[Βιβλιογραφίες-Ηλεκτρονικές πηγές] Οδηγός Πλοήγησης στην Ηλεκτρονική Αρχαιογνωσία Λογισμικά και Πολυμέσα ΟΜΗΡΙΚΑ ΕΠΗ. Για τη διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, εμπλουτισμένη με στοιχεία ιστορίας, πολιτισμού, αρχαιολογίας και βασισμένη σε κείμενα του Ομήρου (Σειρά ΘΥΜΗΣΙΣ) Ομάδα εργασίας Φορέας υλοποίησης Το λογισμικό ανήκει στη σειρά CD-ROM ΘΥΜΗΣΙΣ. Το πρόγραμμα ΘΥΜΗΣΙΣ-ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ αναπτύχθηκε στο πλαίσιο του ΕΠΕΑΕΚ, Ενέργεια 1.1.β, ΟΔΥΣΣΕΙΑ, Ε23-ΠΗΝΕΛΟΠΗ. Συντελεστές Ινστιτούτο Επεξεργασίας του Λόγου (ΙΕΛ) σε συνεργασία με την Ελληνογερμανική Αγωγή-Σχολή Παναγέα Σάββα και τον εκδοτικό οίκο Παπασωτηρίου Α.Ε. Σχεδιασμός: Μ. Γιάγκου, Γ. Καραγιάννης, Μ. Κοπιδάκης, Ν. Οικονόμου, Γ. Σταϊνχάουερ. Συγγραφή και υλοποίηση: Μ. Γιάγκου, Ν. Δαλιάνη, Π. Καριώρης, Γ. Κουλαφέτης, Γ. Παπαματθαιάκης, Χ. Πένητας, Δ. Στάθης, Χ. Φραγκούλη. Έλεγχος ποιότητας: Β. Κατσούρος, Α. Φωτοπούλου, Μ. Μίνη. Εφαρμογή και ανάδραση: Α. Μπάζου, Λ. Πετρέα, Σ. Σάββας. Καλλιτεχνική επιμέλεια και κίνηση: Λ. Καραγεωργίου.. Μουσική σύνθεση: Β. Νίκα. Μουσικοί: Ορχήστρα Νυκτών Εγχόρδων ΑΤΤΙΚΑ Φωνητική επένδυση:, Ε.Σαραγά-Δενδρινού, Σ. Παπασπύρου Τεχνικός ήχου: Σ. Σπανός Γενική Περιγραφή Περιεχόμενα 1) ΕΙΣΑΓΩΓΗ - Η ζωή και το έργο του Ομήρου - Το Ομηρικό Ζήτημα - Επική Ποίηση. 2) ΙΛΙΑΔΑ - Το Προοίμιο της Ιλιάδας - Η Ελένη στα τείχη της Τροίας -Ο Μυκηναϊκός κόσμος. 3) ΟΔΥΣΣΕΙΑ (c) 2006 Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας σελίδα 1 / 6
- Το Προοίμιο της Οδύσσειας - Οι περιπλανήσεις του Οδυσσέα - Ο Οδυσσέας στο νησί της Κίρκης. 4) ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - Χάρτες και σχέδια - Αρχαία και σύγχρονη τέχνη -Γλωσσικές παρατηρήσεις - Βιβλιογραφία - Εγκυκλοπαίδεια - Σύγχρονη λογοτεχνία - Αρχαία κείμενα και αποδόσεις. Τρόπος οργάνωσης και κατάταξης της πληροφορίας Η οργάνωση των πληροφοριών είναι φιλική προς τον χρήστη. Η κατάταξη ακολουθεί τη διαίρεση των ομηρικών επών σε ραψωδίες. -Οι εικόνες οδηγούν στις θεματικές περιοχές με την τεχνική του υπερκειμένου. Σε κάθε υποενότητα εμφανίζεται η εργαλειοθήκη στο κάτω περιθώριο της οθόνης, η οποία διευκολύνει πολύ τη διαδικασία της πλοήγησης. Η εργαλειοθήκη περιλαμβάνει τις εξής θεματικές περιοχές: Έξοδος, Αρχή, Οδηγίες, Ένταση Ήχου, Εκφώνηση, Λεξικό, Κείμενα, Γλωσσικές παρατηρήσεις, Εκτύπωση, Ασκήσεις, Βιβλιοθήκη, Επιστροφή. Διαδραστικότητα-Μορφή διάταξης του υλικού Η βασική οθόνη περιλαμβάνει τέσσερις κύριες ενότητες, που οδηγούν σε αντίστοιχες θεματικές περιοχές. Εικόνα αρχικής οθόνης πλοήγησης - Οι υποενότητες οργανώνονται με βάση την εργαλειοθήκη που εμφανίζεται στο κάτω περιθώριο της βασικής οθόνης. Η κάθε υποενότητα περιλαμβάνει ένα εισαγωγικό κείμενο με ενεργούς δεσμούς που παραπέμπουν σε περαιτέρω πληροφορίες για όρους, ονόματα και έννοιες της εισαγωγής, σε αποσπάσματα από λογοτεχνικά κείμενα, εικαστικο υλικό ή στο διαδίκτυο. - Aποσπάσματα από τις αντίστοιχες ραψωδίες δίνονται συστοιχισμένα με τη μετάφραση τους στα νέα ελληνικά και συνοδεύονται από γλωσσικές παρατηρήσεις και ασκήσεις. Ειδικότερα τεχνικά χαρακτηριστικά Το λογισμικό δεν παρέχει δυνατότητες παραμετροποίησης από τον εκπαιδευτικό ή τον μαθητή. Η αλληλεπίδραση με τον υπολογιστή περιορίζεται αποκλειστικά στην πλοήγηση και τη λύση ασκήσεων. (c) 2006 Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας σελίδα 2 / 6
- Εφαρμόζεται η υπερκειμενική λογική στην πλοήγηση, με δεσμούς που παραπέμπουν σε άλλα συμπληρωματικά κείμενα και σε φωτογραφικό υλικό, σε συνδέσεις με σχετικές ιστοσελίδες στο Διαδίκτυο, ή στην προβολή βιντεοσκοπήσεων από αρχαιολογικούς και ιστορικούς χώρους. - Το εικονικό ταξίδι του Οδυσσέα με την αξιοποίηση της τεχνικής των κινούμενων σχεδίων αναπαριστά την πορεία του ομηρικού ήρωα στη θάλασσα της Μεσογείου. Επίσης, το εικονικό μουσείο του μυκηναϊκού πολιτισμού προσφέρει τη δυνατότητα διερεύνησης πολύτιμων εκθεμάτων, τα οποία συνοδεύονται από λεζάντες με κατατοπιστικές πληροφορίες. -Με την επιλογή μιας λέξης στο αρχαίο ελληνικό κείμενο ο χρήστης μπορεί να πληροφορηθεί τον πλήρη γραμματικό προσδιορισμό της ή να οδηγηθεί σε γλωσσικές παρατηρήσεις που εκθέτουν τα κυριότερα γραμματικά και συντακτικά φαινόμενα της αρχαίας ελληνικής. Οι παρατηρήσεις αυτές συνοδεύονται από ασκήσεις που συμβάλλουν στην εμπέδωση της θεωρίας. - Λεξικό με τις πιο σημαντικές αρχαίες ελληνικές λέξεις προσφέρει τη δυνατότητα άμεσης πληροφόρησης για τον πλήρη γραμματικό προσδιορισμό μιας λέξης, τη σημασία της, καθώς και τα παράγωγα και σύνθετα της νέας ελληνικής που προέρχονται από αυτήν, συνδέοντάς την ταυτόχρονα με παραθέματα από άλλα κείμενα της αρχαίας ελληνικής, στα οποία εντοπίζεται. Το Λεξικό εμφανίζεται με τη μορφή παραθύρου στη βασική οθόνη και είναι οργανωμένο ως αλφαβητική λίστα. -Προσφέρεται η δυνατότητα εκφώνησης και εκτύπωσης των κειμένων, της θεωρίας και των ασκήσεων. -Περιλαμβάνεται εικαστικό πολυμεσικό υλικό. Λειτουργικότητα-αισθητική του σχεδιασμού Εικόνες και φωτογραφίες από προτομές, αγγειογραφίες, πίνακες, ανάγλυφα, κύλικες, κάνθαρους, κύπελλα συμβάλλουν στη σύνδεση της αρχαίας με τη σύγχρονη τέχνη, ενώ χάρτες, σχέδια και φωτογραφίες συμβάλλουν στην καλύτερη παρουσίαση των θεμάτων του λογισμικού. Οι αρχαίες ελληνικές διάλεκτοι, η κίνηση του ελληνικού εκστρατευτικού σώματος προς την Τροία, η περιοχή της Τροίας και το τείχος των Αχαιών δίνονται οπτικά με τη μορφή χάρτη ή σχεδίου. Κινούμενα σχέδια αναπαριστούν το ταξίδι της επιστροφής του Οδυσσέα, ενώ προσφέρεται η δυνατότητα περιήγησης στο εικονικό μουσείο του μυκηναϊκού μουσείου. - Ο σχεδιασμός των επιμέρους ενοτήτων ακολουθεί την αισθητική ενός έντυπου βιβλίου. - Το φόντο δεν επιτρέπει συχνά την εύκολη ανάγνωση των χαρακτήρων στα κείμενα, τις γλωσσικές παρατηρήσεις και τις ασκήσεις. Σχόλια για την πλοήγηση Δεν υπάρχουν ειδικές οδηγίες για την πλοήγηση στο λογισμικό ούτε απαιτείται ειδική τεχνογνωσία. - Η εργαλειοθήκη διευκολύνει τη μετάβαση από τη μια θεματική περιοχή στην άλλη. Σχόλιο για τις γνώσεις-πληροφορίες Το λογισμικό οργανώνεται με άξονα τα αποσπάσματα από τα ομηρικά έπη, τα οποία όμως καλύπτουν ένα πολύ μικρό μέρος των έργων. (c) 2006 Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας σελίδα 3 / 6
- Το εκπαιδευτικό υλικό του λογισμικού διακρίνεται από συντομία και περιεκτικότητα, ενώ είναι επιστημονικά έγκυρο. - Το υλικό είναι κατάλληλο για μια εισαγωγική μόνο παρουσίαση του κόσμου των ομηρικών επών, καθώς βασίζεται σε λίγα επιλεγμένα αποσπάσματα ενώ δεν παρέχει ευκαιρίες εμβάθυνσης. Πηγές πληροφοριών Παρέχεται βιβλιογραφία στην αντίστοιχη υποενότητα της ενότητας ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ, η οποία προσφέρει τη δυνατότητα διερεύνησης και άλλων πηγών, σχετικών με τη διδασκαλία και την προσέγγιση των ομηρικών επών. - Δεν παρέχονται βιβλιογραφικές πληροφορίες και σχολιασμός για νεοελληνικές αποδόσεις των αρχαίων κειμένων και τα αποσπάσματα σύγχρονης λογοτεχνίας. Συνδέσεις με ιστοσελίδες - άλλα προγράμματα Υπάρχουν παραπομπές σε ηλεκτρονικές διευθύνσεις στα εισαγωγικά κείμενα και μέσα από την υποενότητα Βιβλιογραφία. Ειδική περιγραφή Ένταξη στο Πρόγραμμα Σπουδών Το λογισμικό μπορεί να αξιοποιηθεί στα μαθήματα των Αρχαίων Ελληνικών Α'-Β' Γυμνασίου και Ιστορίας Γυμνασίου για διαθεματική διδασκαλία. Ενδείκνυται ιδιαίτερα για τη διδασκαλία των αποσπασμάτων από τις ραψωδίες Α και Κ της Οδύσσειας και από τις ραψωδίες Α και Γ της Ιλιάδας στο Γυμνάσιο, καθώς και για συμπληρωματική διδασκαλία των γραμματικών φαινομένων στις πρώτες τάξεις του Γυμνασίου. Διδακτικό υλικό Το λογισμικό μπορεί να χρησιμοποιηθεί υποστηρικτικά της παραδοσιακής διδασκαλίας, την οποία εμπλουτίζει με εποπτικό υλικό, χωρίς πάντως να προσφέρει ένα καινοτόμο περιβάλλον μάθησης. - Η τεχνική των παράλληλων ομιλούντων στοιχισμένων κειμένων που χρησιμοποιείται για την παρουσίαση των τα αποσπασμάτων από τις ραψωδίες της Ιλιάδας και της Οδύσσειας σε συνδυασμό με τις νεοελληνικές αποδόσεις τους μπορεί να αξιοποιηθεί κατά την εξάσκηση στην ενδογλωσσική μετάφραση. - Οι ασκήσεις είναι «κλειστού» τύπου, συμπλήρωσης ή πολλαπλής επιλογής, και μπορούν να αξιοποιηθούν για την εμπέδωση γραμματο-συντακτικών φαινομένων. - Το εικαστικό υλικό, το οποίο αποτελείται από εικόνες μουσειακών εκθεμάτων, χάρτες, φωτογραφίες και βιντεοσκοπήσεις επιτρέπει στον εκπαιδευτικό να ενισχύσει την παραδοσιακή διδασκαλία ενώ μπορεί να αποτελέσει πηγή για περαιτέρω διερεύνηση και συνθετικές εργασίες. - Η ενότητα Βιβλιοθήκη εμπεριέχει πλούσιο επικουρικό υλικό για την ενίσχυση της διδασκαλίας των Αρχαίων Ελληνικών, των Νέων Ελληνικών και της Ιστορίας στο Γυμνάσιο και το Λύκειο, αλλά και για την ανάθεση εργασιών στα πλαίσια της διαθεματικής προσέγγισης άλλων μαθημάτων. - Το λεξικό παρέχει τη δυνατότητα στους μαθητές να επιλύσουν άμεσα τυχόν απορίες για τη σημασία και το (c) 2006 Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας σελίδα 4 / 6
γραμματικό προσδιορισμό κάθε λέξης του κειμένου, καθώς και για τις σχέσεις που αυτή αναπτύσσει με παράγωγες και σύνθετες λέξεις της νέας ελληνικής. - Τα κείμενα από τη σύγχρονη λογοτεχνία επιτρέπουν τη διαθεματική μελέτη των ομηρικών έργων, παρατίθενται όμως αυτόνομα και χωρίς περαιτέρω σχολιασμό. Παιδαγωγικές αρχές και στόχοι Η σειρά λογισμικού ΘΥΜΗΣΙΣ διέπεται από κοινές παιδαγωγικές αρχές και στόχους καθώς συνδυάζει τη διδασκαλία της γλώσσας με στοιχεία ιστορίας και πολιτισμού. Δηλωμένος στόχος είναι μέσα από το πολυμεσικό περιβάλλον ο μαθητής να κατανοήσει την ιστορική και διαχρονική εξέλιξη της ελληνικής γλώσσας, να ενεργοποιηθεί απέναντι στο μάθημα των αρχαίων ελληνικών, να εξοικειωθεί με νέους τρόπους παρουσίασης της γνώσης. -Το μοντέλο μάθησης που προτείνεται είναι αυτό της παραδοσιακής διδασκαλίας, με έμφαση στην παρουσίαση της πληροφορίας και στη μετάδοση, όχι «οικοδόμηση» της γνώσης. Στο πλαίσιο αυτό επιχειρείται ο εμπλουτισμός της παραδοσιακής διδασκαλίας με ένα πολυμεσικό περιβάλλον. Δεν προσφέρονται ευκαιρίες για ανάληψη νέων ρόλων από εκπαιδευτικό και μαθητή. Ο υπολογιστής έχει το ρόλο του δασκάλου, ως αυθεντία και φορέα της γνώσης. - Η προσέγγιση της γλωσσικής διδασκαλίας είναι κειμενοκεντρική, καθώς οι γλωσσικές παρατηρήσεις συνοδεύουν το αρχαίο κείμενο, που παρουσιάζεται σχολιασμένο ως προς τα λεξιλογικά του στοιχεία και συνοδεύεται από μετάφραση. -Η χρήση μίας και μοναδικής μετάφρασης, «σχολικού» μάλιστα τύπου, είναι προβληματική καθώς δεν αναδεικνύει τη δυνατότητα εναλλακτικών ερμηνειών. -Τα κείμενα αντιμετωπίζονται στην πραγματολογική και, κυρίως, τη γλωσσική τους διάσταση, απογυμνωμένα από τη διάσταση της λογοτεχνικής απόλαυσης που προσφέρει το έργο του Ομήρου. - Οι ασκήσεις αξιολόγησης είναι «κλειστού τύπου». Η δυνατότητα και η παρότρυνση για επανάληψη της προσπάθειας σε περίπτωση λάθους είναι θετικό στοιχείο, δεν υπάρχει όμως η απαραίτητη ανατροφοδότηση σε περίπτωση είτε σωστής είτε λάθος απάντησης. Δεν αξιοποιείται διδακτικά το λάθος του μαθητή. Χρήση στην τάξη Το λογισμικό μπορεί να αξιοποιηθεί μέσα στην τάξη για τη διδασκαλία των ομηρικών επών τόσο ομαδικά όσο και ατομικά, για εξάσκηση ή ως πηγή πληροφοριών για εκπόνηση συνθετικών εργασιών. - Ο εκπαιδευτικός έχει τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσει το υλικό που περιλαμβάνεται στο λογισμικό για την καλύτερη διδακτική προσέγγιση των αντίστοιχων αποσπασμάτων από τις ραψωδίες της Ιλιάδας και της Οδύσσειας. - Προσφέρεται για διαθεματική προσέγγιση των φιλολογικών μαθημάτων στο Γυμνάσιο, καθώς παρουσιάζει την αρχαία ελληνική γλώσσα και λογοτεχνία σε συσχετισμό με τις σύγχρονες απολήξεις της. Σενάρια διδασκαλίας Δεν παρέχονται συγκεκριμένα σενάρια διδασκαλίας. Ο εκπαιδευτικός μπορεί να σχεδιάσει σενάρια διδασκαλίας που να ανταποκρίνονται στις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες της κάθε τάξης. (c) 2006 Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας σελίδα 5 / 6
Συνοδευτικό υλικό Δεν παρέχεται ειδικό εγχειρίδιο για τον καθηγητή που να συνοδεύει το λογισμικό. Αξιολογικό σχόλιο - Το λογισμικό «Ομηρικά Έπη»προσφέρει πλούσιο εποπτικό υλικό με τη χρήση πολυμέσων καθώς και εργαλεία που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στα πλαίσια μιας παραδοσιακής γλωσσοδιδακτικής προσέγγισης της αρχαίας ελληνικής γραμματείας. - Η εγκατάσταση του λογισμικού είναι εύκολη, καθώς ο χρήστης ακολουθεί τις οδηγίες εγκατάστασης που αυτόματα εμφανίζονται στην οθόνη. - Το διδακτικό υλικό είναι επιστημονικά έγκυρο και προσαρμοσμένο στις ανάγκες της σχολικής πραγματικότητας. Ταυτόχρονα όμως πρόκειται για υλικού εισαγωγικού τύπου, που δεν οδηγεί στην εμβάθυνση σε έννοιες και φαινόμενα. - Σκοπός είναι η συνδυασμένη παρουσίαση της αρχαίας ελληνικής γλώσσας και γραμματείας και ο εμπλουτισμός του μαθήματος με στοιχεία πολυμέσων, όπως πλούσιο εικαστικό υλικό, βίντεο, αναπαραστάσεις μουσειακών ευρημάτων. - Αν κι η εισαγωγή της πολιτιστικής διάστασης στη γλωσσική διδασκαλία μπορεί να προσμετρηθεί στα θετικά στοιχεία, το λογισμικό λειτουργεί υποστηρικτικά στα πλαίσια της παραδοσιακής διδασκαλίας και δεν προσφέρει ευκαιρίες για ανάληψη νέων ρόλων από εκπαιδευτικό και μαθητή. - Η δομή της εφαρμογής προσιδιάζει σε αυτή ενός ηλεκτρονικού βιβλίου, γεγονός που ενισχύεται και από τον τρόπο παρουσίασης των κειμένων και των πληροφοριών (σε αντικριστές σελίδες ενός ανοιχτού βιβλίου). - Η αισθητική του λογισμικού είναι ικανοποιητική, δεν αξιοποιεί όμως τις δυνατότητες του εικονικού περιβάλλοντος των αρχικών οθονών καθώς στη συνέχεια η εφαρμογή δομείται εν είδει βιβλίου. - Όσον αφορά τη γλωσσική διδασκαλία τα αποσπάσματα των αρχαίων ελληνικών κειμένων συνοδεύονται από νεοελληνική απόδοση, «σχολικού» τύπου, ενώ δεν δίνονται εναλλακτικές ερμηνείες. Οι ασκήσεις που συνοδεύουν τις γλωσσικές παρατηρήσεις είναι κλειστού τύπου και στοχεύουν στην εμπέδωση γραμματικών και συντακτικών φαινομένων. - Η αξιοποίηση της τεχνολογίας έγκειται σε στοιχεία όπως η μέθοδος των παράλληλων στοιχισμένων και ομιλούντων κειμένων, η δυνατότητα εκτύπωσης και ηχογράφησης και η χρήση πολυμέσων. Τα στοιχεία αυτά εντείνουν το ενδιαφέρον των μαθητών για τα αρχαία ελληνικά εξοικειώνοντάς τους συγχρόνως με τη χρήση υπολογιστών, δεν προωθούν όμως καινοτόμες εκπαιδευτικές πρακτικές. - Ανήκει στην κατηγορία του «κλειστού» λογισμικού καθώς δεν παρέχει στον εκπαιδευτικό ή τον μαθητή δυνατότητες παρέμβασης και παραμετροποίησης. Ο μαθητής βρίσκεται στη θέση του παθητικού καταναλωτή και αποδέκτη της γνώσης. Παρουσίαση: ΜΑΡΙΑ ΑΚΡΙΤΙΔΟΥ - ΣΟΦΙΑ ΑΛΑΓΚΙΟΖΙΔΟΥ (c) 2006 Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας σελίδα 6 / 6