ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ

ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ Διεύθυνση Σχεδιασμού και Προγραμματισμου Τμημα Α Προγραμματισμου 1η ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΠΕΡΙΟΔΟΥ 2014 2020 ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΩΝ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ 0

Εισαγωγικό σημείωμα Το παρόν αποτελεί κείμενο βάσης (αρχική έκδοση) για την πρόταση της ΓΓΕΤ, ως φορέα ευθύνης για θέματα Έρευνας, Τεχνολογίας και Καινοτομίας, ώστε να αποτελέσει το έναυσμα για ανταλλαγή απόψεων με τις περιφέρειες & φορείς εκπόνησης ερευνητικών δραστηριοτήτων. Το κείμενο ακολουθεί τη δομή που έχει προταθεί από το ΥπΑΑΝ με βάση το Παράρτημα 1 της Εγκυκλίου (βλ. Παράρτημα Α). Στην επόμενη έκδοση της πρότασης, θα ληφθεί υπόψιν η ιεράρχηση προτεραιοτήτων που θα γίνει από τους περιφερειακούς / τομεακούς φορείς της φάσης διαβούλευσης που συντονίζει η ΓΓΕΤ για τα θέματα Ε.ΤΑ.Κ. Παράλληλα, το Εθνικό Συμβούλιο Έρευνας και Τεχνολογίας (Ε.Σ.Ε.Τ), ως γνωμοδοτικό όργανο της Πολιτείας, με βάση της προτάσεις των Τομεακών Επιστημονικών Συμβουλίων (T.E.Σ), επεξεργάζεται αντίστοιχα τα στοιχεία που συγκεντρώνονται σχετικά με την έρευνα στον ακαδημαϊκό και ερευνητικό τομέα και θα συμβάλλει στη διαμόρφωση της στρατηγικής για την Έρευνα Τεχνολογική Ανάπτυξη και Καινοτομία (Ε.ΤΑ.Κ) στη νέα προγραμματική περίοδο 2014-2020. Όπως επισημαίνεται στην σχετική εγκύκλιο του ΥπΑΑΝ, «Η βασική πρόκληση για την επόμενη προγραμματική περίοδο είναι η μέγιστη συμβολή των νέων διαρθρωτικών πόρων στην αναστροφή του κλίματος ύφεσης και ταυτόχρονα στην ανάπτυξη της χώρας μέσα από στοχευμένες και πολλαπλασιαστικού χαρακτήρα παρεμβάσεις, σε τομείς που παρουσιάζουν μέγιστη προστιθέμενη αξία για τη χώρα. Βασική στρατηγική επιδίωξη αποτελούν φυσικά η ανάπτυξη, η δημιουργία θέσεων απασχόλησης και η αποκατάσταση της τρωθείσας από την κρίση κοινωνικής συνοχής. Αποτελεί αδήριτη απαίτηση πλέον στον αναπτυξιακό μας σχεδιασμό να αναλύσουμε σε βάθος τις δυνατότητες και αδυναμίες της χώρας και των Περιφερειών της, να εκμεταλλευτούμε τις ευκαιρίες που αναδεικνύονται, να προετοιμαστούμε για την αντιμετώπιση απειλών και κυρίως να εντοπίσουμε τις αστοχίες στο σχεδιασμό και την εφαρμογή των προγραμμάτων μέχρι σήμερα. Οι αστοχίες αυτές που σε κάποιες περιπτώσεις οδήγησαν σε αποκλίσεις από την επίτευξη των στόχων σε ποσοτικούς αλλά και ποιοτικούς όρους, θα πρέπει να ελαχιστοποιηθούν. Βασική προϋπόθεση γι αυτό αποτελεί η δραστική βελτίωση και του συστήματος παραγωγής έργων με την άρση των θεσμικών και διοικητικών εμποδίων που παρατηρούνται στους εμπλεκόμενους φορείς. Τέλος, έχουν αξιοποιηθεί προηγούμενες φάσεις διαβούλευσης για τις δράσεις έρευνας και ανάπτυξης που απευθύνονται στον παραγωγικό τομέα (βλ. κείμενο βάσης και έκθεση αποτελεσμάτων διαβούλευσης σχετικά με την διαβούλευση «Δράσεις έρευνας και ανάπτυξης που απευθύνονται στον παραγωγικό τομέα»). 1

Η θέση της Έρευνας και της Καινοτομίας στο εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές περιβάλλον. Η Ελλάδα διέρχεται μια εποχή κρίσιμων αλλαγών που θα καθορίσουν το μέλλον της για τις επόμενες δεκαετίες. Η ελληνική κοινωνία μέσω της οικονομικής κρίσης αρχίζει να αντιλαμβάνεται ότι δίχως σύγχρονη παραγωγική βάση δεν είναι δυνατό να διατηρήσει το προ της κρίσης βιοτικό επίπεδο. Με δεδομένο ότι η Ελλάδα είναι μέλος της ευρωζώνης και δεν μπορεί να προχωρήσει σε νομισματική υποτίμηση, θα πρέπει να δώσει έμφαση στην αύξηση της παραγωγικότητας, κυρίως μέσω της καινοτομίας, την αξιοποίηση και ενίσχυση κατάλληλα εκπαιδευμένου και εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού, των υποδομών έρευνας και καινοτομίας (ειδικά εκείνων που έχουν πανευρωπαϊκό ενδιαφέρον) και την ανάπτυξη εταιρειών ή/και άλλων επιχειρηματικών σχημάτων υψηλής τεχνολογίας που παράγουν προϊόντα και υπηρεσίες υψηλής προστιθέμενης αξίας. Από το 2001 μέχρι το 2011, η χώρα πέφτει συνεχώς στην κατάταξη για την ανταγωνιστικότητα, σύμφωνα με τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ 1. Τα πρόσφατα αποτελέσματα φέρνουν την Ελλάδα στην 90η θέση παγκοσμίως μεταξύ 142 χωρών, από την 36 η που ήταν το 2001 μεταξύ 75 χωρών. Η εξέλιξη αυτή δεν είναι τυχαία και οφείλεται σε συγκεκριμένους λόγους: Συγκεκριμένα, στο δείκτη καινοτομίας, που είναι κρίσιμος παράγοντας ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας μίας χώρας, η Ελλάδα κατατάσσεται στις χαμηλότερες θέσεις. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η Ελλάδα κατατάσσεται στους moderate innovators 2 και σε σχέση με την Ευρώπη, βρίσκεται στην 20 η θέση σε σύνολο 27 χωρών με ένα ποσοστό ανάπτυξης 2,5% το οποίο θεωρείται χαμηλό. Η χώρα δαπανά πολύ λιγότερα χρήματα από τους περισσότερους εταίρους της για έρευνα και τεχνολογική ανάπτυξη, και επίσης, τα ¾ σχεδόν των χρημάτων αυτών προέρχονται από δημόσιες πηγές (εθνικές και κοινοτικές) και δαπανώνται από δημόσιους φορείς (ΑΕΙ και ερευνητικά κέντρα). Επιπλέον, στην Ελλάδα είναι πολύ δύσκολη για τις μικρές ελληνικές εταιρείες η χρηματοδότηση των καινοτόμων επενδυτικών σχεδίων τους, τόσο πριν την κρίση όσο και κυρίως - στην παρούσα περίοδο κρίσης, ενώ παράλληλα είναι αποθαρρυντικά τα στοιχεία απορρόφησης / αξιοποίησης ερευνητικών αποτελεσμάτων από τον ιδιωτικό τομέα. Ωστόσο, ένα σημαντικό θετικό χαρακτηριστικό του Ελληνικού ερευνητικού συστήματος αφορά στον τομέα των επιστημονικών δημοσιεύσεων, όπου οι Έλληνες ερευνητές έχουν καλές επιδόσεις, πολύ κοντά στον Μ.Ο της ΕΕ, υποδεικνύοντας την καλή ποιότητα της έρευνας στην Ελλάδα και τον δυναμισμό ως προς την εξωστρέφεια - του ελληνικού συστήματος Ε.ΤΑ.Κ. 1 The Global Competitiveness Report 2011-2012 pg189 2 Innovation Union Scoreboard 2011 2

Το πλαίσιο εντός του οποίου καλούνται οι αρμόδιες αρχές να σχεδιάσουν τον αναπτυξιακό προγραμματισμό 2014-2020, καθορίζεται μεταξύ άλλων από τις δεσμεύσεις της χώρας, οι οποίες αποτυπώνονται σε μία σειρά κειμένων σχετικά με τους αναπτυξιακούς και δημοσιονομικούς στόχους για το προσεχές μέλλον. Τα κείμενα αυτά είναι η Στρατηγική «Ευρώπη 2020» (Ε 2020), το Εθνικό Πρόγραμμα Μεταρρυθμίσεων, το Κοινό Στρατηγικό Πλαίσιο και τα Μνημόνια Οικονομικής Πολιτικής (βλ. σχετικές διευθύνσεις στο διαδίκτυο στο Παράρτημα Β). Η Στρατηγική «Ευρώπη 2020» διατηρεί το φιλόδοξο στόχο της Στρατηγικής της Λισσαβόνας το 2000, δηλαδή οι ακαθάριστες δαπάνες για Έρευνα και Τεχνολογική Ανάπτυξη (ΕΤΑ) σε επίπεδο Ε.Ε. να πλησιάσουν το 3% του ΑΕΠ (από το μέσο όρο 1,85% που είναι σήμερα). Η εμβληματική πρωτοβουλία για τη δημιουργία μιας Ένωσης Καινοτομίας (Innovation Union) έχει ως στόχο την εστίαση της πολιτικής Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης και Καινοτομίας σε μείζονες προκλήσεις της κοινωνίας (π.χ. κλιματική αλιεία, υγεία, δημογραφικές αλλαγές), με ταυτόχρονη γεφύρωση του χάσματος μεταξύ επιστήμης και αγοράς, ούτως ώστε οι εφευρέσεις να μετατρέπονται σε νέα προϊόντα και υπηρεσίες. Στο πλαίσιο αυτής της πρωτοβουλίας, καθορίζονται δράσεις σε ευρωπαϊκό και σε εθνικό επίπεδο. Σε εθνικό επίπεδο, τα μέλη κράτη καλούνται να: Αναδιαρθρώσουν τα εθνικά (και περιφερειακά) συστήματα Ε.ΤΑ.Κ ώστε να προωθηθεί η αριστεία και η εξειδίκευση, η συνεργασία μεταξύ ακαδημαϊκών, ερευνητικών και ιδιωτικών φορέων και η προώθηση της τεχνολογίας σε όλη την Ευρώπη. Διασφαλίσουν την επαρκή προσφορά αποφοίτων θετικών επιστημών, μαθηματικών και μηχανικής (engineering) και τον προσανατολισμό των εκπαιδευτικών προγραμμάτων στη δημιουργικότητα, στην καινοτομία και στην επιχειρηματικότητα. Καθορίσουν προτεραιότητες για τις δαπάνες έρευνας και τεχνολογίας π.χ. μέσω φορολογικών κινήτρων και άλλων χρηματοοικονομικών μέτρων, με στόχο την προσέλκυση χρηματοδότησης από τον ιδιωτικό τομέα. Αντίστοιχα αναπτυξιακές δράσεις που συνδέονται με άξονες πολιτικής που στοχεύουν στη δημιουργία, επέκταση, αναβάθμιση ηλεκτρονικών υποδομών εντάσσονται στην εμβληματική πρωτοβουλία «Ψηφιακό Θεματολόγιο». 3

Στο Εθνικό Πρόγραμμα Μεταρρύθμισης, η Ελλάδα έθεσε ως εθνικό στόχο οι δαπάνες για Ε & ΤΑ να πλησιάσουν το 2% του ΑΕΠ έως το 2020, με 40% συμμετοχή εκ μέρους του ιδιωτικού τομέα. Λόγω της οικονομικής ύφεσης κατά την τελευταία τριετία, των δεσμεύσεων δημοσιονομικής αναπροσαρμογής που έχει αναλάβει η Ελλάδα προς το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, όπως και της κατά κανόνα μείωσης των δαπανών για έρευνα από τον ιδιωτικό τομέα σε περιόδους κρίσης, η επίτευξη του παραπάνω στόχου φαίνεται εξαιρετικά δύσκολη, δεδομένου ότι με τα τελευταία στοιχεία, η Α.Ε.Δ.Ε.ΤΑ 3 το 2007 ήταν μόλις 0,58% του ΑΕΠ. Αποτελεί λοιπόν πρόκληση η ενθάρρυνση, αξιοποίηση και ολοκλήρωση επενδύσεων στην έρευνα, σε τομείς με καινοτομικό προβάδισμα, εξωστρέφεια και παροχή υπηρεσιών στην πολιτεία και την κοινωνία. Παρά την έλλειψη στατιστικών στοιχείων για δαπάνες Ε & Α από το 2007, εκτιμάται ότι οι συνολικές δαπάνες Ε & ΤΑ για το 2011, είναι περίπου στα ίδια επίπεδα ή ακόμη και χαμηλότερα από το 2007, λόγω των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης, ιδίως στην περίοδο 2009-2011. Κατά την περίοδο αυτή, εκτιμάται μείωση της Κ.Χ.Ε.Τ.Α 4 κατά 20%, καθώς και μείωση του συνόλου των ιδιωτικών επενδύσεων σε Ε & Α, που με τη σειρά τους αναμένεται να έχουν αρνητική επίπτωση στο συνολικό επίπεδο των δαπανών Ε & Α. Επιπλέον, στη συνολική Α.Ε.Δ.Ε.ΤΑ οι αμοιβές προσωπικού (συμπεριλαμβανομένου του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα) αντιπροσωπεύουν περίπου το 61% της συνολικής δαπάνης διαχρονικά. Για να μπορέσουμε να έχουμε διπλασιασμό του απόλυτου ποσού της Α.Ε.Δ.Ε.Τ.Α (δηλαδή να φθάσουμε στο 1,2% του ΑΕΠ), πρέπει να έχουμε αύξηση των απασχολουμένων στην έρευνα τουλάχιστον κατά 110% δηλ. οι 35.000 να γίνουν περίπου 73.000. Mε δεδομένη την οικονομική κατάσταση της χώρας, θα πρέπει να δοθούν ισχυρά κίνητρα για την στροφή του ιδιωτικού τομέα στην έρευνα, ενώ η αύξηση γενικότερα της Α.Ε.Δ.Ε.Τ.Α προσκρούει στις υποχρεώσεις που επιβάλλει το Μνημόνιο (π.χ συγχωνεύσεις των ΕΚ, μειώσεις των μισθών στο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, απαγόρευση προσλήψεων στο δημόσιο τομέα, σε συνδυασμό με τη συνταξιοδότηση του ερευνητικού δυναμικού). Σύμφωνα με τις προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις Δημοσιονομικές Προοπτικές για την περίοδο 2014 2020 (COM (2011) 500 final), καθώς και για τις δράσεις των Διαρθρωτικών Ταμείων (Πέμπτη Έκθεση Συνοχής), οι δράσεις για έρευνα τεχνολογία και καινοτομία θα βρεθούν στο επίκεντρο της Κοινοτικής χρηματοδότησης για την επόμενη Προγραμματική Περίοδο. 3 Ακαθάριστη Εγχώρια Δαπάνη Για Έρευνα, Τεχνολογική Ανάπτυξη 4 Κρατική Χρηματοδότηση Για Έρευνα, Τεχνολογική Ανάπτυξη 4

Σύμφωνα με την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020», οι άμεσες δαπάνες της Ε.Ε για Ε&Τ προτείνεται να αυξηθούν σε 80 δις ευρώ (από 50 δις την τρέχουσα περίοδο). Το πρόγραμμα αποτελεί μέρος των προτάσεων για τον επόμενο προϋπολογισμό της ΕΕ, που συμπληρώνει τα διαρθρωτικά ταμεία, την εκπαίδευση, κλπ. Κατά συνέπεια, εναπόκειται σε μεγάλο βαθμό στη βούληση της Ελληνικής Πολιτείας να διαμορφώσει κατά τέτοιο τρόπο τις προτάσεις και τους στόχους της για την επόμενη περίοδο, και να αναδείξει το σύνολο της χρηματοδότησης για την έρευνα ως «επενδυτικού σκοπού», ώστε να μπορέσει να επιτύχει σημαντική αύξηση των διατιθέμενων πόρων για Ε.ΤΑΚ, αλλά και να επιτύχει ταυτόχρονα αύξηση της χρηματοδότησης δράσεων Ε.ΤΑ.Κ, ιδιαίτερα από τον ιδιωτικό τομέα. Είναι χαρακτηριστικό ότι, σύμφωνα με αποτελέσματα μελέτης του ΙΟΒΕ που χρηματοδοτήθηκε από την ΓΓΕΤ 5, για κάθε 1% στον ρυθμό μεταβολής των δαπανών ΕΤΑ των επιχειρήσεων περίπου 4 εκ -των δυο προηγούμενων ετών, το ΑΕΠ μεταβάλλεται κατά 0,07% - περίπου 140 εκ -. γεγονός που αποδεικνύει την πολύ μεγάλη σημασία των δαπανών Ε.ΤΑ.Κ των επιχειρήσεων στην οικονομία της χώρας. Για να μπορέσει να υπάρξει αύξηση της Α.Ε.Δ.Ε.Τ.Α προερχόμενης τόσο από τον δημόσιο, όσο και από τον ιδιωτικό τομέα (και ο στόχος της Ευρώπης 2020 να προσεγγισθεί έστω και μερικώς), απαιτείται ο σχεδιασμός και η συνεπής εφαρμογή μιας μακρόπνοης στρατηγικής για την έρευνα, την τεχνολογική ανάπτυξη και την καινοτομία, η βελτίωση του θεσμικού πλαισίου, η επένδυση στην εκπαίδευση, η σύνδεση της έρευνας με την εκπαίδευση, η σύνδεση της ανώτατης εκπαίδευσης με την επιχειρηματική καινοτομία, η ενδυνάμωση του ερευνητικού ιστού της χώρας με καλύτερη αξιοποίηση των διαθέσιμων πόρων, η ενίσχυση των μηχανισμών διασύνδεσης ερευνητικών φορέων με τον παραγωγικό ιστό και φυσικά, ο συντονισμένος σχεδιασμός και η επίτευξη συμπληρωματικότητας των χρηματοδοτικών εργαλείων (Ε.Ε., Διαρθρωτικών Ταμείων κ.α.) στη βάση συγκεκριμένης στοχοθέτησης. Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να διερευνηθούν οι τομείς στους οποίους η Ελλάδα έχει ήδη σχετικό συγκριτικό πλεονέκτημα (σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο, στο πλαίσιο στρατηγικών «ευφυούς» εξειδίκευσης) και άρα θα πρέπει να ξεκινήσει από αυτούς η επένδυση στην έρευνα, την τεχνολογική ανάπτυξη και την καινοτομία. Σημαντικό ρόλο θα διαδραματίσει η ύπαρξη ενός σταθερού πλαισίου μέτρησης και αποτίμησης των αποτελεσμάτων Ε.ΤΑ.Κ, καθώς και η συνεκτική οργάνωση και διάθεση επιστημονικών δεδομένων που τεκμηριώνουν όλο το φάσμα της έρευνας, των φυσικών πόρων, αναπτυξιακών παραμέτρων και δυνατοτήτων της χώρας μας. 5 ΙΟΒΕ, Εμπόδια στην Καινοτομία των Επιχειρήσεων, Μάϊος 2012 5

Τα παραπάνω είναι απαραίτητες προϋποθέσεις, προκειμένου οι προτεραιότητες που θα καθοριστούν στο πλαίσιο της θεματικής ενότητας «Έξυπνη Ανάπτυξη» να ανταποκρίνονται συστηματικά στους στόχους των αντίστοιχων εμβληματικών πρωτοβουλιών «Ένωση Καινοτομίας» και «Ψηφιακό Θεματολόγιο για την Ευρώπη». Ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στις Ερευνητικές Υποδομές (μοναδικές ή κατανεμημένες, είτε ως εθνικά δίκτυα υποδομών που συνδέονται - ή μη - με έργα του Ευρωπαϊκού Οδικού Χάρτη, συμπερ. ηλεκτρονικές υποδομές), οι οποίες θα ενσωματώσουν έναν δυναμικό συνδυασμό επένδυσης σε ανθρώπινο ερευνητικό δυναμικό και μηχανικούς, θα εξασφαλίσουν ευνοϊκούς όρους πρόσβασης στον ιδιωτικό και τον δημόσιο τομέα, παρέχοντας υπηρεσίες σε διεθνείς ερευνητικές κοινότητες. Επίσης, θα πρέπει να διαμορφωθεί στρατηγικά το χρηματοδοτικό περιβάλλον που θα διασφαλίζει την βιωσιμότητά τους με όρους επιβράβευσης της αριστείας, της χρηστής διαχείρισης και διακυβέρνησης και της προσβασιμότητας με όρους εξωστρέφειας (π.χ. προσέλκυση των καλύτερων ερευνητών, διασύνδεση ελληνικού ερευνητικού δυναμικού με τις καλύτερες διεθνείς ερευνητικές ομάδες ανά τομέα, χρήση υποδομών από την βιομηχανία κλπ.). Ιδιαίτερα θα τεθεί το θέμα της περιφερειακής διάστασης των υποδομών, καθώς η διεθνής πρακτική αναδεικνύει την άμεση σύνδεσή τους με την περιφερειακή καινοτομία και την ανάπτυξη καθώς και την παροχή κοινωνικο-οικονομικού οφέλους στο πλαίσιο των πολιτικών συνοχής. Σε μια περίοδο τεράστιας οικονομικής κρίσης, όπως αυτή που διανύουμε, το στοίχημα της ανάπτυξης και της ανταγωνιστικότητας στον 21 ο αιώνα δεν θα βασισθεί στην ανταγωνιστικότητα των χαμηλών μισθών και στην ευρωστία του τραπεζικού τομέα, αλλά στην αξιοποίηση της «οικονομίας της γνώσης», στην δυνατότητά μας να καινοτομούμε και να παράγουμε υψηλής ποιότητας και προστιθέμενης αξίας προϊόντα και υπηρεσίες. Η επένδυση στη γνώση είναι ο μοναδικός σίγουρος δρόμος για την πρόοδο μιας κοινωνίας. 6

Αποτίμηση των αποτελεσμάτων των παρεμβάσεων στον τομέα Έρευνας και Καινοτομίας μέχρι σήμερα (συμπεριλαμβανομένης και εκτίμησης για την εικόνα μέχρι το τέλος της τρέχουσας προγραμματικής περιόδου). Οι βασικές πολιτικές Ε.ΤΑ.Κ υλοποιήθηκαν μέχρι σήμερα, κυρίως μέσω των Επιχειρησιακών Σχεδίων, με χρηματοδότηση από τα Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης ενώ μικρό μέρος τους υλοποιήθηκε μέσω των Περιφερειακών Επιχειρησιακών Προγραμμάτων των Περιφερειών της χώρας και εθνικών πόρων μέσω του ΠΔΕ της ΓΓΕΤ. Μολονότι εκκρεμεί μία εις βάθος αποτίμηση των επιπτώσεων από την υλοποίηση των παραπάνω δράσεων, θα επιχειρήσουμε μια περιγραφή των άμεσων, κυρίως ποσοτικών αποτελεσμάτων τους (ιδίως σε ότι αφορά σε δράσεις του Γ ΚΠΣ), καθώς και μια παρουσίαση των νεώτερων δράσεων που υλοποιούνται στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ. Τέλος, θα προβούμε σε μια εκτίμηση πιθανών αστοχιών τους ή επιτευγμάτων τους και θα αναφερθούμε σε διαχειριστικές δυσκολίες στο πλαίσιο της τρέχουσας προγραμματικής περιόδου. 1. Συγχρηματοδοτούμενες δράσεις Ε.ΤΑ.Κ στα πλαίσια της διαχειριστικής περιόδου 2000-2006. Το ΕΠΑΝ Ι 2000-2006 σχεδιάστηκε ως βασικό εργαλείο ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας και έθεσε μια σειρά ειδικότερων στρατηγικών στόχων κατά τομέα παρέμβασης. Στον τομέα της Έρευνας και Τεχνολογίας ο στόχος που τέθηκε ήταν η ενθάρρυνση της δημιουργίας νέων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων και ενίσχυση της ανάδειξης νέων ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων με βάση συνεκτικά τεχνο-οικονομικά δίκτυα. Στο πλαίσιο του ΕΠΑΝ Ι, χρηματοδοτήθηκαν είκοσι επτά (27) δράσεις και περίπου 3.500 έργα εγκρίθηκαν για χρηματοδότηση στον Άξονα 4 και τα Μέτρα 3.3 και 8.3. Τα αποτελέσματα περιλαμβάνουν την υλοποίηση τεσσάρων καινοτόμων ενεργειακών ιδιωτικών επενδύσεων στον τομέα της έρευνας και τεχνολογίας και την υποστήριξη 64 έργων ενίσχυσης των Ερευνητικών Ινστιτούτων της Γ.Γ.Ε.Τ. με στόχο την ανάδειξή τους σε κέντρα αριστείας. Επιπλέον, ενισχύθηκαν 352 παραγωγικές και εμπορικές επιχειρήσεις που υλοποιούν έργα Βιομηχανικής Έρευνας και Τεχνολογίας, δημιουργήθηκαν 33 εταιρείες ταχείας ανάπτυξης (spin-off) για εμπορική εκμετάλλευση ερευνητικών αποτελεσμάτων, υλοποιήθηκαν 123 έργα Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης κοινοπραξιών ερευνητικών και παραγωγικών φορέων για παραγωγή καινοτόμων προϊόντων ή υπηρεσιών, χρηματοδοτήθηκαν 1.308 διακρατικές συνεργασίες με ερευνητικές ομάδες προερχόμενες από ΑΕΙ/ΤΕΙ, Ερευνητικά Κέντρα και επιχειρήσεις, δημιουργήθηκαν 5 Περιφερειακοί Πόλοι Καινοτομίας (Κεντρική Μακεδονία, Δυτική Μακεδονία, Θεσσαλία, Κρήτη, Δυτική Ελλάδα) για οργανωμένη προώθηση της καινοτομίας σε τομείς που ενδιαφέρουν την περιφερειακή οικονομία. 7

Αναπτύχθηκε το πρώτο τεχνολογικό Cluster στην μικροηλεκτρονική που συγκεντρώνει ραγδαία αναπτυσσόμενες εταιρείες υψηλής τεχνολογίας, ιδρύθηκαν και λειτουργούν 7 θερμοκοιτίδες που παρέχουν υπηρεσίες σε 61 επιχειρήσεις έντασης γνώσης (σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη), χρηματοδοτήθηκε η πρώτη στον κόσμο πλωτή, πλήρως αυτόνομη ενεργειακά και μηδενικής παραγωγής ρύπων, μονάδα αφαλάτωσης «Υδριάδα» (2008, πρώτο βραβείο «Regio Stars»). Επιπλέον, προωθήθηκε με την υλοποίηση προπαρασκευαστικών μελετών / ενεργειών, αλλά δεν προχώρησε έως τώρα με ιδιαίτερα ικανοποιητικά ρυθμό, η Ζώνη Καινοτομίας Θεσσαλονίκης (παρέμβαση υψηλής στρατηγικής σπουδαιότητας, φιλόδοξη ως προς τη στόχευσή της, για την επιτυχία της οποίας απαιτείται σύγκλιση απόψεων όλων των εμπλεκόμενων φορέων και σημαντική επιτάχυνση των προσπαθειών). Στον Τομέα του Ανθρώπινου Δυναμικού, 1544 νέοι επιστήμονες εκπόνησαν διδακτορική διατριβή μέσω του ΠΕΝΕΔ, 184 ερευνητές από το εξωτερικό εντάχθηκαν σε δημόσια ερευνητικά κέντρα στο πλαίσιο ερευνητικών και τεχνολογικών δραστηριοτήτων τους μέσω του προγράμματος ΕΝΤΕΡ, 4686 άτομα καταρτίσθηκαν στο πλαίσιο «Ανθρώπινα δίκτυα Ε & Τ Επιμόρφωσης» και αναπτύχθηκε το δίκτυο Ελληνίδων Ερευνητριών «Περικτιόνη». 2. Συγχρηματοδοτούμενες δράσεις Ε.ΤΑ.Κ στα πλαίσια της διαχειριστικής περιόδου 2007-2013. Με το σχεδιασμό και την εφαρμογή του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανταγωνιστικότητα και Επιχειρηματικότητα» (ΕΠΑΕ) κατά την Δ προγραμματική περίοδο 2007 2013 από το Υπουργείο Ανάπτυξης, επιδιώκεται η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και της εξωστρέφειας των επιχειρήσεων και του παραγωγικού συστήματος της χώρας, με έμφαση στη διάσταση της καινοτομικότητας. Για την εκπλήρωση των ανωτέρω στόχων και την αποτελεσματική προώθηση του σχεδιασμού και της εφαρμογής των σχετικών παρεμβάσεων, η Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας (ΓΓΕΤ) εκπόνησε Στρατηγικό Σχέδιο Ανάπτυξης της Έρευνας, Τεχνολογίας και Καινοτομίας 2007-2013. Βασικός στόχος της αναπτυξιακής στρατηγικής, αποτελεί η προώθηση της Καινοτομίας σε όλους τους κλάδους της οικονομίας ως βασικού παράγοντα στην αναδιάρθρωση της ελληνικής οικονομίας και στην μετάβαση στην οικονομία της γνώσης, που συνιστά κλειδί για την ουσιαστική βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, της ανάπτυξης, της απασχόλησης και της ευημερίας των πολιτών γενικότερα. Στην ανωτέρω περίοδο, χρηματοδοτούνται έργα βασισμένα σε τέσσερις πυλώνες α) ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΚΑΙ ΥΠΟΔΟΜΕΣ, β) ΔΙΑΣΥΝΔΕΣΗ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΜΕ ΤΟΝ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟ ΙΣΤΟ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ- ΠΡΟΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ και γ) ΕΞΩΣΤΡΕΦΕΙΑ δ) ΔΙΑΣΥΝΔΕΣΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ με συνολικό προϋπολογισμό 1.082.018.484. Δημόσια Δαπάνη. 8

Στην δαπάνη αυτή συνεισφέρουν τα Επιχειρησιακά Προγράμματα: Επιχειρηματικότητα Ανταγωνιστικότητα ΕΠΑΕ Εκπαίδευσης και Δια Βίου Μάθησης, Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού, Ψηφιακής Σύγκλισης, Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα ΔΡΑΣΕΙΣ ΑΝΑ ΠΥΛΩΝΑ ΕΡΥΝΗΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΚΑΙ ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΔΙΑΣΥΝΔΕΣΗ ΕΡΕΥΝΑΣ ΜΕ ΤΟΝ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟ ΙΣΤΟ ΚΑΙ ΠΡΟΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΕΞΩΣΤΡΕΦΕΙΑ ΔΙΑΣΥΝΔΕΣΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΒΑΣΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΜΕΤΑΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΗΤΩΝ ΑΡΙΣΤΕΙΑ 2011 ΑΡΙΣΤΕΙΑ ΙΙ ERC ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ ΑΡΧΙΜΗΔΗΣ ΘΑΛΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΥΨΗΛΟΥ ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΑΠΟΚΤΗΣΗ ΦΟΡΗΤΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΣΕ ΠΡΩΤΟΕΤΕΙΣ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΕΘΝΙΚΟ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ/ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΔΙΚΤΥΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΠΑΡΑΓΩΜΕΝΟ ΑΠΟ ΧΡΗΣΤΕΣ ΠΡΟΗΓΜΕΝΕΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΠΡΟΗΓΜΕΝΕΣ ΔΙΚΤΥΑΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΟΥ ΑΝΟΙΚΤΟΥ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟΥ ΜΙΚΡΑ ΣΤΟΧΕΥΜΕΝΑ ΕΡΓΑ ΚΤΙΡΙΟ ENISA ΗΡΑΚΛΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ (ΕΠΑΝ ΙΙ) ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΩΝ ΥΠΟΔΟΜΩΝ ΑΤΤΙΚΗΣ(ΠΕΠ ΑΤΤ.) ΚΤΙΡΙΟ ΑΘΗΝΑ ΙΝΒΙΣ (ΠΕΠ Δ. ΕΛΛΑΔΟΣ) ΝΕΑ ΚΤΙΡΙΑ ΙΤΕ / ΕΙΧΗΜΥΘ (ΠΕΠ Δ. ΕΛΛΑΔΟΣ) ΙΤΕ/ΚΤΙΡΙΟ ΔΙΑΧΥΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ (ΠΕΠ ΚΡΗΤΗΣ) ΚΤΙΡΙΟ ΕΚΕΤΑ/ΙΜΕΤ (ΠΕΠ Κ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ) ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΟΙ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΕΝΤΑΣΗΣ ΓΝΩΣΗΣ ΣΤΗΝ ΜΙΚΡΟΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ CORALLIA ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΚΩΝ ΣΥΣΤΑΔΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ : CLUSTER ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΝΕΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Ε.ΤΑ.Κ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΟΜΑΔΩΝ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Ε.ΤΑ.Κ ΚΟΥΠΟΝΙΑ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΓΙΑ ΜΜΕ vouchers for SME s ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ 2009-2011 ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΝΕΩΝ ΚΑΙΝΟΤΟΜΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ (SPIN OFF SPIN OUT) ΠΡΑΣΙΝΟ ΝΗΣΙ ΑΙ ΣΤΡΑΤΗΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚH E&T ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΥΠΟΔΟΜΕΣ ESFRI (προετοιμασία στην υποστήριξη των Ελληνικών εταίρων και γενικά της Ελληνικής συμμετοχής). ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ Ε&Τ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ JTI s (ARTEMIS, ENIAC). ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ Ε&Τ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ERANET (MARIFISH, MARINERA, κ.λ.π.) ΔΙΜΕΡΕΙΣ Ε&Τ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ (ΓΑΛΛΙΑ, ΟΥΓΓΑΡΙΑ, ΤΟΥΡΚΙΑ, ΡΟΥΜΑΝΙΑ, ΣΕΡΒΙΑ, ΤΣΕΧΙΑ, ΣΛΟΒΑΚΙΑ, ΗΠΑ) ΔΙΜΕΡΗΣ Ε&Τ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΕΛΛΑΔΑ ΚΙΝΑ (νέα προκήρυξη για τον παραγωγικό χώρο). ΕΒΔΟΜΑΔΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ. ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΓΓΕΤ Ε&Τ. ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΑΠΑΝΗ ( ) ΠΟΣΟΣΤΟ 440.777.924 52 % 149.225.790 226.795.327 180.657.751 5,5% 34,7% 77.514.077 7,4% 7.029.969 0,4% ΣΥΝΟΛΟ 1.082.000.838 100% 9

3. Αποτίμηση των αποτελεσμάτων των μέχρι σήμερα παρεμβάσεων στον τομέα Ε.ΤΑ.Κ- Συμπεράσματα Οι γενικότερες διαρθρωτικές αδυναμίες του συστήματος Ε.ΤΑ.Κ στη χώρα που περιγράφονται σε άλλες ενότητες, είχαν αντίκτυπο στην αποτελεσματικότητα των έργων Ε.ΤΑ.Κ, κυρίως όσον αφορά στην προστιθέμενη αξία των δράσεων, τα πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα και στα οφέλη βιωσιμότητάς τους, όπου σε ένα μεγάλο βαθμό, παρατηρείται έλλειψη βιωσιμότητας των αποτελεσμάτων των έργων μετά το τέλος της περιόδου χρηματοδότησης. Μολονότι το μείγμα πολιτικών που έχει εφαρμοστεί μέχρι σήμερα προσπαθεί να αντιμετωπίσει τα περισσότερα προβλήματα/αδυναμίες του συστήματος Ε.ΤΑ.Κ, η έλλειψη μακροχρόνιων στρατηγικών αναπτυξιακών επιλογών της χώρας και ο ασαφής καθορισμός του ρόλου της έρευνας, μοιραία οδήγησε σε χαμηλή χρηματοδότηση της έρευνας, έλλειψη εστίασης και προτεραιοτήτων και έλλειψη συνέχειας, αιτίες που ευθύνονται σε ένα μεγάλο βαθμό για τα πενιχρά αυτά αποτελέσματα. Ένα άλλο χαρακτηριστικό των μέχρι σήμερα ασκούμενων πολιτικών είναι η έλλειψη συντονισμού μεταξύ πολιτικών Ε.ΤΑ.Κ που εφαρμόζονται από τη ΓΓΕΤ και πολιτικών που προωθούνται από άλλα Υπουργεία, όπως το Υπουργείο Παιδείας (π.χ. Προγράμματα Θαλής, Ηράκλειτος, Αρχιμήδης), το Υπουργείο Ανάπτυξης (Επενδυτικοί Νόμοι) κλπ, με βασική αιτία τα όσα αναφέρθηκαν αφενός στην προηγούμενη παράγραφο και αφετέρου, στον κατακερματισμό αρμοδιοτήτων και επιλογών σε επίπεδο Κεντρικής Διοίκησης της χώρας. Αυτή την κακή πρακτική επιδιώκει να τερματίσει η ΓΓΕΤ με την υπό σχεδίαση στρατηγική, με την ενίσχυση του συντονιστικού ρόλου της σε θέματα Ε.ΤΑ.Κ, τόσο στο επίπεδο της κεντρικής διοίκησης, όσο και στο επίπεδο περιφερειακών πολιτικών για την έρευνα. Πιο αναλυτικά: Ένας από τους βασικούς στόχους των δράσεων Ε.ΤΑ.Κ ήταν να δημιουργήσουν ευνοϊκές συνθήκες για την ενίσχυση των συνεργασιών μεταξύ επιχειρήσεων, πανεπιστημίων και δημόσιων ερευνητικών κέντρων. Ωστόσο, τα αποτελέσματα δεν ανταποκρίνονται επαρκώς στις προσδοκίες, καθώς οι ακαδημαϊκοί και ερευνητικοί φορείς, φαίνεται ότι συχνά προώθησαν αυτές τις συνεργασίες, προκειμένου να εξασφαλίσουν τη χρηματοδότησή τους από τα αντίστοιχα προγράμματα, σε βάρος της αντιμετώπισης των πραγματικών αναγκών των επιχειρήσεων. Παρά το γεγονός ότι η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα σε δράσεις ΕΤΑ ανήλθε σε περίπου 30% του συνολικού προϋπολογισμού των δράσεων Ε.ΤΑ.Κ στο πλαίσιο του ΕΠΑΝ, η ανάπτυξη πρωτότυπων / καινοτόμων τεχνολογιών από τις επιχειρήσεις ή μέσω της συνεργασίας τους με τους ερευνητικούς οργανισμούς, ήταν περιορισμένη. Ο παραγωγικός ιστός της χώρας και το σύστημα Ε&Τ δεν φαίνεται να συναντούνται από άποψη στόχων και αυτό δημιουργεί μεγάλα προβλήματα, αλλά και προκλήσεις για το μέλλον σε περίοδο έντονης οικονομικής κρίσης. 10

Παρατηρείται υψηλός βαθμός συγκέντρωσης των δραστηριοτήτων και, κατά συνέπεια, της χρηματοδότησης στο νομό Αττικής. Ως αποτέλεσμα, το προυφιστάμενο υψηλό επίπεδο περιφερειακών ανισοτήτων, όσον αφορά τις Ε&Α δαπάνες και δραστηριότητες, συνεχίζει να είναι παρόν κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Ο υπερβολικά μεγάλος αριθμός και το ευρύ πεδίο των δράσεων / παρεμβάσεων, σε συνδυασμό με το πολύπλοκο και γραφειοκρατικό πλαίσιο που εφαρμόζεται για την παρακολούθηση και τον έλεγχο τους, τον κατακερματισμό της διαχείρισης και την έλλειψη συντονισμού μεταξύ των εμπλεκομένων διαχειριστικών υπηρεσιών, οδήγησε σε πολλαπλές απαιτήσεις και διοικητικά καθήκοντα που εμποδίζουν την παρακολούθηση των πραγματικών αποτελεσμάτων των δράσεων Ε.ΤΑ.Κ. Το σύστημα Ε.ΤΑ.Κ της χώρας χρηματοδοτείται χωρίς ουσιώδη τεκμηρίωση και αξιολόγηση με επιστημονικά κριτήρια βάσει των οποίων η χώρα διαμορφώνει, υλοποιεί και βελτιώνει τις πολιτικές της. Για παράδειγμα, η ανάγκη διασφάλισης των κριτηρίων αυτών είναι ιδιαίτερα επιτακτική στην περίπτωση όπως εκείνη των Ερευνητικών Υποδομών, οι οποίες αφορούν μακροχρόνιες επενδύσεις, όπου η βιωσιμότητα απειλείται όχι μόνο από το κόστος κατασκευής, που θα πρέπει να προϋπολογιστεί σε βάθος χρόνου, αλλά και από τα αντίστοιχα λειτουργικά κόστη. Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να είναι ορατή η σύνδεση της χρηματοδότησης της έρευνας με το όφελος προς τον πολίτη Το σύστημα Ε&Τ παρουσιάζει πολύ καλές επιδόσεις στη συμμετοχή του στα προγράμματα πλαίσιο της Ε.Ε. σε σχέση με το μέγεθος της χώρας. Ταυτοχρόνως όμως, παρουσιάζει μεγάλη εξάρτηση και φαίνεται να οικοδομείται σύμφωνα με τις εξελίξεις στο σύστημα της Ε.Ε., έχοντας ως κίνητρο την μόνη αξιόπιστη πηγή χρηματοδότησης. Αποτέλεσμα του γεγονότος αυτού, είναι να δημιουργούνται στρεβλώσεις που εμποδίζουν την εξέλιξη του συστήματος στην κατεύθυνση την βασισμένη στις ανάγκες και τους αναπτυξιακούς στόχους της χώρας, αλλά και την παραγωγική της δυναμική. Παρατηρείται επίσης αδυναμία στόχευσης σε υποδομές που δημιουργούν ή εξυπηρετούν κρίσιμη μάζα τόσο ερευνητών όσο και των επιχειρηματικών πεδίων που συνδέονται με αυτές. 11

Average R&D investment, 2004-2009 Επίσης, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι παρά την αξιοσημείωτη συνεισφορά στην επιβίωση του συστήματος Ε&Τ στην χώρα, η συμμετοχή του αυτή στα προγράμματα-πλαίσιο δεν φαίνεται να παίζει κάποιο ουσιώδη ρόλο στην οικονομία της χώρας (βλ. κάτωθι πίνακα για τον αντίκτυπο της Ε&Τ στην οικονομική ανάκαμψη) Επιτείνεται έτσι ένας κατακερματισμός του συστήματος Ε&Τ ο οποίος, για να είναι ανταγωνιστικός, απαιτεί επιπλέον πόρους (ανθρώπινο δυναμικό και εξοπλισμό), χωρίς ανταπόδοση. Τέλος, το πολύπλοκο γραφειοκρατικό πλαίσιο διαχείρισης του ΕΣΠΑ 2007-2013, η δημιουργία παράλληλων με τη ΓΓΕΤ μηχανισμών για τη διαχείριση του ΕΣΠΑ, καθώς και η έλλειψη ρευστότητας από πλευράς επιχειρήσεων, οδήγησε σε χαμηλή απορρόφηση των κονδυλίων Ε.ΤΑ.Κ. Αντίκτυπος της Ε&Τ στην οικονομική ανάκαμψη Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ορίζοντας 2020 4,0 3,5 FI SE 3,0 DK 2,5 FR AT DE 2,0 1,5 1,0 IE ES UK PT IT CZ BE NL EE LU 0,5 EL LV BG CY RO LT HU PL SK 0,0-5,0-4,0-3,0-2,0-1,0 0,0 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0 6,0 GDP growth, 2010 Αναφορά δυνατών σημείων, αδυναμιών, ευκαιριών και κινδύνων Έρευνας και Καινοτομίας Στον παρακάτω πίνακα περιγράφονται τα Δυνατά στοιχεία, οι Αδυναμίες, οι Ευκαιρίες και οι Κίνδυνοι του συστήματος Ε.ΤΑ.Κ. 12

Δυνατά Σημεία Αδύνατα Σημεία Ύπαρξη νησίδων αριστείας σε δημόσιους ερευνητικούς φορείς και στον ιδιωτικό τομέα. Αξιόλογη παρουσία από πλευράς των επιστημονικών δημοσιεύσεων, με την αντίστοιχη απόδοση που υπερβαίνει το μέσο όρο της ΕΕ. Θα πρέπει ωστόσο να τονιστεί ότι οι αντίστοιχοι δείκτες αναφορών, οι οποίοι παρέχουν μια έμμεση αξιολόγηση της επιστημονικής αξίας των δημοσιευσεων αυτών, είναι σημαντικά χαμηλότερες. Ιδιαίτερα καλές επιδόσεις όσον αφορά τη χρηματοδότηση από την ΕΕ Προγραμμάτων - πλαισίων. Υψηλή απόδοση όσον αφορά στη χρηση και την εισαγωγή καινοτόμων προϊόντων, υπηρεσιών και διαδικασιών σε μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις Πολύ καλές επιδόσεις σε μη τεχνολογικές καινοτομίες, με τις επιχειρήσεις που έχουν εισαγάγει μη τεχνολογική καινοτομία να αντιστοιχεί στο 89% του Μέσο όρο της ΕΕ. Οι ελληνικές ΜΜΕ παρουσιάζουν ένα καλό επίπεδο της συνεργασίας μεταξύ επιχειρήσεων και συμμετοχής στα δίκτυα (69% του μέσου όρου της ΕΕ όσον αφορά τη συμμετοχή του δικτύου) Ισχυρή ελληνική ερευνητική κοινότητα της διασποράς Σημαντική ελληνική εκπροσώπηση σε δίκτυα και έργα του Ευρωπαϊκού Οδικού Χάρτη Ερευνητικών Υποδομών (συμπεριλ. των ηλεκτρονικών υποδομών, όπου υπάρχει σημαντική αντιστοίχιση με την ύπαρξη εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού στον χώρο των ΤΠΕ και συνέργεια με το Ψηφιακό Θεματολόγιο) Απειλές Η οικονομική ύφεση λειτουργεί ανασταλτικά τόσο για ιδιω τικές όσο και για δημόσιες επενδύσεις Ραγδαία αύξηση της ανεργίας και διαφαινόμενη τάση μετανάστευσης, κυρίως νέου επιστημονικού δυναμικού. Υπάρχει κίνδυνος η Ελλάδα να παγιδευτεί σε μία "ισορροπία", από τη μια πλευρά, χαμηλής ζήτησης για Ε.ΤΑ.Κ από τον ιδιωτικό τομέα, και από την άλλη, προσφοράς η οποία είναι εξαρ τημένη από δημόσιες πηγές χρηματοδότησης. Χαμηλή απορρόφηση Ευρωπαϊκών πόρων από το Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης (με κίνδυνο να μην απορροφηθούν πλήρως). Οικονομία αποτελούμενη από μικρού μεγέθους επιχειρήσεις, οι οποίες στηρίζονται στη μεταφορ ά ώριμης τεχνολογίας από το εξωτερικό και όχι στην έρευνα και ανάπτυξη. Αυξανόμενος διεθνής ανταγωνισμός Έλλειψη εθνικών προτεραιοτήτων για την Ε.ΤΑ.Κ με βάση τις πραγματικές ανάγκες της κοινωνίας και της οικονομί ας. Περιορισμένες επενδύσεις από τον ιδιωτικό τομέα στην Ε.ΤΑ.Κ. Εξάρτηση σε πηγές χρηματοδότησης από την Ε.Ε. Κατακερματισμός δημόσιων ερευνητικών υποδομών. Αναποτελεσματική χρήση των περιορισμένων (δημόσιων και ιδιωτικών) πόρων για την Ε.ΤΑ.Κ. Χαμηλές επιδόσεις στην παραγωγή και εξαγωγή νέων καινοτομικών προϊόντων / υπηρεσιών Πολύ χαμηλές επενδύσεις Ε.ΤΑ.Κ από τον ιδιω τικό τομέα, μια αδυναμία που αποδίδεται εν μέρει λόγω της έλλειψης των μεγάλων επιχειρήσεων σε τομείς υψηλής τεχνολογίας (έρευνα και ανάπτυξη των επιχειρήσεων στην Ελλάδα ανέρχεται στο 16% του μέσου όρου της ΕΕ). Έλλειψη μηχανισμών μεταφορ άς τεχνολογίας (εν μέρει λόγω της έλλειψης εξειδικευμένου προσωπικού ). Ασυμβατότητες μεταξύ προσφοράς και ζήτησης εργασίας στον τομέα της Ε.ΤΑ.Κ (οι επιστήμονες δεν απορροφώνται από τον παραγωγικό ιστό ). Επιπλέον, το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα δεν είναι συχνά σε θέση να παρ άσχει τα προσόντα και τις δεξιότητες που απαιτούνται στην αγορά εργασίας. Πολύ χαμηλό ποσοστό διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας σε όλες τις κατηγορίες. Έλλειψη επιχειρηματικού πνεύματος μεταξύ της ελληνικής ερευνητικής κοινότητας με νοοτροπία αποφυγής ανάληψης ρισκου που οδηγούν σε μη αξιοποίηση των καινοτόμων ιδεών. Πολύ χαμηλό επίπεδο επιχειρηματικών κεφαλαίων σε καινοτόμες και υψηλής τεχνολογίας επιχειρήσεις, τόσο με όρους προσφοράς όσο και ζήτησης. Χαμηλό επίπεδο αναγνώρισης της σημασίας της τεχνολογίας και των ευκαιριών που συνεπάγεται για την ανασυγκρότηση της οικονομίας και της κοινωνίας Υψηλό επίπεδο των περιφερειακών ανισοτήτων. Η πλειοψηφία των Ε.ΤΑ.Κ δραστηριότητες συγκεντρώνεται στην Αττική. Ευκαιρίες Η σταθερή εισροή πόρων για την Ε.ΤΑ.Κ από την Ε.Ε. αποτελεί ευκαιρία ανάπτυξης του τομέα εφόσον οι πόροι αξιοποιηθούν με αποδοτικό τρόπο. Η δημιουργία μίας εθνικής στρατηγικής για την Ε.ΤΑ.Κ η οποία είναι εναρμονισμένη με διεθνείς καλές πρακτικές καθώς και ο καθορισμός του τρόπου υλοποίησής της με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο. Η προτεραιοποίηση των ερευνητικών υποδομών στρατηγικής σημασίας σε εθνικό επίπεδο και με αντίκρισμα στην κοινωνία, αλλά και εκείνων με πανευρωπαϊκό ενδιαφέρον θα αναδείξει με τον καλύτερο τρόπο τις συνέργειες της έρευνας με την εκπαίδευση, την περιφερειακή καινοτομία και θα προωθήσει την αύξηση των ιδιωτικών επενδύσεων στην έρευνα Η δημιουργία συνέργιας με τον νέο επενδυτικό νόμο ως προς την τόνωση των ιδιωτικών επενδύσεων στην Ε.ΤΑ.Κ και τη στήριξη της καινοτομίας. Η δημιουργία συνεργιών μεταξύ της απαιτούμενης αναδιάταξης του συστήματος Ε.ΤΑ.Κ και της μεταρρύθμισης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Η ευφυής εξειδίκευση στον τομέα της καινοτομίας Ανάλυση SWOT για το ελληνικό σύστημα Ε&A (Πηγή: Σύμβουλος Τεχνικής Υποστήριξης ΓΓΕΤ στο ΕΣΠΑ) 13

Αναφορά βασικών προτεραιοτήτων ανάπτυξης Έρευνας και Καινοτομίας και ιεράρχησή τους Όπως τονίζεται στην εισαγωγική ενότητα του παρόντος κειμένου, ο τομέας της Έρευνας, Τεχνολογικής Ανάπτυξης και Καινοτομίας (Ε.ΤΑ.Κ) αποτελεί συστατικό στοιχείο της προσπάθειας αναδιάρθρωσης του αναπτυξιακού μοντέλου της χώρας και της μετάβασης σε μια σύγχρονη «οικονομία της γνώσης». Ο σχεδιασμός της νέας προγραμματικής περιόδου για τον τομέα Ε.ΤΑ.Κ θα πρέπει να στοχεύσει στην αποτελεσματική αντιμετώπιση των αδυναμιών και στην ενίσχυση των ισχυρών σημείων του συστήματος Ε.ΤΑ.Κ, «χτίζοντας» πάνω στην εμπειρία που αποκτήθηκε στις προηγούμενες προγραμματικές περιόδους, αλλά και πέραν αυτής, μέσω μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής και σε σύνδεση πάντα με την Στρατηγική της Ευρώπης 2020, η οποία να δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την έξοδο της χώρας από την κρίση και την ένταξη σε πορεία «έξυπνης» ανάπτυξης. Ως εκ τούτου, ως βασικές προτεραιότητες της πολιτικής Ε.ΤΑ.Κ της νέας προγραμματικής περιόδου 2014-2020, αναγνωρίζονται οι εξής: I. Η κινητοποίηση και ενίσχυση του ερευνητικού και επιχειρηματικού δυναμικού της χώρας με στόχο την ουσιαστική συμμετοχή και συμβολή του : a. στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας μέσα από την ανάπτυξη της καινοτομίας και τον προσανατολισμό σε τομείς κρίσιμους για την οικονομία στο πλαίσιο μιας στρατηγικής για την «έξυπνη εξειδίκευση». b. Την αντιμετώπιση κοινωνικών προκλήσεων και την υποστήριξη άλλων εθνικών πολιτικών οι οποίες απαιτούν και τη συνδρομή της Έρευνας και Τεχνολογίας (ενδεικτικά αναφέρουμε την πολιτική για την εκπαίδευση, την υγεία, το περιβάλλον, καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού, προστασία και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς κ.α). Η ΓΓΕΤ ξεκίνησε τη διαδικασία σχεδιασμού ενός ολοκληρωμένου σχεδίου δράσης για την Έρευνα, Τεχνολογική Ανάπτυξη και Καινοτομία (Ε.ΤΑ.Κ) ήδη από τα μέσα του 2010, με πρώτο βήμα τη διαμόρφωση πρότασης για τη βασική αρχιτεκτονική του συστήματος με πέντε (5) κύριους πυλώνες/άξονες πολιτικής : Αριστεία στην Έρευνα (περιλαμβάνει ενίσχυση ανθρώπινου δυναμικού και υποδομών), Σύνδεση της Έρευνας με την Παραγωγή, η Εξωστρέφεια και η Σύνδεση της Επιστήμης με την Κοινωνία και Υποστήριξη Πολιτικών Ε.ΤΑ.Κ Ακολούθησε η διενέργεια δύο (2) κύκλων ανοιχτών διαβουλεύσεων για την αναζήτηση ιδεών και προτάσεων από την ερευνητική και επιχειρηματική κοινότητα. Η διαδικασία εξειδίκευσης σε συγκεκριμένους θεματικούς τομείς, βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη. 14

Αρωγοί στην προσπάθεια αυτή της ΓΓΕΤ είναι το Εθνικό Συμβούλιο Έρευνας και Τεχνολογίας (ΕΣΕΤ) και τα Τομεακά Επιστημονικά Συμβούλια (ΤΕΣ) τα οποία καλύπτουν τους ακόλουθους Ε&Τ τομείς: Βιοεπιστήμες, Φυσικές Επιστήμες, Ενέργεια & Περιβάλλον, Μαθηματικά & Επιστήμες της Πληροφορίας, Κοινωνικές Επιστήμες, Τέχνες & Ανθρωπιστικές Επιστήμες. Στις παραγράφους που ακολουθούν παρουσιάζεται αφενός η δομή του σχεδίου Ε.ΤΑ.Κ, όπως διαρθρώνεται στους 5 κύριους οριζόντιους Άξονες /Πυλώνες πολιτικής καθώς και η μεθοδολογία της υπό εξέλιξη θεματικής εξειδίκευσης αυτών. Α. ΑΞΟΝΕΣ/ΠΥΛΩΝΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ 1. Αριστεία στην Έρευνα a) Η ανάδειξη και υποστήριξη της αριστείας, καθώς και η προώθησή της στο παγκόσμιο επίπεδο της επιστήμης είναι θεμελιώδης για την ανταγωνιστικότητα της χώρας στους τομείς προτεραιότητας που θα θέσει, και συνδέεται με τις τεχνολογική πρόοδο, την απασχόληση και την ευημερία των πολιτών. Για τον λόγο αυτό, θα υπάρξει πλαίσιο συστηματικής αξιολόγησης, αποτίμησης και διεθνοποίησης της αριστείας b) Η Ελλάδα αντιμετωπίζει σήμερα το φαινόμενο απώλειας σημαντικού ανθρώπινου δυναμικού (συμπεριλ. ταλαντούχων ερευνητών και μηχανικών) το οποίο και πρέπει τάχιστα να ανατρέψει, δημιουργώντας συνθήκες ανάπτυξης, προσέλκυσης και διατήρησης των θέσεών τους. Ο χώρος Ε.ΤΑ.Κ που οραματίζεται η ΓΓΕΤ θα αναδείξει και θα «οχυρώσει» τους πυρήνες αριστείας της χώρας, ώστε να αποτελέσουν ελκυστικό χώρο δράσης για το απαιτούμενο ανθρώπινο δυναμικό c) Οι ερευνητές πρέπει να έχουν πρόσβαση στις καλύτερες ερευνητικές υποδομές. Με βάση το νέο μοντέλο ανάπτυξης των ερευνητικών υποδομών πανευρωπαϊκού ενδιαφέροντος προωθείται μια περισσότερο ισορροπημένη κατανομή των υποδομών στο ευρωπαϊκό επίπεδο, με ενισχυμένο τον ρόλο των περιφερειακών υποδομών και των ηλεκτρονικών υποδομών, ενώ δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στο ρόλο τους ως προς την διάθεση των επιστημονικών δεδομένων. Για τη χώρα μας, ο συνδυασμός της επιστημονικής αριστείας με τα κοινωνικοοικονομικά οφέλη που απορρέουν από τις ερευνητικές υποδομές θα αξιολογηθούν επαρκώς για την εξασφάλιση των απαιτούμενων επενδύσεων που θα επιτρέψουν την πρόσβαση Ελλήνων και ξένων ερευνητών και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας σε υποδομές που αντανακλούν τομείς προτεραιότητας για τη χώρα Εξειδίκευση ως προς την ενίσχυση Ανθρώπινου Δυναμικού και Υποδομών : Στον άξονα αυτό αντιμετωπίζονται θέματα τα οποία αποτελούν τις βασικές συνιστώσες του Ελληνικού συστήματος Ε.ΤΑ.Κ και συγκεκριμένα, το ανθρώπινο δυναμικό, οι φορείς που διεξάγουν έρευνα (ΕΚ-ΑΕΙ-ΤΕΙ) και οι ερευνητικές υποδομές. 15

Στον άξονα αυτό προσβλέπουμε να ενταχθούν δράσεις για: Α. Συμβολή της Ερευνας και Τεχνολογικης ανάπτυξης στην αυξηση της απασχολησης Η ποιότητα του ανθρώπινου δυναμικού καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την ποιότητα της παραγόμενης έρευνας και αναγνωρίζεται ως η κρισιμότερη παράμετρος για τη σωστή λειτουργία και αποδοτικότητα του συστήματος Ε.ΤΑ.Κ. Ως κύριες προτεραιότητες του υποάξονα αυτού, αναγνωρίζονται οι ακόλουθες: Ενίσχυση της Αριστείας μέσω μηχανισμών επιβράβευσης των καταξιωμένων αλλά και των νέων ερευνητών (starting grants) Εξειδίκευση του ανθρώπινου δυναμικού έτσι ώστε να ανταποκρίνεται περισσότερο στις ανάγκες του ιδιωτικού τομέα (ενίσχυση προγραμμάτων πρακτικής εξάσκησης μεταπτυχιακών φοιτητών στις επιχειρήσεις, κ.α) με στόχο την αύξηση της απασχόλησης ερευνητών στον ιδιωτικό τομέα Προώθηση δράσεων mentoring στα ΑΕΙ και ΤΕΙ με τη συνδρομή έμπειρων επιχειρηματιών με σκοπό την ωρίμανση καινοτομικών ιδεών υποψηφίων διδακτόρων, μεταπτυχιακών και προπτυχιακών φοιτητών. Διοργάνωση διαγωνισμών καινοτομίας ή workshops όπου θα παρουσιάζονται οι ερευνητικές εργασίες και τα επιτεύγματα των διδακτορικών και μεταπτυχιακών φοιτητών. Β. Η ενίσχυση των υποδομών έρευνας και καινοτομίας (Ε&Κ). Στο πλαίσιο της πρότασης «Ορίζοντα 2020», η επιστημονική αριστεία συνδέεται άμεσα με την λειτουργία, ανάπτυξη και συνεργασία στον χώρο των Ερευνητικών Υποδομών. Με έναν προϋπολογισμό 24,6 δις, που περιλαμβάνει χρηματοδότηση περί τα 2,4 δις για την υποστήριξη της πρόσβασης και της διασύνδεσης των Ερευνητικών Υποδομών που έχουν ιεραρχηθεί ως σημαντικές στην Ευρώπη, θα προωθήσει θετικά τις ερευνητικές υποδομές που αναπτύσσονται. Η χρηματοδότηση αυτή θα εξασφαλίσει παγκοσμίου φήμης ερευνητικές υποδομές (περιλαμβάν. ηλεκτρονικές υποδομές) με πρόσβαση σε όλους τους ερευνητές της Ευρώπης και πέραν αυτής, θα κάνει την Ευρώπη έναν ελκυστικό τόπο για τους καλύτερους ερευνητές παγκοσμίως, προωθώντας ταυτόχρονα την επιστημονική διάκριση στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Διεθνώς, η διασφάλιση της πρόσβασης σε σύγχρονες ερευνητικές υποδομές είναι καθοριστική για την ποιότητα και ανταγωνιστικότητα της παραγόμενης έρευνας. Στο πλαίσιο της νέας προγραμματικής περιόδου 2014-2020, η εθνική στρατηγική για τις ερευνητικές υποδομές, αποτελεί και ex ante αιρεσιμότητα στον τομέα της Ε.ΤΑ.Κ στο πλαίσιο της. Ως εκ τούτου, στο σχεδιασμό της επόμενης προγραμματικής περιόδου είναι απαραίτητο να ενταχθούν δράσεις για την ενίσχυση των Ερευνητικών Υποδομών και την ανάδειξη προτεραιοτήτων / ιεραρχήσεων σε σχέση με τις εθνικές ανάγκες και τον στρατηγικό ρόλο που επιδιώκει να διαδραματίσει η χώρα στο διεθνές περιβάλλον. 16

Σύμφωνα και με τα στοιχεία που παρουσιάζονται στην ενότητα 2 του παρόντος κειμένου, στο πλαίσιο των προηγούμενων Επιχειρησιακών Προγραμμάτων Ε.ΤΑ.Κ δόθηκαν σημαντικού ύψους κονδύλια για την χρηματοδότηση ερευνητικών υποδομών. Στην σημερινή εξαιρετικά δύσκολη οικονομική συγκυρία, είναι απαραίτητο να επιλεγούν συγκεκριμένοι τομείς όπου το Ελληνικό σύστημα Ε.ΤΑ.Κ δημιουργεί ή έχει τη δυνατότητα να δημιουργήσει πλεονεκτήματα και προστιθέμενη αξία και να επενδυθούν τα αναγκαία κονδύλια για την ανάπτυξη των υποδομών τους στη βάση συγκεκριμένου στρατηγικού σχεδίου. Σημαντική η άρρηκτη σύνδεση με την αριστεία, η έμφαση στην εξωστρέφεια, η διεθνοποίηση της έρευνας στην Ελλάδα και η ανάδειξη της περιφερειακής διάστασης των Ερευνητικών Υποδομών και της σύνδεσής τους με την ευφυή εξειδίκευση των περιφερειών. Οι προϋποθέσεις αυτές διατρέχουν το σύνολο των σχεδιαζόμενων παρεμβάσεων για τις ερευνητικές υποδομές, οι οποίες αποβλέπουμε να περιλαμβάνουν τους ακόλουθους τύπους δράσεων: Συμμετοχή στην κατασκευαστική φάση υποδομών του επικαιροποιημένου Οδικού Χάρτη ESFRI (European Strategy Forum on Research Infrastructures) μετά από προσεκτική επιλογή και στη βάση στρατηγικού σχεδίου για τις υποδομές. Επιλεκτική αναβάθμιση ερευνητικών υποδομών που χρηματοδοτήθηκαν από προηγούμενο επιχειρησιακά προγράμματα, έτσι ώστε να αποτελέσουν εργαλεία ανάπτυξης της έρευνας και πόλους έλξης για τη διεθνή ερευνητική κοινότητα. Από κοινού αξιοποίηση των υφιστάμενων ερευνητικών υποδομών, μέσω της δημιουργίας δικτύων εργαστηρίων ΕΚ, ΑΕΙ, ΤΕΙ, με δυνατότητα πρόσβασης σε αυτές και του παραγωγικού τομέα. Ανάπτυξη νέων και αξιοποίηση υφιστάμενων δικτύων σύνδεσης των εθνικών με τις διεθνείς ερευνητικές υποδομές Υιοθέτηση επενδυτικού προγράμματος για την εξασφάλιση μακροχρόνιων δεσμεύσεων & βιωσιμότητας των υποδομών που επιλέγονται με ενθάρρυνση της συμμετοχής του ιδιωτικού τομέα. 17

2. Σύνδεση Έρευνας με την Παραγωγή Παρότι η σύνδεση της έρευνας με την παραγωγή αποτελεί πάγιο στόχο της πολιτικής Ε.ΤΑ.Κ τόσο σε εθνικό και σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, το Ερευνητικό σύστημα στην Ε.Ε δεν έχει καταφέρει να ξεφύγει από το Ευρωπαϊκό παράδοξο και σε μεγάλο βαθμό, τα αποτελέσματα της έρευνας παραμένουν ανεκμετάλλευτα, χωρίς εμπορική αξιοποίηση. Ως εκ τούτου, ο σχεδιασμός δράσεων Ε.ΤΑ.Κ κατά τη νέα προγραμματική περίοδο θα πρέπει να προχωρήσει ένα βήμα πέρα από τις έως σήμερα υλοποιούμενες δράσεις, με στόχο την ενθάρρυνση της ζήτησης για έρευνα και αύξηση της συμμετοχής του ιδιωτικού τομέα σε δράσεις Ε.ΤΑ.Κ. Η ενίσχυση των συνεργασιών του δημόσιου και ιδιωτικού τομεα (ΣΔΙΤ) δηλαδή μεταξύ ερευνητικών φορέων, ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και επιχειρήσεων ιδιαίτερα όσον αφορά την ανάπτυξη προϊόντων και υπηρεσιών, τη μεταφορά τεχνολογίας, την κοινωνική καινοτομία όπως με δράσεις τύπου Joint Technology Initiatives (Jtis). Η υποστήριξη πλατφορμών στρατηγικού σχεδιασμού σε επιλεγμένους τομείς οι οποίοι θα προσδιορισθούν με ευρεία διαβούλευση και συμμετοχή των stakeholders Υποστήριξη παραγωγής και διάδοσης και αξιοποίησης «βασικών τεχνολογιών γενικής εφαρμογής» (key enabling technologies) για την αντιμετώπιση των κρίσιμων κοινωνικών προκλήσεων που αντιμετωπίζει η χώρα μας Ενίσχυση νέων, καινοτομικών επιχειρήσεων κατά την αρχική φάση της λειτουργίας τους με δημόσια και ιδιωτικά κεφάλαια Βελτίωση της εμπορικής εκμετάλλευσης των ερευνητικών αποτελεσμάτων μέσω της δημιουργίας spin off εταιρειών από ΑΕΙ και ερευνητικά κέντρα Δημιουργία competence centers (κέντρων επάρκειας) με συνεργασία επιχειρήσεων και φορέων που διεξάγουν έρευνα (ΕΚ/ΑΕΙ/ΤΕΙ) Υποστήριξη μηχανισμών χρηματοδότησης της καινοτομίας όπως για παράδειγμα η αξιοποίηση Risk Sharing Financing Facility. Συντονισμός με άλλους μηχανισμούς χρηματοδότησης της καινοτομίας όπως είναι ο επενδυτικός νόμος και το σύστημα των φορολογικών απαλλαγών των επιχειρήσεων για δαπάνες Ε.ΤΑ.Κ με στόχο την επίτευξη προστιθέμενης αξιας και την αποφυγή επικαλύψεων 3. Εξωστρέφεια Λόγω του μικρού μεγέθους του Ελληνικού Ερευνητικού συστήματος και της περιορισμένης εθνικής χρηματοδότησης της Έρευνας, η διεθνής δικτύωση και συνεργασία βρισκόταν πάντα μεταξύ των υψηλότερων προτεραιοτήτων των δημόσιων ερευνητικών φορέων αλλά και των ιδιωτικών, επιχειρηματικών φορέων με διεθνή προσανατολισμό. Η συμμετοχή ελληνικών ομάδων στα διεθνή ανταγωνιστικά προγράμματα της ΕΕ είναι πολλαπλάσια της ποσοτικής συμμετοχής της χώρας στο Ευρωπαϊκό ερευνητικό σύστημα και η συμμετοχή στα Προγράμματα Πλαίσια, εξασφαλίζει μια εισροή κονδυλίων από την Ε.Ε περίπου ίση με το 10% της ΑΕΔΕΤΑ. 18

Ως εκ τούτου ο σχεδιασμός για την επόμενη προγραμματική περίοδο θα πρέπει να περιλαμβάνει μέτρα τα οποία θα ενισχύσουν τη δυναμική αυτή στο Πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» και θα διαμορφώσουν τις προϋποθέσεις για την εκμετάλλευση των ευκαιριών της παγκοσμιοποίησης και της ανοιχτής οικονομίας αλλά και του Ενιαίου Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας. Ενδεικτικά αναφέρονται οι ακόλουθες δράσεις: Ανάπτυξη της διασύνδεσης και των συνεργιών με το Πρόγραμμα Ορίζοντα 2020-Ευρωπαϊκός χώρος έρευνας Ενίσχυση της συμμετοχής σε δραστηριότητες Διεθνών Ερευνητικών Οργανισμών και της πρόσβασης ελλήνων ερευνητών στις Ευρωπαϊκές Υποδομές ESFRI Αξιοποίηση των μηχανισμών του Ενιαίου Χώρου Έρευνας-ΕΧΕ (ERA-net και ERAnet-plus, JTIs κτλ) για τον συντονισμό των εθνικών πολιτικών και την από κοινού χρηματοδότηση προγραμμάτων σε επιλεγμένα πεδία. Πρωτοβουλίες Κοινού Προγραμματισμού Δράσεις Διακρατικών και Πολυμερών Συνεργασιών Ενίσχυση της συμμετοχής στο πρόγραμμα (Horizon 2020) της Ε.Ε Υποστήριξη κοινού μηχανισμού πληροφόρησης μεταξύ ευρωπαϊκής και περιφερειακής πολιτικής Ε.ΤΑ.Κ Δράσεις ανταλλαγών νέων ερευνητών και υποψηφίων διδακτόρων μεταξύ ερευνητικών φορέων της χώρας και αντίστοιχων του εξωτερικού 4. Επιστήμη και Κοινωνία. Ο άξονας αυτός ανταποκρίνεται σε ένα εξαιρετικά δυναμικό πεδίο πολιτικής το οποίο «αγγίζει» και άλλες πολιτικές όπως η εκπαιδευτική πολιτική, ο πολιτισμός, τα media κ.α. Κύρια προτεραιότητα του άξονα αυτού είναι η ενσωμάτωση της επιστήμης στον κοινωνικό ιστό, έτσι ώστε να δημιουργηθεί μια κουλτούρα στους έλληνες πολίτες «υπέρ» της επιστήμης, της τεχνολογίας και της καινοτομίας. Ως βασική αρχή στην προσέγγιση του θέματος αυτού αναγνωρίζεται ότι η σύνδεση της Επιστήμης με την Κοινωνία δεν μπορεί να περιοριστεί σε μια απλή ροή πληροφορίας, αλλά θα πρέπει να βασίζεται σε συμμετοχική διαδικασία και ειδική αντιμετώπιση των διαφόρων κοινωνικών ομάδων. Ενδεικτικά αναφέρονται οι ακόλουθες δράσεις για τον άξονα αυτό: Δράσεις εντοπισμού, εκλαϊκευσης και προβολής ερευνητικών επιτευγμάτων που εξυπηρετούν την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη. Στοχευμένες δράσεις ενημέρωσης του κοινού σε συγκεκριμένες κατηγορίες (μαθητές, νέοι, γυναίκες, συγκεκριμένες επαγγελματικές ομάδες) Δράσεις δημιουργίας προτύπων που θα προβάλλονται από τα μέσα ενημέρωσης και τους μηχανισμούς διαμόρφωσης της κοινής γνώμης Σύνδεση της Έρευνας με την Εκπαίδευση σε κάθε βαθμίδα Δράσεις ενίσχυσης του επιχειρηματικού πνεύματος στους μαθητές και τους νέους Διαβουλεύσεις σε θέματα Ε&Τ πολιτικής που να απευθύνονται σε συγκεκριμένες ομάδες πληθυσμού. 19

5. Υποστήριξη Πολιτικών Ε.ΤΑ.Κ Η υποστήριξη της πολιτικής για την έρευνα Τεχνολογική Ανάπτυξη και Καινοτομία, περιλαμβάνει διαδικασίες συνεχούς μελέτης και διαβούλευσης σχετικά με τη διαμόρφωση της πολιτικής Ε.ΤΑ.Κ (evidence based policy), αλλά και διαδικασίες συστηματικής παρακολούθησης και αποτίμησης των αποτελεσμάτων των πολιτικών αυτών, τόσο σε εθνικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο. Περιλαμβάνονται δράσεις για μελέτες τεκμηρίωσης, διαδικασία διαβούλευσης με την επιστημονική και ερευνητική κοινότητα καθώς και μελέτες αποτίμησης των δράσεων. Δεδομένου ότι βασικό χαρακτηριστικό γνώρισμα της νέας προγραμματικής περιόδου είναι η έμφαση στα αποτελέσματα και η παρακολούθηση της προόδου για την επίτευξη καθορισμένων στόχων, οι δράσεις τεκμηρίωσης, παρακολούθησης και αποτίμησης, αποκτούν ιδιαίτερη σημασία. Β. Μεθοδολογία Θεματικής εξειδίκευσης των Αξόνων/Πυλώνων Πολιτικής Για την καλύτερη αξιοποίηση των διατιθέμενων πόρων για την Ε.ΤΑ.Κ και σε συνδυασμό με την ανάγκη προώθησης δράσεων με τις οποίες ενισχύονται οι δυνατότητες «ευφυούς εξειδίκευσης» της ελληνικής οικονομίας, κρίνεται απαραίτητη η εστίαση των παραπάνω αξόνων πολιτικής σε συγκεκριμένους θεματικούς τομείς προτεραιότητας. Για την εξειδίκευση των θεματικών προτεραιοτήτων, τόσο η πλευρά της προσφοράς (πανεπιστήμια / ερευνητικά κέντρα), όσο και της ζήτησης (παραγωγή/ κοινωνικές ανάγκες) θα διερευνηθούν συνολικά σε επίπεδο Χώρας και σε επίπεδο Περιφέρειας, αξιοποιώντας διαθέσιμο υλικό τεκμηριωσης και διαδικασίες ενεργητικής διαβούλευσης. Ενεργό ρόλο στην προσπάθεια θεματικής εξειδίκευσης των δράσεων Ε.ΤΑ.Κ της νέας προγραμματικής περιόδου έχουν τα Τομεακά Επιστημονικά Συμβούλια (ΤΕΣ) τα οποία καλύπτουν τους κύριους τομείς επιστημονικής και τεχνολογικής πολιτικής καθώς και οι ερευνητικοί και ακαδημαϊκοί φορεις: Από τα ΤΕΣ έχει ζητηθεί να εκπονήσουν εμπεριστατωμένες εισηγήσεις σχετικά με την σημερινή κατάσταση (state of the art) του τομέα τους, τον προσδιορισμό των προτεραιοτήτων κατά άξονα πολιτικής (αριστεία & υποδομές, ανθρώπινο δυναμικό, σύνδεση έρευνας με παραγωγή κ.λπ), προσδιορισμό θεματικών υποπεριοχών, όπου ως χώρα έχουμε συγκριτικό πλεονέκτημα, καθώς και προσδιορισμό ενδεικτικών δράσεων και ύψους αναγκαίας χρηματοδότησης. Οι ερευνητικοί και ακαδημαϊκοί φορείς θα συμμετάσχουν και θα συμβάλλουν στη διαδικασία διαμόρφωσης των θεματικών προτεραιοτήτων, αλλά κυρίως στη διαδικασία διασύνδεσης με τους φορείς της Περιφέρειας, καθώς και τη διαθεματική διασύνδεση των προτεραιοτήτων σε σχέση με τους ευρύτερους κλάδους της οικονομίας και των προοπτικών ανάπτυξης όπως θα περιγραφούν από την Ειδική Υπηρεσία Συντονισμού του ΕΣΠΑ (ΕΥΣΣΑΑΠ) 20