιστική σημαντικότητα της καθαρής μεταβολής χρησιμοποιήθηκαν όπου ήταν διαθέσιμοι, συνδυαζόμενοι με ελέγχους ουσιαστικής σημαντικότητας σε ορισμένες περιπτώσεις. Σε όλες τις υπόλοιπες περιπτώσεις, χρησιμοποιήθηκε όριο 1 ποσοστιαίας μονάδας για όλους τους ποσοστιαίους δείκτες και για αναλογικούς δείκτες χρησιμοποιήθηκε όριο 5% ii) Η μέθοδος που χρησιμοποιήθηκε για να εκτιμηθεί η στατιστική σημαντικότητα των καθαρών μεταβολών, που βασίστηκε στην παλινδρόμηση και αναπτύχθηκε από το Net-SILC2 (ένα δίκτυο χρηματοδοτούμενο από την ΕΕ που αποτελείται από μια ομάδα ιδρυμάτων και ερευνητών που διενεργούν ανάλυση χρησιμοποιώντας στατιστικές EU-SILC), τελεί υπό βελτίωση iii) Τα αριθμητικά στοιχεία SMD για ΒΕ, ΚΥ, ΤΣ, ΕΣ, ΓΑ, ΚΡ, ΙΤ, ΛΙ, ΜΑ, ΠΛ, ΡΜ, ΣΝ και ΗΒ είναι προσωρινά. 12607/16 ΔΛ/γπ 22

IV. Κυριότερες πρόσφατες εξελίξεις κοινωνικής πολιτικής στα κράτη μέλη της ΕΕ 13 Κοινωνική ένταξη, μείωση της φτώχειας και ένταξη των Ρομά Η βελτίωση της λειτουργίας των συστημάτων κοινωνικής προστασίας και η μείωση της φτώχειας είναι διαρκώς στο επίκεντρο των μεταρρυθμίσεων πολιτικής που εγκρίνονται από ορισμένα κράτη μέλη. Τα εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων (ΕΠΜ) για το 2016 καταδεικνύουν ότι τα κράτη μέλη καταβάλλουν προσπάθειες για να αντιμετωπίσουν ζητήματα που αφορούν την κάλυψη και την επάρκεια των κοινωνικών παροχών και τη σύνδεσή τους με την εργασιακή ενεργοποίηση. Ορισμένα κράτη μέλη αύξησαν το ποσό της εισοδηματικής στήριξης ή το διατήρησαν ως καθολική παροχή, ενώ άλλα εστίασαν στα επιδόματα ανεργίας και την κοινωνική αρωγή και στην καλύτερη σύνδεσή τους με την εργασιακή ενεργοποίηση, καθώς και σε καλύτερο εντοπισμό και κάλυψη για τις κοινωνικές μεταβιβάσεις. Τα κράτη μέλη καταβάλλουν επίσης προσπάθειες για τη διαμόρφωση ολοκληρωμένων βάσεων δεδομένων σχετικά με τους αποδέκτες των κοινωνικών παροχών και υπηρεσιών, ως μέσων βελτίωσης της παρακολούθησης και του εντοπισμού τους. Η εξάρτηση από προϋποθέσεις έχει εν γένει αυξηθεί και η διαθεσιμότητα για εργασία εφαρμόζεται πιο αυστηρά σε πολλά από τα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη. Αρκετά κράτη μέλη έλαβαν μέτρα για να διευκολύνουν την πρόσβαση σε ποιοτικές κοινωνικές υπηρεσίες, προκειμένου να μειωθεί ο κίνδυνος φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού. Ορισμένα από αυτά θέσπισαν μέτρα στήριξης όσων έχουν απομακρυνθεί περισσότερο από την αγορά εργασίας, ώστε να επανενταχθούν στον εργασιακό βίο, καθώς και μέτρα διασφάλισης της κοινωνικής συμμετοχής για τα άτομα που δεν μπορούν να εργαστούν. Πολλά κράτη μέλη εστίασαν τις μεταρρυθμιστικές προσπάθειές τους στην αντιμετώπιση της παιδικής φτώχειας και στις οικογενειακές παροχές, με στόχο κυρίως την καλύτερη υποστήριξη της πρόσβασης των γονέων στην αγορά εργασίας, καθώς και την ενίσχυση των προληπτικών προσεγγίσεων μέσω έγκαιρης παρέμβασης και αυξημένης στήριξης προς τις οικογένειες. Η παροχή ολοκληρωμένων υπηρεσιών προσαρμοσμένων στις ατομικές ανάγκες αυξάνει την αποδοτικότητα και την αποτελεσματικότητα των δαπανών. Ενώ ορισμένα κράτη μέλη παρέχουν ήδη ολοκληρωμένες υπηρεσίες και κέντρα ενιαίας εξυπηρέτησης, κάποια άλλα αδυνατούν να προβούν σε συντονισμό πολιτικής σε εθνικό επίπεδο, γεγονός που οδηγεί σε κατακερματισμό και ασυνέπειες στην παροχή υπηρεσιών. 13 Για λεπτομερή επισκόπηση, βλ. Παράρτημα 2. 12607/16 ΔΛ/γπ 23

Επαρκείς και βιώσιμες συντάξεις Η μεταρρύθμιση των συνταξιοδοτικών συστημάτων καταλαμβάνει συνεχώς σημαντική θέση στην ατζέντα διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων πολλών κρατών μελών. Οι περισσότερες από αυτές τις μεταρρυθμίσεις στοχεύουν στην παράταση του εργασιακού βίου λαμβάνοντας υπόψη το αυξανόμενο προσδόκιμο ζωής, ενώ ορισμένες επικεντρώνονται σε θέματα όπως η εξίσωση της ηλικίας συνταξιοδότησης ανδρών και γυναικών ή οι πρόσθετες εξοικονομήσεις. Τα Εθνικά Προγράμματα Μεταρρυθμίσεων του 2016 δείχνουν ότι η πλειονότητα των κρατών μελών σημειώνει πρόοδο στην αντιμετώπιση των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν. Δεδομένης της πολυπλοκότητας των συνταξιοδοτικών μεταρρυθμίσεων και της συμμετοχής των κοινωνικών εταίρων στη διαδικασία των διαπραγματεύσεων, οι μεταρρυθμίσεις υλοποιούνται συχνότερα στο πλαίσιο πολυετούς κύκλου. Η αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης αποτελεί προτεραιότητα για τα περισσότερα κράτη μέλη. Επί του παρόντος, 26 από τα 28 κράτη μέλη έχουν θεσπίσει διατάξεις για την αύξηση της νόμιμης ηλικίας συνταξιοδότησης, εκ των οποίων 9 αποφάσισαν ή σχεδιάζουν να συνδέσουν άμεσα τις μελλοντικές αυξήσεις της ηλικίας συνταξιοδότησης με τις αλλαγές στο προσδόκιμο ζωής. Σε δύο κράτη μέλη έγινε σύσταση να προτείνουν ή να καθιερώσουν εναρμονισμένες ηλικίες συνταξιοδότησης για τους άνδρες και για τις γυναίκες. Επιπλέον, 4 κράτη μέλη κλήθηκαν να συνδέσουν την ηλικία συνταξιοδότησης με τις αλλαγές στο προσδόκιμο ζωής και, σε μία περίπτωση, να γεφυρώσουν το χάσμα μεταξύ της νόμιμης και της πραγματικής ηλικίας συνταξιοδότησης. Πολλά κράτη μέλη έχουν επίσης λάβει μέτρα για να περιορίσουν τις δυνατότητες πρόωρης συνταξιοδότησης, να αυξήσουν τα κίνητρα για καθυστέρηση της συνταξιοδότησης και να αναθεωρήσουν τον υπολογισμό των παροχών. Σε αυτό το πλαίσιο, αρκετά κράτη μέλη επανεξετάζουν την πρόσβαση στις συντάξεις αναπηρίας και αναμορφώνουν τα καθεστώτα ανικανότητας προς εργασία, προκειμένου να διευκολυνθούν η συμμετοχή στην αγορά εργασίας και η συσσώρευση συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων. Άλλα κράτη μέλη επικεντρώνονται στην αύξηση των ελάχιστων συνταξιοδοτικών παροχών ως τρόπου ενίσχυσης της κοινωνικής προστασίας των ατόμων που την έχουν μεγαλύτερη ανάγκη. Για τη διασφάλιση της επιτυχίας των εν λόγω μεταρρυθμίσεων απαιτούνται ακόμη συμπληρωματικά μέτρα ώστε να διατηρούνται τα εισοδήματα μετά τη συνταξιοδότηση, όπως η παράταση του εργασιακού βίου και η παροχή ευκαιριών και κινήτρων για την απόκτηση πρόσθετου συνταξιοδοτικού εισοδήματος μέσω επικουρικών συνταξιοδοτικών αποταμιεύσεων. Ορισμένα κράτη μέλη συνδυάζουν τα μέτρα μεταρρύθμισης των συνταξιοδοτικών τους συστημάτων με πρωτοβουλίες στην αγορά εργασίας που αποσκοπούν στη βελτίωση της απασχολησιμότητας των μεγαλύτερων σε ηλικία εργαζομένων, ενώ άλλα αναπτύσσουν ευρύτερες στρατηγικές για την ενεργό γήρανση. 12607/16 ΔΛ/γπ 24

Ο μεταρρυθμιστικός άξονας που έχει σημειώσει τη μικρότερη πρόοδο είναι η ανάπτυξη επικουρικών συνταξιοδοτικών αποταμιεύσεων. Μόνο λίγα κράτη μέλη έχουν λάβει σημαντικά μέτρα για τη βελτίωση της κάλυψης και της ποιότητας των επικουρικών συντάξεων. Πέρυσι, δύο κράτη μέλη ανέλαβαν να αναπροσαρμόσουν τα καθεστώτα επικουρικών συντάξεων, ενώ ένα κράτος μέλος συνέχισε τις προσπάθειες εναρμόνισης των ειδικών συνταξιοδοτικών καθεστώτων ορισμένων επαγγελμάτων με εκείνα άλλων εργαζομένων. Οι πρόσφατες μεταρρυθμίσεις συνέβαλαν σημαντικά στη μείωση του κόστους της γήρανσης του πληθυσμού, ώστε οι προβλέψεις των δημόσιων συνταξιοδοτικών δαπανών για την ΕΕ των 28 για το 2060, ως ποσοστό του ΑΕΠ, να μην υπερβαίνουν τις συνταξιοδοτικές δαπάνες το 2013. Πολλά κράτη μέλη αναμένεται να μειώσουν τις συνταξιοδοτικές δαπάνες, αλλά αρκετά άλλα εξακολουθούν να τις αυξάνουν. Ωστόσο, η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα των συνταξιοδοτικών συστημάτων δεν μπορεί να προέρχεται μόνον από μεταρρυθμίσεις που αποσκοπούν στον περιορισμό των μελλοντικών δαπανών είναι επίσης σημαντικό να εξισορροπηθεί η βιωσιμότητα με την επάρκεια και να διασφαλιστεί ότι γυναίκες και άνδρες θα έχουν επαρκή εισοδήματα όταν γεράσουν. Προσιτή, ποιοτική και βιώσιμη υγειονομική περίθαλψη Βασικός στόχος των μεταρρυθμίσεων στον τομέα της υγείας είναι η διασφάλιση της οικονομικής αποδοτικότητας και βιωσιμότητας της υγειονομικής περίθαλψης. Η γήρανση του πληθυσμού και άλλοι παράγοντες, όπως το υψηλό κόστος των καινοτόμων τεχνολογιών και των φαρμάκων, επιβαρύνουν ολοένα και περισσότερο την οικονομική βιωσιμότητα των συστημάτων υγείας και την ικανότητά τους να προσφέρουν επαρκή περίθαλψη για όλους. Η διασφάλιση καθολικής πρόσβασης σε περίθαλψη υψηλής ποιότητας, με ταυτόχρονη εξασφάλιση της οικονομικής βιωσιμότητας των συστημάτων υγείας, απαιτεί αυξημένες προσπάθειες βελτίωσης της αποτελεσματικότητας και της αποδοτικότητας των συστημάτων υγείας. Τα εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων (ΕΠΜ) του 2016 καταδεικνύουν ότι τα περισσότερα κράτη μέλη λαμβάνουν μέτρα για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της οικονομικής αποδοτικότητας και βιωσιμότητας. Οι περισσότερες προκλήσεις για τα εν λόγω κράτη μέλη αφορούν τη μακροπρόθεσμη δημοσιονομική βιωσιμότητα, τη μη αποδοτική χρήση των πόρων, την πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη και τις ανισότητες που παρατηρούνται σε αυτήν, τη διαθεσιμότητα ειδικευμένου προσωπικού στον χώρο της υγείας, τη χαμηλή κρατική χρηματοδότηση ή τις ανεπαρκείς επιδόσεις στον χώρο της υγείας. Επιπλέον, καταδεικνύουν ελλείψεις στη διακυβέρνηση του τομέα της υγειονομικής περίθαλψης. Αρκετά κράτη μέλη έχουν αναλάβει τον κεντρικό συντονισμό του συστήματος δημοσίων συμβάσεων ως αποτελεσματικό μέτρο μείωσης του κόστους των φαρμάκων και των ιατρικών προμηθειών. Η αύξηση της χρήσης γενόσημων φαρμάκων χρησιμοποιείται επίσης σε ορισμένα κράτη μέλη ως τρόπος μείωσης των δαπανών για φαρμακευτικά προϊόντα. 12607/16 ΔΛ/γπ 25

Ορισμένα κράτη μέλη έχουν δρομολογήσει φιλόδοξες μεταρρυθμίσεις στον τομέα της υγείας, καθορίζοντας μακροπρόθεσμες προτεραιότητες όσον αφορά την υγειονομική περίθαλψη. Οι μεταρρυθμίσεις αυτές υλοποιούνται σε πολλές περιπτώσεις στο πλαίσιο πολυετών συνολικών Εθνικών Στρατηγικών για την Υγεία. Παρομοίως, οι μεταρρυθμίσεις στη νοσοκομειακή περίθαλψη, μεταξύ των οποίων η διασύνδεση της χρηματοδότησης των νοσοκομείων με τις επιδόσεις τους, η ανάπτυξη της εξωνοσοκομειακής περίθαλψης και η αναθεώρηση των διατάξεων περί δημοσίων συμβάσεων, αποτελούν σημαντικό μέρος των προσπαθειών των κρατών μελών να βελτιώσουν την αποδοτικότητα των δαπανών. Προς τούτο, ορισμένα κράτη μέλη θέσπισαν μηχανισμούς μέτρησης της αποδοτικότητας των νοσοκομείων, καθώς και μηχανισμούς αξιολόγησης και κατάταξής τους. Αρκετά κράτη μέλη έχουν επίσης καταβάλει προσπάθειες για τη βελτίωση της διαφάνειας των διαδικασιών και της διαθεσιμότητας των πληροφοριών, για την ενίσχυση των δικαιωμάτων των ασθενών και της δυνατότητάς τους να επιλέγουν τους παρόχους υγειονομικής περίθαλψης, καθώς και για τη μείωση του χρόνου αναμονής για υγειονομικές υπηρεσίες. Η αντιμετώπιση του κατακερματισμού των υπηρεσιών και η αναδιοργάνωση των μεθόδων διακυβέρνησης είναι επίσης τομείς στους οποίους καταβάλλονται σημαντικές προσπάθειες. Ωστόσο, οι μεταρρυθμίσεις που έχουν δρομολογηθεί σε ορισμένα κράτη μέλη πρέπει να εμβαθυνθούν ώστε να εξασφαλιστεί βιώσιμη χρηματοδοτική βάση για τα συστήματα υγείας, καθώς και επαρκής πρόσβαση σε υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης και ασφάλισης υγείας, συμπεριλαμβανομένων των πλέον ευάλωτων ομάδων. Επαρκής κοινωνική προστασία για την αντιμετώπιση των αναγκών μακροχρόνιας περίθαλψης Τα εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων (ΕΠΜ) του 2016 καταδεικνύουν ότι τα μέτρα στον τομέα της μακροχρόνιας περίθαλψης επικεντρώνονται κυρίως στη βελτίωση της σχέσης κόστουςαποδοτικότητας και στη διασφάλιση παροχής κατάλληλων υπηρεσιών μακροχρόνιας περίθαλψης και πρόσβασης σε αυτές. Τα μέτρα που έλαβαν ορισμένα κράτη μέλη αποσκοπούν στην αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων με διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, όπως η μετάβαση από την περίθαλψη σε ιδρύματα στην περίθαλψη σε επίπεδο τοπικής κοινότητας, η καλύτερη στήριξη όσων παρέχουν περίθαλψη σε μη επαγγελματική βάση και η βελτίωση των πολιτικών πρόληψης, αποκατάστασης και ανεξάρτητης διαβίωσης. Ωστόσο, χρειάζονται περισσότερες προσπάθειες για να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα της μακροχρόνιας περίθαλψης και να διευκολυνθεί η πρόσβαση σε επαρκή, οικονομικά προσιτή και ποιοτική μακροχρόνια περίθαλψη. Προς τούτο, τα κράτη μέλη θα πρέπει να υιοθετήσουν μια προσέγγιση πολιτικής προληπτικού χαρακτήρα, που θα ενθαρρύνει την ανεξάρτητη διαβίωση και θα αποτρέπει την απώλεια αυτονομίας, μειώνοντας, έτσι, την ανάγκη για υπηρεσίες μακροχρόνιας περίθαλψης. 12607/16 ΔΛ/γπ 26

V. Βασικές κοινωνικές προκλήσεις και καλά κοινωνικά αποτελέσματα: σύνοψη των πορισμάτων Η ανάλυση των βασικών κοινωνικών προκλήσεων και των καλών κοινωνικών αποτελεσμάτων με βάση τον δείκτη επιδόσεων κοινωνικής προστασίας (SPPM), λαμβάνοντας υπόψη τις τάσεις από το 2011 έως το 2014 14, αντανακλά τις διαφορές των επιδόσεων των συστημάτων κοινωνικής προστασίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση κατά το δεύτερο ήμισυ της κρίσης και κατά την έναρξη της περιόδου ανάκαμψης. Πρόληψη της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού μέσω αγορών εργασίας χωρίς αποκλεισμούς, επαρκούς και βιώσιμης κοινωνικής προστασίας και υπηρεσιών υψηλής ποιότητας Για τον γενικό πληθυσμό της ΕΕ των 28, το ποσοστό του πληθυσμού που διατρέχει κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού (AROPE) φαίνεται να αποτελεί βασική πρόκληση σε 5 κράτη μέλη (BΛ, EΛ, ΟΥ, ΠΡ, ΡΜ), ενώ καλά αποτελέσματα καταγράφονται σε 2 κράτη μέλη (ΑΥ και ΤΣ). Η κατάσταση φαίνεται να είναι καλύτερη εάν ληφθεί υπόψη μόνον η ευρωζώνη σε μόνο 2 χώρες της ευρωζώνης ο κίνδυνος φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού (AROPΕ) συνιστά βασική πρόκληση. Η ανάλυση των επιμέρους συνιστωσών αυτού του δείκτη φανερώνει ότι η νομισματική (σχετική) φτώχεια αποτελεί βασική πρόκληση σε 2 κράτη μέλη (ΛΕ και ΛΞ), η σοβαρή υλική στέρηση σε 4 κράτη μέλη (ΒΛ, ΚΥ, EΛ και ΟΥ) και τα νοικοκυριά στα οποία δεν εργάζεται (σχεδόν) κανείς σε 5 κράτη μέλη (BE, ΚY, EΛ, ΙΣ και ΙΡ). Για την ΕΕ των 28, η σοβαρή ή επίμονη φτώχεια αποτελεί βασική πρόκληση σε 8 κράτη μέλη (BΛ, EΛ, ΙΣ, ΟΥ, ΛΙ, ΠΡ, ΡΜ, ΣΚ), 5 από τα οποία είναι μέλη της ευρωζώνης. Η εισοδηματική ανισότητα εμφανίζεται ως βασική πρόκληση σε 5 κράτη μέλη (BΛ, ΚY, EΛ, ΙΣ και ΡΜ), εκ των οποίων 3 είναι μέλη της ευρωζώνης. Οι συνθήκες στέγασης, όπως επηρεάζονται είτε από την υπερβολική επιβάρυνση με δαπάνες στέγασης είτε από τη στέρηση στέγης, αποτελεί βασική πρόκληση σε 7 κράτη μέλη (ΓΕ, EΛ, ΟΥ, ΛΕ, ΠΡ, ΣΝ, ΣΚ), ενώ η ΦΙ εμφανίζει ιδιαίτερα καλά κοινωνικά αποτελέσματα σε αυτόν τον τομέα, όπως και η ΣΚ ιδίως όσον αφορά τη στέρηση στέγης. Όσον αφορά συγκεκριμένα τον κίνδυνο της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού ατόμων σε επισφαλή κατάσταση, η ανάλυση φανερώνει ιδιαίτερα προβλήματα όσον αφορά τα άτομα με αναπηρίες (σε 14 κράτη μέλη : ΒΕ, ΒΛ, ΤΣ, ΚΥ, ΓΕ, ΕΣ, ΙΣ, ΦΙ, ΛΙ, ΛΕ, ΜΑ, ΚΧ, ΡΜ, ΣΔ), τους Ρομά (σε 5 κράτη μέλη: ΒΛ, ΙΣ, ΟΥ, ΡΜ, ΣΚ), τους πρόσφυγες και τους μετανάστες (σε 6 κράτη μέλη: ΑΥ, ΓΕ, ΔΑ, ΙΣ, ΓΑ, ΚΧ) και τους ανειδίκευτους και άνεργους (σε 3 κράτη μέλη: ΒΕ, ΕΣ, ΜΑ). Όσον αφορά τα άτομα με αναπηρίες, ιδιαίτερα θετικά αποτελέσματα σημειώνονται σε AΥ, ΓΑ, ΛΞ και ΣΚ. 14 Για ορισμένα κράτη μέλη ήταν μια ιδιαίτερα δύσκολη περίοδος, δεδομένου ότι υπάγονταν σε προγράμματα οικονομικής και δημοσιονομικής προσαρμογής. 12607/16 ΔΛ/γπ 27

Ρήξη του διαγενεακού κύκλου φτώχειας - αντιμετώπιση της παιδικής φτώχειας Για τα παιδιά, το ποσοστό του κινδύνου φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού φαίνεται να αποτελεί βασική πρόκληση σε 7 κράτη μέλη (ΒΛ, EΛ, ΙΣ, ΟΥ, ΛΞ, MΑ, ΡΜ), με την ΦΙ να εμφανίζει ιδιαίτερα καλά κοινωνικά αποτελέσματα σε αυτόν τον τομέα. Η ανάλυση των επιμέρους συνιστωσών αυτού του δείκτη φανερώνει ότι η νομισματική φτώχεια των παιδιών αποτελεί βασική πρόκληση σε 3 κράτη μέλη (ΙΣ, ΛΕ και ΛΞ), η σοβαρή υλική στέρηση των παιδιών σε 1 κράτος μέλος (EΛ) και το ποσοστό των παιδιών που ζουν σε νοικοκυριά στα οποία δεν εργάζεται (σχεδόν) κανείς σε 4 κράτη μέλη (BE, ΚY, ΟΥ και ΙΡ). Ο αντίκτυπος των κοινωνικών μεταβιβάσεων στη μείωση της παιδικής φτώχειας, το ποσοστό κινδύνου φτώχειας των παιδιών που ζουν σε νοικοκυριά με διαφορετικά επίπεδα έντασης εργασίας και το χάσμα της φτώχειας είναι ενδεικτικά του πόσο αποτελεσματική είναι η κοινωνική προστασία των παιδιών σε συγκεκριμένη χώρα. Με βάση αυτούς του δείκτες, προκλήσεις αποτελεσματικότητας εντοπίστηκαν σε 13 κράτη μέλη (ΓΕ, ΙΣ, ΙΤ, ΛΙ, ΛΞ, ΛΕ, ΜΑ, ΚΧ, ΠΛ, ΠΡ, ΣΝ, ΣΚ, ΗΒ) και ιδιαίτερα καλά αποτελέσματα σε ΔΑ και ΙΡ. Οι συνθήκες στέγασης για τα παιδιά φαίνεται να αποτελεί ιδιαίτερη πρόκληση σε ΛΕ και ΠΡ. Ενεργητική ένταξη - αντιμετώπιση της φτώχειας του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας Ειδικά για τον πληθυσμό σε ηλικία εργασίας, η νομισματική φτώχεια εμφανίζεται ως βασική πρόκληση σε 3 κράτη μέλη (ΙΣ, ΙΤ και ΠΡ) και το ποσοστό των ενηλίκων που ζουν σε νοικοκυριά στα οποία δεν εργάζεται (σχεδόν) κανείς σε 5 κράτη μέλη (ΤΣ, EΣ, ΦΙ, ΛΙ, ΠΡ). Η φτώχεια των εργαζομένων συνιστά ιδιαίτερη πρόκληση σε 6 κράτη μέλη (ΓE, EΛ, ΙΣ, IT, ΛΞ, ΡΜ), ενώ άλλα 7 εμφανίζουν ιδιαίτερα καλά κοινωνικά αποτελέσματα στο θέμα αυτό (BE, ΤΣ, ΔΑ, ΦI, ΟΥ, ΚΧ, ΣΝ). 12607/16 ΔΛ/γπ 28

Η αποτελεσματικότητα των κοινωνικών παροχών αξιολογήθηκε με βάση τις επιπτώσεις των κοινωνικών μεταβιβάσεων στη μείωση της φτώχειας σε ηλικία εργασίας, ιδίως ως προς την επάρκεια, την κάλυψη και την αξιοποίηση των προγραμμάτων κοινωνικής ενίσχυσης και των επιδομάτων ανεργίας. Βάσει αυτής της προσέγγισης, εντοπίστηκαν προκλήσεις αποτελεσματικότητας σε 13 κράτη μέλη (BΛ, ΚY, ΓΕ, EΛ, ΙΣ, ΟΥ, ΚΡ, IT, ΛΙ, ΛΕ, ΠΛ, ΡΜ, ΣK), ενώ σε 13 επίσης κράτη μέλη σημειώθηκαν ιδιαίτερα καλά αποτελέσματα (AΥ, BE, ΒΛ, ΤΣ, ΚY, ΔΑ, EΛ, ΦI, ΓΑ, ΟΥ, IΡ, MΑ, ΣΔ). Βασικές προκλήσεις που σχετίζονται με την αποτελεσματικότητα των κοινωνικών υπηρεσιών είναι εμφανή σε 5 κράτη μέλη (BΛ, EΣ, ΙΣ, ΠΡ, ΡΜ), ιδίως όσον αφορά την πρόσβαση, την ποιότητα ή τη συνεργασία με τις υπηρεσίες απασχόλησης. Ο περιορισμός των αποκλεισμών στις αγορές εργασίας όπως προκύπτει από το ποσοστό κινδύνου φτώχειας των ενηλίκων που ζουν σε νοικοκυριά στα οποία δεν εργάζεται (σχεδόν) κανείς, εμφανίζεται ως βασική πρόκληση σε ΔΑ, ΛΞ, ΚΧ και ΣΚ. Οι συνθήκες στέγασης του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας εμφανίζονται ως πρόκληση στις ΚΧ. Φτώχεια των ηλικιωμένων/επαρκές εισόδημα και αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης των ηλικιωμένων Όσον αφορά τους ηλικιωμένους, το ποσοστό του κινδύνου φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού φαίνεται να αποτελεί βασική πρόκληση σε 6 κράτη μέλη (BΛ, ΓΕ, EΣ, ΛΙ, ΛΕ, ΡΜ), η νομισματική φτώχεια σε 4 κράτη μέλη (ΓE, ΛΙ, ΣΔ, ΣΝ), και η σοβαρή υλική στέρηση σε 2 κράτη μέλη (BΛ και ΛΙ). Η ΙΣ και οι ΚΧ εμφανίζουν ιδιαίτερα καλά αποτελέσματα στην αντιμετώπιση του κινδύνου φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού των ηλικιωμένων. Ομοίως, BE, ΤΣ, ΠΡ και ΣK παρουσιάζουν ιδιαίτερα χαμηλά αποτελέσματα όσον αφορά τη νομισματική φτώχεια των ηλικιωμένων. Ο αντίκτυπος των κοινωνικών μεταβιβάσεων στη μείωση της φτώχειας των ηλικιωμένων, το συνολικό ποσοστό αναπλήρωσης, το διάμεσο σχετικό εισόδημα και το χάσμα της φτώχειας είναι ενδεικτικά του πόσο αποτελεσματικά είναι τα συστήματα συντάξεων και κοινωνικής προστασίας γενικότερα όσον αφορά την προσφορά δυνατότητας για αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης των ηλικιωμένων σε συγκεκριμένη χώρα. Βάσει αυτών των δεικτών, προκλήσεις αποτελεσματικότητας εντοπίστηκαν σε 9 κράτη μέλη (BE, ΚY, ΓE, EΣ, ΚΡ, ΛΙ, ΛΕ, ΠΛ και ΣΝ) και ιδιαίτερα καλά αποτελέσματα σημειώθηκαν σε 6 κράτη μέλη (ΑΥ, ΒΛ, ΚΥ, ΦΙ, ΛΞ και ΠΡ). Οι συνθήκες στέγασης των ηλικιωμένων συνιστούν βασική πρόκληση σε 3 κράτη μέλη (IT, ΛΞ και ΠΡ). Όσον αφορά τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις πολιτικής, ιδιαίτερες προκλήσεις εμφανίζονται στην ΑΥ όσον αφορά την ευθυγράμμιση της νόμιμης ηλικίας συνταξιοδότησης με το προσδόκιμο ζωής και στην ΑΥ και τη ΡΜ όσον αφορά την εξίσωση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης για τις γυναίκες και τους άνδρες. 12607/16 ΔΛ/γπ 29

Υγεία και μακροχρόνια περίθαλψη Η κατάσταση της υγείας του πληθυσμού, αξιολογούμενη ως προς το προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννηση και στην ηλικία των 65 ετών και τα προσδόκιμα έτη υγιούς ζωής κατά τη γέννηση και στα 65, φαίνεται να αποτελεί βασική πρόκληση για 9 κράτη μέλη (BΛ, EΣ, ΟΥ, ΚΡ, ΛΙ, ΛΕ, ΠΛ, ΡΜ, ΣΚ), ενώ μόλις 2 εμφανίζουν ιδιαίτερα καλά αποτελέσματα (ΙΣ και ΠΡ). Η αποτελεσματικότητα της θεραπευτικής ή προληπτικής υγειονομικής περίθαλψης, αξιολογούμενη με όρους δυνητικών απολεσθέντων ετών ζωής και αποτρέψιμης θνησιμότητας, φαίνεται να αποτελεί πρόκληση για 9 κράτη μέλη (BΛ, EΣ, ΟΥ, ΚΡ, ΛΙ, ΛΕ, ΠΛ, ΡΜ, ΣΚ). 12 κράτη μέλη αντιμετωπίζουν βασική πρόκληση όσον αφορά την πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη, με βάση τις αναφερόμενες από τους ίδιους τους ενδιαφερόμενους μη καλυπτόμενες ανάγκες ιατρικής περίθαλψης λόγω κόστους, χρόνου αναμονής ή απόστασης (BΛ, ΚY, EΣ, EΛ, ΟΥ, IΡ, IT ΛΙ, ΛΕ, ΠΛ, ΠΡ και ΡΜ). Οι προκλήσεις που αφορούν τη σχέση κόστους- αποδοτικότητας των συστημάτων υγείας συνήθως αντικατοπτρίζουν προβλήματα ισορροπίας μεταξύ νοσοκομειακής και εξωνοσοκομειακής περίθαλψης, ανεπαρκειών στην κατανομή των πόρων στον νοσοκομειακό τομέα, προβλήματα σχετικά με την τιμολόγηση και την επιστροφή δαπανών ή ανεπαρκή διαθεσιμότητα και εμβέλεια των υπηρεσιών ηλεκτρονικής υγείας. Σε 9 κράτη μέλη (AΥ, BΛ, ΤΣ, ΚY, ΙΡ, ΛΕ, ΠΛ, ΣΝ, και ΣK) καταγράφονται βασικές προκλήσεις σε αυτόν τον τομέα. Η ανεπαρκής παροχή υπηρεσιών μακροχρόνιας περίθαλψης ή ο μη ικανοποιητικός σχεδιασμός του συστήματος μακροχρόνιας περίθαλψης αναγνωρίσθηκαν ως βασική πρόκληση στην ΙΣ, ΙΤ, ΣΝ και ΣΚ. Συμπεράσματα Τα δύο τρίτα σχεδόν των κρατών μελών της ΕΕ (18) αντιμετωπίζουν διαρθρωτικές προκλήσεις που σχετίζονται με το ποσοστό του κινδύνου φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού για τις διάφορες ηλικιακές ομάδες. Αυτά τα αποτελέσματα δείχνουν ότι, ενώ περίπου το ένα τρίτο των κρατών μελών της ΕΕ έχει ικανοποιητικές ή καλές επιδόσεις στη μείωση της φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού, περίπου τα δύο τρίτα θα μπορούσαν να βελτιώσουν περαιτέρω την αποτελεσματικότητα και την αποδοτικότητα των συστημάτων κοινωνικής προστασίας για την πρόληψη και την προστασία από τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό σε όλα τα στάδια της ζωής του ατόμου. 12607/16 ΔΛ/γπ 30

Όσον αφορά τον πληθυσμό σε ηλικία εργασίας, σχεδόν τα μισά κράτη μέλη (13) αντιμετωπίζουν προκλήσεις όσον αφορά την αποτελεσματικότητα των παροχών, ενώ αρκετά άλλα αντιμετωπίζουν προκλήσεις όσον αφορά την αποτελεσματικότητα των κοινωνικών υπηρεσιών ή την εξάλειψη των αποκλεισμών στις αγορές εργασίας τους. Αυτά τα αποτελέσματα καταδεικνύουν ότι σε σημαντικό αριθμό κρατών μελών εξακολουθούν να απαιτούνται μεταρρυθμίσεις με βάση μια προσέγγιση ενεργούς ένταξης, η οποία συνδυάζει επαρκή εισοδηματική στήριξη, υψηλής ποιότητας κοινωνικές υπηρεσίες και στήριξη της ενεργοποίησης ώστε να ενθαρρυνθεί η (επαν)ένταξη στην αγορά εργασίας. Χρειάζονται κοινωνικές επενδύσεις και προληπτικές προσεγγίσεις, μεταξύ άλλων, στους τομείς της υγειονομικής περίθαλψης, της μακροχρόνιας περίθαλψης, των κοινωνικών υπηρεσιών, της φροντίδας των παιδιών και άλλων εξαρτώμενων ατόμων, της στεγαστικής στήριξης και των υπηρεσιών αποκατάστασης, προκειμένου να ενισχυθούν οι ικανότητες των ατόμων να συμμετέχουν ενεργά στην κοινωνία και στην οικονομία. Με 28 περιπτώσεις κρατών στα οποία εντοπίστηκαν κοινωνικές προκλήσεις όσον αφορά τη φτώχεια ή τον κοινωνικό αποκλεισμό ατόμων που βρίσκονται σε ευάλωτη κατάσταση, όπως τα άτομα με αναπηρία, οι μετανάστες και οι πρόσφυγες, ή οι πληθυσμοί Ρομά, είναι σαφές ότι η εξάλειψη των αποκλεισμών και η δικαιοσύνη των συστημάτων κοινωνικής προστασίας αποτελεί βασική πρόκληση για το σύνολο της ΕΕ. Περαιτέρω μεταρρυθμίσεις απαιτούνται επίσης για τη βελτίωση της ποιότητας της υγειονομικής περίθαλψης και της πρόσβασης σε αυτήν, καθώς και της σχέσης κόστους - αποτελεσματικότητας των συστημάτων υγείας, τα οποία εμφανίζονται ως σημαντικές προκλήσεις στο ένα τρίτο περίπου των κρατών μελών. Η πρόσβαση σε επαρκή, οικονομικά προσιτή και ποιοτική μακροχρόνια περίθαλψη, με αυξανόμενη έμφαση στην πρόληψη, εξακολουθεί να αποτελεί προτεραιότητα. Οι μεταρρυθμίσεις πολιτικής με στόχο τη διατήρηση των συνταξιοδοτικών εισοδημάτων και την εξασφάλιση επαρκών συντάξεων, την εξίσωση της ηλικίας συνταξιοδότησης για τους άνδρες και τις γυναίκες και την ευθυγράμμιση της νόμιμης ηλικίας συνταξιοδότησης με το προσδόκιμο ζωής εξακολουθούν να είναι αναγκαίες σε ορισμένα κράτη μέλη. 12607/16 ΔΛ/γπ 31

Συγκεφαλαιωτικός πίνακας των βασικών κοινωνικών προκλήσεων και των καλών κοινωνικών αποτελεσμάτων, 2011-2014 15 15 Το «c» σημαίνει πρόκληση και το «g» καλό κοινωνικό αποτέλεσμα 12607/16 ΔΛ/γπ 32

12607/16 ΔΛ/γπ 33