Θέμα: Χρήση ενέργεας στην ελληνκή χαρτοβομηχανία Εσηγητές: Α. Αγγελέρος, Α. Ευθυμάδης κα Α. Καλατζής, Μονάδα Ανανεώσμων Πηγών κα Εξοκονόμησης Ενέργεας, Ινσττούτο Τεχνολογκών Εφαρμογών, ΕΛ.ΚΕ.ΠΑ Η χαρτοβομηχανία αποτελεί ένα από τους πο ενεργοβόρους κλάδους της βομηχανίας. Ο κλάδος αυτός βρίσκετα δεθνώς επκεφαλής των προσπαθεών γα Εξοκονόμηση Ενέργεας μα κα ο προσπάθεες αυτές συνδέοντα άμεσα με τη βελτίωση της παραγωγκότητας κα τη μείωση του κόστους παραγωγής. Στην εργασία αυτή γίνετα μία προσέγγση της Ελληνκής Χαρτοβομηχανίας με βάση το μέγεθος των επχερήσεων, τη γεωγραφκή τους κατανομή, την οκονομκή κατάσταση κα την ενεργεακή κατανάλωση. Δαπστώνετα μία υψηλή εξάρτηση του κλάδου κα αγορασμένη ενέργεα, αύξηση του ποσοστού του ηλεκτρσμού στο ενεργεακό σοζύγο κα δαίτερη οκονομκή ευασθησία στς δακυμάνσες των τμών ενέργεας. Τέλος γίνετα μία επσκόπηση των πο δαδεδομένων τεχνολογών εξοκονόμησης ενέργεας. Ο δυνατότητες εφαρμογής των τεχνολογών αυτών αξολογούντα με βάση τς προηγούμενες παρατηρήσες γα την οκονομκή κα ενεργεακή κατάσταση του κλάδου. 1. Εσαγωγή Στην Ελλάδα όπως φαίνετα παρακάτω το ενεργεακό πρόβλημα είνα δαίτερα οξυμένο. Το κόστος της ενέργεας είνα ψηλό, η κατά κεφαλή ενεργεακή κατανάλωση είνα η μκρότερη γα τς χώρες της ΕΟΚ (το 1/3 του μέσου όρου) κα η εξάρτηση από ενεργεακές εσαγωγές μεγαλύτερη από το μέσο όρο της ΕΟΚ. Ο ψηλός βαθμός εσσγωγών ενέργεας έχε σαν συνέπεα την υψηλή συναλλαγματκή επβάρυνση (15-20% επί του συνόλου των εσαγωγών) που στς περόδους των ε νεργεακών κρίσεων έφτασε σε μεγάλα ύψη (το 1977 ή %επβάρυνση γα ενέργεα έφτασε το 22% του συνόλου των.εσαγωγών). Μία σημαντκή πλευρά του ενεργεακού προβλήματος στην Ελλάδα είνα το υψηλό ποσοστό απωλεών ενέργεας όπου το 1982 έφθαναν περίπου το 67,6% των πρωτογενών πηγών (πηγή ΕΣ Ε). Ένα μεγάλο μέρος αυτών των απωλεών οφείλετα στην αυξημένη κατανάλωση η λεκτρσμού (36% της πρωτογ. ενέργεας έναντ 18% της ΕΟΚ) με αποτέλεσμα μεγάλα ποσά θερμότητας να χάνοντα στην παραγωγή ηλεκτρσμού. Ο περορσμός των απωλεών αυτών κα η ορθολογκότερη χρήση ηλεκτρσμού κα θερμότητας αποτελεί σήμερα δεθνώς το φτηνότερο τρόπο «παραγωγής)) ενέργεας. Εδκότερα γα την Ελλάδα η αναγκαότητα γα εξοκονόμηση ενέργεας (ΕΕ) γίνετα πο έντονη μα κα η χώρα δάγε ακόμα στο στάδο της εκβομηχάνσης, στο οποίο η οκονομκή ανάπτυξη απατεί περσσότερη κα φτηνή ενέργεα. Επίσης ένα πρόγραμμα ΕΕ γα τη βομηχανία συμβάλλε στη βελτίωση της ανταγωνστκότητας κα βωσμότητας των πο ενεργοβόρων επχερήσεων. Η βομηχανία αποτελεί τον κύρο καταναλωτή ενέργεας σε σχέση με τον οκακό/εμπορκό τομέα ή τον τομέα μεταφορών. Στην Ελλάδα το 1982 η Βομηχανία κατανάλωσε το 40,7% της πρωτογενούς ενέργεας, ή από τη μερά της δευτερογενούς ενέργεας τελκής χρήσης, το 48,5% του καταναλσκόμενου ηλεκτρσμού κα το 28% του καταναλσκόμενου πετρελαίου εκτός ηλεκτροπαραγωγής (έναντ 48% στς μεταφορές κα 24% στον οκακό /εμπορκό τομέα (στοχεία ΕΣΕ). Η βομηχανία εμφανίζε μεγάλο δυναμκό γα εξοκονόμηση ενέργεας (ΕΕ) ακρβώς γατί καταναλώνε μεγάλες ποσότητες ενέργεας σε συγκεντρωμένους χώρους. Ο απώλεες είνα επίσης μεγάλες κα συγκεντρωμένες, ο τεχνολογίες ανάκτησής τους είνα γενκά γνωστές κα γ αυτό δεθνώς ο απώλεες χαρακτηρίζοντα αυτές σαν Δευτερογενείς Ενεργεακοί Πόρο (ΔΕΠ). Η ανάκτηση της ενέργεας από τους ΔΕΠ αποτελεί σήμερα δεθνώς τον κύρο τρόπο γα ΕΕ στη Βομηχανία.
42 Τεχνκά Χρονκά Νοέμβρ.-Δεκ. 1989 Γίνετα λοπόν απαραίτητη η εξέταση της Ελληνκής Βομηχανίας γα την κρτάστρωση οποασδήποτε στρατηγκής εξοκονόμησης ενέργεας. Η εργασία αυτή επδώκε την ανάπτυξη μεθοδολογίας γα την αξολόγηση των δυνατοτήτων παραδοσακών κλάδων της ελληνκής βομηχανίας να συμβάλλουν στην προσπάθεα γα Εξοκονόμηση Ενέργεας. Η προσέγγση του προβλήματος γίνετα κατά κλάδο της Βομηχανίας κα δίνετα περσσότερη προσοχή στους πο ενεργοβόρους κλάδους. Στην Ελλάδα η κλαδκή προσέγγση παρουσάζε μεθοδολογκές δομορφίες λόγω του μκρού μεγέθους, της χωροταξκής κατανομής κα των περφερεακών αναπτυξακών προτεραοτήτων της χώρας μα κα ο περσσότερες βομηχανίες βρίσκοντα συγκεντρωμένες σε περοχές χαμηλής προτεραότητας. Επομένως αναγκαία είνα η εξέταση του κάθε κλάδου χωρστά κα μάλστα όχ μόνο ενεργεακά. Η προσέγγση αυτή είνα ένα δύσκολο ενχείρημα που γίνετα ακόμα δυσκολότερη καθώς η έλλεψη επεξεργασμένων ενεργεακών στοχείων, όπως φαίνετα, είνα έντονη. Ο επενδύσες ή επεμβάσες ΕΕ στον κάθε κλάδο της βομηχανίας επηρεάζοντα από μα σερά γενκότερων παραγόντων όπως η αναπτυξακή πολτκή κα το οκονομκό κλίμα της χώρας, η οκονομκή ευρωστία κα η χωροταξκή κατανομή των επχερήσεων του κλάδου, η κατάσταση του τεχνολογκού εξοπλσμού η σταθερότητα των αγορών. Πο συγκεκρμένα σημαντκό ρόλο παίζουν: α) Η χωροταξκή κατανομή των κλαδκών επχερήσεων σε συνάρτηση με τς περφέρεες του αναπτυξακού νόμου 1262. Η κάθε ζώνη αντμετωπίζετα δαφορετκά ως προς την επδότηση, χρηματοδότηση, μέτρα γα προστασία του περβάλλοντος κ.λπ. Εδκότερη αντμετώπση απατούν ο κλάδο που βρίσκοντα συγκεντρωμένο σε αστκά κέντρα. β) Οκονομκή κατάσταοη, καθώς πολλές επενδύσες στην εξοκονόμηση ενέργεας είνα υψηλές κα η οκονομκή ευρωστία πολλών κλάδων χαμηλή. Απαραίτητη λοπόν είνα η ανάλυση των οκονομκών δυνα~ τοτήτων του κάθε κλάδου που θα επτρέψε μα σκαγράφηση του πλήθους κα του μεγέθους των επεμβάσεων γα εξοκονόμηση ενέργεας. γ) Ενεργεακή κατάσταση του κάθε κλάδου (τύπος καυσίμου, εξέλξη της απόλυτης κα σχετκής κατανάλωσης καυσίμων, παραγωγκότητα κα ενέργεα). Πάντως η αντμετώπση του προβλήματος της εξοκονόμησης της ενέργεας στην ελληνκή βομηχανία απατεί μεθοδολογκά δαίτερη προσέγγση σε σχέση με τα προηγμένα βομηχανκά κράτη, καθώς η ορθολογκή χρήση της ενέργεας είνα δείκτης εκσυγχρονσμού της παραγωγκής δαδκασίας, της αποτελεσματκότητας του managment κα του καλού σχεδασμού πράγματα που η ανάπτυξή τους στην Ελλάδα είνα ακόμα αρκετά χαμηλή σε πολλούς κλάδους. Εδώ προσπαθείτα να εφαρμοστεί ο παραπάνω τρόπος α~ νάλυσης γα εξαγωγή πρώτων συμπερασμάτων στον τομέα της Χαρτοβομηχανίας. Ο κλάδος αυτός επλέχτηκε γα δύο κυρίως λόγους. α) Η βομηχανία χαρτόμαζας κα χάρτου είνα από τς πο ενεργοβόρες βομηχανίες κα βρίσκετα δεθνώς επκεφαλής των προσπαθεών γα εξοκονόμηση ενέργεας. Υπάρχουν ήδη στη δεθνή ββλογραφία αρκετές μελέτες αξολόγησης των επεμβάσεων νοκοκυρέματος κα εκσυχρονσμού στον κλάδο, πολλές από τς οποίες είνα γενκότερης εφαρμογής. β) Η χαρτοβομηχανία είνα περσσότερο αντπροσωπευτκή της μκρομεσαίας κλίμακας κα χωροταξκής κατανομής που κυραρχεί σήμερα στην Ελλάδα στους περσσότερους κλάδους της παραδοσακής ενεργοβόρος βομηχανίας (τρόφμα, ποτά, βαφεία, κεραμκά /τούβλα). Η μεθοδολογία που αναπτύσσετα εδώ α ναμένετα να έχε γενκότερη χρησμότητα γα τους κλάδους αυτούς. Στο πρώτο τμήμα γίνετα μα προσέγγση του κλάδου εξετάζοντας τς δύο πρώτες παραμέτρους, τη χωροταξκή μκή κατάσταση. κατανομή κα την οκονο~ Στο δεύτερο εξετάζετα η τρίτη παράμετρος, η ενεργεακή κατάσταση. Ακολουθούν συμπεράοματα, παρατηρήσες κα προτάσες γα γενκά μέτρα εξοκονόμησης ενέργεας στη χαρτοβομηχανία. 2, Γενκή προσέγγση του κλάδου της χαρτοβομηχανίας Αρχκά γίνετα μα προσέγγση του κλάδου της χαρτοβομηχανίας στην Ελλάδα. Ο υπάρχουσες επχερήσες κατατάσσοντα σε 6 κατηγορίες βάσε του αρθμού των εργαζομένων σε κάθε μα. Κατηγορία αρθμός εργαζομένων () (11) (11) (V) (V) (V1) 0-9 10-19 20-49 50-99 100-500 500 & Στο Δάγραμμα 1 παρατηρούμε ότ στον κλάδο κυραρχούν με μκρό αρθμό εργαζομένων. Στο Δάγραμμα 2 παρατηρούμε ότ ο κύρος όγκος των εργαζομένων απασχολείτα στς 15 επχερήσες της κατηγορίας (V) κα δευτερευόντως στον κολοσσό της Ελληνκής Χαρτοβομηχανίας, την <<ΑΘΗΝΑ Ι ΚΗ ΧΑΡΤΟ ΠΟΙΙΑ» που απασχολεί περίπου 2.700 εργαζομένους. Στο Δάγραμμα 3 φαίνετα η χωροταξκή κατανομή των επχερήσεων κατά κατηγορία, σε περοχές βάσε του Ν. 1262/82. Παρατηρείτα υψηλή συγκέντρωση των επχερήσεων ό λων των κατηγορών στην περοχή Α (μεγάλα αστκά κέντρα κα περίχωρα αυτών). Η (V) κατηγορία εμφανίζε μα ευρύτητα κατανομής σε όλες τς περοχές. Στον Πίνακα 1 γίνετα μα προσέγγση της οκονομκής ευρωστίας των έξ κατηγορών των επχερήσεων του κλάδου, με βάσε τα οκονομκά δεδομένα (όπου υπάρχουν) των επχερήσεων γα τα έτη 1983, 1984. 3. Ενεργεακή προσέγγση του κλάδου Εδώ σκαγραφείτα η ενεργεακή εκόνα της χαρτοβομηχανίας με την παράθεση ενεργεακών στοχείων, στοχείων παραγωγκότητας κα την εξέταση ορσμένων ε νεργεακών δεκτών. Η Ελληνκή χαρτοβομηχανία καταναλώνε αποκλεστκά υγρά καύσμα κα ηλεκτρκή ενέργεα. Στα Δαγράμματα 4, 5, 6 φαίνοντα ο καταναλώσες γα DieseJ, Μαζούτ, Η-
~~-- Νοέμβρ.-Δεκ. 1989 Τεχνκά Χρονκά 43 Πίνακας 1. Οκονομκή κατάσταση βομηχανών ανά κατηγορία (σε εκατομμύρα δραχμές) Δεν υπάρχουν στοχεία Κερδοφόρο Κέρδη ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ Ζημογόνο Ζημες ΑΠΟτΕΛΕΣΜΑ 13 Κατηγορία 5 ' 14,26 ' 3,6 () 3 10,66 14 Κατηγορία 8 20,55 9,7 ' ( ) 4 10,82 ΕτΟΣ 1983 1983 Δεν unό.ρχοuν στοχεία Κερδοφόρο Κέρδη OKONOMKO Ζημογόνο Ζημίες ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΕτΟΣ 10 1984 6 13,33 17,0 5 30,33 14 1984 10 20,66 14,33 2 6,39 12 Κατηγορία 13 52,61 (111) 4 9,9 ' 42.71 1983 11 15 44,25 3 78,47 34,22 1984 3 Κατηγορία 11 314,45 (V) 4 193.75 ' 120.70 1983 2 10 ' 300,92 6 176,28 124,64 1984 Κατηγορα 11 1.006,6 (V) 4-4,385,9 3,379,3 1983 8 715,8 1984 4,882.7 7 5,598,5 λεκτρκή Ενέργεα. Δακρίνουμε τς εππτώσες των ε νεργεακών κρίσεων, κα κυρίως αυτής του 79 που οδήγησαν σε απότομες μεώσες των καταναλώσεων σε υγρά καύσμα, με την πτωτκή αυτή τάση να συνεχίζετα τα τελευταία χρόνα. Αντθέτως η Ηλεκτρκή ενέργεα (ΗΕ) δεν παρουσάζε την ίδα εκόνα. Εχουμε δηλαδή μα υ ποκατάσταση υγρών καυσίμων από Η Ε. Στο Δάγραμμα 7 (η δεξά κλίμακα γα ελληνκή βομηχανία, η αρστερή γα χαρτοβομηχανία) παρακολουθείτα η εξέλξη του% ποσοστού κατανάλωσης ενέργεας από τη βομηχανία κα τη χαρτοβομηχανία σε σχέση με τη συνολκή κατανάλωση ενέργεας στην Ελλάδα. Γα μεν τη βομηχανία συνολκά παρατηρείτα μα συνεχής πτώση του ποσοστού, πράγμα που δείχνε μα κατανόηση της βομηχανίας γα το ρόλο της στην εξοκονόμηση ενέργεας. Η πτωτκή τάση αυτή θα πρέπε να αποδοθεί κύρα στη συμβολή της μεγάλης βομηχανίας όπου τα τελευταία χρόνα έγναν αρκετές επενδύσες γα ΕΕ. Ταυτόχρονα σημαντκό ρόλο παίζουν κα άλλο παράγοντες όπως η στασμότητα η μείωση της βομηχανκής παραγωγής σε σχέση με τς υπηρεσίες κα η στροφή της βομηχανίας σε λγότερο ενεργοβόρα προόντα. Αντίστοχη μείωση εμφανίζετα κα στη χαρτοβομηχανία αλλά μόνο σε ότ αφορά την κατανάλωση υγρών καυσίμων. Στο Δάγραμμα 8 παρακολουθείτα η εξέλξη του δείκτη ΗΕ/Θ που εκφράζε τη σχέση ανάμεσα σε δύο μορφές ενέργεας με μεγάλες αποκλίσες στο βαθμό απόδοσης (60% γα θερμότητα, 30% γα ηλεκτρσμό). Παρατηρείτα μα συνεχής αύξηση του δείκτη πράγμα που επβεβαώνε την ηλεκτροβόρα μορφή της Ελληνκής χαρτοβομηχανίας. Αυτό κάνε επτακτκή την ανάγκη γα εξέταση νέων τεχνολογών συμπαραγωγής ΗΕ κα Θ γα την οκονομκότερη χρήση της πρωτογενούς. Στο Δάγραμμα 9 βλέπουμε την εξέλξη της παραγωγής σε τελκά προϊόντα κα χαρτομάζα. Παρατηρείτα σχυρή εξάρτηση αγορασμένης ενέργεας - παραγωγής τελκών προϊόντων χαρτομάζας. Στο Δάγραμμα 10 απεκονίζετα η μεταβολή του συντελεστή ενέργεας κα ηλεκτρ. ενέργεας (ΣΕ, ΣΗΕ) σε ενέργεα τπ παραγωγή tn
44, --------- Τεχνκά Χρονκά Νοέμβρ.-Δεκ. 1989 παρατηρούντα τα εξής: i) Από το 1972 ώς το '78 αυξομεώσες στο ΣΕ που ο φείλοντα στην ενεργεακή κρίση κα στς αuξομεώ~ σες κα ανομοογένεα της παραγωγής. Η γενκή τάση πάντως είνα μα μείωση του ΣΕ που οφείλετα στην αύξηση της παραγωγής πθανόν με πο σύγχρονες μεθόδους ή στην εγκατάλεψη αρχκών ενεργοβόρων σταδίων επεξεργασίας. ii) Μα μείωση του ΣΕ στα έτη 78-84 που οφείλετα στην αύξηση της παραγωγής, στην ταυτόχρονη μερκή καθετοποίησή της με την παραγωγή χαρτομάζας από ράκη κα αποκόμματα χάρτου, στον εκσυγχρονσμό της παραγωγκής δαδκασίας κα στην ομογενοποίηση κα ευελξία των τελκών προιόντων. iii) Μα αύξηση του ΣΗΕ που οφείλετα στη χρήση περσσότερου ηλεκτρσμού, στα έτη 76-81 χωρίς α ποδοτκή χρησμοποίησή του. ίν) Μείωση του ΣΗΕ κατά τα έτη 82-84 που οφείλετα στην αύξηση της παραγωγής χάρτου κα χαρτοπολτού. Στο Δάγραμμα 11 φαίνοντα συνοψσμένα τα παραπάνω αποτελέσματα. Στο παραπάνω δάγραμμα φαίνετα μα σαφής επρροή των ενεργεακών κρίσεων τόσο στην κατανάλωση ενέργεας όσο κα στην ποσότητα της παραγωγής. Αυτό οφείλετα τόσο στην πλήρη εξάρτηση από καθαρώς εσαγόμενα καύσμα, όσο στην απουσία μέτρων δραστκών γα εξοκονόμηση ενέργεας. Επίσης οφείλετα στη μη καθετοποίηση της ελληνκής χαρτοβομηχανίας που έχε σαν συνέπεα την εσαγωγή χαρτοπολτού κα τον περορσμό της παραγωγής δαδκασίας στην κατ' εξοχή ενεργοβόρα δαδκασία της ξήρανσης. Στους παραπάνω λόγους οφείλοντα κα ο υψηλοί ΣΕ. Παρατηρείτα μα αύξηση του ΣΗΕ που οφείλετα στη χαμηλή τμή της ΗΕ, στην έλλεψη μέτρων εξοκονόμησης ενέργεας, στην πληθώρα κα στη μεγάλη δασπορά των ελληνκών βομηχανών, στο ότ κύρα ενασχόλησή τους είνα η επεξεργασία έτομου τελκού προϊόντος κα η λετουργία τους όχ στο μέγστο των δυνατοτήτων τους. 4. Γενκές παρατηρήσες Η Ελληνκη χαρτοβομηχανία εξαρτάτα 100% από αγορασμένη ενέργεα. Αυτό αντβαίνε στη δεθνή τάση ό που έχουμε συνεχή μείωση της αγορασμένης ενέργεας. Σε πολλές περπτώσες η δοπαραγόμενη ενέργεα ξεπερνά το 50%. Στην Ελλάδα η δυνατότητα γα δοπαραγωγή ενέργεας περορίζετα στο ελάχστο καθώς η χρησμοποίηση πρώτων υλών (μη καθετοποίησης) επεξεργασμένων σε υψηλό βαθμό στερεί τη δυνατότητα κάλυψης ενεργεακών αναγκών με ανακύκλωση aποβλήτων. 'Αρα πρέπε να περορστούμε σχεδόν αποκλεστκά σε ορθολογκότερη χρήση αγορασμένων μορφών ενέργεας. Παρατηρείτα στροφή προς κατανάλωση ηλεκτρκής ενέργεας που σημαίνε επβάρυνση σε πρωτογενή ενέργεα. Η τάση αυτή πρέπε να μελετηθεί κα να εξηγηθούν ο ατίες καθώς η συναλλαγματκή επβάρυνση της εθνκής οκονομίας είνα πολύ υψηλή. Η πτώση του ΣΕ πρέπε να ερμηνευτεί περατέρω. Από πρώτη άποψη δείχνε μα τάση εξοκονόμησης ενέργεας. Γα να βγουν όμως σαφή συμπεράσματα πρέπε να εξεταστεί το κατά πόσο προήλθε από: α) μέτρα γα εξοκόνηση ενέργεας. β) μετατόπση της παραγωγής σε λγότερο ενεργοβόρα στάδα, πράγμα που σημαίνε αύξηση εσαγωγής πολτού, μορφοποημένου χαρτού κλπ. γ) εξέλξη της χρησμοποούμενης τεχνολογίας. Ο μεγάλες ετήσες δακυμάνσες στην παραγωγή κα στο είδος των τελκών προϊόντων, δείχνουν ότ ο επχερήσες δεν εργάζοντα στο μέγστο των παραγωγκών δυνατοτήτων τους πράγμα που εντείνε τς ενεργεακές σπατάλες. Ο μκρές επχερήσες (κατηγορίες 1,11) είνα κυρίως ε μπορκού χαρακτήρα με εξεδκευμένα ή μκρής προστθέμενης αξίας προϊόντα. Η βωσμότητά τους εξαρτάτα από την εξασφάλση αγοράς κα το νοκοκύρεμά τους. Ο δυνατότητες εξοκονόμησης ενέργεας εξαντλούντα στην καλύτερη χρήση της ηλεκτρκής ενέργεας που α ποκλεστκά χρησμοποούν. Ο μκρομεσαίες επχερήσες (κατηγορών 111, V) εμφανίζουν ευρύτερο φάσμα εξεδκευμένων προϊόντων (χάρτης γραφής, πολυγραφκός, φωτοαντγραφκός, aυτογραφκός, περτυλίγματος, ρολλά τέλεξ, οντουλέ, aυτοκόλλητες τανίες, κώνο κλωστοϋφαντουργίας, ετκέττες, χάρτης πατρόν, είδη χαρτονού κτλ.) χωρίς να χάνουν κα τον εμπορκό χαρακτήρα. Ο δυνατότητες εξοκονόμησης ενέργεας παραμένουν στην ορθολογκή χρήση της ηλεκτρκής ενέργεας κα στη βελτίωση της δαχείρσής του. Η «ΧΑΡΤΟΠΟΙΙΑ ΑΧΑΙΑΣ» κα η «Ε.Γ. ΛΑΔΟΠΟΥΛΟΥ» (που βρίσκετα σε μεταβατκή περίοδο κα υπολετουργεί) παρουσάζουν εξαρετκά χαμηλούς οκονομκούς δείκτες κα η ατολόγησή τους απατεί συνολκή εξέταση των επχερήσεων αυτών από κάθε άποψη. Ετσ ε ξαρέθηκαν από την κατηγορία (111) γα να μην αλλοώσουν την εκόνα της κα εξετάζοντα ανεξάρτητα στον Πίνακα 2. Η κατηγορία (V) είνα η πλέον ενδαφέρουσα από άποψη εξοκονόμησης ενέργεας. Στον Πίνακα 2 γίνετα μα λεπτομερεακή οκονομκή θεώρηση όπου: Ε.Δ.= Εξαγωγκή Δραστηρότητα Δείκτης Ρευστότητας Κυκλοφορούν Ενεργητκό Βραχυπρόθεσμες Υποχρεώσες Παρατηρούμε τη σαφή εξάρτηση του Δ.Ρ. κα των κερδών - ζημών της επχείρησης. Η «ΑΘΗΝΑΙΚΗ ΧΑΡΤΟΠΟίΙΑ» δέον όπως αντμετωπσθεί σαν μα δαίτερη περίπτωση επχείρησης δεδομένων του μεγάλου της μεγέθους του παθητκού, της παλότητας, του μεγάλου αρθμού εργαζομένων, των δυνατοτήτων γα παραγωγή χαρτομάζας κα δημοσογραφκού χαρτού. Το Δάγραμμα 3 δείχνε ότ ο κύρος όγκος των επχερήσεων βρίσκετα κατανεμημένος σε περοχές που δεν ευνοούντα από το Ν. 1262/82 γα εξοκονόμηση ενέργεας. Αυτό σε συνδυασμό με την ελλεψη δίων πόρων γα επενδύσες σε εξοκονόμηση ενέργεας δεν επτρέ-
Νοέμβρ.-Δεκ. 1989 Τεχνκά Χρονκά 45 πουν θεαματκές κα ουσαστκές επενδύσες στον τομέα αυτό. Συγκεκρμένα παρατηρούμε ότ η συσσώρευση του κυρίου όγκου των χαρτοβομηχανών κα μάλστα αυτών με τους αρνητκότερους δείκτες ρευστότητας, βρίσκετα σε περοχές όπου έχουμε τα λγότερα κίνητρα από το 1262/82. Μάλστα εκεί που αυξάνοντα τα κίνητρα ελλατώνοvτα ο υπάρχουσες επχερήσες. τίθετα έτσ το ε ρώτημα κατά πόσο μπορούν να εξασφαλσθούν πόρο γα επενδύσες ΕΕ, στα πλαίσα του υπάρχοντος νόμου. Κ αυτό γατί, συγκεκρμένα γα τη χαρτοβομηχανία πρέπε να έχουμε φτάσε στο όρο όπου πρέπε να εξετασθεί η οκονομκότητα υψηλών επενδύσεων, όπως συμπαραγωνrί ηλεκτρσμού - ατμού, βελτίωση κα αντκατάσταση δκτύων κα αντλών, εναλλακτές-θερμότητας κτλ. Επεμβάσες που δεν απατούν υψηλές επενδύσες κα μπορούν να εφαρμοστούν στο σύνολο σχεδόν του κλάδου, πρώτσα απατούν ενημέρωση κα επμόρφωση τόσο γα δημουργία ενεργεακής συνείδησης όσο κα λήψης άμεσων μέτρων ορθολογκής χρήσης της ενέργεας. Ενα εππλέον πρόβλημα που δυσκολεύε τη σαφέστερη κατανόηση της ενεργεακής κατάτασης του κλάδου αποτελεί η έλλεψη δημοσευμένων επαρκών στοχείων κα πολλές φορές η ασυμφωνία των υπαρχόντων. 5. Δυνατότητες εξοκονόμησης ενέργεας Η χαρτοβομηχανία περλαμβάνε κυρίως τρες ενεργοβόρες δεργασίες: α) την πολτοποίηση β) τη λεύκανση (όταν απατείτα) κα γ) την παραγωγή χάρτου Η πολτοποίηση περλαμβάνε τη μετατροπή των κυτταρνκών νών του ξύλου σε πολτό. Η δεργασία αυτή γίνετα με μηχανκό, χημκό ή ημχημκό τρόπο. Κατά την πολτοποίηση απατήθηκαν στς ΗΠΑ το 1981 περίπου 4,5 GJ ανά τόνο τελκού προίόντος (ξηρό χαρτί) (4). Γα την παραγωγή άσπρου χάρτου, ο πολτός υπόκετα στη δεργασία της λεύκανσης (bleaching) η οποία απατεί περίπου 5 GJ/ τόνο ξηρό χαρτί. Λόγω της υψηλής ε νεργεακής έντασής της, νέες, λγότερες ενεργοβόρες δεργασίες λεύκανσης προωθούντα δεθνώς, ο οποίες ό μως έχουν υψηλότερο κόστος συντήρησης κα έντονες δαβρωτκές επδράσες. Η παραγωγή χάρτου περλαμβάνε την απομάκρυνση μέχρ κα το 95% του νερού του πολτού μέσα από δαδκασίες μηχανκής στράγγσης κα θερμκής ξήρανσης. Αυτή η τελευταία φάση είνα κα η περσσότερο ενεργοβόρα φτάνοντας μέχρ το 40% της τελκά καταναλσκόμενης ενέργεας. Γα τον Καναδά κα τς Σκανδναβκές χώρες το 1981 η δεργασία θερμκής ξήρανσης απαίτησε 3,5 έως 6,5 GJ ατμού ανά τόνο ξηρό χαρτί (5). Συνολκά γα τς ΗΠΑ το 1981 καταναλώθηκαν 35 GJ ανά τόνο ξηρό χαρτί ενώ προβλέπετα η εδκή αυτή κατανάλωση να πέσε γύρω στα 28 GJ το έτος 2000 (4). Αυτό οφείλετα στη συνεχζόμενη εφαρμογή μέτων ΕΕ στον κλάδο τα οποία γενκά περλαμβάνουν: α) Ιδοπαραγωγή ενέργεας με την ανακύκλωση των α ποβλήτων του ξύλου που προέρχοντα από την παραγωγή πολτού. β) Βελτίωση της απόδοσης στην παραγωγή κα χρήση ε- νέργεας. Μα κα στη χώρα μας η αξοποίηση της ντόπας ξυλείας κα η παραγωγή πολτού είνα σχετκά περορσμένες, το ενδαφέρον γα εξοκονόμηση ενέργεας εντοπίζετα κύρα στην περίπτωση (β). Ο βασκότερες δυνατότητες ΕΕ σ' αυτόν τον τομέα είνα: Παραγωγή ατμού Η βομηχανία χάρτου χρησμοποεί τη θερμότητα κυρίως υπό τη μορφή ατμού στους 170 έως 250 C. Γα την παραγωγή ατμού χρησμοποούντα βομηχανκοί λέβητες πίεσης λετουργίας μέχρ κα 40 atm κα θερμοκρασίας 400 ο C. Όλα τα κλασκά μέτρα βελτίωσης της απόδοσης λεβήτων/καυστήρων αρμόζουν κα εδώ όπως: α) Μόνωση λέβητα Ι σωλήνων δανομής ατμού. β) Αυτόματη ρύθμση αέρα καύσης. γ) Ανακύκλωση καυσαερίων. δ) Ανακύκλωση συμπυκνώματος ατμού. ε) Εσαγωγή συστήματος συμπαραγωγής ηλεκτρσμουθερμότητας. Η περίπτωση (ε) ενδείκνυτα γα μεγάλες εγκαταστάσες όπου μπορούν να εξεταστούν: εσαγωγή ατμοστρόβλου γα παραγωγή ηλεκτρσμου με παράλληλη απομάστευση ατμού γα τς ανάγκες της παραγωγής. εσαγωγή μηχανής Diesel σε συνδυασμό με λέβητα θερμκών αποβλήτων (Waste heat boiler). Η συμπαραγωγή συμβάλλε ασθητά στην οκονομία καυσίμων, έχε όμως σχετκά υψηλό αρχκό κόστος. Αυτό, σε συνδυασμό με τη σχετκά μκρή κλίμακα των μονάδων, τη στενότητα κεφαλαίων κα τς επδοτημένες τμές ενέργεας, καθστούν γα την ώρα τη λύση της συμπαραγωγης μη ελκυστκή. Λόγω της σπουδαότητας του θέματος, α πατείτα λεπτομερής τεχνοοκονομκή εξέταση προκεμένου να δαπστωθούν ο οκονομκές περπτώσες σuμπαραγωγής-δοπαραγωγής. Χρήση θερμότητας Η βασκή αρχή ΕΕ περλαμβάνε την ολοκλήρωση των δεργασών, δηλαδή τη βέλτστη επλογή σημείων λετουργίας κα τη δασύνδεση των δεργασών στα κατάλληλα ενεργεακά επίπεδα. Η ανάκτηση θερμότητας από το ένα ρεύμα προς το άλλο πραγματοποείτα με τους α νακομστές ή αναγεννητές θερμότητας. Η χρήση των αποβλήτων θερμότητας στς δαφορες δεργασίες μπορεί να αυξηθεί με λογκές επενδύσες Γα τον εντοπσμό των δυνατοτήτων αυτών συνήθως α πατούντα ορσμένες μετρήσες καθώς κα μαθηματκή προσομοίωση γα όλες τς δεργασίες της μονάδας. Τυπκό παράδεγμα τέτοας επέμβασης αποτελεί η εγκατάσταση κάπας (hood) πάνω από τς εγκαταστάσες ξήρανσης. Η κάπα αυτή συντελεί τόσο στην ανάκτηση μέρους της θερμότητας του αέρα ξήραναης όσο κα στην επτάχυνση της ίδας της ξήρανσης. Χρήση ηλεκτρσμού Στη χαρτοβομηχανία το 50% του ηλεκτρσμού πάε στς
46 Τεχvκά Χρονκά Νοέμβρ.-Δεκ. 1989 Πίνακας 2. Οκονομκή κατάσταση βομηχανών κατηγορίας V Δείκτης Ε δ ρο Ετος/δρχ. Εργαζ. Προϊόντα Ε.Δ. Μκ. κέρδη Καθαρά Κυκλ. Ενεργ. Βροχ. Υποχ. Ρευστότ. ΑΘΗΝΑ 1973 160 Είδη Ατομκής Υγενής Μας Χρήσης 209,65 280,06 66,41 49,76 212,55 104,81 1: 351,54 296,65 1: 0,5 1983 0,8 1984 ΧΑΛΚΙΔΑ 1971 131 Χαρτόσακκο 225,36 100,17 130,43 20,42 943,28 854,15 1: 687,72 621,35 1: 0,9 1983 0,9 1984 ΑΣΠΡΟΠΥΡΓΟΣ 1964 200 Χάρτης γραφής, tissue, κλτ 99,66 159,05 141,48 161,69 387,25 584,09 1: 515,61 811,73 1: 1,5 1983 1,6 1984 ΒΟΛΟΣ (21 ΠΕΙΡΑΙΑΣ 111 1936 470 Χαρτόμαζα, Χαρτοκβώτα Συσκευασίες 316,95 365,67 76,42 76,18 642,90 667,64 517,56 1: 533,74 1: 0,8 1983 0,8 1984 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1973 180 Χαρτόν, εξαρτήματα, κλωοτουφ. 104,12 104,19 1,62 9,34 287,74 420,99 267,79 1: 423,15 1: 0,93 1983 1,01 1984 ΑΙΓΙΟ 1924 250 Χαρτί γραφής περτυλίγματος 101,46 88,35 262,92 491,32 469,17 365,50 1.004,43 1: 1.231,10 1: 2,14 1983 3,37 1984 ΑΘΗΝΑ 1960 100 Χαρτόνα 81,17 106,43 38,58 42,80 144,72 188,43 67,69 1: 84,79 1: 0,46 1983 0,44 1984 ΛΑΡΙΣΑ 1961 390 Χαρτομάζα Χάρτης 39,69 197,01 2.477,21 2.318,71 761,99 1.663,45 4.620,21 1: 7.854,56 : 6,07 1983 4,72 1984 ΑΘΗΝΑ 1965 160 Χαρτοκβώτο 112,77 148,33 26,19 59,43 459,67 540,32 313,41 1: 345,82 1: 0,68 1983 0,64 1984 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1964 355 Χαρτόνα 267,53 261,11 1.504,29 2.575,15 401,69 498,34 3.877,75 1: 7.593,05 1: 9,65 1983 15,24 1984 ΑΘΗΝΑ 1961 320 Kraft, Αχυρόχαρτο, Χαρτοκβώτο 203,6 242,33 126,34 169,52 373,73 449,77 158,95 1: 204,42 1: 0,43 1983 0,45 1984 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1969 200 Χαρτοκβώτα Χαρτόσακκο 276,71 339,89 169,98 202,49 523,83 653,04 247,39 1: 306,62 1: 0,47 1983 0,46 1984 ΑΘΗΝΑ 1973 240 Χαρτί ατομκής, οκακής χρήσης 449,87 89,45 365,98 21,89 514,98 522,73 1: 514,39 545,14 1: 1,01 1983 1,06 1984 ΚΟΜΟΤΗΝΗ 1976 120 212,48 265,28 49,27 20,39 239,62 465,30 159,87 1: 281,36 1:0,60 0,67 1983 1984 ΞΑΝΘΗ 1978 400 585,79 604,03 232,01 95,29 936,11 1.307,16 296,32 1: 761,39 1: 0,32 1983 0,58 1984 ΑΘΗΝΑ 1938 2699 Χαρτόμαζα, Χαρτί 3.037,44 1.127,11 50,67 653,59 4.926,35 13.682,16 1: 4.530,31 21.385,86 1: 2,78 1983 4,72 1984 ΠΑΤΡΑ 1982 45 tissue 6,33 77,09 338,59 541,35 1: 1,59 1984 ΠΑΤΡΑ 1928 50 Γραφής τυγροφείου 84,07 95,25 547,29 2.622,09 448,12 4.260,88 1: 442,92 6.764,46 1: 9,50 1983 15,17 1984
Νοέμβρ.-Δεκ. 1989 Τεχνκά Χρονκά 47 30 25 20 15 10 5 ο Δάγραμμα 1. Αρθμός βομηχανών ανά κατηγορία 3500 2500 "!. 500 ο Δάγραμμα 2. Αρθμός εργαζομένων ανά κατηγορία
... 48. τ ε,.._χν"'κa'- =Xpov~~~----- Νοέμβρ.-Δεκ. 1989 25 a> 1985 ΕτΗ- KATHrOPA Ο - 9 ΕΡrΑΖΟΜΕΝα ΚΑ :ΓΗrΡ Ο A 11 \ 10-19 _,,_ ΚΑ:ΓΗrΟΡΙΑ (\1\1 20-49 -<- ΚΑrΗrΟΡΙΑ!V 50-99 -tt- KATHrOPA V 100-499 -rr- ΚΑΤΗrΟΡΙΑ V\1 :00 - - - ΠΕΡΟΧΕΣ ΒΑΣΕΙ Ν.1262/82 15-10 5 "' δ ~ )( :z: U lill 11\11 llv VJ V ΠΕΡΙΟΧΗ Α!! U U lm ΙΥΙ ΠΕΡΙΟΧΗ Β ΙΙΙ U lilll ΙΥΙ ΠΕΡΙΟΧΗ r V ΠΕΡΙΟΧΗ Δ Δάγραμμα 3. Κατανομή βομηχανών κατά ζώνη του Ν. 1262 ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ OESEL,. 1-Ί\JΟΟ Σ 6000 5000 4000 300) 2000 19 1 19 198) Δάγραμμα 4. Κατανάλωση Diesel.
Νοέμβρ.-Δεκ. 1989 Τεχνκά Χρονκά 49 ΚΑΊΑΝΑΛΩΣΗ ΜΑΖΟΥΤ..,!!110... 100 90 80 7Ό 60 971 1975 1985 ΕτοΙ- Δάγραμμα 5. Κατανάλωση μαζούτ..,1 ~500 Ι 3 " ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ 400 300 200 19 1979 1982 1985 ΕΤΟΣ- Δάγραμμα 6. Κατανάλωση ηλεκτρκής ενέργεας
50 Τεχνκά Χρονκά Νοέμβρ.-Δεκ. 1989 2.5 80 70 2.0 1.5, - \..,... \ \ ----... /1 ----- ~~ 60 5Ο 40 1.0 30 20 1980 Δάγραμμα 7. Ποσοστά κατανάλωσης ενέργεας α: ποσοστό κατανάλωσης ηλεκτρκής ενέργεας στην Ελλάδα από τη Χαρτοβομηχανία α,: αντίστοχο με το α) γα όλη τη βομηχανία. β: ποσοστό κατανάλωσης υγρών καυσίμων στην Ελλάδα από τη Χαρτοβομηχανία β,: αντίστοχο με το β) γα όλη τη Χαρτοβομηχανία
Νοέμβρ.-Δεκ. 1989 Τεχνκά Χρονκά 51 0.6 "' 05 ' ~ 0.4 ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΗΛΕκτΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΘΕΡΜJfΗΤΑΣ 0.3 0.2 0.1 1Ί2 Ί9 Ί984 ΕτΗ- Δάγραμμα 8. Λόγος ηλεκτρσμού προς θερμότητα - ΠAPAmrH ΣΕ t-n-10 3 ΧΑΡΤΟΥ-ΧΑΡτΟΝΙΟΥ --- ΠΑΡΑΓΩΓΉ ΣΕ t"ll ~ ΧΑΡ'1Ό/10ΛΤΟΥ 300 200 100 _,...,, ',... -..., ' '', "~ '---... ~ --Ί976 1980 Ί9θ4 Δάγραμμα 9. Ετήσα παραγωγή χάρτου κα πολτού.
52 Τεχνκά Χρονκά Νοέμβρ.-Δεκ. 1-~~~ ΣΥΝΠΛΕΠΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΗΛΕΚ1ΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΕ --- ΣΗΕ 02 1.0 ~ =' j::' ; ~ ω :Σ:..... g/j: -ω.. 0.1 ' '.J Q5 1972 1976 1900 1984 Δάγραμμα 1 Ο. Συντελεστές κατανάλωσης ενέργεας. - ΗΛΕΚτΡΙΚΗ ENEP!"'EA ~ ΥΓΡΑ ΚΑΥΣΙΜΑ rmj ΕτΗΣΙΑ nαραγωγη ΧΑΡΤΟΜΑΖΑΣ ::J ΕτΗΣΙΑ nαραγnγη ΧΑΡΤΟΥ Δάγραμμα 11. Σύγκρση παραγωγής κα κατανάλωσης ενέργεας με βάση το έτος 1972.
Νοέμβρ.-Δεκ. 1989 Τεχνκά Χρονκά 53 φυγοκεντρκές αντλίες γα μεταφορά υγρών (5). Ο εντοπσμός του σημείου λετοuργείας κα των μεταβολών που περνάε κάθε αντλία, αποτελούν βήματα γα τη μείωση της κατανάλωσης ηλεκτρκού. Μέτρα που μπορεί να ληφθούν είνα: αλλαγή φτερωτής ή δακοπή λετουργίας υπερμεγέθων αντλών. αλλαγή περοχής λετουργίας σε αντλίες ή κνητήρες. εσαγωγή ρυθμστκών συστημάτων στροφών κνητήρα AC με μετατροπέα συχνοτήτων. Γα παράδεγμα, στς ΗΠΑ βρέθηκε ότ η αντκατάσταση πέντε κνητήρων με νέους, μεγάλης απόδοσης είχε: αρχκό κόστος: 35.000 δολ. ΕΕ το χρόνο: 16.000 δολ. με 4 σεντς στnv KWh. Ο εσωτερκός συντελεστής απόδοσης της επένδυσης υπολογίστηκε σε 47 /0 (4). Τύπο επενδύσεων ΕΕ Ο επεμβάσες νοκοκυρέματος δε χρεάζοντα κεφάλαα γα εξοπλσμό. Συνήθως απατείτα επμόρφωση κα πλη~ ροφόρηση του προσωπκού καθώς κα οργάνωση ενός προγράμματος δαχείρσης ενέργεας κα συντήρησης. Ο επενδύσες εκσυγχρονσμού με απόσβεση μερκοuς μήνες έως 2 χρόνα περλαμβάνουν την αντκατάσταση αντκατάσταση αντλών ή κνητήρων με νέους πο aποδοτκούς. φθαρμενων μονώσεων ή σωληνώσεων. εσαγωγrί εξοπλσμού ανακτησης ενέργεας καθώς κα εσαγωγή συστημάτων αυτόματης ρuθμσης δεργασών. Η εσαγωγή ενός αυτοματοποημενοu συστrίματος παρακολοuθησης κα δαχερσης της παραγωγκής δαδκασίας παρουσάζε ε ξαρετκα υψηλούς συντελεστές επστροφής (της τάξης του 90 --ο) (4) Τελος επενδuσες εκσυγχρονσμού με χρόνο απόσβεσης από 2 έως 5 χρόνα περλαμβάνουν τους τομείς της παραγωγής κα μεταφοράς ενέργεας. Ο τομείς αυτοί είνα κα ο πο σημαντκοί κα απορροφούν δεθνώς τς περσσότερες επενδύσες γα ΕΕ στον κλάδο (5) την ασταθi οκονομκη συμπερφορά Ενεργεακα χαρακτηρίζετα LlΠό: την εξάρτηση της 100 Ό από αγορασμένη ενέργεα. το αυξανόμενο βάρος του ηλεκτρσμού στο ενεργεακό σοζuγο την δαίτερη ευασθησία της στς ενεργεακές κρίσες. Με ρυθμούς αύξησης της τμής του ηλεκτρκού κα πετρελαίου πάνω από το γενκό πληθωρσμό κα με δεδσμένη τη στενότητα κεφαλαίων κα το δεθνή ανταγωνσμό μπορεί να επωθεί ότ η ελληνκή βωμηχανία βρίσκετα σε μεταβατκή περίοδο. Μακροπρόθεσμα. ο επενδύσες ΕΕ συνδέοντα άμεσα με την κανότητα του κλάδου να προσαρμοστεί στς νέες οκονομκές συνθήκες κα να εξασφαλίσε μερος της α γοράς. Η κανότητα αυτή είνα συνάρτησr γενκότερων παραγόντων, όπως η δαθεσμότητα κεφαλαίων. αναπτυξακή πολτκή κα η πολτκή κνητρων. Αμεσα ο δυνατότητες γ.α ΕΕ πεp-.ορίζοvτα στς επεμβάσες νοκοκυρέ;.. ωτος κα εκσυγχρονσμού γρήγορης απόσβεσης (μεχρ κa, 2 χροvα; Με βαοη τη δεθνή πείρο ο επεμβοσες αυτες Jnορουν να επφέρουν συνολκή ΕΕ από 20 έως 30 c. Α υ το αντστοχεί σε ΕΕ 1 Ο έως 15 "C εάν ο εnεμβασες περορστούν στο 50% του κλάδου. Σημανηκο ρολο γα τnν εφαρμογή ενός προγράμματος. ΕΕ στη χορτοβωμηχαvία παίζε η επμόρφωση κα η πληροφορηση των στελεχών. Γο τς μκρομεσαίες επχερήσες επίσης απατείτα ένα πρόγραμμα άμεσης βοήθεας με τη μορφή συμβουλών κα ενεργεακών καταγραφών γα τον εντοπσμό κα εράρχηση των δυνατοτήτων. 7. Ββλογραφία Σας ευχαρστώ 1. Εθνκή Στατστκή Υπηρεσία (ΕΣΥΕ) Αθήνα. 1986. 2. Εθνκό Συμβούλο Ενέργεας (ΕΣΕ) Αθήνα, 1986. 3. lnternatiσnal Energy Agency. "Energy Blances of OECD Couπtrίes 1971 81-1982/ 83-1983/84", lnternational Energy Agency. 4. Οδηγός CAP, 1986. 5. lndustrial Eπergy Use, US. Congress, Office of Technology Assesment. ΟΤΑ- Ε- 198, Jυne 1983. 6. Ρ Sίerla, Utίlzation of Waste Heat in the Pulp aπd Paper lndυstry, άρθρο που περλαμβάνετα στο "Waste Energy Recoνery in the lndυstry π the ECE Regioπ. ECE! ENERGY 9. United Na1ons, 1985. 7 Ν. Κουμούτοος, Δ. Μαρίνος - Κουρής, Χρήση - Εξοκονόμησης Ενέργεας. Αθήνα 1986. 6. Συμnεράσματα Η ελληνκη χαρτοβομηχανία χαρακτηρίζετα οκονομκά απ ο τη μκρή κλίμακατα. με εξαίρεση μία επχείρηση. τη συγκεντρωση των μοvίδων γuρω από τα αστκί κέντρα την έλλεψη καθετοποίησης λόγω εσαγωγής του χαρτοπολτου. Πρόεδρος: ΕυχαρστοUμε πολύ τον κύρο Αγγελέρο. Στο προεδρείο υπάρχε μα ερώτηση γα τον κύρο Κουκουράκη κα παρακαλώ να περάσε να την πόρε γα να προετομαστε. Θα επακολουθήσε το δάλεμμα. (δάλεμμα) Πρόεδρος: Η πρώτη ανακοίνωση μετά το δάλεμμα είνα των κυρίων Ευθυμάδη, Κωδωνά κα Μαρίνου Κουρή κα αφορα την ορθολογκή χρήση ενέργεας, στόχο, προβλήματα κα προοπτκές. Θα την παρουσάσε ο κύρος Ευθυμάδης, είνα δόκτωρ τεχνολογίας της Μασαχουσσέτης κα συνεργάτης του ΕΛΚΕΠΑ στο Ινσττούτο Τεχνολογκών Εφαρμογών. Παρακαλώ τον κύρο Ευθυμάδη.