ΠΕΠΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΤΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ Δρ. Ευριπιδου Πολυκαρπος C.D.A. College Limassol 2014/2015
Το πεπτικο συστημα είναι ομαδα οργανων που μετατρεπει ότι τρωμε σε ουσιες οι οποιες μπορει να χρησιμοποιηθουν από τον οργανισμο για ενεργεια,αναπτυξη και επισκευη. Όταν η τροφη εχει διασπαστει με διαφορες χημικες διαδικασιες και τα θρεπτικα συστατικα εχουν απομακρυνθει το υπολοιπο απορριπτεται ως αχρηστα. Στην ολη διαδικασια εμπλεκονται πολλα διαφορετικα οργανα και καποτε παιρνει αρκετες ωρες. Το πεπτικο συστημα αποτελειται από το στομα τον οισοφαγο, το στομαχι, το λεπτο και παχυ εντερο.
ΠΕΨΗ Είναι η διαλυση και μετατροπη στερεας και υγρης τροφης σε μικροσκοπικες ουσιες. Στην συνεχεια αυτές οι ουσιες μεταφερονται από το αιμα σε διαφορες περιοχες του σωματος. Η διαδικασια με την οποια οι υδατνθρακες, τα λιπη και οι πρωτεινες διασπωνται και μετατρεπονται σε ενωσεις αρκετα μικρες σε μεγεθος ώστε να απορροφουνται ονομαζεται πεψη.
ΣΤΑΔΙΑ ΠΕΨΗΣ ΣΤΟΜΑ:προσληψη, μασημα και καταποση. ΣΤΟΜΑΧΙ:αναμιξη και χωνευση πρωτεινων. ΜΙΚΡΟ (ΛΕΠΤΟ) ΕΝΤΕΡΟ:χωνευση υδατανθρακων και λιπων, απορροφηση. ΜΕΓΑΛΟ (ΠΑΧΥ) ΕΝΤΕΡΟ:περιττα και απορριψη.
ΣΤΟΜΑ Η πεψη αρχιζει από το στομα οπου η δραση των δοντιων και του σαλιου συνδυαζονται στο αρχικο σταδιο της διασπασης μασωντας και χωνευοντας μερικως την τροφη, ώστε να περασει πιο ευκολα μεσα από τον οισοφαγο.η μαζα της τροφης που εγκαταλειπει το στομα είναι γνωστη ως βωλος.
ΣΙΕΛΟΣ Είναι ένα υγρο που εκκρινεται από 3 ζευγη αδενων: τις παρωτιδες τους υπογναθιους αδενες τους υπογλωσσιους αδενες Περιεχει νερο, βλεννα, και το ενζυμο σιελικη αμυλαση.
Η σιελος εχει 3 λειτουργιες: τη λιπανση της τροφης με βλεννα κανοντας την καταποση πιο ευκολη. αρχιζει την πεψη:περιεχει το ενζυμο σιελικη αμυλαση που επενεργει στο μαγειρευμενο αμυλο μετατρεποντας το σε πολυσακχαριτες. διατηρει το στομα και τα δοντια καθαρα.
ΕΝΖΥΜΟ Απαραιτητο μερος της διαδικασιας διασπασης της τροφης. Τα ενζυμα είναι οι μηχανες και οι εργατες που μετατρεπουν αργα την τροφη οσο πιο μικρα γινεται. Είναι φτιαγμενα από πρωτεινες και λειτουργουν ως καταλυτες, δηλ προκαλουν χημικες αλλαγες σε άλλες ουσιες ενώ τα ιδια παραμενουν αμεταβλητα. Επενεργουν την τροφη κανοντας την πιο ευκολοχωνευτη.
ΓΛΩΣΣΑ Ειναι ένα μυικο οργανο με μεμβρανη. Κρατειται στην θεση της με προσφυσεις στη γναθο και το υοειδες οστο. Μικρες προεξοχες γνωστες ως θηλες καλυπτουν το ανω μερος της αυξανοντας την επιφανεια της δημιουργωντας μια ανωμαλη υφη. Στις πλευρες και στη βαση της γλωσσας, καθως και στον ουρανισκο και στο πισω μερος του λαιμου υπαρχουν ειδικες περιοχες γνωστες ως γευστικοι καλυκες.
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Εκτελει 3 πεπτικες λειτουργιες: Γευση:η γλωσσα καλυπτεται από χιλιαδες γευστικους καλυκες οι οποιοι είναι ευαισθητοι στο αλμυρο, το γλυκο, ξινο και πικρο και στις χημικες ουσιες της τροφης και το ποτο. Μασημα:βοηθα στο μασημα μετακινωντας την τροφη μεσα στο στομα, σπρωχνοντας την αναμεσα στα δοντια και καλυπτοντας την με σαλιο, το οποιο περιεχει ενζυμα που θετουν σε λειτουργια την πεπτικη διαδικασια.η τροφη μετατρεπεται σε μια μερικως χωνευμενη μαζα γνωστη ως βωλος. Καταποση:οταν η τροφη είναι ετοιμη να ταξιδεψει στο στομαχι η γλωσσα τη σπρωχνει στο βαθος του στοματος.
ΠΩΣ Η ΤΡΟΦΗ ΦΘΑΝΕΙ ΣΤΟ ΣΤΟΜΑΧΙ Αυτό γινεται με την καταποση και μεσω ενός σωληνα γνωστου ως οισοφαγου. Η γλωσσα σπρωχνει την τροφη στο βαθος του στοματος προς τον φαρυγγα ένα μυικο σωληνα πισω από το στομα. Η τροφη περνα στο φαρυγγα και κατω στον οισοφαγο. Η επιγλωτιδα μια μικρη διπλωση από χονδρο η οποια αποτελει μερος του λαρυγγα, κινειται προς τα πανω και μπροστα εμποδιζοντας την εισοδο στο λαρυγγα. Αυτό εμποδιζει την τροφη να παει λανθασμενα και αποτρεπει το πνηξιμο.
ΟΙΣΟΦΑΓΟΣ Είναι ενας μυικος σωληνας ο οποιος οδηγει από τον φαρυγγα στο βαθος του στοματος, στο στομαχι, το πρωτο κυριο οργανο της πεψης. Λειτουργια:μεταφερει μασημενη τροφη από τον φαρυγγα στο στομαχι.η τροφη κινειται κατά μηκος του με μια μυικη συστολη γνωστη ως περισταλτισμο.οι μυικες ινες συστελλονται και χαλαρωνουν πραγμα το οποιο λειτουργει σαν κυμα στο σωληνα, ωθωντας τον βωλο προς τα εμπρος.τα τοιχωματα του οισοφαγου εκκρινουν βλεννα για να υποβοηθησουν και λιπανουν τη διελευση της τροφης.
ΠΟΛΥΣΑΚΧΑΡΙΤΗΣ Υπαρχουν 3 τυποι σακχαριτη: -μονοσακχαριτης -πολυσακχαριτης -δισακχαριτης Είναι ολοι μορφες υδατανθρακων.τα σακχαρα και αμυλα χρησιμοποιουνται από το σωμα για ενεργεια.σε διαφορα σταδια της πεψης τα ενζυμα διαλυουν αμυλα και σακχαρα, όπως ψωμι, γλυκισματα, μπισκοτο και πατατες σε διαφορετικα ειδη σακχαριτων. Ο μονοσακχαριτης είναι απλο σακχαρο, ενώ ο δισακχαριτης και ο πολυσακχαριτης είναι πιο συνθετα σακχαρα.
ΣΤΟΜΑΧΙ ΔΟΜΗ:είναι ένα ελαστικο οργανο σε σχημα J το οποιο επεκτεινεται συστελλεται αναλογα με το τι υπαρχει σε αυτό. Η τροφη εισερχεται σε αυτό από τον οισοφαγο μεσω του καρδιακου σφιγκτηρα μια βαλβιδα η οποια εμποδιζει την αντιστροφη ροη των περιεχωμενων του στομαχου.τα τοιχωματα του στομαχου είναι ενας συνδυασμος από στρωματα μυικων ινων με μια εσωτερικη βλεννα μεμβρανη.η τελευταια εχει πολλες διπλωσεις που λεγονται πτυχες.
ΤΙ ΚΑΝΕΙ ΤΟ ΣΤΟΜΑΧΙ -χωνευει τις πρωτεινες μεσω της δρασης των ενζυμων -αναμειγνυει την τροφη με γαστρικα υγρα -βοηθα στην λιπανση της τροφης -απορροφα το αλκοολ. Τα γαστρικα υγρα περιεχουν: - Υδροχλορικο οξυ που εξουδετερωνει τα βακτηρια και ενεργοποιει την πεψινη. - Ενζυμα που στερεοποιουν την πρωτεινη του γαλακτος. - Πεψινη:ενζυμα που δρουν στις πρωτεινες μετατρεποντας τις σε πεπτονες (αμινοξεα).
ΧΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΠΕΨΗΣ Συνδυασμος διαφορετικων χημικων αντιδρασεων που δρουν πανω στο φαγητο μας, μετατρεποντας το σε δομικο υλικο από θρεπτικες ουσιες για απορροφηση και χρηση από τον οργανισμο. Κάθε τεμαχιο τροφης αποτελειται από λιπη, υδατανθρακες και πρωτεινες.το σωμα τα χρησιμοποιει εφοσον διασπαστουν στις σχετικες χημικες τους ενωσεις, δηλ μεχρι το ψωμι που τρωμε φθασει στους μυες ως ενεργεια, εχει μασηθει,, αναδευθει, υγροποιηθει και το αμυλο του εχει αφαιρεθει.
ΠΡΩΤΕΙΝΕΣ Είναι δομικα υλικα του οργανισμου. Οι τροφες με πρωτεινη περιλαμβανουν γαλακτομικα προιοντα, κρεας, ψαρι και φασολια. Για να χρησιμοποιηθουν από το σωμα πρεπει να μετατραπουν σε μια χημικη ενωση που λεγεται αμινοξυ. Υπαρχουν περιπου 20 αμινοξεα που χωριζονται σε 2 τυπους: Ουσιωδη και μη ουσιωδη.
Ουσιωδη είναι εκεινα που δεν παραγονται από το σωμα και πρεπει να προμηθευονται με το διαιτολογιο. Μη ουσιωδη αμινοξεα είναι εκεινα που το αιμα μπορει να παραξει σε ικανοποιητικες ποσοτητες. Διαλυονται ως ακολουθως: οι πρωτεινες διαλυονται πρωτα με πεψινη, ένα ενζυμο του στομαχου, και σε πεπτονες οι οποιες είναι μερικως χωνευμενες πρωτεινες. στην συνεχεια οι πεπτονες διαλυονται από ενζυμα στο μικρο εντερο ( θρυψινη, χυμοθρυψινη) σε μικρα πολυπεπτιδια, και λιγα αμινοξεα. τελος το ενζυμο πεπτιδαση στο λεπτο εντερο διαλυει τα μικρα πολυπεπτιδια σε ατομικα αμινοξεα ετοιμα προς απορροφηση.
ΛΙΠΗ Τα πιο γνωστα λιπη της διατροφης είναι τα τριγλυκεριδια, κάθε μοριο των οποιων αποτελειται από ένα πυρηνα γλυκερινης και από τρια λιπαρα οξεα.βρισκονται τοσο στις ζωικες οσο και στις φυτικες τροφες. Για να απορροφηθουν από τον οργανισμο πρεπει να μετατραπουν σε λιπαρα οξεα και γλυκερινη τα οποια είναι ενωσεις που μπορει να απορροφησει το μικρο εντερο. Η διαδικασια γινεται ως εξης: τα λιπη γαλακτωματοποιουνται από χολικα αλατα (τα οποια φθανουν στο συκωτι από το δωδεκαδακτυλο) τα λιπωδη οξεα και η γλυκερινη απορροφωνται από το μικρο εντερο.
ΓΑΛΑΚΤΩΜΑΤΟΠΟΙΗΜΕΝΑ ΛΙΠΗ Γαλακτωματοποιηση σημαινει την μετατροπη σε γαλακτωμα ενός υγρου που μεταφερει εντος του άλλο υγρο σαν εναιωρημα. Το γαλακτωματοποιημενο λιπος είναι εκεινο που εχει μετατραπει σε υγρο και μεταφερεται από την χολη.
ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΕΣ Είναι σακχαρα και αμυλα όπως το ψωμι, τα ζυμαρικα, τα μπισκοτα και τα γλυκισματα. Στη διατροφη του ανθρωπου υπαρχουν 3 μονο κυριες πηγες υδατανθρακων, ο δισακχαριτης σακχαροζη (σουκροζη) που είναι γνωστος ως καλαμοσακχαρο, ο δισακχαριτης του γαλακτος η λακτοζη και οι μεγαλοι πολυσακχαριτες που βρισκονται σχεδον σε ολες τις τροφες ιδιαιτερα στα δημητριακα και ονομαζονται αμυλα. Είναι οι τροφοδοτες του οργανισμου με ενεργεια. Χωνευονται μερικως στο στομα αλλα δεν είναι πληρως χωνευμενα μεχρι να φθασουν στο μικρο εντερο.
Διαλυονται ως ακολουθως: Μεσα στο στομα το ενζυμο σιελικη αμυλαση δρα πανω στα μαγιρευμενα αμυλα, μετατρεποντας τα σε πολυσακχαριτες (συνθετα σακχαρα). Το ενζυμο αμυλαση μετατρεπει τους πολυσακχαριτες σε δισακχαριτες στο 12δακτυλο. Η δραση των ενζυμων μαλταση, λακταση, ισομαλταση και σακχαραση στο μικρο εντερο μετατρεπει τους δισακχαριτες σε μονοσακχαριτες (γλυκοζη, γαλακτοζη, φρουκτοζη) οι οποιοι στην συνεχεια εισερχονται αμεσως στο αιμα της πυλαιας κυκλοφοριας.
90% της απορροφησης γινεται στο λεπτο εντερο ενώ μονο το 10% γινεται στο στομαχι και το παχυ εντερο.
ΛΕΠΤΟ ΕΝΤΕΡΟ Εχει μηκος περιπου 6 μετρα και χωριζεται σε τρια διαφορετικα μερη: -το 12δακτυλο -την νηστιδα -τον ειλεο. Τα τοιχωματα εχουν 4 στρωματα: μυικο ένα στρωμα με αιμοφορα αγγεια λεμφατικα αγγεια και νευρα και μια εσωτερικη βλεννωδη μεμβρανη.
Το εσωτερικο στρωμα καλυπτεται από λαχνες, μικροσκοπικες προεξοχες σε σχημα δακτυλων οι οποιες αυξανουν την επιφανειακη χωρα της απορροφησης και περιεχουν ένα δικτυο αιμοφορων και λεμφατικων αγγειων. Η χημικη χωνευση της τροφης και η απορροφηση θρεπτικων ουσιων γινεται στο λεπτο εντερο. Οι θρεπτικες ουσιες απορροφωνται από την λαχνη στα αιμοφορα και λεμφατικα αγγεια. Σχεδον καθολου τροφη δεν απορροφαται πουθενα αλλου στο πεπτικο συστημα.
ΠΕΨΗ ΚΑΙ ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗ ΣΤΟ ΛΕΠΤΟ ΕΝΤΕΡΟ 1. Οι περισταλτικες κινησεις αναμιγνυουν την τροφη με εντερικα και παγκρεατικα υγρα καθως και χολη. Οι κινησεις σπρωχνουν την τροφη κατά της νηστιδας. Η συνθεση των εντερικων υγρων είναι από ενζυμα: μαλταση,σακχαραση και λακταση, τα οποια χωριζουν τους δισακχαριτες σε μονοσακχαριτες. εντεροκιναση, η οποια ενεργοποιει τη θρυψινη στο παγκρεατικο πορο πεπτιδαση η οποια χωριζει τις πολυπεπτιδες σε αμινοξεα.
2. Απορροφηση:η χωνευμενη τροφη απορροφαται από τα τοιχωματα της νηστιδας: λιπη,λιπωδη οξεα και γλυκερινη περνουν στους γαλακτοφορους (λεμφατικα τριχοειδη). αμινοξεα και σακχαρα περνουν από την ηπατικη πυλαια φλεβα στο σηκωτι.
3. Τρεις ορμονες στο μικρο εντερο βοηθουν στην πεψη: εκκριματινη, παγκρεοζυμινη, εντεροκκριματινη. Προκαλουν την παραγωγη παγκρεατικων υγρων, τα οποια στην συνεχεια προκαλουν την παραγωγη εντερικων υγρων.
Το μικρο εντερο προστατευει το πεπτικο συστημα από μολυνσεις.ειναι το μονο τμημα του πεπτικου συστηματος που συνδεεται αμεσα με το προστατευτικο λεμφατικο συστημα.
ΠΑΧΥ ΕΝΤΕΡΟ Το μεγαλο εντερο χειριζεται τα περιττα. Εχει μηκος 1.5 μετρα περιπου και επικαθεται γυρω από το μικρο εντερο σε σχημα αψιδας. Αποτελειται από: το τυφλο εντερο τη σκωληκοειδη αποφυση το κολον το ορθο τον πρωκτικο σωληνα και τον πρωκτο.
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ:δεν αναρροφα θρεπτικες ουσιες από τα πεπτικα αχρηστα. εκβαλλει περιττωματα. οποιαδοιποτε θρεπτικα συστατικα παραμεινουν απομακρυνονται και το αποτελεσμα είναι τα κοπρανα. η βλεννα του παχεος εντερου προστατευει το τοιχωμα από τυχον μικροταυματισμους, και το εντερικο τοιχωμα από την εντονη μικροβιακη δραστηριοτητα που παρατηρειται μεσα στα κοπρανα.
ΗΠΑΡ Ειναι ο μεγαλυτερος αδενας του σωματος και επικαθεται στο πανω μερος της κοιλιας ακριβως κατω από το διαφραγμα και ακριβως πανω και στα δεξια του στομαχου. Είναι ζωτικο για καθαρισμο και αποθηκευση καθως και παραγωγη. Απομακρυνει τοξινες από φαρμακα, αλκοολ και βλαβερες ουσιες. Απομακρυνει αζωτο από τα αμινοξεα.
Αποθηκευει : βιταμινες Α, Β12, Δ, Ε, Κ γλυκογονο σιδηρο Παραγει: θερμοτητα βιταμινη Α ηπαρινη Πρωτεινες πλασματος: λευκωματινη,σφαιρινη,προθρομβινη, ινοδωγονο παραγεται χολη από τα ηπατικα κυτταρα καθημερινη εκκριση χολης 600-700ml με αποθηκευση στη χοληδοχο κυστη που εχει χωρητικοτητα 40-50 ml. ουρικο οξυ και ουρια
Μετατρεπει αποθηκευμενα λιπη σε αλλα λιπωδη παραγωγα. γλυκογονο σε γλυκοζη, όταν χρειαζεται ενεργεια γλυκοζη πισω σε γλυκογονο στην παρουσια ινσουλινης.
ΧΟΛΗΔΟΧΟΣ ΚΥΣΤΗ Ειναι σακος σε σχημα αχλαδιου προσκολλημενος από τους πορους της κυστης και της χολης στο οπισθεν του ηπατος. Όταν το ηπαρ εκκρινει επιπλεον χολη η οποια δεν μπορει να χρησιμοποιηθει αμεσως για την πεψη η χολη περνα πρωτα κατά μηκος του κυστικου πορου στη χοληδοχο κυστη οπου αποθηκευεται μεχρι να χρειασθει.
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ: αποθηκη για χολη. εκκρινει βλεννα για να προστεθει στη χολη. απορροφα νερο από τη χολη κανοντας τη πιο πυκνη. συστελλεται για να αδειασει χολη στο 12δακτυλο.
Η χολη είναι ένα πυκνο υγρο που παραγεται στο σηκωτι σαν αποτελεσμα της διαλυσης των ερυθρων αιμοσφαιριων. Περιεχει αλατα, χολικα χρωστικα, οξεα,νερο, χολερυθρινη,χοληστερολη. Τα χολικα αλατα ασκουν απορρυπαντικη δραση στα λιπαρα σωματιδια της τροφης ελαττωνοντας την επιφανειακη τους ταση και επιτρεποντας το λεπτο διαμερισμο των λιποσφαιριων με την μηχανικη αναδευση της τροφης μεσα στο εντερο. Τα χολικα αλατα βοηθουν στην απορροφηση από τον εντερικο σωληνα των λιπαρων οξεων,των μονογλυκεριδιων, της χοληστερολης και αλλων λιποειδων. Το 20% των χολικων αλατων αποβαλλονται στα κοπρανα και αντικαθιστανται με νεα συνθεση τους στα ηπατικα κυτταρα.
ΙΝΣΟΥΛΙΝΗ Είναι ορμονη που παραγεται από τα β-κυτταρα του παγκρεατος. Ρυθμιζει τα επιπεδα σακχαρου στο αιμα. Βοηθα τα κυτταρα να απορροφησουν τη γλυκοζη που αποθηκευεται στο σηκωτι μεχρι να χρειασθει.
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ: το παγκρεας λειτουργει και με το πεπτικο και με το ενδοκρινικο συυστημα παραγοντας ενζυμα για να διαλυουν την τροφη και την ορμονη της ινσουλινης η οποια ρυθμιζει τα επιπεδα σακχαρου στο αιμα μετα το φαγητο. τα παγκρεατικα υγρα περιεχουν λιπαση,αμυλαση και θρυψινη.
ΠΑΓΚΡΕΑΣ Είναι αδενας που βρισκεται πισω από το στομαχι μεταξυ 12δακτυλου και της σπληνας. Μεταφερει παγκρεατικα υγρα στο 12δακτυλο μεσω του παγκρεατικου πορου. Τα κυτταρα του παγκρεατος χωριζονται σε νησιδια του Langerhans τα οποια παραγουν ινσουλινη και σε ένα δικτυο αδενοκυψελων. Οι αδενοκυψελες εχουν τοιχωματα από κυτταρα που παραγουν ενζυμα.