1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ Ο Α' ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΜΕΣΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ

1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ Ο Α' ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΜΕΣΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ 1. Oι ανταγωνισμοί των Μεγάλων Δυνάμεων α. Εθνικοί ανταγωνισμοί. Σεράγεβο (15/28 Ιούν. 1914). Δολοφονία Αψβούργου Αρχιδούκα Φραγκίσκου -Φερδινάνδου (από τον Σέρβο φοιτητή Γαβρίλο Πρίντσιπ - συμμετείχαν και άλλοι εθνικιστές νέοι). Αύγ. 1914. Η Ευρώπη στην μεγαλύτερη πολεμική περιπέτεια (με ανακούφιση!). Πόλεμος = λύτρωση από πεζή καθημερινότητα, ευκαιρία για ηρωισμούς και διακρίσεις! Γερμανοί στρατιωτικοί: ευκαιρία για απαλλαγή από περικύκλωση Γαλλίας και Ρωσίας. Ηγεσία βρετανικού ναυτικού: τέρμα στις προσπάθειες Γερμανών για αξιόλογο ναυτικό. Γάλλοι στρατιωτικοί: εκδίκηση για ταπείνωση Γαλλίας από Γερμανία (1870). Αυστριακοί: μάθημα στη Σερβία, επίλυση προβλήματος εθνοτήτων Αυτοκρατορίας. Υποτελείς στους Αυστριακούς και Μαγυάρους λαοί (Τσέχοι, Πολωνοί, Σλοβάκοι, Νοτιο-σλάβοι): ίδιο πρόβλημα - αντίθετες επιδιώξεις. Λαοί ΝΑ Ευρώπης: επίλυση προβλημάτων εις βάρος Οθωμ. Αυτοκρατορίας ή γειτόνων - κατοχύρωση εδαφικών κερδών (Έλληνες, Σέρβοι, Μαυροβούνιοι) ή αναθεώρηση προσφάτων μη ευνοϊκών συνθηκών (Τούρκοι, Βούλγαροι). β. Συγκρουόμενα συμφέροντα. Μια δολοφονία οδήγησε σε ευρωπαϊκό πόλεμο = βασική αδυναμία ευρωπαϊκής κοινωνίας Τριπλή Συμμαχία (Γερμανία, Αυστρία, Ιταλία). Τριπλή Συνεννόηση (Βρετανία, Γαλλία, Ρωσία). Άπω Ανατολή (1895-1900 και 1904-1905), Μαρόκο (1905 και 1911), ΝΑ Ευρώπη (1908 και 1912-1913), ευρωπαϊκές δυνάμεις στα πρόθυρα πολέμου. Ραγδαία εκβιομηχάνιση + οικονομική ανάπτυξη + αστυφιλία Ο αλλαγή δομών κοινωνίας, αποδέσμευση από παραδοσιακούς περιορισμούς και αναστολές δημιουργία αποσταθεροποιητικών παραγόντων (γενική ανησυχία, ανατρεπτικές οργανώσεις, κινήματα, εκδηλώσεις βίας). Τέτοια φαινόμενα συνηθισμένα στην περιφέρεια της Ευρώπης (Ιρλανδία, Πορτογαλία, Ισπανία, Ιταλία, Βαλκανικές χώρες και ανατολική Ευρώπη). γ. Οι ευρωπαϊκές συμμαχίες και η πολεμική δυναμική τους. Καμία μεγάλη δύναμη: Δεν επιθυμούσε γενικό πόλεμο. Δεν ανέμενε πόλεμο μεγάλης κλίμακας και διάρκειας. Δεν ήταν διατεθειμένη να φανεί διαλλακτική, μην ερμηνευτεί ως αδυναμία. Ρωσία αδυνατούσε να εγκαταλείψει Σερβία. Γερμανία υποχρεωμένη να βοηθήσει στρατιωτικά την Αυστρία. Γαλλία υποχρεωμένη να βοηθήσει στρατιωτικά τη Ρωσία. Βρετανία αναγκασμένη να επέμβει υπέρ Γαλλίας, Ρωσίας και Βελγίου. Κινητοποίηση πολεμικών μηχανισμών με σπουδή. Πρώτη κινητοποίησε δυνάμεις της η Ρωσία (λόγω μεγάλων αποστάσεων). Ακολούθησαν Γερμανία και Αυστρία. Κατόπιν η Γαλλία και τελευταία η Βρετανία. Ιταλία παρέμεινε ουδέτερη. Μεγάλος Πόλεμος = παράλογη συνέπεια λογικών μέτρων.

2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ Ο Α' ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΜΕΣΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ 2. Η διεξαγωγή και η έκβαση του πολέμου (1914-1918) α. Το δυτικό μέτωπο. Δυτικό μέτωπο(από Μάγχη ως γαλλοελβετικά σύνορα). Γερμανία στρέφεται κατά Γαλλίας μέσω ουδέτερου Βελγίου. Βέλγιο αντιστέκεται σθεναρά, αλλά ηττάται. Γαλλίας και Βρετανίας. β. Το ανατολικό μέτωπο Γερμανοί και Αυστριακοί εναντίον Ρώσων. Εναλλαγή νικητών, τεράστιες απώλειες σε άνδρες και πολεμικό υλικό. Ανακωχή 1917. Χρήση τεχνολογίας (ευρεία χρήση πολυβόλου και πυροβόλου), δηλητηριωδών αερίων (1915) και άρματος μάχης (1916). Προσαρμογή στον πόλεμο χαρακωμάτων της χειροβομβίδας και του ολμοβόλου. Χρήση αυτοκινήτου και αεροπλάνου. γ. Ο Πόλεμος γίνεται Παγκόσμιος Πόλεμος παγκόσμιος. Προσπάθεια προσεταιρισμού ουδετέρων χωρών. Σταδιακή προσχώρηση ουδετέρων χωρών στο ένα από τα δύο στρατόπεδα. άλλων χωρών. Ιταλία εγκαταλείπει παλαιούς συμμάχους (Γερμανία και Αυστρία) και προσχωρεί στην Τριπλή Συνεννόηση (Αντάντ). Βουλγαρία στις Κεντρικές Δυνάμεις (για διεκδικήσεις από Σερβία και Ελλάδα). Ήττα Σερβίας από Αυστρία και Βουλγαρία. Σερβικός στρατός στην Ελλάδα. Αποτυχία Βρετανών στην Καλλίπολη για εκπόρθηση Στενών Ελλησπόντου. Πεισματώδης και εξουθενωτικός πόλεμος στη θάλασσα. Πρώτη φορά οι Γερμανοί χρησιμοποιούν υποβρύχια. δ. Το μακεδονικό μέτωπο και το τέλος του πολέμου. Διεξάγεται στα βόρεια της ελληνικής Μακεδονίας. Δυτικοί Σύμμαχοι (Άγγλοι, Γάλλοι) εναντίον Γερμανών, Αυστριακών και Βουλγάρων συμμάχων τους. Φθινόπωρο 1918. Ήττα και συνθηκολόγηση Βουλγαρίας και Τουρκίας. 11 Νοεμβρίου 1918. Υπογραφή ανακωχής. ε. Οι συνέπειες του πολέμου. Υλικές συνέπειες Πόλεμος πρωτόγνωρος για την Ευρώπη και τον κόσμο. Έλαβαν μέρος 65 εκατ. άνδρες. Εκατομμύρια στρατιώτες πολέμησαν και θυσιάστηκαν μάταια. Σκοτώθηκαν πάνω από 10 εκατομ. Τραυματίστηκαν 20 εκατομ., πολλά θύματα μεταξύ αμάχων. Πόλεμος θεωρήθηκε απρόσωπη και ανεξήγητη θεομηνία. Πρώτη φορά τόσα εκατομμύρια νεκροί σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα.

3 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ Ο Α' ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΜΕΣΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ Ηθικές συνέπειες εξασθένιση θεσμών και αξιών εισαγωγή νέων θεσμών όπως ο κρατικός παρεμβατισμός και η παρέμβαση των στρατιωτικών στην πολιτική Πολιτικές συνέπειες αναθεώρηση αρχών Τα 14 σημεία του Wilson, επιτάχυνση αποσταθεροποίησης Τεράστιο οικονομικό κόστος πολέμου. Εδαφικές υποσχέσεις και δάνεια: Περιέπλεξαν διακρατικές σχέσεις και αύξησαν ξένες επιρροές και επεμβάσεις. Υποβίβασαν επίπεδο διεθνών σχέσεων. Για προσεταιρισμό Ιταλίας και Ελλάδας, ανέφικτες παραχωρήσεις εις βάρος Αυστρίας και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ανικανοποίητες προσδοκίες Ιταλών εξέθρεψαν φασισμό. Υποσχέσεις Συμμάχων συνέβαλαν στον εθνικό διχασμό και τη Μικρασιατική καταστροφή. Ανάλογες επιδράσεις συγκρουόμενων συμμαχικών υποσχέσεων σε Άραβες και Εβραίους. Βρετανία - Γαλλία υποστηρίζουν επανάσταση - εθνική αποκατάσταση Αράβων και υπόσχονται (Βρετανία 1917) ίδρυση εθνικού κράτους Εβραίων 3. Η Ελλάδα στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο α. Οι εκκρεμότητες της Συνθήκης του Βουκουρεστίου Η Συνθήκη του Βουκουρεστίου : Σε εκκρεμότητα σύνορα Ελλάδας με υπό σύσταση Αλβανικό κράτος. Με Πρωτόκολλο Φλωρεντίας (4/17 Δεκ. 1913) δίνονται στην Αλβανία περιοχές με πλειονότητα Ελλήνων κατοίκων (Χιμάρα, Άγιοι Σαράντα, Αργυρόκαστρο, Κορυτσά). Ρύθμιση υπαγορευμένη από Ιταλία και Αυστρία. Ζήτημα νησιών Ανατολικού Αιγαίου σε εκκρεμότητα. β. Η στάση της Ελλάδας κατά την κήρυξη του πολέμου και η διαφωνία Κωνσταντίνου-Βενιζέλου. Στάση Ελλάδας: Δεσμεύονταν από την Ελληνοσερβική Συμμαχία να βοηθήσει τη Σερβία σε περίπτωση που απειλούνταν από Βουλγαρία. Όμως η γενίκευση του πολέμου αχρήστευσε το γνώμονα της ελληνικής πολιτικής. ΔΙΑΦΩΝΙΑ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΑΙΤΙΑ ΔΙΧΑΣΜΟΥ Βενιζέλος: Η Ελλάδα έπρεπε να είναι σε επιφυλακή, εν αναμονή των προτάσεων από την Αντάντ για την έξοδο της στο πλευρό της Αγγλίας και της Γαλλίας. Η Ανταντ θα υπερίσχυε στον πόλεμο Κωνσταντίνος, Γ. Στρέιτ και Επιτελείο : Η Ελλάδα έπρεπε να τηρήσει «διαρκή ουδετερότητα», ύστερα από την πολεμική περιπέτεια και την εδαφική της επέκταση. Αποτέλεσμα: Πολιτική κρίση 25/8 /1914 >>>>> πρώτη παραίτηση κυβέρνησης Βενιζέλου δεν γίνεται δεκτή. Φεβρουάριος 1915 >>>>>> 2 η παραίτηση κυβέρνησης Βενιζέλου. Γιατί; Η ουδετερότητα έγινε επικίνδυνη, όταν η αγγλική κυβέρνηση πρότεινε στην Ελλάδα να συμμετάσχει στην επιχείρηση κατά των Στενών με αντάλλαγμα εδαφικές παραχωρήσεις στα

4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ Ο Α' ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΜΕΣΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ παράλια της Μ. Ασίας. Η Αγγλία δεν ανέχονταν την Ελλάδα ουδέτερη Ο Βενιζέλος πρότεινε τη συμμετοχή και την αποδοχή της πρότασης Ο Κωνσταντίνος αρνείται. γ. Ο Εθνικός Διχασμός. Μακρά περίοδος πολιτικής και συνταγματικής ανωμαλίας και περιπετειών (Εποχή Εθνικού Διχασμού ) που κράτησε πάνω από είκοσι χρόνια και προκάλεσε σοβαρές πολιτικές και συνταγματικές στρεβλώσεις. Νίκη Βενιζέλου στις εκλογές 31ης Μάιου 1915. Επιδείνωση θέσης Ελλάδας από είσοδο Βουλγαρίας στον πόλεμο με Τριπλή Συμμαχία. Μυστικές συνεννοήσεις Κωνσταντίνου με Γερμανία. Ελληνική πολιτική εμφανίζεται ως αλλοπρόσαλλη και σχέσεις με Γαλλία και Αγγλία διαταράσσονται. 5 Οκτ. 1915. >>>>>> Νέα παραίτηση Ελ. Βενιζέλου. 6 Δεκ. 1915. >>>>>>> Νέες εκλογές. Αποχή βενιζελικών (Φιλελευθέρων). Βενιζέλος καταγγέλλει βασιλιά για ωμή παραβίαση Συντάγματος και θεωρεί αντισυνταγματική τη Βουλή. 1915-1917 Κυβερνούσε ο βασιλιάς και οι σύμβουλοί του Ο Βενιζέλος οδηγήθηκε σε επανάσταση με την στήριξη της Αντάντ. Σὐσταση της Επιτροπής Εθνικής Άμυνας. Μάιος 1916 Στόλοι Άγγλων και Γάλλων επιβάλλουν αποκλεισμό των παραλίων και απαιτούν α. αποστράτευση των ενόπλων δυνάμεων β. άμεση αντικατάσταση της φιλοβασιλικής κυβέρνησης γ. διάλυση της Βουλής. Δύο στρατόπεδα : Βασιλικοί βενιζελικοί Επίστρατοι και παλαιά Ελλάδα Αμυνίτες και Νέες Χώρες (θεσσαλονίκη) Θέρος 1916 οι Βούλγαροι καταλαμβάνουν τμήμα της Ανατολικής Μακεδονίας 9οχυρό Ρούπελ και Στενά Σιδηροκάστρου), διωγμοί Ελλήνων περιοχής δ. Το κίνημα της "Εθνικής Άμυνας" και τα "Νοεμβριανά". 29 Αυγούστου εκδηλώνεται κίνημα με τη στήριξη του γάλλου στρατηγού Σαράιγ ο Βενιζέλος αναλαμβάνει όχι χωρίς δισταγμό την ηγεσία του κινήματος. Στόχος :Η επίσπευση συμμετοχής στον πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ. Τα Νοεμβριανά 1916: Αιματηρές συγκρούσεις μεταξύ φιλοβασιλικών και γαλλικών αγημάτων Οι συγκρούσεις οδηγούν σε παραίτηση τον Κωνσταντίνο. β. Η εκθρόνιση του Κωνσταντίνου και η είσοδος της Ελλάδας στον πόλεμο. Μετά από παρέμβαση και τελεσίγραφο της Γαλλίας ο βασιλιάς παραιτείται Μάιος 1917 βασιλιάς ο Αλέξανδρος, δευτερότοκος γιος του. Άρση αποκλεισμού της χώρας από Άγγλους και Γάλλους, προώθηση σιτηρών στην

5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ Ο Α' ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΜΕΣΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ πρωτεύουσα Σχηματισμός κυβέρνησης από Βενιζέλο, Κήρυξη πολέμου στις Κεντρικές Δυνάμεις Συνέπειες του διχασμού προσοχή! Παρέμεινε βαθύτατα διχασμένη και οι ένοπλες δυνάμεις βαρύτατα τραυματισμένς από τν παρατεταμένη κρίση. Η κυβέρνηση Βενιζέλου κατόρθωσε να σχηματίσει αξιόμαχες μονάδες για τον πόλεμο.

6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ Ο Α' ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΜΕΣΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ 4. To Συνέδριο Ειρήνης των Παρισίων (1919-1920) α. Εισαγωγικά. Συνέδριο ειρήνης Παρισίων. Παρακάθονται μόνο οι νικητές. Στόχοι: ρύθμιση γερμανικού ζητήματος, χάραξη εκ νέου του χάρτη Ευρώπης και Εγγύς Ανατολής. Κύρια χαρακτηριστικά ρυθμίσεων: διαμελισμός ή ακρωτηριασμός πολυεθνικών αυτοκρα-τοριών και δημιουργία νέων ή επανασύσταση παλαιών κρατών. Σύσταση Κοινωνίας των Εθνών (ΚΤΕ): Πρώτος παγκόσμιος Οργανισμός. Σύστημα συλλογικής ασφάλειας στις διεθνείς σχέσεις. Αρχές Αμερικανού προέδρου W. Wilson: αυτοδιάθεση λαών, ελευθερία εμπορίου, κατάρ-γηση μυστικής διπλωματίας, ισότητα μεταξύ των κρατών κ.ά. β. H συνθήκη των Βερσαλλιών. Συνθήκη ειρήνης των Βερσαλλιών (28 Ιούν. 1919) μεταξύ Γερμανίας και νικητών: Αντανακλούσε απόψεις νικητών και ιδιαίτερα Γαλλίας. Κυριότεροι όροι: εδαφικοί, στρατιωτικοί και οικονομικοί. Γερμανία: 1) Χάνει Αλσατία και Λορραίνη, άλλες μικρότερες περιοχές και αποικίες της. Αποκρατικοποιείται Α. όχθη Ρήνου (βάθος 50 χλμ.) και καταλαμβάνεται από Συμμάχους. Υποχρεώνεται να παραδώσει όλα τα εμπορικά πλοία χωρητικότητας άνω 1600 τόνων. Να παραδίδει επί δέκα χρόνια δωρεάν γαιάνθρακα σε Γαλλία, Βέλγιο και Ιταλία. Να αποζημιώσει Συμμάχους για υλικές καταστροφές που υπέστησαν. Σύνολο πολεμικής αποζημιώσεως ανερχόταν σε 15 δισεκατομμύρια στερλίνες! Γαλλία: προσαρτά Αλσατία και Λορραίνη. Παίρνει πολεμικές αποζημιώσεις. Βέλγιο και Πολωνία προσαρτούν περιοχές Γερμανίας. Παίρνουν πολεμικές αποζημιώσεις. γ. Οι συνθήκες ειρήνης με τις άλλες ηττημένες δυνάμεις. Αφορούσαν συμμαχικές χώρες που διεκδικούσαν εδάφη τους: Ιταλία, Ρουμανία, Γιουγκοσλαβία, Τσεχοσλοβακία, Πολωνία. Τσέχοι καταλαμβάνουν εδάφη όπου κατοικούν Σλάβοι: Σουδητία και γερμανική Βοημία. Ιταλοί προσαρτούν νότιο Τυρόλο, Ιστρία, βόρεια Δαλματία και Φιούμε. Γιουγκοσλάβοι προσαρτούν νότια Στυρία. Πολωνοί προσαρτούν Γαλικία. Συνθήκη ειρήνης Σαίν Ζερμαίν (10 Σεπτ. 1919) με Αυστρία. Αυστρία: Χάνει εδάφη και υποχρεώνεται Σε καταβολή πολεμικής αποζημιώσεως στους Συμμάχους. Να μην ενωθεί με τη Γερμανία χωρίς συγκατάθεση Κοινωνίας των Εθνών. Συνθήκη του Νεϊγύ (27 Νοεμ.1919) με Βουλγαρία. Βουλγαρία χάνει Δοβρουτσά (Ρουμανία) και Δυτική Θράκη (Ελλάδα). Επιβεβαιώνει ελληνική κυριαρχία επί εδαφών που όριζε η Συνθήκη του Βουκουρεστίου. Ειδική Σύμβαση: α) Ανταλλαγή πληθυσμών από Ελλάδα και Βουλγαρία. β) Δυνατότητα ρευστοποιήσεως περιουσιακών στοιχείων τους. Αποτέλεσμα Συμβάσεως Νεϊγύ: Μετανάστευση από Ελλάδα 100.000 περ. Βουλγάρων. Εναπομεινάντων (150.000 περ.) βουλγαροφώνων θεωρήθηκε ότι επιλογή τους να μείνουν στην Ελλάδα δήλωνε και επιλογή εθνικής ταυτότητας και πατρίδας. Συνθήκη ειρήνης Τριανόν (4 Ιουνίου 1920) με Ουγγαρία.

7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ Ο Α' ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΜΕΣΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ Ουγγαρία: Χάνει εδάφη (παίρνουν: Τσεχοσλοβακία τη Σλοβακία και τη Ρουσινία, Γιου γκοσλαβία την Κροατία και Ρουμανία την Τρανσυλβανία). Συνθήκη των Σεβρών (28 Ιουλίου/10 Αυγούστου). 1)Παραχωρείται στην Ελλάδα η Θράκη, δυτική και ανατολική, τα νησιά Ίμβρος και Τένεδος και Δωδεκάνησα πλην Ρόδου. 2)Κωνστ/πολη και Στενά αποτελούν ουδέτερη ζώνη (έλεγχος συμμαχικής επιτροπής). 3)Βουλγαρία: δικαίωμα ελεύθερης διαμετακομίσεως στον λιμένα Αλεξανδρουπόλεως. Βραχύβια για Ελλάδα η ισχύς της. Ταπείνωση Τουρκίας Εθνικιστικό κίνημα Μουσταφά Κεμάλ. δ. Οι συνέπειες των συνθηκών ειρήνης του Α' Παγκόσμιου Πολέμου Δημιουργία πολλών μειονοτήτων (25 εκατ. Ευρωπαίοι). Τδυση Κοινωνίας των Εθνών εγγυήσεις για μειονότητες προστριβές και συγκρούσεις προϋποθέσεις για αναθεωρητισμό. Αφοπλισμός Γερμανίας και ταπείνωση της ανάπτυξη εθνικισμού Β' Παγκόσμιος Πόλεμος. ε. Η Συνθήκη Ειρήνης της Λωζάννης (24 Ιουλίου 1923). Οριστική συνθήκη ειρήνης μεταξύ Τουρκίας και συμμάχων (24 Ιουλίου 1923). Τουρκία ανέκτησε Αν. Θράκη και περιοχή Σμύρνης. Κυριαρχία Ιταλίας στα Δωδεκάνησα. Έβρος σύνορο Ελλάδας και Τουρκίας.

8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ Ο Α' ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΜΕΣΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ 5. Ο Μικρασιατικός Πόλεμος (1919-1922) ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ Να γνωρίσουν την νεότερη ιστορία και τη γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου. Να αντιληφθούν τα αίτια της συνέχισης του πολέμου στη Μ. Ασία Να συσχετίσουν την πορεία και την έκβαση του με τις εσωτερικές εξελίξεις στην Ελλάδα και την Τουρκία, καθώς και με την πολιτική των Συμμάχων. Να εκτιμήσουν τις συνέπειες του πολέμου για τον ελληνισμό. Να γνωρίσουν και να εκτιμήσουν τις διαστάσεις του προσφυγικού προβλήματος. Να γνωρίσουν τις διεργασίες κατά τη Συνδιάσκεψη της Λωζάνης, το περιεχόμενο και τη σημασία της συνθήκης για τα Βαλκάνια, την Τουρκία και ιδιαίτερα την Ελλάδα. α. Οι ελληνικές διεκδικήσεις μετά τον Α' Παγκόσμιο πόλεμο. Η διασφάλιση των εθνικών συμφερόντων της Ελλάδος δεν ήταν εύκολη υπόθεση. Πολεμική εμπλοκή Ελλάδος εξυπηρέτησε εδαφικές διεκδικήσεις της (Θράκη, Μ. Ασία). Ελληνικές διεκδικήσεις στη Μ. Ασία συγκρούονταν με βλέψεις Ιταλίας. Ευνοϊκές συγκυρίες: απουσία Ρωσίας από εξελίξεις - επιθυμία Αγγλίας και Γαλλίας να περιορίσουν βλέψεις Ιταλίας χρησιμοποιώντας την Ελλάδα. Εθνικές διεκδικήσεις Ελλάδος (υπόμνημα Βενιζέλου, Δεκέμβριος 1918): 1)Βόρειος Ήπειρος, Θράκη, δυτικά παράλια Μικράς Ασίας και νησιά ανατολικού Αιγαίου. 2)Στηρίζονταν στην εθνολογική σύνθεση του πληθυσμού τους23. Βενιζέλος και ελληνική αντιπροσωπεία εκμεταλλεύονται όλες τις δυνατότητες. Για ενίσχυση διαπραγματευτικής θέσεως θέτει στη διάθεση Γαλλίας και Αγγλίας το Α' Σώμα Στρατού (συμμετοχή σε πόλεμο κατά Μπολσεβίκων - Ουκρανία 1919). β. Η κίνηση για την ανεξαρτησία του Πόντου Από θέρος 1918 προωθείτο αίτημα για ίδρυση ανεξάρτητου ποντιακού ή ποντοαρμενικού κράτους. Βενιζέλος θεωρούσε ίδρυση ενός τέτοιου κράτους ανέφικτη. Ευνοούσε στήριξη από Έλληνες Πόντου ενός αρμενικού κράτους. Έλληνες Πόντου ενισχυμένοι από Ποντίους Ρωσίας (1919) επέμειναν. Προκρίθηκε η δημιουργία ποντοαρμενικής ομοσπονδίας (Ιαν. 1920). γ. Η συμμαχική εντολή για την απόβαση του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη και η έκβαση του πολέμου. Ο Βενιζέλος κατανόησε ρευστότητα διακρατικών σχέσεων. Εκμεταλλεύτηκε ανησυχία Αγγλίας και Γαλλίας από προώθηση Ιταλών στη Μ. Ασία. Εκμεταλλεύτηκε ανθελληνικές εκδηλώσεις Τούρκων στην περιοχή Αϊδινίου. Ευνοϊκή για Ελλάδα η διεθνής συγκυρία. Εξασφάλισε συμμαχική εντολή (Μάιος 1919) για κατάληψη περ. Σμύρνης [απών Ιταλός αντιπρόσωπος από Ανώτατο Συμβούλιο (Αγγλία, Γαλλία, Ιταλία, Η.Π.Α., Ιαπωνία)]. Συμμαχική εντολή ήταν προσωρινής ισχύος. Οριστική τύχη Σμύρνης και ενδοχώρας θα έκρινε δημοψήφισμα μετά πέντε χρόνια. Αποστολή στρατιωτικών δυνάμεων στη Μικρά Ασία για προστασία ομοεθνών στηριζόταν σε ευρύτατη εθνική συναίνεση.

9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ Ο Α' ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΜΕΣΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ οριστική απώλεια και ξεριζωμός Ελλήνων Μ. Ασίας. Οι επιχειρήσεις του Ελληνικού Στρατού στη Μικρά Ασία: Πρώτη απόβαση Ελληνικού Στρατού στη Σμύρνη στις 2 Μάιου 1919 (Ι Μεραρχία). Με σειρά καταλήφθηκαν: Μαινεμένη (9-5-1919), Μαγνησία (12-5-1919), Αϊδίνιο (14-5-1991), Αϊβαλί (16-5-1919), Πέργαμος (30-5-1919). Το Ανώτατο Συμμαχικό Συμβούλιο δίνει άδεια προελάσεως του Ελλ. Στρατού για κα-τάληψη σιδηροδρομικής γραμμής μέχρι Πάνορμο, για έλεγχο Στενών (6-6-1920). Ο Ελ-ληνικός Στρατός κατέλαβε: το Σαλιχλί (10-6-1920), τη Φιλαδέλφεια (11-6-1920), την Πάνορμο (19-6-1920), την Προύσα (25-6-1920), την Ραιδεστό (7-7-1920), το Λουλέ Μπουργκάς (10-7-1920) και την Αδριανούπολη (12-7-1920) στην Αν. Θράκη, το Ουσάκ (16-8-1920) και το Τουμλού Μπουνάρ (12-3- 1921) στη Μ. Ασία. Μετά την πολιτική αλλαγή στην Ελλάδα: Παράδοση Τενέδου στους Έλληνες από την Αγγλία (21-6- 1921). Οριστική κατάληψη Αφιόν Καραχισάρ (30-6-1921). Κατάληψη Κιουτάχειας (4-7-1921) και Δορυλαίου (6-7-1921). Σύσκεψη Πολεμικού Συμβουλίου υπό την προεδρία του βασιλιά Κωνσταντίνου στην Κιουτάχεια και απόφαση για προέλαση προς Άγκυρα (15-7-1921). Έναρξη προελάσεως προς Σαγγάριο (1-8-1921). Αρχή διαβάσεως Σαγγαρίου (6-8-1921). Κατάληψη Σαπάντζας και Καλέ Γκρότο (14-8-1921). Αρχή συμπτύξεως Ελληνικού Στρατού στη γραμμή Όρμος Κίου - Δορύλαιο - Αφιόν Κα-ραχισάρ (29-8-1921). Έναρξη τουρκικής αντεπιθέσεως (13-8-1922). Γενική σύμπτυξη Στρατιάς Μικράς Ασίας - Κατάρρευση του Μετώπου (14-8-1922). Εγκατάλειψη Σμύρνης - Σφαγή μητρο-πολίτη Χρυσοστόμου (27-8-1922). Πυρπόληση Σμύρνης (30-8-1922). Εγκατάλειψη Μι-κρός Ασίας (5-9-1922). Υπογραφή Συνθήκης Ανακωχής στα Μουδανιά (28-9-1922). Επικεφαλής ο Μουσταφά Κεμάλ (μετέπειτα Ατατούρκ). Κεμαλικό καθεστώς δεν αποδέχτηκε ανακωχή Μούδρου και Συνθήκη Σεβρών. Συγκρότησε ισχυρό στρατό και αμφισβήτησε δυναμικά ελληνική στρατιωτική παρουσία στη Μικρά Ασία (από άνοιξη 1919 κε.). Ποντοαρμενική ομοσπονδία πρώτο θύμα εθνικού κινήματος Τούρκων. Απώλεια εδαφών και ταπείνωση χώρας ευνόησε ανάπτυξη τουρκικού εθνικού κινήματος. Ελλάδα. Νοέμ. 1920. Εκλογική ήττα Ελ. Βενιζέλου - Επιστροφή βασιλιά Κωνσταντίνου. Καθεστωτική αλλαγή στην Ελλάδα πρόσχημα για αποδέσμευση Γαλλίας και Βρετανίας από ηθικές και συμβατικές υποχρεώσεις τους προς αυτή. Ελλάδα χωρίς συμμάχους, οικονομικά εξαντλημένη, δυνάμεις της παρατεταγμένες σ ένα εκτεταμένο μέτωπο και λάθη ηγεσίας της (πολιτικής και στρατιωτικής), υφίσταται μια χωρίς προηγούμενο ήττα και καταστροφή (Αύγουστος 1922): Η Κατάρρευση ελληνικού μετώπου, Πυρπόληση Σμύρνης από Τούρκους, => Απηνής διωγμός Ελλήνων Μικράς Ασίας, Πόντου και Ανατολικής Θράκης. Κίνημα αξιωματικών στρατού και στόλου (Σεπ. 1922) με επικεφαλής Νικ. Πλαστήρα απομακρύνει οριστικά βασιλιά Κωνσταντίνο από Ελλάδα. Διάδοχος Γεώργιος βασιλιάς. Αδυναμία διατηρήσεως Ανατολικής Θράκης, παρά την ανασύνταξη του εκεί μετώπου. 1,5 εκατομμύριο προσφύγων ζητούν καταφύγιο στην Ελλάδα. 15 Νοέμ. 1922. Εκτέλεση έξι στελεχών βασιλικής παρατάξεως ως υπαιτίων Μικρασιατικής Καταστροφής (μη τεκμηριωθείσα κατηγορία εσχάτης προδοσίας).

10 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ Ο Α' ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΜΕΣΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ Συνθήκη Λωζάνης (23 Ιουλίου 1923). Τελική ρύθμιση ελληνοτουρκικού ζητήματος. Καθιέρωσε χερσαία σύνορα Ελλάδος και Τουρκίας (ποταμός Έβρος). Τερμάτισε και τελευταίο εκκρεμές ζήτημα. Τουρκία ανέκτησε Ανατολική Θράκη και περιοχή Σμύρνης. Αναγνωρίσθηκε κυριαρχία Ιταλίας στα Δωδεκάνησα. Έλυσε πλήθος εκκρεμών ζητημάτων. Διπλωματικός αντίπαλος Ελλάδος η νέα κεμαλική Τουρκία. Ουσιαστικός αντίπαλος Ελλάδος η φασιστική πλέον (από Οκτώβριο 1922) Ιταλία. Πρώτη σύμβαση μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας (30 Ιαν. 1923): α) Υποχρεωτική ανταλλαγή Ορθοδόξων Χριστιανών Τουρκίας και Μουσουλμάνων Ελλάδος. Εξαιρέθηκαν Μουσουλμάνοι Δυτικής Θράκης και Χριστιανοί Κωνσταντινουπόλεως και νησιών Ίμβρου και Τενέδου. β) Αναγνωρίζεται παραμονή Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Κωνσταντινούπολη. ΣΗΜΑΣΙΑ :Επισημοποίησε προσφυγοποίηση τεράστιων ανθρώπινων μαζών. δ. Συμπεράσματα. Συνθήκη Λωζάννης ταπεινωτική σε σύγκριση με Συνθήκη Σεβρών. Ελλάδα το 1923: ηττημένη στρατιωτικά, διχασμένη πολιτικά, απομονωμένη διεθνώς, εξαντλημένη οικονομικά και υποχρεωμένη να περιθάλπει 1 εκατομ. πρόσφυγες. Γενική αποτίμηση από έκβαση δεκαετούς πολεμικής προσπάθειας Ελλάδος: Η Ελλάδα, αν και ηττημένη στον Μικρασιατικό πόλεμο, είχε κέρδη. Απελευθέρωσε το μεγαλύτερο τμήμα περιοχών εκ παραδόσεως ελληνικών. Αποδεσμεύτηκε από υποχρεώσεις συμπαρατάξεως με άλλες χώρες.