ΘΔΜΑ: ΣΟ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΠΟΛΤΣΙΜΟΣΔΡΟ ΑΠΟ ΣΟ ΥΡΗΜΑΣΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΗ ΤΓΥΡΟΝΗ ΔΠΙΥΔΙΡΗΗ

ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΟ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΟ ΙΓΡΤΜΑ ΚΑΒΑΛΑ ΥΟΛΗ ΓΙΟΙΚΗΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΙΚΗ ΘΔΜΑ: ΣΟ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΠΟΛΤΣΙΜΟΣΔΡΟ ΑΠΟ ΣΟ ΥΡΗΜΑΣΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΣΗ ΤΓΥΡΟΝΗ ΔΠΙΥΔΙΡΗΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΧΡΗΜΑΤΟ- ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ -ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΔΡΓΑΙΑ- ππνβιείζα ζηελ Καζεγήηξηα ΠΑΠΑ Ι ΩΑΝΝΟΤ ΑΙΚΑΣΔΡΙΝΗ από ηηο ζπνπδάζηξηεο ΑΓΓΔΛΑΚΗ ΓΔΩΡΓΙΑ AM 6659 θαη ΒΟΤΛΓΑΡΙΓΟΤ ΟΤΛΣΑΝΑ AM 6531 -ΚΑΒΑΛΑ 2006-

- 2 - ΠΙΝΑΚΑ ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΩΝ ΠΡΟΛΟΓΟ..ζει.5 ΔΙΑΓΩΓΗ...ζει.6 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1 1.1. Ζ έλλνηα ηνπ νηθνλνκηθνχ νξγαληζκνχ ζει.7 1.2. ηνηρεία πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηελ επηρείξεζε σο νηθνλνκηθφ νξγαληζκφ.....ζει.7 1.3. Σα ζπζηαηηθά κέξε ηεο επηρείξεζεο.......ζει.9 1.4. Ζ ιεηηνπξγία ρξεκαηννηθνλνκηθψλ ππεξεζηψλ.....ζει.10 1.5. Ζ ιεηηνπξγία πξνζσπηθνχ....ζει.10 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2 2.1. Ζ έλλνηα θαη ην πεξηερφκελν ηεο νξγάλσζεο θαη δηνίθεζεο (Μάλαηδκελη).....ζει.12 2.2. Σα δηνηθεηηθά ζηειέρε (managers) θαη ν ξφινο ηνπο ζηα δηάθνξα επίπεδα δηνίθεζεο..........ζει.13 2.3. Οη βαζηθέο δξαζηεξηφηεηεο (Λεηηνπξγίεο) ηεο δηνίθεζεο... ζει.14 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 3 3. Δηζαγσγή.ζει.17 3.1. Απφ ηε δηνίθεζε πξνζσπηθνχ ζηε δηνίθεζε αλζξσπίλσλ πφξσλ...ζει.17 3.2. Οξηζκφο ηεο δηνίθεζεο αλζξσπίλσλ πφξσλ........ζει.19 3.3. Βαζηθνί ζηφρνη ηνπ ηκήκαηνο αλζξσπίλσλ πφξσλ..... ζει.19 3.4. Αξκνδηφηεηεο ηνπ ηκήκαηνο αλζξσπίλσλ πφξσλ.......ζει.21 3.5. Ρφινο ηνπ ηκήκαηνο δηνίθεζεο αλζξσπίλσλ πφξσλ... ζει.24 3.6. Πξνγξακκαηηζκφο αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ.....ζει.25 3.7. Καζήθνληα θαη επζχλεο ηνπ ππεχζπλνπ δηεπζπληή αλζξσπίλσλ πφξσλ ζει.26 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 4 4.1. Πσο ιακβάλνληαη νη απνθάζεηο...ζει.31 4.2. Δθαξκνγή ηνπ πξνγξάκκαηνο..ζει.33 4.3. Αμηνιφγεζε ηνπ πξνγξάκκαηνο...ζει.33 4.4. Ζ νκαδηθή ιήςε απνθάζεσλ...ζει.34 4.5. Απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ νκαδηθψλ απνθάζεσλ...ζει.35 4.6. Καηάηαμε απνθάζεσλ: ζε πξνγξακκαηηζκέλεο θαη κε πξνγξακκαηηζκέλεο απνθάζεηο. ζει.36 4.7. Οη ζηφρνη ηεο επηρείξεζεο θαη ηα θίλεηξα ησλ εξγαδνκέλσλ..ζει.38 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 5 5.1. Ση είλαη νηθνλνκηθή;.. ζει.40 5.2. παληφηεηα ή ζηελφηεηα ησλ πφξσλ.......ζει.40 5.3. Κφζηνο επθαηξίαο. ζει.40

- 3-5.4. Κακπχιε παξαγσγηθψλ δπλαηνηήησλ...ζει.41 5.5. Δπέλδπζε θαη νηθνλνκηθή αλάπηπμε.....ζει.41 5.6. Αλζξψπηλν θεθάιαην θαη νηθνλνκηθή αλάπηπμε...ζει.42 5.7. Αλζξψπηλν θεθάιαην Γλψζεηο πνπ δελ κπνξνχλ λα κεηξεζνχλ...ζει.42 5.8. Γλψζε, Αληαγσληζηηθφηεηα θαη Οηθνλνκία 5.8.1. Ζ νηθνλνκία ηεο γλψζεο...ζει.43 5.8.2. Αληαγσληζηηθφηεηα...ζει.45 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 6 6.1. Σν ειθπζηηθφ επηρεηξεκαηηθφ πεξηβάιινλ πξνυπφζεζε γηα ηελ ελδπλάκσζε ηεο αλαπηπμηαθήο δηαδηθαζίαο κηαο νηθνλνκίαο Δηζαγσγή......ζει.46 6.1.1. Δπηρεηξεκαηηθφ πεξηβάιινλ........ζει.46 6.1.2. Φπζηθφ θεθάιαην Τπνδνκέο..ζει.47 6.1.3. Αλζξψπηλν θεθάιαην....ζει.47 6.1.4. Αληαγσληζκφο...ζει.48 6.1.5. Δξγαζηαθφ πιαίζην......ζει.48 6.2. Γεκφζηα ρξεκαηνδφηεζε θαη ηδησηηθφ θφζηνο ησλ ηξηηνβάζκησλ ζπνπδψλ.. ζει.49 6.3. Γηα Βίνπ Δθπαίδεπζε Δπηκφξθσζε Δλειίθσλ & Αλάπηπμε, Απαζρφιεζε θαη Κνηλσληθή πλνρή....ζει.51 6.4. Δπέλδπζε ζε αλζξψπηλν θεθάιαην: Βαζηθφο ζπληειεζηήο ηεο καθξνπξφζεζκεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο..ζει.53 6.5. Σν θνηλσληθφ θεθάιαην θέξλεη ηελ αλάπηπμε.... ζει.53 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 7 7.1. Έλλνηα θαη νξηζκφο ηνπ θεθαιαίνπ... ζει.56 7.2. Πεγέο αληιήζεσο θεθαιαίνπ..ζει.57 7.3. Απαξαίηεην επηρεηξεζηαθφ θεθάιαην. ζει.57 7.4. Μέζα ρξεκαηνδνηήζεσο. ζει.58 7.4.1. Απφθαζε ρξεκαηνδφηεζεο. ζει.59 7.5. Σν ζρέδην ρξεκαηνδφηεζεο. ζει.60 7.5.1. Αλαγθαηνχληα θεθάιαηα γηα ηα πάγηα πεξηνπζηαθά ζηνηρεία.....ζει.61 7.5.2. Αλαγθαηνχληα θεθάιαηα γηα θπθινθνξνχληα πεξηνπζηαθά ζηνηρεία....ζει.61 7.5.3. Δπηρεηξεζηαθφ θεθάιαην.ζει.63 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 8 8. Οξηζκφο Ίδηνπ θεθαιαίνπ...ζει.64 8.1. πλεηζθεξφκελν ίδην θεθάιαην...ζει.64 8.2. Απηνρξεκαηνδφηεζε Υξεκαηνδνηηθή πνιηηηθή θαη απηνρξεκαηνδφηεζε....ζει.66

- 4 - ΚΔΦΑΛΑΙΟ 9 Άληιεζε θεθαιαίσλ κέζσ δαλείσλ 9.1. Μαθξνπξφζεζκα δάλεηα 9.1.1. Γεληθά θαη πεγέο αληιήζεσο καθξνπξφζεζκσλ δαλείσλ...ζει.68 9.1.2. Μαθξνπξφζεζκα δάλεηα πξνκεζεπηψλ.......ζει.68 9.1.3. Μαθξνπξφζεζκα δάλεηα ηξαπεδψλ επελδχζεσλ.ζει.69 9.2. Μεζνπξφζεζκα δάλεηα 9.2.1. Γεληθά θαη πεγέο αληιήζεσο κεζνπξφζεζκσλ δαλείσλ..ζει.69 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 10 10.1. Παξαγσγηθνί πληειεζηέο ηεο επηρείξεζεο.....ζει.70 10.1.1. Βαζηθνί ζπληειεζηέο ηεο παξαγσγήο... ζει.70 10.1.2. Γεπηεξνγελείο ζπληειεζηέο ηεο παξαγσγήο..... ζει.72 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 11 11.1. Υαξαθηεξηζηηθά ηνπ αλζξψπηλνπ θεθαιαίνπ 11.1.1. Πιαίζην αζθήζεσο δηεπζπληηθνχ έξγνπ... ζει.73 11.1.2. Σν αλζξψπηλν θεθάιαην βαζηθφο ζπληειεζηήο ηεο καθξνπξφζεζκεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο...... ζει.74 11.1.3. Μέηξεζε αλζξψπηλνπ θεθαιαίνπ κέζσ δεηθηψλ.. ζει.75 11.2. Υαξαθηεξηζηηθά ηνπ ρξεκαηννηθνλνκηθνχ θεθαιαίνπ Γεληθά..... ζει.75 11.2.1. Μέηξεζε θφζηνπο ρξεκαηννηθνλνκηθήο ιεηηνπξγίαο.. ζει.77 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 12 12.1. Κνηλά ζεκεία κεηαμχ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ θαη θεθαιαίνπ... ζει.78 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 13 13.1. Γηάθξηζε επηρεηξήζεσλ αλάινγα κε ηε ζχλζεζε ησλ ζηνηρείσλ θφζηνπο...... ζει.80 ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ 1. Απφ ζεσξεηηθφ κέξνο ζει.82 2. Απφ πξαθηηθφ κέξνο.. ζει.85 ΓΙΑΓΡΑΜΜΑΣΑ.ζει.87 ΔΠΙΛΟΓΟ......ζει.88 ΔΡΩΣΗΜΑΣΟΛΟΓΙΟ...ζει.89 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.. ζει.91 ΔΤΡΔΣΗΡΙΟ ΥΗΜΑΣΩΝ....... ζει.93

- 5 - ΠΡΟΛΟΓΟ Σν παξφλ ζχγγξακκα απνηειεί ηελ πηπρηαθή καο εξγαζία. Σν ζέκα ηεο εξγαζίαο είλαη «Σν αλζξψπηλν θεθάιαην πνιπηηκφηεξν απφ ην ρξεκαηννηθνλνκηθφ θεθάιαην ζηε ζχγρξνλε επηρείξεζε.». Ο ιφγνο πνπ καο νδήγεζε ζηελ επηινγή ηνπ ζέκαηνο απηνχ είλαη φηη, ηα ηειεπηαία ρξφληα ν αλζξψπηλνο παξάγνληαο ζπγθεληξψλεη ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ ζηνπο εξγαζηαθνχο ρψξνπο. Οη ιφγνη πνπ ζπκβαίλεη απηφ, θαίλεηαη λα νθείινληαη ζηηο αιιαγέο πνπ ζπκβαίλνπλ ζην επηρεηξεζηαθφ πεξηβάιινλ. ηελ πξνζπάζεηά ηνπο, νη επηρεηξήζεηο θαη νη νξγαληζκνί, λα πξνζαξκφδνληαη γξήγνξα ζηηο κεηαβαιιφκελεο ζπλζήθεο ηνπ πεξηβάιινληνο, αθνζηψλνληαη ζηε ζπλερή βειηίσζε, αλαλέσζε θαη αιιαγή ψζηε λα κπνξέζνπλ λα απνθηήζνπλ αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα. Σν αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα απνθηηέηαη φηαλ κία επηρείξεζε ζπλδπάδεη έηζη ηνπο παξαγσγηθνχο ηεο πφξνπο ψζηε λα κελ είλαη δπλαηφ λα αληηγξαθνχλ απφ ηνπο αληαγσληζηέο ηεο. Οη αμίεο πνπ θπξηαξρνχλ κέζα ζε κηα επηρείξεζε, δειαδή ε νξγαλσζηαθή ηεο θνπιηνχξα, θαζψο θαη νη εξγαδφκελνη πνπ ηελ πινπνηνχλ, ζπκβάιινπλ νπζηαζηηθά ζηε δεκηνπξγία αληαγσληζηηθνχ πιενλεθηήκαηνο θαη δελ αληηγξάθνληαη εχθνια. Πξνθεηκέλνπ φκσο λα επηηεπρζεί απηφ απαηηείηαη φπσο νη αλζξψπηλνη πφξνη δηνηθνχλ κε ηξφπν πνπ λα ππνβνεζά ηελ αθνζίσζή ηνπο ζε κηα επηρείξεζε θαη ηελ παξακνλή ηνπο ζε απηή, εθφζνλ ην αμίδνπλ, θαη φρη ηελ πξφζθαηξε απαζρφιεζή ηνπο. Έλαο ζσζηφο ηξφπνο δηνίθεζεο αλζξσπίλσλ πφξσλ ππνβνεζά ηε δέζκεπζε ηεο επθπΐαο, εκπεηξίαο θαη εμεηδίθεπζεο, αιιά θαη ηεο αθνζίσζεο ησλ εξγαδνκέλσλ ζηελ επίηεπμε ησλ ζθνπψλ ηεο νξγάλσζεο, δεκηνπξγψληαο κηα επηρείξεζε πνπ «καζαίλεη», γεγνλφο πνπ ζεκαίλεη φηη ζπλερψο αλακνξθψλεηαη θαη πξνζαξκφδεηαη ζηηο αλάγθεο ηνπ πεξηβάιινληνο. Με ηελ παξνχζα εξγαζία, βαζηδφκελεο ζε πιεξνθνξίεο πνπ ζπιιέμακε απφ δηάθνξεο πεγέο, πξνζπαζήζακε λα ηεθκεξηψζνπλε ηα πξναλαθεξζέληα. θνπφο καο είλαη, ην πεξηερφκελν λα είλαη πξνζηηφ ζε αλαγλψζηεο κε δηαθνξεηηθή πξνπαίδεηα θαη γλψζε ηνπ αληηθεηκέλνπ ηνπ ξφινπ ηνπ αλζξψπηλνπ θεθαιαίνπ κέζα ζηελ επηρείξεζε. ηελ εηνηκαζία ηεο εξγαζίαο απηήο βνήζεζε ζεκαληηθά, ε θαιή ζπλεξγαζία πνπ είρακε κεηαμχ καο, ψζηε λα γίλεη ε ζπγθέληξσζε θαη ν έιεγρνο ηεο χιεο ηνπ ζέκαηνο πνπ παξνπζηάδνπκε. Δπίζεο, βνήζεζαλ νη θίινη καο γηα ηελ εχξεζε νξηζκέλσλ πιεξνθνξηψλ. Γηα ηελ πνιχηηκε ζπλεηζθνξά ηνπο ηνπο επραξηζηνχκε ζεξκά. Πεξηζζφηεξν φκσο απ φινπο ζέινπκε λα επραξηζηήζνπκε ηελ θπξία Παπα η σάλλνπ Αηθαηεξίλε γηα ηελ θαζνδήγεζή πνπ καο έδσζε γηα ηελ νξζφηεξε νξγάλσζε ηεο εξγαζίαο καο. Σέινο, ζα ζέιακε λα επραξηζηήζνπκε ηνπο γνλείο καο θαη ηα αδέξθηα καο γηα ηελ ςπρνινγηθή ππνζηήξημή ηνπο θαη γηα ηελ θαηαλφεζε πνπ καο έδεημαλ θαηά ηε ζπγγξαθή ηεο εξγαζίαο απηήο. Αγγειάθε Η. Γεσξγία Βνπιγαξίδνπ Π. νπιηάλα

- 6 - ΔΙΑΓΩΓΗ ην πξψην θεθάιαην γίλεηαη κηα γεληθφηεξε παξνπζίαζε ηεο έλλνηαο ηνπ νηθνλνκηθνχ νξγαληζκνχ θαη ησλ ζηνηρείσλ πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηελ επηρείξεζε σο νηθνλνκηθφ νξγαληζκφ. Παξνπζηάδνληαη επίζεο ηα ζπζηαηηθά κέξε ηεο επηρείξεζεο θαη δχν απφ ηηο ιεηηνπξγίεο ηεο, ησλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ ππεξεζηψλ θαη ηνπ πξνζσπηθνχ. Σν δεχηεξν θεθάιαην αζρνιείηαη θπξίσο κε ηελ έλλνηα θαη ην πεξηερφκελν ηεο νξγάλσζεο θαη δηνίθεζεο, ηηο βαζηθέο δξαζηεξηφηεηεο ηεο θαη ην ξφιν ησλ δηνηθεηηθψλ ζηειερψλ ζηα δηάθνξα επίπεδα δηνίθεζεο. ην ηξίην θεθάιαην αλαιχεηαη ε δηνίθεζε αλζξσπίλσλ πφξσλ, νη βαζηθνί ζηφρνη ηνπ ηκήκαηνο Αλζξσπίλσλ Πφξσλ, νη αξκνδηφηεηεο ηνπ, ν ξφινο ηνπ, πψο γίλεηαη ν πξνγξακκαηηζκφο ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ θαη ηα θαζήθνληα θαη επζχλεο ηνπ ππεχζπλνπ δηεπζπληή αλζξσπίλσλ πφξσλ. ην ηέηαξην θεθάιαην γίλεηαη κηα αλάιπζε γηα ηε ιήςε απνθάζεσλ θαη γεληθφηεξα ηνλ ηξφπν πνπ ιεηηνπξγεί ε επηρείξεζε βαζηδφκελε ζηηο νκαδηθέο απνθάζεηο θαη θαηαηάζζεη ηηο απνθάζεηο ζε πξνγξακκαηηζκέλεο θαη κε πξνγξακκαηηζκέλεο. Δπίζεο αλαιχνληαη νη ζηφρνη ηεο επηρείξεζεο θαη ηα θίλεηξα ησλ εξγαδνκέλσλ. Σν πέκπην θεθάιαην παξνπζηάδεη ηελ νηθνλνκηθή, ην αλζξψπηλν θεθάιαην θαη ηνλ ηξφπν πνπ ζρεηίδνληαη κεηαμχ ηνπο, γηα λα αθνινπζήζεη ζηε ζπλέρεηα κηα εθηελέζηεξε αλάιπζε ηνπ ζέκαηνο απηνχ ζην έθην θεθάιαην. Σν έβδνκν θαη ην φγδνν θεθάιαην παξνπζηάδεη ηελ έλλνηα θαη ηνλ νξηζκφ ηνπ θεθαιαίνπ, ηεο πεγέο αληιήζεψο ηνπ, ηα κέζα πνπ ρξεζηκνπνηεί ε επηρείξεζε γηα λα ρξεκαηνδνηεζεί θαη αθνινπζεί ην έλαην θεθάιαην πνπ καο παξνπζηάδεη ηνλ ηξφπν άληιεζεο θεθαιαίσλ κέζσ δαλείσλ θαη ηα δηαρσξίδεη ζε καθξνπξφζεζκα θαη ζε κεζνπξφζεζκα. ην δέθαην θεθάιαην γίλεηαη κηα παξνπζίαζε ησλ ζπληειεζηψλ παξαγσγήο, ε νπνία πξνεηνηκάδεη ηνλ αλαγλψζηε γηα λα κπνξέζεη λα θαηαλνήζεη ηα ραξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηα θαη ην ξφιν πνπ έρνπλ ζηελ επηρείξεζε ην αλζξψπηλν θαη ην ρξεκαηννηθνλνκηθφ θεθάιαην, ηα νπνία αλαιχνληαη ζην ελδέθαην θεθάιαην. Σν δσδέθαην θεθάιαην βαζηδφκελν ζηα δχν πξνεγνχκελα θεθάιαηα, παξνπζηάδεη ηα θνηλά ζεκεία κεηαμχ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ θαη θεθαιαίνπ θαη ην δέθαην ηξίην θεθάιαην παξνπζηάδεη ηηο δηαθξίζεηο ησλ επηρεηξήζεσλ αλάινγα κε ηε ζχλζεζε ησλ ζηνηρείσλ θφζηνπο. Σέινο αθνινπζνχλ ηα γεληθά ζπκπεξάζκαηα πνπ ηεθκεξηψλνπλ ην ζέκα ηεο εξγαζίαο απφ ην ζεσξεηηθφ θαη απφ ην πξαθηηθφ κέξνο.

- 7 - ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1 1.1. Η έλλνηα ηνπ νηθνλνκηθνύ νξγαληζκνύ Θα ήηαλ κεγάιε παξάιεηςε λα αλαιπζεί ε επηζηήκε ηεο νξγάλσζεο θαη δηνίθεζεο ρσξίο πξνεγνπκέλσο λα πξνζδηνξηζηεί ην πεδίν δξάζεο ηεο επηζηήκεο απηήο. Σν πεδίν εθαξκνγήο ηεο νξγάλσζεο θαη δηνίθεζεο είλαη απεξηφξηζην. Πνιιά απφ ηα ζηνηρεία ηεο επηζηήκεο απηήο έρνπλ βξεί άκεζε εθαξκνγή απφ ηνλ άλζξσπν, είηε σο απηφλνκν άηνκν είηε σο κέινο κηαο νκάδαο. Τπάξρνπλ εηδηθέο αλαθνξέο εθαξκνγήο ηεο επηζηήκεο ηεο Οξγάλσζεο θαη Γηνίθεζεο απφ απηφλνκα άηνκα φπσο: ν πξνγξακκαηηζκφο κηαο επηηπρεκέλεο ζηαδηνδξνκίαο, ην Μάλαηδκελη ηνπ πξνζσπηθνχ ρξφλνπ θ.α. Ζ νξγάλσζε θαη δηνίθεζε, φκσο, έρεη νπσζδήπνηε κεγαιχηεξε εθαξκνγή φπνπ ππάξρεη ε νκάδα θαη ε ζπιινγηθή δξάζε γηα ηελ επίηεπμε θάπνηνπ αληηθεηκεληθνχ ζθνπνχ. 1 Καηά θχξην ιφγν, ινηπφλ, ην πεδίν δξάζεο απηήο ηεο επηζηήκεο είλαη νη νξγαληζκνί, θαη κάιηζηα νη νηθνλνκηθνί νξγαληζκνί. 1 Πξηλ γίλεη νπνηαδήπνηε αλαθνξά ζηελ επηρείξεζε, ζεσξείηαη ζθφπηκν λα δηεπθξηληζηεί ε έλλνηα ηνπ φξνπ «νξγαληζκφο». Οξγαληζκφο είλαη έλα ζχλνιν νξγαλσκέλσλ αλζξψπσλ, πνπ εξγάδνληαη καδί, γηα ηελ νινθιήξσζε ελφο θνηλνχ ζθνπνχ. Σν παλεπηζηήκην, ην Σ.Δ.Η., ε ΦΑΓΔ Α.Δ., κία πνδνζθαηξηθή νκάδα είλαη νξγαληζκνί. Σα παξαπάλσ ζχλνια αλήθνπλ ζηελ θαηεγνξία ησλ νξγαληζκψλ, γηαηί ραξαθηεξίδνληαη απφ ηξία θνηλά ζηνηρεία: α. Έρνπλ φια έλαλ μεθάζαξν ζθνπφ. Ο ζθνπφο απηφο πηζαλφλ λα εθθξάδεηαη σο έλαο ζηφρνο ή σο ζχλνιν ζηφρσλ. β. Απαξηίδνληαη φια απφ αλζξψπνπο. γ. Έρνπλ, ην θαζέλα μερσξηζηά, κηα δηθή ηνπ δνκή πνπ θαζνξίδεη θαη πεξηνξίδεη ηε ζπκπεξηθνξά ησλ κειψλ ηνπ. ηαλ νη νξγαληζκνί έρνπλ νηθνλνκηθφ ζθνπφ, ηφηε νλνκάδνληαη επηρεηξήζεηο. 1 1.2. ηνηρεία πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηελ επηρείξεζε σο νηθνλνκηθό νξγαληζκό. Πνιινί εξεπλεηέο θαη ζπγγξαθείο έρνπλ θαηά θαηξνχο πξνζπαζήζεη, ρσξίο λα ην θαηνξζψζνπλ κέρξη ζήκεξα, λα δψζνπλ έλαλ ελλνηνινγηθφ νξηζκφ πνπ λα θαιχπηεη πιήξσο ηνλ φξν «επηρείξεζε». Ο ιφγνο είλαη απιφο: ε επηρείξεζε σο φξνο θαη ηδέα είλαη απφ κφλε ηεο πνιχπινθε. Γίλεηαη δε πεξηζζφηεξν δχζθνιε ε πξνζπάζεηα λα δνζεί έλαο ελλνηνινγηθφο νξηζκφο ηεο επηρείξεζεο, απφ ην γεγνλφο φηη ν ηξφπνο πξνζέγγηζεο ηνπ φξνπ «επηρείξεζε» απφ θάζε εξεπλεηή θαη ζπγγξαθέα είλαη δηαθνξεηηθφο. Έηζη, γηα παξάδεηγκα, ππάξρνπλ εξεπλεηέο θαη (1) Κψζηαο-Αιεμία Σδσξηδάθε, Οξγάλσζε θαη δηνίθεζε, Δθδφζεηο Rosily, Αζήλα 1999.

- 8 - ζπγγξαθείο πνπ βιέπνπλ ηελ επηρείξεζε σο νηθνλνκηθφ νξγαληζκφ, άιινη ηε βιέπνπλ σο θνηλσληθφ νξγαληζκφ, άιινη πάιη πνπ ηε βιέπνπλ σο αλνηθηφ νηθνλνκηθφ ζχζηεκα ηνπ γεληθφηεξνπ νηθνλνκηθνχ ζπζηήκαηνο θ.ι.π. 1 ιεο νη παξαπάλσ πξνζεγγίζεηο ζρεηηθά κε ηελ επηρείξεζε εκπίπηνπλ ζηε ζθαίξα ηεο επηζηήκεο ηεο Οξγάλσζεο θαη Γηνίθεζεο. Υσξίο λα ζεκαίλεη φηη απνξξίπηνπκε ηηο πξνζεγγίζεηο πνπ αλαθέξζεθαλ, ζα πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη φπνπ γίλεηαη αλαθνξά ζηνλ φξν «επηρείξεζε» εδψ, ζα ελλνείηαη σο νηθνλνκηθφο νξγαληζκφο. Απηή ε άπνςε πξνηηκήζεθε, επεηδή ππάξρεη θνηλή παξαδνρή φζσλ αζρνινχληαη κε ηελ επηρείξεζε πσο νη ζθνπνί πνπ επηδηψθεη ε επηρείξεζε είλαη θαηά θχξην ιφγν ζθνπνί νηθνλνκηθνί. Έηζη, κε βάζε απηή ηελ άπνςε: Δπηρείξεζε είλαη κηα νξγαλσκέλε πξνζπάζεηα αλζξψπσλ πνπ απνζθνπεί, κε ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ αλαγθψλ ησλ πειαηψλ ηεο, λα κεγηζηνπνηήζεη ηα θέξδε ηεο, θαηά επαλαιακβαλφκελν ηξφπν. 1 Σα ζηνηρεία, επνκέλσο, πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηελ επηρείξεζε σο νηθνλνκηθφ νξγαληζκφ είλαη ηα εμήο: α. Ζ νξγαλσκέλε πξνζπάζεηα ησλ κειψλ ηεο. Σα άηνκα ηεο επηρείξεζεο, κε ηελ απνδνρή ηνπ θνηλνχ αληηθεηκεληθνχ ζθνπνχ, ελψλνληαη κεηαμχ ηνπο θαη απνδέρνληαη ηελ νξγάλσζε ηεο επηρείξεζεο. Ωο νξγάλσζε νξίδεηαη ε ηαθηνπνίεζε πξνζψπσλ θαη πξαγκάησλ ζε ζρέζε κε ηνλ θνηλφ επηδησθφκελν ζθνπφ. β. Ζ ηθαλνπνίεζε ησλ αλαγθψλ ησλ θαηαλαισηψλ ή πειαηψλ ηνπ ηκήκαηνο ηεο αγνξάο πνπ έρεη επηιέμεη λα ηθαλνπνηήζεη, πξνζθέξνληαο ηνπο πξντφληα ή παξέρνληάο ηνπο ππεξεζίεο κε θέξδνο. γ. Σν θέξδνο είλαη βαζηθφ θίλεηξν γηα ηελ αλάιεςε επηρεηξεκαηηθήο πξσηνβνπιίαο. Γελ ππάξρεη επηρείξεζε πνπ λα κελ επηδηψθεη ην θέξδνο, γηαηί εάλ ηα έζνδά ηεο είλαη κηθξφηεξα απφ ηα έμνδά ηεο, ηφηε δελ κπνξεί φρη κφλν λα αλαπηπρζεί, αιιά νχηε θαη λα επηβηψζεη. Σν θέξδνο απνηειεί θξηηήξην απνηειεζκαηηθφηεηαο ηεο επηρείξεζεο θαη είλαη, ίζσο, ην κφλν κέηξν κε ην νπνίν κπνξεί λα θξηζεί ε επηηπρία ή απνηπρία κηαο επηρείξεζεο. Σν θέξδνο δελ είλαη ε αηηία, αιιά ην απνηέιεζκα ηεο επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο. Δίλαη έλα επηζπκεηφ θαη αλαγθαίν απνηέιεζκα, αθνχ ππεξεηεί βαζηθέο νηθνλνκηθέο ιεηηνπξγίεο. Σν θέξδνο, ινηπφλ, απνηειεί ην ζεκέιην ηεο νξγαλσκέλεο πξνζπάζεηαο γηα ηελ αλάπηπμε κηαο επηρείξεζεο. ια ηα παξαπάλσ αλαθέξνληαη ζην ζεκηηφ θέξδνο, ην θέξδνο πνπ δηθαηνινγείηαη, θαη φρη ζην αζέκηην θέξδνο, γηα ην νπνίν ππάξρνπλ νη λφκνη θαη ε παξέκβαζε ηνπ θξάηνπο. δ. Σν θέξδνο πξέπεη λα επαλαιακβάλεηαη. Σν ζηνηρείν απηφ ηνπ νξηζκνχ είλαη πνιχ ζπνπδαίν, γηαηί ε επαλάιεςε ηνπ θέξδνπο ζπλδέεηαη κε ηε δηάξθεηα δσήο ηεο επηρείξεζεο. Απηφ δε πνπ ραξαθηεξίδεη ηε ζχγρξνλε επηρείξεζε είλαη ε κεγάιε δηάξθεηα δσήο ηεο. Ο νξηζκφο, δειαδή, δελ αλαθέξεηαη ζε κηα θαηξνζθνπηθή επηρείξεζε, αιιά ζε κηα επηρείξεζε πνπ έρεη δηάξθεηα δσήο κεγαιχηεξε απφ εθείλε ηνπ θνξέα ηεο. Απηφ ην επηηπγράλεη κφλν εάλ έρεη κηα ζπλέρεηα ζην επηηπγραλφκελν θέξδνο. Ζ ζπλέρηζε, φκσο, ηνπ θέξδνπο εμαξηάηαη απφ ην βαζκφ ηθαλνπνίεζεο ησλ αλαγθψλ ησλ πειαηψλ ηεο. Πξσηαξρηθφο ζθνπφο, επνκέλσο, ηεο επηρείξεζεο δελ είλαη ε πξαγκαηνπνίεζε θεξδψλ, αιιά ε (1) Κψζηαο-Αιεμία Σδσξηδάθε, Οξγάλσζε θαη δηνίθεζε, Δθδφζεηο Rosily, Αζήλα 1999.

- 9 - ηθαλνπνίεζε ησλ αλαγθψλ ησλ πειαηψλ ηεο. Γηαηί κφλν εάλ ππάξρνπλ πειάηεο γηα ηα πξντφληα πνπ παξάγεη ή ηηο ππεξεζίεο πνπ πξνζθέξεη ε επηρείξεζε, είλαη δπλαηή ε καθξνπξφζεζκε επηβίσζε ηεο. 1 1.3. Σα ζπζηαηηθά κέξε ηεο επηρείξεζεο. Ζ επηρείξεζε εθηφο απφ νηθνλνκηθφο νξγαληζκφο έρεη θαη ηε κνξθή ηνπ αλνηθηνχ ζπζηήκαηνο πνπ επεξεάδεηαη ζπλερψο απφ ην πεξηβάιινλ ηεο, ιακβάλεη εηζξνέο θαη ζπγρξφλσο ελεξγεί γηα λα κεηαζρεκαηίζεη απηέο ηηο εηζξνέο ζε εθξνέο. Απηή ε αιιειελέξγεηα ζπλνςίδεηαη ζην ζρήκα 1. 1 ρήκα 1. Ζ επηρείξεζε σο αλνηθηφ ζχζηεκα. 1 Έηζη, ηα ζπζηαηηθά κέξε ηεο επηρείξεζεο είλαη: α) νη εηζξνέο, πνπ είλαη ην αλζξψπηλν δπλακηθφ, νη επηδεμηφηεηεο, νη γλψζεηο, ε εθπαίδεπζε, νη πιεξνθνξίεο, ε κεζνδνινγία, ηα πιηθά θαη ελέξγεηα θαη ην θεθάιαην, β) ε παξαγσγηθή δηαδηθαζία πνπ επηιέγεη ζχκθσλα κε ην είδνο ηεο επηρείξεζεο θαη γ) νη εθξνέο, πνπ παίξλνπλ ηε κνξθή πξντφλησλ ή εθθξάδνληαη ζε ππεξεζίεο / πιεξνθνξίεο. 1 Οη εηζξνέο κηαο επηρείξεζεο απνηεινχλ ηνπο παξαγσγηθνχο ηεο πφξνπο πνπ ζηε ζπλέρεηα κεηαπνηνχληαη ή ζπλαξκνινγνχληαη (κεηαζρεκαηίδνληαη) ζε ηειηθά αγαζά ή ππεξεζίεο, πνπ είλαη νη εθξνέο ηεο. Με άιια ιφγηα, φ,ηη παξάγεη κηα εηαηξία είλαη νη εθξνέο ηεο. ε θαλνληθέο ζπλζήθεο, νη εθξνέο ζα πξέπεη λα είλαη κεγαιχηεξεο αμίαο απφ ηηο εηζξνέο. ηαλ ηζρχεη απηφ, κπνξνχκε λα ζεσξνχκε ηε δηαδηθαζία κεηαηξνπήο σο δηαδηθαζία πξνζηηζέκελεο αμίαο. 1 (1) Κψζηαο-Αιεμία Σδσξηδάθε, Οξγάλσζε θαη δηνίθεζε, Δθδφζεηο Rosily, Αζήλα 1999.

- 10 - Οη ηξεηο πηζαλέο θαηαζηάζεηο ηηο νπνίεο αληηκεησπίδεη κηα επηρείξεζε είλαη νη αθφινπζεο: α. Δηζξνέο>εθξνέο: Ζ εηαηξία έρεη δεκηά, αθνχ νη ζπληειεζηέο παξαγσγήο (νη εηζξνέο) ησλ εηζξνψλ είλαη κεγαιχηεξεο αμίαο απφ ηηο εθξνέο. β. Δηζξνέο=εθξνέο: Ζ εηαηξία βξίζθεηαη ζην λεθξφ ζεκείν. γ. Δηζξνέο<εθξνέο: Ζ εηαηξία έρεη θέξδνο, αθνχ ε αμία ησλ εθξνψλ είλαη κεγαιχηεξε απφ ηελ αμία ησλ εηζξνψλ. 1 1.4. Η ιεηηνπξγία ρξεκαηννηθνλνκηθώλ ππεξεζηώλ. Γηα λα πξαγκαηνπνηεζνχλ θαη λα αμηνινγεζνχλ νη δξαζηεξηφηεηεο κηαο επηρείξεζεο θαη εηδηθφηεξα ησλ ιεηηνπξγηψλ παξαγσγήο θαη κάξθεηηλγθ, είλαη απαξαίηεηε ε χπαξμε ηεο ιεηηνπξγίαο ρξεκαηννηθνλνκηθψλ ππεξεζηψλ πνπ αληηθείκελφ ηεο είλαη νη ρξεκαηνξξνέο κέζα θαη έμσ απφ ηελ επηρείξεζε. 1 Οη ζπνπδαηφηεξεο απφ ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο ιεηηνπξγίαο ρξεκαηννηθνλνκηθψλ ππεξεζηψλ είλαη: α. Ζ ινγηζηηθή παξαθνινχζεζε ηεο επηρείξεζεο, δειαδή: πιεξσκέο, εηζπξάμεηο, πξνεηνηκαζία εηήζηνπ ηζνινγηζκνχ, θνζηνιφγεζε πξντφλησλ θ.ά. β. Ζ αμηνιφγεζε ησλ πξνηεηλνκέλσλ επελδχζεσλ γηα ηελ αγνξά, βειηίσζε ή επέθηαζε θηηξίσλ ή κεραλνινγηθνχ εμνπιηζκνχ, εθπαίδεπζε πξνζσπηθνχ θ.ά. γ. Ζ αλεχξεζε πεγψλ γηα ηε ρξεκαηνδφηεζε εγθεθξηκέλσλ επελδχζεσλ ή ηελ επηθεξδή ηνπνζέηεζε πθηζηακέλσλ απνζεκαηηθψλ. 1 1.5. Η ιεηηνπξγία πξνζσπηθνύ. Ζ ιεηηνπξγία πξνζσπηθνχ έρεη κεγάιε ζεκαζία, αθνχ αληηθείκελν απηήο ηεο δξαζηεξηφηεηαο είλαη ν άλζξσπνο. Ο άλζξσπνο, αλεμάξηεηα απφ ηηο ηερλνινγηθέο εμειίμεηο, ήηαλ, είλαη θαη ζα ζπλερίζεη λα είλαη ην βαζηθφηεξν ζηνηρείν γηα ηελ πινπνίεζε ησλ ζηφρσλ ηεο επηρείξεζεο. Έηζη, ζε κηα ζχγρξνλε επηρείξεζε ε ιεηηνπξγία πξνζσπηθνχ αλαιακβάλεη ηελ επζχλε λα επηιχζεη ηξία βαζηθά πξνβιήκαηα: α. λα πξνζειθχζεη αξθεηφ θαη θαηάιιειν πξνζσπηθφ, β. λα δξαζηεξηνπνηήζεη ην πξνζσπηθφ θαη γ. λα δηαηεξήζεη ην πξνζσπηθφ ηεο επηρείξεζεο. 1 (1) Κψζηαο-Αιεμία Σδσξηδάθε, Οξγάλσζε θαη δηνίθεζε, Δθδφζεηο Rosily, Αζήλα 1999.

- 11 - Αλαιπηηθφηεξα ε έθηαζε ησλ αξκνδηνηήησλ ηεο ιεηηνπξγίαο πξνζσπηθνχ αλαθέξεηαη ζηα παξαθάησ: ηελ πξφζιεςε λένπ πξνζσπηθνχ, θαζψο θαη ζηνλ εληνπηζκφ ησλ πεγψλ εμεχξεζήο ηνπ. ηελ επηινγή ηνπ πξνζσπηθνχ (ηνλ αξηζκφ θαη ηα είδε ησλ ζπλεληεχμεσλ, ηε ρξήζε ησλ ηεζη θαη ησλ δηαθφξσλ άιισλ ηερληθψλ γηα ηελ επηινγή ηνπ πξνζσπηθνχ). ηηο κεζφδνπο εθπαίδεπζεο θαη ζηελ έθηαζε ηεο εθπαίδεπζεο ηνπ λένπ θαη ηνπ ππάξρνληνο πξνζσπηθνχ. ηελ ακνηβή ηνπ πξνζσπηθνχ θαη ζηηο κεζφδνπο ακνηβήο. ηηο ζπλζήθεο εξγαζίαο, ηηο ψξεο εξγαζίαο, ηνλ αξηζκφ ησλ εξγάζηκσλ εκεξψλ εβδνκαδηαία, ηηο άδεηεο κε απνδνρέο θαη ρσξίο απνδνρέο ηνπ πξνζσπηθνχ θ.ά. ηελ εγθαηάζηαζε ηνπ λένπ πξνζσπηθνχ. ηηο πξναγσγέο, ηηο κεηαζέζεηο θαη απνζηξαηεχζεηο. ηα δηάθνξα παξάπνλα ηνπ πξνζσπηθνχ θαη ηηο κεζφδνπο ηθαλνπνίεζήο ηνπο, ην ζχιινγν πξνζσπηθνχ θ.ά. 1 (1) Κψζηαο-Αιεμία Σδσξηδάθε, Οξγάλσζε θαη δηνίθεζε, Δθδφζεηο Rosily, Αζήλα 1999.

- 12 - ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2 2.1. Η έλλνηα θαη ην πεξηερόκελν ηεο νξγάλσζεο θαη δηνίθεζεο (Μάλαηδκελη). Έρνπλ θαηά θαηξνχο πξνηαζεί δηάθνξνη νξηζκνί ηνπ Μάλαηδκελη. Γχν απφ ηνπο πην αληηπξνζσπεπηηθνχο νξηζκνχο παξνπζηάδνληαη παξαθάησ: Ζ Ακεξηθάληθε Έλσζε ηνπ Μάλαηδκελη (American Management Association) ρξεζηκνπνίεζε ην 1969 σο νξηζκφ ηνπ Μάλαηδκελη ηνλ εμήο: Μάλαηδκελη είλαη ε δξαζηεξηφηεηα κε ηελ νπνία νινθιεξψλεηαη θάπνην έξγν κέζσ άιισλ αλζξψπσλ. 1 Έλαο πην πξφζθαηνο, φκσο, νξηζκφο ηνπ Μάλαηδκελη είλαη θάπσο δηαθνξεηηθφο: Μάλαηδκελη είλαη ε δξαζηεξηφηεηα θαηά ηελ νπνία εξγάδεηαη θαλείο καδί θαη κέζσ άιισλ αλζξψπσλ, γηα ηελ νινθιήξσζε ηφζν ησλ ζηφρσλ ηεο επηρείξεζεο φζν θαη ησλ ζηφρσλ ησλ αηφκσλ πνπ εξγάδνληαη ζε απηήλ. 1 Πνηέο είλαη, φκσο, νη δηαθνξέο κεηαμχ ησλ δχν απηψλ νξηζκψλ; Ο ηειεπηαίνο δηαθέξεη απφ ηνλ πξψην ζε ηξία βαζηθά ζεκεία: Γίλεη κεγαιχηεξε έκθαζε ζηνλ αλζξψπηλν παξάγνληα κέζα ζηελ επηρείξεζε. Γίλεη κεγαιχηεξε έκθαζε ζην απνηέιεζκα πνπ πξέπεη λα επηηεπρζεί, δειαδή ζε ζηφρνπο, θαη ιηγφηεξν ζε πξάγκαηα ή δξαζηεξηφηεηεο. Δηζάγεη ηελ ηδέα φηη ε επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηεο επηρείξεζεο ζα πξέπεη λα ελνπνηείηαη κε ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ησλ κειψλ ηεο. 1 Απφ ηελ παξαπάλσ αλάιπζε ηνπ ηειεπηαίνπ νξηζκνχ ηνπ Μάλαηδκελη πξνθχπηεη πσο ην Μάλαηδκελη είλαη θαη επηζηήκε αιιά θαη ηέρλε. Γχν είλαη ηα βαζηθά ζηνηρεία πνπ ραξαθηεξίδνπλ ην Μάλαηδκελη: ε απνδνηηθφηεηα θαη ε απνηειεζκαηηθφηεηα. Ζ απνδνηηθφηεηα απνηειεί δσηηθφ ζηνηρείν ηνπ Μάλαηδκελη θαη αλαθέξεηαη ζηε ζρέζε κεηαμχ ησλ εηζξνψλ θαη εθξνψλ. Δάλ ε εθξνή είλαη κεγαιχηεξε απφ κηα δεδνκέλε εηζξνή, ηφηε ππάξρεη αχμεζε ηεο απνδνηηθφηεηαο. Δπίζεο, εάλ κε κία κηθξφηεξε εηζξνή ππάξρεη ε ίδηα εθξνή, ηφηε έρνπκε πάιη αχμεζε ηεο απνδνηηθφηεηαο. Σα δηνηθεηηθά ζηειέρε αζρνινχληαη κε εηζξνέο φπσο νη νηθνλνκηθνί πφξνη, ην αλζξψπηλν δπλακηθφ θαη ν κεραλνινγηθφο εμνπιηζκφο. Απηέο φκσο δελ πξνζθέξνληαη ζε αθζνλία (είλαη ζπάληεο), νπφηε ην ελδηαθέξνλ ησλ δηνηθεηηθψλ ζηειερψλ είλαη ε απνδνηηθή ηνπο εθκεηάιιεπζε. Απφ ηα παξαπάλσ ζπκπεξαίλεηαη πσο έλαο ζηφρνο ηνπ Μάλαηδκελη είλαη ε ειαρηζηνπνίεζε ηνπ θφζηνπο ησλ πφξσλ. 1 Γελ αξθεί, φκσο, κφλν ε απνδνηηθφηεηα. Σν Μάλαηδκελη αζρνιείηαη θαη κε ηελ νινθιήξσζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ έρνπλ αλαιεθζεί, δειαδή ζθνπεχεη θαη ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα. Έηζη, φηαλ ηα δηνηθεηηθά ζηειέρε επηηπγράλνπλ ηνπο ζηφρνπο ηεο επηρείξεζεο, ηφηε ιέγεηαη πσο απηά είλαη απνηειεζκαηηθά. Δπνκέλσο, ε απνδνηηθφηεηα αλαθέξεηαη ζηα κέζα θαη ε απνηειεζκαηηθφηεηα ζηελ απνπεξάησζε ελφο έξγνπ. 1 (1) Κψζηαο-Αιεμία Σδσξηδάθε, Οξγάλσζε θαη δηνίθεζε, Δθδφζεηο Rosily, Αζήλα 1999.

- 13-2.2. Σα δηνηθεηηθά ζηειέρε (Μanagers) θαη ν ξόινο ηνπο ζηα δηάθνξα επίπεδα δηνίθεζεο. Σα δηνηθεηηθά ζηειέρε εξγάδνληαη ζε έλα ρψξν πνπ νλνκάδεηαη νξγαληζκφο (παξαπάλσ δφζεθε ε έλλνηα θαη ν νξηζκφο ηνπ νξγαληζκνχ). Ο νξγαληζκφο απηφο έρεη κία δνκή. Ζ δνκή απηή πεξηιακβάλεη θαλνληζκνχο φπσο, παξαδείγκαηνο ράξε, ηελ επηινγή νξηζκέλσλ αηφκσλ σο «αξρεγνχο», πνπ ηνπο δίδεηαη εμνπζία θαη θαζνδεγνχλ ηνπο ππνινίπνπο. Οη θαλνληζκνί απηνί κπνξεί, επίζεο, λα πεξηγξάθνπλ ην έξγν θάζε ζέζεο εξγαζίαο, γηα λα μέξεη θαζέλαο ηηο αξκνδηφηεηέο ηνπ. 1 ινη φζνη εξγάδνληαη ζ έλαλ νξγαληζκφ δελ είλαη δηνηθεηηθά ζηειέρε. Σα κέιε ελφο νξγαληζκνχ θαηαηάζζνληαη ζε δχν κεγάιεο θαηεγνξίεο: ζε εξγάηεο ή ππαιιήινπο θαη ζε δηνηθεηηθά ζηειέρε. 1 Δξγάηεο ή ππάιιεινη είλαη ηα άηνκα εθείλα πνπ ηνπο έρεη αλαηεζεί ε εθηέιεζε θάπνηνπ ζπγθεθξηκέλνπ έξγνπ ή θάπνηαο ζπγθεθξηκέλεο εξγαζίαο, ρσξίο λα έρνπλ θακία επζχλε επίβιεςεο επί ηεο εξγαζίαο ησλ άιισλ εξγαδνκέλσλ. Τπάιιεινο ή εξγάηεο είλαη απηφο πνπ ζα παξαιάβεη ηελ αίηεζε ζνπ γηα ηελ έθδνζε πηζηνπνηεηηθνχ ζπνπδψλ, ν ηακίαο ζε κία ηξάπεδα, ν ζεξβηηφξνο ελφο εζηηαηνξίνπ, απηφο πνπ εξγάδεηαη ζε κηα ζεηξά παξαγσγήο-θαηαζθεπήο πιπληεξίσλ ξνχρσλ θ.ι.π. ε αληηπαξάζεζε κε ηνλ ππάιιειν ή εξγάηε, δηνηθεηηθφ ζηέιερνο νλνκάδεηαη εθείλν ην κέινο ηνπ νξγαληζκνχ πνπ θαηεπζχλεη ηηο δξαζηεξηφηεηεο ησλ άιισλ κειψλ ηνπ νξγαληζκνχ. Σν ζηέιερνο κπνξεί, παξάιιεια κε ην δηνηθεηηθφ ηνπ έξγν, λα επηηειεί θαη εθηειεζηηθφ έξγν. Παξαδείγκαηνο ράξε, ζ έλα κηθξφ ζπλεξγείν απηνθηλήησλ, ν εξγνδεγφο πνπ έρεη αλαιάβεη ηα ειεθηξνληθά ησλ απηνθηλήησλ επηηεξεί απηνχο πνπ εξγάδνληαη θάησ απ απηφλ, αιιά εξγάδεηαη θαη ν ίδηνο γηα ηελ νινθιήξσζε ηνπ έξγνπ πνπ ηνπο έρεη αλαηεζεί. Δπνκέλσο, γηα λα αζθεί θαλείο δηνηθεηηθά θαζήθνληα, πξέπεη λα έρεη πθηζηακέλνπο. Σα δηνηθεηηθά ζηειέρε θαηαηάζζνληαη ζε δηάθνξεο θαηεγνξίεο, αλάινγα κε ην επίπεδν ηεο δηνηθεηηθήο ηεξαξρίαο ζην νπνίν αζθνχλ εμνπζία. Έηζη, έρνπκε ζηειέρε ηνπ πξψηνπ επηπέδνπ ζηε δηνηθεηηθή ηεξαξρία, δεχηεξνπ επηπέδνπ, ηξίηνπ, θαη ζηειέρε πνπ βξίζθνληαη ζηελ θνξπθή ηεο δηνηθεηηθήο ηεξαξρίαο. 1 Οη ηίηινη πνπ δίδνληαη ζηα δηνηθεηηθά ζηειέρε ησλ δηαθφξσλ επηπέδσλ ηεο δηνηθεηηθήο ηεξαξρίαο πνηθίιινπλ θαη εμαξηψληαη απφ ην είδνο ηεο νξγάλσζεο. Έηζη, π.ρ., ηα ζηειέρε ηνπ πξψηνπ επηπέδνπ ηεο δηνηθεηηθήο ηεξαξρίαο ζπλήζσο νλνκάδνληαη επφπηεο. ε κηα βηνκεραλία, ηα δηνηθεηηθά ζηειέρε ηνπ πξψηνπ επηπέδνπ κπνξεί λα νλνκάδνληαη εξγνδεγνί. Σα δηνηθεηηθά ζηειέρε ηνπ δεχηεξνπ επηπέδνπ νλνκάδνληαη πξντζηάκελνη (ηκήκαηνο, πσιήζεσλ πεξηνρήο Α κνλάδαο θ.ι.π.). 1 ην ηξίην επίπεδν ηεο δηνηθεηηθήο ηεξαξρίαο, ζηηο δηεπζχλζεηο, ν ηίηινο ηνπ δηνηθεηηθνχ ζηειέρνπο είλαη αλάινγνο κε ην αληηθείκελν ηεο δηεχζπλζεο πνπ αζθεί. Έηζη, έρνπκε δηεπζπληή: Μάξθεηηλγθ, Παξαγσγήο, Υξεκαηννηθνλνκηθψλ Τπεξεζηψλ, Πξνκεζεηψλ θ.ι.π. 1 (1) Κψζηαο-Αιεμία Σδσξηδάθε, Οξγάλσζε θαη δηνίθεζε, Δθδφζεηο Rosily, Αζήλα 1999.

- 14 - Σέινο, απηφο πνπ βξίζθεηαη ζηελ θνξπθή ηεο ππξακίδαο ηεο ηεξαξρίαο κπνξεί λα νλνκάδεηαη: Γεληθφο Γηεπζπληήο, Γηεπζχλσλ χκβνπινο, Αληηπξφεδξνο θ.ι.π. ην ζρήκα 2 παξνπζηάδεηαη ε ππξακίδα ηεο δηνηθεηηθήο ηεξαξρίαο κε ηνπο ελδεηθηηθνχο ηίηινπο ησλ δηνηθεηηθψλ ζηειερψλ ησλ δηαθφξσλ επηπέδσλ. 1 ρήκα 2. Ππξακίδα ηεο δηνηθεηηθήο ηεξαξρίαο κε ελδεηθηηθνχο ηίηινπο ησλ δηνηθεηηθψλ ζηειερψλ ησλ δηαθφξσλ επηπέδσλ ηεο δηνηθεηηθήο ηεξαξρίαο. 1 2.3. Οη βαζηθέο δξαζηεξηόηεηεο (Λεηηνπξγίεο) ηεο δηνίθεζεο. Κάζε δηνηθεηηθφ ζηέιερνο, πξνθεηκέλνπ λα νινθιεξψζεη ην έξγν πνπ ηνπ έρεη αλαηεζεί, δξαζηεξηνπνηείηαη θαηάιιεια. Ζ δξαζηεξηφηεηά ηνπ είλαη πνιχπιεπξε θαη αδηαίξεηε. 1 Δίλαη πνιχπινθε, γηαηί ζα πξέπεη ην ζηέιερνο λα ελαξκνλίζεη, λα ζπληνλίζεη θαη λα θαζνδεγήζεη ηνπο παξαγσγηθνχο ζπληειεζηέο θαη κάιηζηα ην βαζηθφηεξν απ απηνχο, δειαδή ηνλ άλζξσπν, γηα λα επηηεπρζνχλ νη ζπγθεθξηκέλνη ζηφρνη ηεο επηρείξεζεο ή γεληθά ηνπ νξγαληζκνχ. 1 Ζ θχζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ είλαη αδηαίξεηε, γηαηί ην ζηέιερνο ζα πξέπεη ηαπηφρξνλα λα θαζνδεγεί, λα ειέγρεη, λα πξνγξακκαηίζεη θαη λα νξγαλψλεη. 1 Ζ επηζηήκε, φκσο, ηεο Γηνίθεζεο πξνζπαζεί λα δηαρσξίζεη ηελ φιε δξαζηεξηφηεηα ηνπ δηνηθεηηθνχ ζηειέρνπο ζε επηκέξνπο δξαζηεξηφηεηεο. Ο δηαρσξηζκφο απηφο, έζησ θαη πιαζκαηηθφο, βνεζά ζηελ θαιχηεξε αλάιπζε θαη (1) Κψζηαο-Αιεμία Σδσξηδάθε, Οξγάλσζε θαη δηνίθεζε, Δθδφζεηο Rosily, Αζήλα 1999.

- 15 - θαηαλφεζε ηνπ φινπ πξνβιήκαηνο, ηφζν γηα απηνχο πνπ ζπνπδάδνπλ ηελ επηζηήκε ηεο Οξγάλσζεο θαη Γηνίθεζεο ησλ επηρεηξήζεσλ φζν θαη γηα ηα ήδε ππάξρνληα ζηειέρε ησλ επηρεηξήζεσλ. Σα ζηειέρε ησλ επηρεηξήζεσλ ζα γλσξίδνπλ, π.ρ., φηη φηαλ ηνπο δεηνχλ νη αλψηεξνί ηνπο πξνηάζεηο δξάζεο γηα ην λέν επηρεηξεκαηηθφ έηνο, βξίζθνληαη ζηελ αξρή ηεο επηκέξνπο δξαζηεξηφηεηαο πνπ ιέγεηαη «πξνγξακκαηηζκφο θαη ιήςε απνθάζεσλ». ηαλ ζέινπλ λα δεηήζνπλ κεγαιχηεξε πξνζπάζεηα απφ ηνπο πθηζηακέλνπο ηνπο, γηα λα επηηεπρζεί θάπνην απνηέιεζκα, απηφ ζα ην πεηχρνπλ κε ηε ζσζηή ππνθίλεζε, πνπ αλήθεη ζηελ επηκέξνπο δξαζηεξηφηεηα πνπ ιέγεηαη «εγεζία-θαζνδήγεζε». 1 Γηα ηηο επηκέξνπο απηέο δξαζηεξηφηεηεο ππάξρεη έλα πινχζην ζεσξεηηθφ πιαίζην ζε ηερληθέο θαη κεζφδνπο, ην νπνίν πξέπεη λα γλσξίδνπλ ηφζν απηνί πνπ αζθνχλ δηνίθεζε φζν θαη απηνί πνπ επηζπκνχλ λα αζθήζνπλ. 1 Γελ ππάξρεη απφιπηε νκνθσλία εθ κέξνπο ησλ ζπγγξαθέσλ θαη ησλ κειεηεηψλ ζρεηηθά κε ηελ ππνδηαίξεζε ηεο δξαζηεξηφηεηαο ηεο δηνίθεζεο ζε επηκέξνπο δξαζηεξηφηεηεο. Αλ πάξνπκε σο βάζε γηα ηελ ππνδηαίξεζε ην πην δεκνθηιέο ζρεηηθφ ζχγγξακκα, ησλ Harold Koontz θαη Heinz Weihrich, ε δξαζηεξηφηεηα ηεο δηνίθεζεο ππνδηαηξείηαη θαη θαηαηάζζεηαη ζηηο επηκέξνπο δξαζηεξηφηεηεο σο εμήο: α. ζηνλ πξνγξακκαηηζκφ θαη ζηε ιήςε απνθάζεσλ β. ζηελ νξγάλσζε γ. ζηε ζηειέρσζε δ. ζηε δηεχζπλζε ηνπ αλζξψπηλνπ παξάγνληα-δηαπξνζσπηθνί επεξεαζκνί θαη ε. ζηνλ έιεγρν. α. Πξνγξακκαηηζκφο θαη ιήςε απνθάζεσλ: Πξνγξακκαηηζκφο είλαη ε δηαδηθαζία θαζνξηζκνχ ησλ ζηφρσλ ηεο επηρείξεζεο θαη ε επηινγή κηαο κειινληηθήο πνξείαο δξάζεο γηα ηελ επίηεπμή ηνπο. Δπεηδή ν πξνγξακκαηηζκφο απαηηεί εθ ησλ πξνηέξσλ θαζνξηζκφ δξάζεο, ε ιήςε απνθάζεσλ έρεη ελζσκαησζεί ζηε δηαδηθαζία ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ. Ζ ζρέζε κεηαμχ πξνγξακκαηηζκνχ θαη ιήςεο απνθάζεσλ είλαη ηφζν ζηελή, ψζηε πνιινί ζπγρσλεχνπλ ηηο δχν απηέο δξαζηεξηφηεηεο θάησ απφ ηελ θνηλή νλνκαζία «πξνγξακκαηηζκφο θαη ιήςε απνθάζεσλ». Με ηε δξαζηεξηφηεηα απηή: Η. Γηαηππψλνληαη πξνηάζεηο κειινληηθήο επηρεηξεζηαθήο δξάζεο, έρνληαο ππ φςε ηηο δπλαηφηεηεο ηεο επηρείξεζεο θαη ηηο πηζαλέο επηδξάζεηο ηνπ πεξηβάιινληνο ζηελ επηρείξεζε. ΗΗ. Καζνξίδνληαη νη ζηφρνη ή ηα πξνβιήκαηα ηεο επηρείξεζεο. ΗΗΗ. Καζνξίδνληαη θαη αλαιχνληαη νη πηζαλέο ελαιιαθηηθέο ιχζεηο. ΗV. Δπηιέγεηαη ε θαιχηεξε ιχζε. V. Σέινο, αξρίδεη ε δηαδηθαζία ηνπ ζρεδίνπ δξάζεο γηα πινπνίεζε ηεο απφθαζεο, δειαδή, θαζνξηζκφο ησλ ππνζηφρσλ ησλ δηαθφξσλ ηκεκάησλ. Αξρίδεη ν ζπληνληζκφο ησλ δξαζηεξηνηήησλ γηα ηελ επηηπρία ησλ ζηφρσλ ηεο επηρείξεζεο. (1) Κψζηαο-Αιεμία Σδσξηδάθε, Οξγάλσζε θαη δηνίθεζε, Δθδφζεηο Rosily, Αζήλα 1999.

- 16 - β. Οξγάλσζε: Δίλαη ε δηαδηθαζία δηαλνκήο ηεο εξγαζίαο κεηαμχ νκάδσλ θαη αηφκσλ θαη ν ζπληνληζκφο ησλ ελεξγεηψλ ηνπο, κε ζθνπφ λα επηηεπρζνχλ νη ζηφρνη ηεο επηρείξεζεο. Με ηελ νξγάλσζε θαζνξίδεηαη επίζεο ε εμνπζία θαη ε επζχλε ησλ δηνηθεηηθψλ ζηειερψλ θαη δηακνξθψλνληαη νη δηάθνξεο βαζκίδεο εμνπζίαο θαη επζχλεο, δειαδή ηα δηάθνξα επίπεδα ηεο δηνηθεηηθήο ηεξαξρίαο ηεο επηρείξεζεο. γ. ηειέρσζε: Δίλαη ε δηαδηθαζία πνπ ζα εμαζθαιίζεη ηελ επηινγή ηνπ θαηάιιεινπ πξνζσπηθνχ, ηελ εθπαίδεπζε θαη ηελ ελεξγνπνίεζή ηνπ. Ζ δξαζηεξηφηεηα απηή ζα δεκηνπξγήζεη ζηελ επηρείξεζε ην θαηάιιειν θιίκα γηα έλα ηθαλνπνηεκέλν πξνζσπηθφ. δ. Γηεχζπλζε ηνπ αλζξψπηλνπ παξάγνληα-δηαπξνζσπηθνί επεξεαζκνί: ηαλ ηα δηνηθεηηθά ζηειέρε ππνθηλνχλ ηνπο πθηζηακέλνπο ηνπο, θαηεπζχλνπλ ηηο ελέξγεηεο ησλ άιισλ, επηιέγνπλ ηνλ πην απνηειεζκαηηθφ ηξφπν επηθνηλσλίαο ή επηιχνπλ ηηο δηαθνξέο κεηαμχ ησλ πθηζηακέλσλ ηνπο, ηα ζηειέρε αζρνινχληαη κε ηε δξαζηεξηφηεηα ηεο δηεχζπλζεο θαη θαζνδήγεζεο. ε. Έιεγρνο: Ζ δξαζηεξηφηεηα απηή αλαθέξεηαη ζηελ απνδνηηθή νινθιήξσζε ησλ ζηφρσλ ηεο επηρείξεζεο. Π.ρ., πέηπρε ε επηρείξεζε ηνλ επηζπκεηφ θχθιν εξγαζηψλ, ηα επηζπκεηά θέξδε; Ή απμήζεθε ην ελδηαθέξνλ ησλ εξγαδνκέλσλ γηα ηελ επηηπρία ησλ ζηφρσλ ηεο επηρείξεζεο; Με απηή ηε δξαζηεξηφηεηα κεηξηέηαη ν βαζκφο απφδνζεο φισλ ησλ δηνηθεηηθψλ ζηειερψλ, ζε φια ηα επίπεδα ηεο δηνηθεηηθήο ηεξαξρίαο. Γηα ην ζθνπφ απηφ: Η. θαζνξίδνληαη πξφηππα, ΗΗ. ζπγθξίλνληαη ηα πξφηππα κε ηα πξαγκαηνπνηεζέληα, θαη ΗΗΗ. γίλνληαη νη απαξαίηεηεο δηνξζψζεηο ελψ θαηαβάιιεηαη πξνζπάζεηα γηα λα επηηεπρζνχλ νη πξνγξακκαηηζκέλνη ζηφρνη ηεο επηρείξεζεο. 1 (1) Κψζηαο-Αιεμία Σδσξηδάθε, Οξγάλσζε θαη δηνίθεζε, Δθδφζεηο Rosily, Αζήλα 1999.

- 17 - ΚΔΦΑΛΑΙΟ 3 3. Δηζαγσγή Σν θαηλφκελν ησλ ξηδηθψλ αιιαγψλ ζηηο επηρεηξήζεηο έρεη πξνζιάβεη ήδε παγθφζκηεο δηαζηάζεηο. Οη επηρεηξήζεηο ζήκεξα βηψλνπλ ζπλερψο ηελ αβεβαηφηεηα, ηφζν ζηνλ ηξφπν ιεηηνπξγίαο ηνπο, φζν θαη ζηνλ ηξφπν γεληθψο κε ηνλ νπνίν δξαζηεξηνπνηνχληαη. Μέζα ζην επκεηάβιεην πιαίζην ηεο παγθνζκηνπνίεζεο ε επηρείξεζε είλαη ππνρξεσκέλε λα κεηαζρεκαηίδεηαη ζπλερψο, λα πηνζεηεί αδηάθνπα αιιαγέο, θαη λα αλαιακβάλεη πξσηνβνπιίεο πνπ ζα ηεο επηηξέςνπλ λα επηβηψζεη. 1 Ζ επαξθήο ζπλεηδεηνπνίεζε, ηνπ φηη ε επηηπρία νπνηνπδήπνηε εγρεηξήκαηνο αλαζρεδηαζκνχ ηεο επηρείξεζεο, εμαξηάηαη απφ ην αλζξψπηλν δπλακηθφ ηεο, είλαη ε κέγηζηε επηηπρία γηα ηελ επηρείξεζε. Σν αλζξψπηλν δπλακηθφ ζα θέξεη ζε πέξαο νπνηαδήπνηε πξνζπάζεηα εθζπγρξνληζκνχ θαη ζα ζέζεη ζε ιεηηνπξγία ην δηαθνξνπνηεκέλν, κεηά ηελ πξνζαξκνγή, ηνπ νξγαληζκφ θαη ζα γεπζεί ηνπο θαξπνχο ηνπ έξγνπ ηνπ. Ο αλζξψπηλνο παξάγνληαο ζηελ επηρείξεζε, έρεη δηπιή ηδηφηεηα: απηή ηνπ θνξέα αιιαγήο θαη απηή ηνπ ρξήζηε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο αιιαγήο, ελψ ηαπηφρξνλα είλαη ν θξίζηκνο θαη απνθαζηζηηθφο παξάγνληαο γηα ηελ ηειηθή, επηηπρή έθβαζε ηνπ νπνηνπδήπνηε εγρεηξήκαηνο πξνζαξκνγήο ζηηο λέεο ζπλζήθεο. Ζ δηαπίζησζε απηή πξέπεη λα ζπλνδεχεηαη απφ ηελ αλάινγε ζεψξεζε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ ηεο επηρείξεζεο σο ζηξαηεγηθήο ζεκαζίαο πφξσλ θαη ηελ εμαξρήο δηακφξθσζε ηεο θηινζνθίαο ηνπ κάλαηδκελη κε ηελ εηζαγσγή ησλ θαηάιιεισλ κεζφδσλ δηνίθεζεο θαη αλάπηπμήο ηνπ. 1 Οη ζεκεηψζεηο πνπ αθνινπζνχλ πξνζπαζνχλ ζχληνκα θαη πεξηεθηηθά λα παξνπζηάζνπλ ηηο βαζηθέο αξρέο ηεο δηνίθεζεο ησλ αλζξψπηλσλ πφξσλ θαη ηνλ ηξφπν νξγάλσζεο ησλ επηρεηξήζεσλ νη νπνίεο έρνπλ ζπλεηδεηνπνηήζεη φηη ν αλζξψπηλνο παξάγνληαο απνηειεί πξσηαξρηθφ παξάγνληα ζηε ιήςε απνθάζεσλ. 1 3.1. Από ηε δηνίθεζε πξνζσπηθνύ ζηε δηνίθεζε αλζξσπίλσλ πόξσλ. Σν ζχγρξνλν επηρεηξεζηαθφ πεξηβάιινλ Ηζηνξηθή Αλαδξνκή Ζ εμέιημε ηεο Γηνίθεζεο Αλζξσπίλσλ Πφξσλ σο θνκβηθήο ιεηηνπξγίαο κέζα ζηελ επηρείξεζε Καλείο δε κπνξεί λα ακθηζβεηήζεη ην γεγνλφο φηη ε θνηλσλία ζήκεξα είλαη ηδηαηηέξσο αληαγσληζηηθή. Μέζα ζην πιαίζην απηφ θαινχληαη λα ιεηηνπξγήζνπλ θαη νη επηρεηξήζεηο νη νπνίεο πξνζπαζνχλ λα είλαη επέιηθηεο θαη λα πξνζαξκνζηνχλ ζηνλ αληαγσληζκφ, πξνρσξψληαο ζε ξηδηθή αλαδηνξγάλσζε θαη αληηκεηψπηζε ησλ (1) www.makine.gr

- 18 - ζρέζεσλ απαζρφιεζεο θαη ησλ φξσλ εξγαζίαο. Γη απηφ θαη εηζάγνληαη πιένλ θαηλνηφκεο κέζνδνη δηνίθεζεο πξνθεηκέλνπ λα βειηησζεί ε πνηφηεηα ησλ ζρέζεσλ ησλ εξγαδνκέλσλ κε ηελ δηνίθεζε. Έηζη, ην έξγν ησλ ππεπζχλσλ γηα ην πξνζσπηθφ κηαο νξγάλσζεο θιίλεη πξνο ηελ «δηνίθεζε ησλ επηδφζεσλ» θαη ησλ «αλζξσπίλσλ πφξσλ» δίλνληαο έκθαζε ζε κηα καθξνρξφληα πξννπηηθή πνπ απαηηεί ζηξαηεγηθφ ζρεδηαζκφ θαη νδεγεί ζε έλα εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ ακνηβαίαο εθηίκεζεο. 1 Ο F. Taylor ζεκειησηήο ηεο θίλεζεο γηα ηελ επηζηεκνληθή νξγάλσζε ηεο εξγαζίαο, ζηήξημε ηελ ζεσξία ηνπ ζηελ αλαγθαηφηεηα εμαζθάιηζεο ηεο «κέγηζηεο επεκεξίαο», ηφζν ηνπ εξγνδφηε φζν θαη ηνπ εξγαδφκελνπ, πξνηείλνληαο ηέζζεξηο βαζηθέο αξρέο δηνίθεζεο. Ζ θίλεζε γηα ηε βηνκεραληθή πξφλνηα ζηξέθεη ην ελδηαθέξνλ ηεο ζηνλ αλζξψπηλν παξάγνληα θαη πξνηξέπεη γηα βειηίσζε ησλ ζπλζεθψλ εξγαζίαο θαη ησλ φξσλ απαζρφιεζεο ησλ εξγαδνκέλσλ ζηνλ εξγαζηαθφ ηνπο ρψξν. Ο Rowntree ήηαλ ν πξψηνο βηνκήραλνο πνπ εγήζεθε ηεο αλάπηπμεο ηεο δηνίθεζεο πξνζσπηθνχ, δείρλνληαο ηδηαίηεξε πξφλνηα γηα ηνπο εξγαδνκέλνπο ησλ εξγνζηαζίσλ ηνπ θαη ν Henry Ford ίδξπζε ην 1914 ηκήκα πξνζσπηθνχ πνπ νλνκάζηεθε «θνηλσληνινγηθφ ηκήκα». ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1900 εκθαλίδεηαη ε βηνκεραληθή ςπρνινγία, πνπ αζρνιείηαη κε ηελ επηζηεκνληθή νξγάλσζε ηεο εξγαζίαο, ελψ ην 1926 απνηειεί ζηαζκφ ζηελ επηζηεκνληθή κειέηε ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ αηφκνπ ζε κηα ηππηθή νξγάλσζε. Σελ επνρή απηή γίλνληαη ζηελ Ακεξηθή κηα ζεηξά εξεπλψλ νη νπνίεο έκεηλαλ γλσζηέο κε ην φλνκα «έξεπλα Hawthorne». θνπφο ησλ εξεπλψλ, ε δηεξεχλεζε ηεο ζρέζεο αλζξψπνπ πξνο έξγν (επίδξαζε θσηηζκνχ, δηαιείκκαηα, ψξεο εξγαζίαο θ.η.ι., ζηελ απφδνζε ηνπ εξγαδφκελνπ) κε ζεκαληηθφηεξν κειεηεηή ηνλ Elton Mayo, νη έξεπλεο ηνπ νπνίνπ άλνημαλ λέεο πξννπηηθέο ζηε κειέηε ηεο αλζξψπηλεο ζπκπεξηθνξάο κέζα ζηηο νξγαλψζεηο θαη δηακφξθσζαλ ζηε ζπλέρεηα ηε ρνιή ησλ Αλζξσπίλσλ ρέζεσλ θαη ζαλ πξνέθηαζε απηήο ηελ κεηέπεηηα ρνιή ηεο Αλζξψπηλεο πκπεξηθνξάο. 1 Απφ ηε ζηηγκή πνπ ην αλζξψπηλν δπλακηθφ αλαγλσξίζηεθε σο ζεκαληηθφο παξάγνληαο γηα ηηο επηρεηξήζεηο, έγηλαλ πξνζπάζεηεο, κέζσ θπξίσο ησλ εξγαηηθψλ ζπλδηθάησλ, λα δεκηνπξγεζνχλ θαη εηδηθά ηκήκαηα δηνίθεζεο πξνζσπηθνχ. Ωζηφζν, κε ην πέξαζκα ησλ ρξφλσλ θαη φζν νη επηρεηξήζεηο γίλνληαη πην πνιχπινθεο θαη ην αλζξψπηλν δπλακηθφ αλαδηνξγαλψλεηαη, απηφ αληηκεησπίδεηαη σο θεθάιαην θαη φρη σο θφζηνο. Απηφ ζεκαίλεη πσο πιένλ γίλνληαη ελέξγεηεο απφ ηε Γηνίθεζε Αλζξσπίλσλ Πφξσλ (Γ.Α.Π.) ηεο επηρείξεζεο (κέρξη πξφζθαηα ηκήκα πξνζσπηθνχ) πξνθεηκέλνπ λα αληηκεησπηζζνχλ φια ηα ελδερφκελα πξνβιήκαηα ζηνλ εξγαζηαθφ ρψξν κε ηξφπν πνπ λα ηθαλνπνηεί ηνλ εξγαδφκελν, ηελ επηρείξεζε, αιιά θαη ηελ θνηλσλία ζπλνιηθά. ια απηά θπζηθά πξνυπνζέηνπλ φ,ηη ην ζπγθεθξηκέλν θνκκάηη ηεο επηρείξεζεο έρεη ζηειερσζεί κε θαηάιιεια εμεηδηθεπκέλν πξνζσπηθφ, έρεη νξγαλσζεί ζσζηά, έρνπλ θαηακεξηζηεί νη επζχλεο θαη ηέινο έρεη πηνζεηεζεί έλαο θψδηθαο δενληνινγίαο. 1 (1) www.makine.gr

- 19-3.2. Οξηζκόο ηεο δηνίθεζεο αλζξσπίλσλ πόξσλ. Έλαο δφθηκνο (θαη θαηά ζπλέπεηα θνηλά απνδεθηφο) νξηζκφο ηεο Γηνίθεζεο Αλζξψπηλσλ Πφξσλ είλαη ν αθφινπζνο: (ζχκθσλα κε ην Βξεηαληθφ Ηλζηηηνχην Γηνίθεζεο Πξνζσπηθνχ) Α) ην ζχλνιν ησλ επζπλψλ φισλ ησλ εκπιεθνκέλσλ ζηε δηνίθεζε αλζξψπσλ, αιιά παξάιιεια είλαη θαη ην έξγν ησλ εμεηδηθεπκέλσλ επηζηεκφλσλ πνπ αζρνινχληαη κε ην ζέκα απηφ Β) ην ηκήκα ηεο Γηνίθεζεο ην νπνίν απαζρνιείηαη απνθιεηζηηθά κε ηνπο αλζξψπηλνπο πφξνπο ηεο επηρείξεζεο θαη ηηο κεηαμχ ηνπο ζρέζεηο κέζα ζην εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ Γ) ε ζπλνιηθή πξνζπάζεηα γηα επίηεπμε απνηειεζκαηηθφηεηαο θαη δηθαηνζχλεο εληφο ηνπ εξγαζηαθνχ ρψξνπ (νη έλλνηεο απνηειεζκαηηθφηεηα θαη δηθαηνζχλε ζεσξνχληαη αιιειέλδεηεο) Γ) ε ζπλνιηθή πξνζπάζεηα αλάπηπμεο ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ γηα ηελ ηφλσζε ηεο ζπκβνιήο ηνπ ζηελ νξγάλσζε ηφζν ζαλ άηνκα φζν θαη ζαλ κέιε ηεο νκάδαο ζηελ νπνία αλήθνπλ. 1 3.3. Βαζηθνί ζηόρνη ηνπ ηκήκαηνο αλζξσπίλσλ πόξσλ. Βαζηθνί ζηφρνη ηνπ ηκήκαηνο αλζξσπίλσλ πφξσλ ζεσξνχληαη (Schuleret al. 1993): α) Βειηίσζε παξαγσγηθφηεηαο. Ζ βειηίσζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο απνηειεί πξσηαξρηθφ ζηφρν γηα θάζε επηρείξεζε. απηήλ ην ηκήκα αλζξσπίλσλ πφξσλ κπνξεί λα ζπκβάιιεη κε πνιινχο ηξφπνπο: - ζπκκεηέρνληαο ζηηο ζηξαηεγηθήο ζεκαζίαο απνθάζεηο πνπ επεξεάδνπλ ηελ πεηπρεκέλε εθαξκνγή ηεο επηρεηξεζηαθήο ζηξαηεγηθήο, - επηζεκαίλνληαο θαη επηιχλνληαο ηα πξνβιήκαηα πξνζσπηθνχ πξηλ εηζαρζνχλ θαηλνχξγηα πξνγξάκκαηα, δηαδηθαζίεο ή πνιηηηθέο, - αλαπηχζζνληαο ηελ επηθνηλσλία θαη ηε ζπλεξγαζία κε ηα ζηειέρε γξακκήο θαη αλαζέηνληαο ζε απηά νξηζκέλεο αξκνδηφηεηεο αθνχ βέβαηα ηα εθπαηδεχζνπλ. 2 (1) www.makine.gr (2) ηέιια Ξπξνηχξε-Κνπθίδνπ, Γηνίθεζε Αλζξσπίλσλ Πφξσλ, Δθδφζεηο ΑΝΗΚΟΤΛΑ, Θεζζαινλίθε 2001.

- 20 - β) Βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο δσήο ζηνλ εξγαζηαθφ ρψξν. ιν θαη πεξηζζφηεξνη εξγαδφκελνη επηζπκνχλ λα αληινχλ ηθαλνπνίεζε απφ ηελ εξγαζία ηνπο, αζθψληαο πεξηζζφηεξν έιεγρν ζηελ νξγάλσζε ηεο εξγαζίαο ηνπο θαη επηδεηψληαο ηελ επθαηξία λα ζπκβάιινπλ ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο επηρείξεζεο. Σν ηκήκα αλζξσπίλσλ πφξσλ κπνξεί λα ζπκβάιιεη, βνεζψληαο ζην ζρεδηαζκφ ησλ εξγαζηψλ, ελζαξξχλνληαο ηελ επηθνηλσλία κεηαμχ ησλ ηκεκάησλ θαη ζρεδηάδνληαο ζπζηήκαηα ζπκκεηνρήο κέζσ ησλ νπνίσλ νη εξγαδφκελνη ζα έρνπλ ηελ επθαηξία λα αλαπηχζζνπλ θαη λα αμηνπνηνχλ ηηο θαηλνηφκεο ηδέεο θαη πξνηάζεηο ηνπο. 1 γ) πκκφξθσζε κε ηε λνκνζεζία. Σν ηκήκα αλζξσπίλσλ πφξσλ νθείιεη λα γλσξίδεη ηελ εξγαηηθή λνκνζεζία πνπ αθνξά ηα δηθαηψκαηα θαη ηηο ππνρξεψζεηο ησλ εξγαδνκέλσλ, ηελ ίζε κεηαρείξηζε αλδξψλ θαη γπλαηθψλ, ηελ ακνηβή, ηελ πγηεηλή θαη αζθάιεηα / πξνζηαζία ησλ εξγαδνκέλσλ, ηα ζπλδηθαιηζηηθά ηνπο δηθαηψκαηα θαη ηε ζπκκεηνρή ηνπο ζηε δηνίθεζε ησλ επηρεηξήζεσλ. Οθείιεη επίζεο λα γλσξίδεη ηηο ζρεηηθέο δηθαζηηθέο απνθάζεηο, ηηο εγθπθιίνπο ηνπ ππνπξγείνπ εξγαζίαο θαη ηεο επηζεψξεζεο εξγαζίαο αιιά θαη ηηο πνιηηηθέο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη ηηο ζρεηηθέο νδεγίεο πνπ εθδίδνληαη γηα ηα παξαπάλσ ζέκαηα. ηνπο ζηφρνπο ηνπ ηκήκαηνο αλζξσπίλσλ πφξσλ πεξηιακβάλνληαη ε ελεκέξσζε ηεο Γηνίθεζεο ηεο επηρείξεζεο γηα φια ηα παξαπάλσ θαη ε εμαζθάιηζε ησλ πξνυπνζέζεσλ ηήξεζεο φισλ ησλ απαηηήζεσλ ηεο λνκνζεζίαο. Ζ κε ζπκκφξθσζε ηεο επηρείξεζεο κε ηε λνκνζεζία είλαη δπλαηφ αλ ζηνηρίζεη πςειά ρξεκαηηθά πνζά ζε απηήλ κε ηε κνξθή πξνζηίκσλ ή απνδεκηψζεσλ. 1 δ) Γεκηνπξγία αληαγσληζηηθνχ πιενλεθηήκαηνο. Τπνζηεξίδεηαη φηη ε απνηειεζκαηηθή αμηνπνίεζε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ δεκηνπξγεί αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα γηα ηελ επηρείξεζε (Pfeffer, 1994). Δθπαίδεπζε, αμηνιφγεζε θαη αληακνηβή, άκεζε ζπκκεηνρή κε ζθνπφ ηελ αμηνπνίεζε ησλ θαηλνηφκσλ ηδεψλ ησλ εξγαδνκέλσλ απνηεινχλ ηα κέζα κε ηα νπνία ε επηρείξεζε κπνξεί λα δηαθνξνπνηεζεί απφ ηνπο αληαγσληζηέο ηεο. θνπφο ηνπ ηκήκαηνο αλζξσπίλσλ πφξσλ είλαη ε δεκηνπξγία φισλ ησλ πξνυπνζέζεσλ πνπ ζα δψζνπλ ηελ επθαηξία ζηελ επηρείξεζε λα απνθηήζεη απηφ ην αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα. 1 ε) Δπειημία εξγαηηθνχ δπλακηθνχ. θνπφο ηνπ ηκήκαηνο αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ είλαη ε εμαζθάιηζε επέιηθηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ απφ άπνςε ηθαλνηήησλ θαη γλψζεσλ, σξψλ εξγαζίαο θαη αξηζκνχ κέζα ζηα πιαίζηα βέβαηα ηεο ζρεηηθήο λνκνζεζίαο. 1 (1) ηέιια Ξπξνηχξε-Κνπθίδνπ, Γηνίθεζε Αλζξσπίλσλ Πφξσλ, Δθδφζεηο ΑΝΗΚΟΤΛΑ, Θεζζαινλίθε 2001.

- 21-3.4. Αξκνδηόηεηεο ηνπ ηκήκαηνο αλζξσπίλσλ πόξσλ. 1. Πξνγξακκαηηζκφο αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ. Ζ πξφβιεςε ησλ αλαγθψλ ηεο επηρείξεζεο ζε αλζξψπηλν δπλακηθφ θαη ε γλψζε ησλ εηδηθνηήησλ θαη γλψζεσλ ηνπ πξνζσπηθνχ αιιά θαη νη ηξφπνη πνπ απηέο κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ είλαη πνιχ βαζηθνί παξάγνληεο γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο επηρείξεζεο. Ζ αξκνδηφηεηα ηνπ ηκήκαηνο αλζξσπίλσλ πφξσλ ζηε ιεηηνπξγία απηή είλαη: - ε δηεξεχλεζε ησλ ζπλζεθψλ ηεο αγνξάο εξγαζίαο - ε πξφβιεςε ησλ αλαγθψλ ηεο επηρείξεζεο γηα ηελ επίηεπμε ησλ καθξνρξφλησλ ζηφρσλ - ε θαηαγξαθή ησλ εηδηθνηήησλ θαη ησλ γλψζεσλ ηνπ πξνζσπηθνχ φισλ ησλ ηκεκάησλ - ε δηεξεχλεζε ηεο θηλεηηθφηεηαο ηνπ πξνζσπηθνχ - ε γλψζε ηεο ζρεηηθήο λνκνζεζίαο θαη ησλ φξσλ ηεο ζπιινγηθήο ζχκβαζεο. 1 2. ηξαηνιφγεζε θαη επηινγή πξνζσπηθνχ. Ζ ζηξαηνιφγεζε, πξνζέιθπζε θαη επηινγή ηθαλνχ θαη θαηάιιεινπ πξνζσπηθνχ ζπκβάιιεη ζηελ δπλαηφηεηα επίηεπμεο ησλ ζηφρσλ αιιά θαη ζηελ επειημία ηεο επηρείξεζεο ελψ ηελ απαιιάζζεη απφ κειινληηθέο δπζθνιίεο πξνζαξκνγήο ηεο ζηηο ζπλζήθεο ηνπ πεξηβάιινληνο. Ζ φιε δηαδηθαζία φκσο πξνυπνζέηεη κηα ζεηξά νξγαλσηηθψλ πξνυπνζέζεσλ πνπ είλαη απαξαίηεηεο γηα λα γίλεη ζπζηεκαηηθά θαη απνηειεζκαηηθά ε ζηειέρσζε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ νξγαληζκνχ θαη νη νπνίεο εκπίπηνπλ ζηελ αξκνδηφηεηα ηνπ ηκήκαηνο αλζξσπίλσλ πφξσλ ην νπνίν θαζνδεγεί θαη ζπληνλίδεη ηελ φιε πξνζπάζεηα. πγθεθξηκέλα απαηηείηαη: - δηάγλσζε ησλ πξνβιεκάησλ κε ηππηθέο θαη άηππεο ζπδεηήζεηο - δεκηνπξγία πεξηγξαθψλ θαζεθφλησλ - πξφβιεςε πξνβιεκάησλ πνπ πξνθχπηνπλ απφ νπνηνδήπνηε αλαζρεδηαζκφ ησλ ζέζεσλ εξγαζίαο ή ησλ δηαδηθαζηψλ ν νπνίνο ζπλδέεηαη κε ηνπο ζηφρνπο ηεο επηρείξεζεο - δηεξεχλεζε ησλ πεγψλ ζηξαηνιφγεζεο θαη ηεο αμηνπηζηίαο ηνπο - δηεξεχλεζε θαη επηινγή ησλ θαηάιιεισλ γηα θάζε πεξίπησζε κεζφδσλ επηινγήο - δηεξεχλεζε ηεο αμηνπηζηίαο ηνπο - εθπαίδεπζε φισλ φζσλ ζπκκεηέρνπλ ζηε δηαδηθαζία. 1 3. Δθπαίδεπζε θαη αλάπηπμε πξνζσπηθνχ. Ζ εθπαίδεπζε θαη αλάπηπμε ηνπ πξνζσπηθνχ κηαο επηρείξεζεο ζεσξείηαη πιένλ κηα ζπλερήο δηαδηθαζία πνπ πξνζδίδεη ζηνλ νξγαληζκφ αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα. Ζ ζπκκεηνρή ηνπ ηκήκαηνο αλζξσπίλσλ πφξσλ ζηε ιεηηνπξγία απηή είλαη θαζνξηζηηθή. (1) ηέιια Ξπξνηχξε-Κνπθίδνπ, Γηνίθεζε Αλζξσπίλσλ Πφξσλ, Δθδφζεηο ΑΝΗΚΟΤΛΑ, Θεζζαινλίθε 2001.

- 22 - πγθεθξηκέλα αζρνιείηαη κε: - ηε δηάγλσζε θαη εθηίκεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ αλαγθψλ ζε ζπλδπαζκφ πάληα κε ηνπο ζηφρνπο ηεο επηρείξεζεο - ηνλ θαζνξηζκφ ησλ ζηφρσλ ηεο εθπαίδεπζεο - ηε δηεξεχλεζε θαη επηινγή ησλ ζχγρξνλσλ εθπαηδεπηηθψλ κεζφδσλ - ηελ επηινγή ησλ εθπαηδεπνκέλσλ θαη ησλ εθπαηδεπηψλ - ην ζρεδηαζκφ, ζπληνληζκφ θαη ηελ αμηνιφγεζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο - ηνλ πξνυπνινγηζκφ ηεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο. 1 4. Αμηνιφγεζε ηεο επίδνζεο ησλ εξγαδνκέλσλ. Αλ θαη ε αμηνιφγεζε ηεο επίδνζεο γίλεηαη βαζηθά απφ ηνλ άκεζν πξντζηάκελν φιεο νη νξγαλσηηθέο πξνυπνζέζεηο γηα ηελ απνηειεζκαηηθή εθαξκνγή ηεο απνηεινχλ αξκνδηφηεηα ηνπ ηκήκαηνο αλζξσπίλσλ πφξσλ. Δηδηθφηεξα: - θαζνξίδεη ηνπο αμηνινγεηέο - δηεξεπλά θαη επηιέγεη ηελ θαηάιιειε κέζνδν - νξγαλψλεη ηε δηαδηθαζία εθπαίδεπζεο ησλ αμηνινγεηψλ - ζε ζπλεξγαζία κε ηα ζηειέρε γξακκήο θαζνξίδεη θξηηήξηα απφδνζεο - αμηνινγεί ην ζχζηεκα θαη επηζεκαίλεη ηα ιάζε. 1 5. Ακνηβή. Ο ζρεδηαζκφο αληηθεηκεληθήο θαη δίθαηεο πνιηηηθήο ακνηβψλ απνηειεί καδί κε ηελ αμηνιφγεζε ηεο επίδνζεο ησλ εξγαδνκέλσλ έλα πνιχ ζεκαληηθφ εξγαιείν ππνθίλεζήο ηνπο γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ πνπ έρνπλ ηεζεί ελψ ζπκβάιιεη ζηε δεκηνπξγία αηζζήκαηνο αθνζίσζεο πξνο ηε ζπγθεθξηκέλε επηρείξεζε. ηελ πεξίπησζε απηή νη αξκνδηφηεηεο ηνπ ηκήκαηνο αλζξσπίλσλ πφξσλ ζπλνςίδνληαη ζηα εμήο: - ζε ζπλεξγαζία κε ηα ζηειέρε γξακκήο νξγαλψλεη, θαζνδεγεί θαη ζπληνλίδεη φιε ηε δηαδηθαζία αμηνιφγεζεο ηεο εξγαζίαο (job evaluation). - νξγαλψλεη ηε δηαδηθαζία εθπαίδεπζεο ησλ ζηειερψλ πνπ ζα ιάβνπλ κέξνο - δηελεξγεί ηελ έξεπλα αγνξάο γηα ηηο ακνηβέο - θαζνξίδεη θαη δηαπξαγκαηεχεηαη ηα θιηκάθηα ακνηβψλ ζχκθσλα κε ηηο νδεγίεο ηεο Γηνίθεζεο - δηεξεπλά θαη εηζεγείηαη ηελ εθαξκνγή ζχγρξνλσλ ζπζηεκάησλ ακνηβψλ ζε ζπλεξγαζία πάληα κε ηα ζηειέρε γξακκήο - νξγαλψλεη ηε δηαδηθαζία επηθνηλσλίαο κε ηνπο εξγαδφκελνπο ψζηε λα θαηαλνήζνπλ ηε ιεηηνπξγία ησλ δηαθφξσλ ζπζηεκάησλ θαη ηα σθειήκαηα πνπ απνθνκίδνπλ απφ ηε ζσζηή εθαξκνγή ηνπο - ζε ζπλεξγαζία κε ηνπο ινγηζηέο, ηνπο νηθνλνκηθνχο ζπκβνχινπο θαη αζθαιηζηέο εηζεγείηαη ηα πξνγξάκκαηα ησλ επηπιένλ παξνρψλ ζηνπο εξγαδφκελνπο. 1 (1) ηέιια Ξπξνηχξε-Κνπθίδνπ, Γηνίθεζε Αλζξσπίλσλ Πφξσλ, Δθδφζεηο ΑΝΗΚΟΤΛΑ, Θεζζαινλίθε 2001.

- 23-6. Πξνζηαζία εξγαδνκέλσλ, πγηεηλή θαη αζθάιεηα. Σν ζέκα ηεο πξνζηαζίαο ησλ εξγαδνκέλσλ απφ επηβιαβείο παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηε ζσκαηηθή θαη ςπρηθή ηνπο πγεία είλαη επξχηαην θαη θπζηθά πνιχ βαζηθφ γηαηί εθηφο ηεο αλζξσπηζηηθήο πιεπξάο ηνπ πξνβιήκαηνο πξνθχπηεη θαη νηθνλνκηθή επηβάξπλζε γηα ηελ επηρείξεζε κε ηελ πιεξσκή απνδεκηψζεσλ. Γηα ηελ ηερληθή άπνςε ηνπ φπνηνπ πξνβιήκαηνο ππεχζπλνη είλαη νη αξκφδηνη κεραληθνί, γηα ηελ αλάπηπμε φκσο ελφο νξγαλσηηθνχ πιαηζίνπ κέζα ζην νπνίν ζα κπνξεί λα εξγάδεηαη θάπνηνο απαιιαγκέλνο, φζν απηφ είλαη δπλαηφ λα επηηεπρζεί, απφ θηλδχλνπο, απνηειεί αξκνδηφηεηα ηνπ ηκήκαηνο δηνίθεζεο αλζξσπίλσλ πφξσλ. πγθεθξηκέλα: - πιεξνθνξεί θαη ελεκεξψλεη ηνπο εξγαδνκέλνπο γηα ηνπο θηλδχλνπο πνπ απηνί δηαηξέρνπλ θαη ηνπο ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο κπνξνχλ λα πξνζηαηεπζνχλ - νξγαλψλεη ηε δηαδηθαζία εθπαίδεπζεο γηα ηελ πξνζηαζία απφ αηπρήκαηα θαη επαγγεικαηηθέο αζζέλεηεο - δηεξεπλά ηηο αλάγθεο ηεο επηρείξεζεο γηα καθξνρξφληα πξνγξάκκαηα πξνζηαζίαο - δηεξεπλά ηηο ζηάζεηο ησλ εξγαδνκέλσλ θαη εξκελεχεη ηα κελχκαηα δπζαξέζθεηαο - εηζεγείηαη αιιαγέο αθνχ κειεηήζεη ζπζηεκαηηθά ηηο ζηάζεηο ησλ εξγαδνκέλσλ - εηζεγείηαη πξνγξάκκαηα βειηίσζεο ηεο πνηφηεηαο δσήο ζηνλ εξγαζηαθφ ρψξν. 1 7. Δξγαζηαθέο ζρέζεηο. H ιεηηνπξγία απηή αθνξά ηηο ζρέζεηο εξγνδνζίαο θαη ζσκαηείνπ εξγαδνκέλσλ. Ο αξκφδηνο γηα ζέκαηα αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ είλαη απηφο πνπ ζα πξνζπαζήζεη λα δηακνξθψζεη έλα θιίκα εξγαζηαθήο εηξήλεο. ηελ πξνζπάζεηά ηνπ απηή: - δηαπξαγκαηεχεηαη ηε ζπιινγηθή ζχκβαζε εξγαζίαο, ηελ εξκελεχεη θαη ηελ εθαξκφδεη ζε θαζεκεξηλή βάζε - πξνζθέξεη εμεηδηθεπκέλε γλψζε θαη ζπκβνπιεχεη ηα ζηειέρε γξακκήο γηα ην ρεηξηζκφ ησλ πξνβιεκάησλ πνπ πξνθχπηνπλ κε ην πξνζσπηθφ - ρεηξίδεηαη ηα παξάπνλα ηνπ πξνζσπηθνχ θαη επηβάιιεη πεηζαξρία - επηιχεη ηηο ζπγθξνχζεηο - ρεηξίδεηαη ηηο απνιχζεηο - εηζεγείηαη εθαξκνγή ζπκκεηνρηθψλ ζπζηεκάησλ θαη εηδηθψλ ζπκθσληψλ (π.ρ. ζπκθσλίεο λέαο ηερλνινγίεο) - ζπδεηά θαη αληαιιάζζεη απφςεηο κε ην ζσκαηείν θαη πξνζπαζεί λα ρηίζεη έλα ζεηηθφ θιίκα ζπλεξγαζίαο. 1 (1) ηέιια Ξπξνηχξε-Κνπθίδνπ, Γηνίθεζε Αλζξσπίλσλ Πφξσλ, Δθδφζεηο ΑΝΗΚΟΤΛΑ, Θεζζαινλίθε 2001.

- 24-3.5. Ρόινο ηνπ ηκήκαηνο δηνίθεζεο αλζξσπίλσλ πόξσλ. ηε ζχγρξνλε επηρείξεζε ην ηκήκα δηνίθεζεο αλζξσπίλσλ πφξσλ ζεσξείηαη φηη δηαδξακαηίδεη έλα επξχ θάζκα ξφισλ (Schuler et al. 1993): α) πλδέεη ηε ιεηηνπξγία ηεο δηνίθεζεο αλζξσπίλσλ πφξσλ κε ηελ επηρεηξεζηαθή ζηξαηεγηθή. Παξαδνζηαθά ηα «ηκήκαηα πξνζσπηθνχ», φπσο νλνκάδνληαλ γηα πνιιά ρξφληα αζρνινχληαλ κφλν κε ηα θαζεκεξηλά πξνβιήκαηα πνπ ζρεηίδνληαλ κε ην πξνζσπηθφ, π.ρ. πξφζιεςε ή απφιπζε πξνζσπηθνχ. ήκεξα ν ξφινο ηνπο αλαβαζκίδεηαη ιφγσ ηεο ζεκαζίαο πνπ απνδίδεηαη πιένλ ζηελ αμηνπνίεζε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ θαη εκπιέθνληαη ζην ζρεδηαζκφ πνιηηηθήο ζε φια ηα επίπεδα κηαο επηρείξεζεο, αμηνινγψληαο ηηο επηπηψζεηο ησλ απνθάζεσλ ζην πξνζσπηθφ, πξνηείλνληαο ιχζεηο θαη επεξεάδνληαο ηε δηακφξθσζε ησλ πνιηηηθψλ. Με άιια ιφγηα απηφ ζεκαίλεη φηη κεηέρνπλ ζηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ αλαγθψλ ηεο ζπγθεθξηκέλεο επηρείξεζεο θαη ζρεδηάδνπλ πνιηηηθέο δηνίθεζεο θαη αμηνπνίεζεο ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ ζχκθσλα κε ηηο αλάγθεο ηεο ζπγθεθξηκέλεο επηρείξεζεο. πγθεθξηκέλα: - Βξαρππξφζεζκα (ιεηηνπξγηθφ επίπεδν): Σν ηκήκα αλζξσπίλσλ πφξσλ επηιχεη ηα θαζεκεξηλά πξνβιήκαηα ησλ εξγαδνκέλσλ αηνκηθά ή κέζσ ηνπ εξγνζηαζηαθνχ ζσκαηείνπ. - Μεζνπξφζεζκα (δηνηθεηηθφ επίπεδν): Αλαπηχζζεη ζρέδηα ζηξαηνιφγεζεο θαη αμηνινγεί ηεο πεγέο ζηξαηνιφγεζεο πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζνχλ νη ζηξαηεγηθνί ζθνπνί θαη ζηφρνη ηεο επηρείξεζεο. - Μαθξνπξφζεζκα (ζηξαηεγηθφ επίπεδν): πκκεηέρεη ζηηο απνθάζεηο πνπ αθνξνχλ ηε καθξνρξφληα κειινληηθή πνξεία ηεο επηρείξεζεο, ηελ απνζηνιή ηεο, δειαδή ηελ επηρεηξεζηαθή ζηξαηεγηθή ε νπνία δηακνξθψλεη ηηο καθξνρξφληεο αλάγθεο ηεο επηρείξεζεο θαη επεξεάδεηαη απφ παξάγνληεο ηνπ εζσηεξηθνχ θαη ηνπ εμσηεξηθνχ πεξηβάιινληνο. 1 β) Γηεπθνιχλεη ηα ζηειέρε γξακκήο θαη ηνπο εξγαδφκελνπο. Σν ηκήκα αλζξσπίλσλ πφξσλ ζεσξείηαη επηηειηθφ ηκήκα πνπ ππνζηεξίδεη ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο γξακκήο θαη ελεκεξψλεη ή επηιχεη πξνβιήκαηα ησλ εξγαδνκέλσλ αλαθνξηθά κε ηνπο φξνπο εξγαζίαο ηνπο ζηε ζπγθεθξηκέλε επηρείξεζε, δηεπθνιχλνληάο ηνπο θαη δεκηνπξγψληαο ην πεξηβάιινλ εθείλν κέζα ζην νπνίν ζα έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα επηηχρνπλ ηνπο επηρεηξεζηαθνχο θαη αηνκηθνχο ζηφρνπο ηνπο. ηε ζχγρξνλε επηρείξεζε ην ηκήκα αλζξσπίλσλ πφξσλ πηνζεηεί ηηο εμήο ηαθηηθέο πξνθεηκέλνπ λα εθπιεξψζεη ηνλ παξαπάλσ ξφιν: - ζεσξεί ηα ζηειέρε γξακκήο θαη ηνπο εξγαδφκελνπο σο «πειάηεο» ζηνπο νπνίνπο πξέπεη λα πξνζθέξεη ζχγρξνλεο απνδεθηέο θαη απνηειεζκαηηθέο δηαδηθαζίεο θαη ιχζεηο γηα ηα πξνβιήκαηα πνπ αθνξνχλ ην αλζξψπηλν δπλακηθφ (1) ηέιια Ξπξνηχξε-Κνπθίδνπ, Γηνίθεζε Αλζξσπίλσλ Πφξσλ, Δθδφζεηο ΑΝΗΚΟΤΛΑ, Θεζζαινλίθε 2001.

- 25 - - κειεηά ηνπο αληαγσληζηέο, πιεξνθνξείηαη γηα ηνλ ηξφπν αμηνπνίεζεο ηνπ πξνζσπηθνχ ηνπο θαη πξνζαξκφδεη αλάινγα ηηο πνιηηηθέο δηνίθεζεο αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ. 1 γ) Καηλνηνκεί. Σν ηκήκα αλζξσπίλσλ πφξσλ δηεπθνιχλεη ηελ εξγαζία ησλ ζηειερψλ γξακκήο θαη ησλ ππνινίπσλ εξγαδνκέλσλ, φπσο αλαθέξακε παξαπάλσ, αιιά ζηα πιαίζηα ζπγθεθξηκέλσλ πξνυπνινγηζκψλ. Απηφ ζεκαίλεη φηη πξέπεη λα αμηνινγεί ζε ζπλερή βάζε ηηο κεζφδνπο πνπ ρξεζηκνπνηεί γηα λα πξνκεζεχεη ηελ επηρείξεζε κε ην θαηάιιειν γηα ηηο αλάγθεο ηεο πξνζσπηθφ ζε θάζε ρξνληθή πεξίνδν, πξνζσπηθφ πνπ είλαη αθνζησκέλν ζηελ επηρείξεζε θαη επηδηψθεη κε φιεο ηνπ ηηο δπλάκεηο ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ. Απηφ ζεκαίλεη επίζεο φηη παξαθνινπζψληαο ηηο εμειίμεηο θαη ηνπο αληαγσληζηέο πηνζεηεί θαηλνηφκεο κεζφδνπο αμηνπνίεζεο αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ, πξνθεηκέλνπ λα δεκηνπξγήζεη αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα, πάληα βέβαηα κέζα ζηα πιαίζηα ησλ νηθνλνκηθψλ πξνυπνινγηζκψλ. Ο βαζκφο ζηνλ νπνίν έλα ηκήκα αξκφδην γηα ηε δηνίθεζε αλζξσπίλσλ πφξσλ ζα αληαπνθξηζεί ζηνπο παξαπάλσ πφινπο, εμαξηάηαη απφ (α) ηνλ ηξφπν πνπ ζα νξγαλσζεί θαη (β) ην πψο ζα ζηειερσζεί. 1 3.6. Πξνγξακκαηηζκόο αλζξώπηλνπ δπλακηθνύ. Ο πξνγξακκαηηζκφο ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ είλαη ε βάζε ζηελ νπνία ζηεξίδεηαη ε Γηνίθεζε Αλζξσπίλσλ Πφξσλ. Απνηειεί ηε ζπζηεκαηηθή πξφβιεςε ησλ αλαγθψλ ηεο επηρείξεζεο ζε αλζξψπηλν δπλακηθφ θαη ηηο αλαγθαίεο ελέξγεηεο γηα ηελ θάιπςε ησλ αλαγθψλ απηψλ. 1 Ο πξνγξακκαηηζκφο ησλ αλαγθψλ ζε πξνζσπηθφ είλαη κηα πνιχ παιηά αξρή πνπ εθαξκφδεηαη απφ ηφηε πνπ νη άλζξσπνη άξρηζαλ λα ζπλεξγάδνληαη. Δθείλν πνπ είλαη θαηλνχξγην είλαη φηη ζπλεηδεηνπνηήζεθε ε ζεκαζία ηνπ θαη ζπκπεξηιήθζεθε ζηα θαζήθνληα ηεο Γηνίθεζεο Αλζξσπίλσλ Πφξσλ αληηκεησπηδφκελνο ζπζηεκαηηθά θαη επηζηεκνληθά. Ζ θίλεζε μεθίλεζε απφ ην Ηλζηηηνχην Tavistock θαη ηνπο επηρεηξεζηαθνχο εξεπλεηέο πνπ πξνζπάζεζαλ λα εθαξκφζνπλ ζην ζέκα απηφ ηηο αξρέο ηεο καζεκαηηθήο επηζηήκεο. 1 Δίλαη θαλεξφ φηη ν πξνγξακκαηηζκφο αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ ζπλδέεηαη άκεζα κε ην ζηξαηεγηθφ ζρεδηαζκφ ηεο επηρείξεζεο, δειαδή ηηο καθξνρξφληεο αλάγθεο ηεο, δεδνκέλνπ φηη ηεο εμαζθαιίδεη ην αλαγθαίν ζε αξηζκφ θαη ηθαλφηεηεο πξνζσπηθφ ηε ρξνληθή ζηηγκή πνπ απηφ αλαγθαηεί. Ο ζρεδηαζκφο ησλ ελεξγεηψλ γίλεηαη ζε ζπλεξγαζία κε ηα ζηειέρε γξακκήο, ηε Γηνίθεζε Αλζξσπίλσλ Πφξσλ θαη απαηηεί γλψζε ησλ καθξνρξφλησλ θαη βξαρπρξφλησλ ζηφρσλ ηεο επηρείξεζεο. 1 Έηζη ηα δηεπζπληηθά ζηειέρε: - πξνβιέπνπλ πφζνπο εξγαδφκελνπο ζα ρξεηαζζνχλ ζην ηκήκα ηνπο - θαζνξίδνπλ ηα πξνζφληα ηνπο - πξνηείλνπλ ηε δηαδνρή δειαδή πνηνο ζα αληηθαηαζηήζεη πνηφλ θαη ηηο πξναγσγέο (1) ηέιια Ξπξνηχξε-Κνπθίδνπ, Γηνίθεζε Αλζξσπίλσλ Πφξσλ, Δθδφζεηο ΑΝΗΚΟΤΛΑ, Θεζζαινλίθε 2001.