ΠΟΛΥΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΟΡΙΣΜΟΣ, ΕΝΝΟΙΑ, ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
ΠΟΛΥΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ (2) Ως πολυεθνική ή διεθνική επιχείρηση (ΠΕ) ορίζεται μία επιχείρηση που συμμετέχει σε μία Άμεση Ξένη Επένδυση (Foreign Direct Investment) και κατέχει ή ελέγχει παραγωγικές μονάδες σε περισσότερες από μια χώρες. Αυτές είναι οι βασικές προϋποθέσεις, που πρέπει να πληροί μια επιχείρηση για να θεωρείται πολυεθνική και αυτός ο ορισμός είναι ευρέως αποδεκτός στους ακαδημαϊκούς και επιχειρησιακούς κύκλους, από διεθνείς και ευρωπαϊκούς οργανισμούς, όπως: Ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), Το κέντρο Ηνωμένων Εθνών για τις διεθνείς εταιρίες (UNCTC), από τις περισσότερες εθνικές κυβερνήσεις, καθώς και από οργανισμούς συλλογής στατιστικών δεδομένων.
Όταν μία πολυεθνική επιχείρηση κάνει μία επένδυση στο εξωτερικό, κτίζοντας ένα νέο εργοστάσιο ή δημιουργώντας μία νέα επιχείρηση εκεί ή ιδιοποιώντας μία επιχείρηση στο εξωτερικό έχουμε μία Άμεση Ξένη Επένδυση. Το επιτόκιο, τα κέρδη και τα μερίσματα που προκύπτουν από τις ξένες αυτές επενδύσεις μπορούν να επανεπενδυθούν στο εξωτερικό. Στη διεθνή βιβλιογραφία έχουν προσδιοριστεί διάφορα κριτήρια για το βαθμό διεθνοποίησης και πολυεθνικότητας μιας επιχείρησης τα οποία μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε τρεις ομάδες: - οικονομικά, - οργάνωσης και - «management» ΠΟΛΥΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ (3)
ΠΟΛΥΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ (4) Με βάση τα κριτήρια αυτά προκύπτουν διάφοροι ορισμοί: Τα οικονομικά κριτήρια εξετάζουν: - το μέγεθος, - τη γεωγραφική διασπορά και - την έκταση των δραστηριοτήτων των πολυεθνικών επιχειρήσεων σε χώρες του εξωτερικού. Με βάση τα κριτήρια αυτά ο βαθμός της πολυεθνικότητας μιας επιχείρησης προσδιορίζεται σε σχέση με,,, - το ποσοστό των συνολικών πωλήσεων, - του ενεργητικού, - της παραγωγής και - των κερδών που προέρχονται από δραστηριότητες της ΠΕ σε άλλες χώρες.
ΠΟΛΥΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ (5) Σύμφωνα με τα κριτήρια αυτά προκύπτει ο ακόλουθος ορισμός: Κάθε επιχείρηση με μία ή περισσότερες θυγατρικές μονάδες στο εξωτερικό μπορούν να χαρακτηριστούν πολυεθνικές επιχειρήσεις. Συνήθως όμως στη βιβλιογραφία παρατηρούμε ότι για να χαρακτηριστεί μια επιχείρηση πολυεθνική πρέπει να έχει πραγματοποιηθεί ένα ποσοστό της συνολικής δραστηριότητας σε ξένες χώρες. Το ποσοστό αυτό κυμαίνεται μεταξύ 20-25% των συνολικών πωλήσεων, στο σύνολο του ενεργητικού, στα συνολικά κέρδη, ή στη συνολική παραγωγή της επιχείρησης.
Τα οργανωτικά κριτήρια λαμβάνουν σαν δεδομένο - το μέγεθος και τη - γεωγραφική διασπορά των μονάδων, ενώ προσμετρούνται ΠΟΛΥΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ (6) - η δομή της οργάνωσης τους, - η συγκεντροποίηση των κέντρων αποφάσεων, - η συνολική στρατηγική και - η ικανότητα της επιχείρησης να λειτουργεί σαν ένα ενιαίο σύνολο σε παγκόσμιό η περιφερειακό επίπεδο υπό μεταβαλλόμενες συνθήκες. Έτσι μια επιχείρηση χαρακτηρίζεται πολυεθνική ανάλογα με το βαθμό ενσωμάτωσης των θυγατρικών της μονάδων στο σύστημα οργάνωσης, παραγωγής διοίκησης και στρατηγικής του πολυεθνικού συγκροτήματος στο σύνολο του με τέτοιο τρόπο ώστε να προωθείται η επιδίωξη των στόχων του.
ΠΟΛΥΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ (7) Τα κριτήρια «management» αναπτύχθηκαν και χρησιμοποιούνται κυρίως από αυτούς που ασχολούνται με τη διοίκηση επιχειρήσεων και αφορούν τη στρατηγική των θυγατρικών του πολυεθνικού συγκροτήματος στις ξένες χώρες που πρέπει να έχει έναν γεωκεντρικό (geocentric) ή παγκόσμιο προσανατολισμό. Συνεπώς με βάση το κριτήριο αυτό ως πολυεθνική επιχείρηση ορίζεται η επιχείρηση, που - οι θυγατρικές της σε άλλες χώρες υπόκεινται σε παγκόσμια προσανατολισμένη στρατηγική και - έχουν ως στόχο την οικοδόμηση διεθνών ή περιφερειακά ολοκληρωμένων δραστηριοτήτων.
ΠΟΛΥΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ (8) Η επέκταση των δραστηριοτήτων των Πολυεθνικών επιχειρήσεων σχεδόν στα όρια του πλανήτη είναι ουσιαστικά η Παγκοσμιοποίηση Στα πλαίσια αυτά, οι ισχυρότερες χώρες ελέγχουν σήμερα το παγκόσμιο χρηματοοικονομικό σύστημα και τις συνολικές παγκόσμιες παραγωγικές ροές, ενώ οι οικονομίες των υπόλοιπων χωρών υφίστανται τις αρνητικές συνέπειες που απορρέουν από αυτή την κατάσταση. Η Παγκοσμιοποίηση συνέβαλε στη διόγκωση της πόλωσης τόσο στο εσωτερικό, όσο και στο εξωτερικό του συνόλου, σχεδόν, των χωρών του πλανήτη.
ΠΟΛΥΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ (9) Στο εσωτερικό της κάθε χώρας, η πόλωση δημιουργείται λόγω - της ανεργίας και - των αποκλίσεων μεταξύ των υψηλών και χαμηλών εισοδημάτων. Σε διεθνή κλίμακα, παρατηρείται ένα χάσμα μεταξύ των χωρών που βρίσκονται στο επίκεντρο του διεθνούς καταμερισμού εργασίας και αυτών που βρίσκονται στην περιφέρεια. Οι χώρες της περιφέρειας παρά το γεγονός ότι δέχτηκαν τις επενδύσεις των πολυεθνικών εταιρειών, εξακολουθούν να έχουν χαμηλό βιοτικό επίπεδο, που πολλές φορές αγγίζει τα κατώτερα όρια φτώχειας. Κατά συνέπεια η σημερινή διεθνής οικονομία είναι ένα σύστημα πολιτικά ιεραρχημένο, έτσι ώστε σε κάθε επίπεδο οι ισχυρότερες εθνικές οικονομίες να επιβάλλονται στις λιγότερο ισχυρές.