Passeriformes Στρουθιόµορφα πουλιά 1. Τι είναι τα ωδικά πουλιά ; 2. Ποια η κατάταξή τους; 3. Πώς εξελίχθηκαν; 4. Πού ζουν; 5. Με τι τρέφονται; 6. Γιατί τραγουδούν; 7. Είναι καλοί περιβαλλοντικοί δείκτες; 8. Πώς επιλέγουµε ερευνητική µέθοδο; 9. Μέθοδοι δειγµατοληψίας στρουθιόµορφων πουλιών (1. Σηµεία, 2. ιαδροµές, 3. ιερεύνηση, 4. Χαρτογράφηση) 10. Πώς χρησιµοποιούνται τα πουλιά στη διαχείριση;
1. Τι είναι τα ωδικά πουλιά ; Τάξη: Passeriformes Στρουθιόµορφα πουλιά Μικρά πουλιά της ξηράς Ικανότητα κελαηδίσµατος Η µεγαλύτερη τάξη των πουλιών! 59% ειδών Ευρώπη = 170 είδη Το κοινό ταξινοµικό τους χαρακτηριστικό ότι έχουν πόδια µε 4 δάχτυλα σε µία ευθεία τα τρία µπροστά και το ένα πίσω
Φτερούγες Στέµµα Φρύδι Ράχη Ουρά Ράµφος Λαιµός Περισκελίδες Πρωτεύοντα φτερά Πόδια
2. Ποια η κατάταξή τους; Βασίλειο: Φύλο: Κλάση: Τάξη: Οικογένειες: Animalia Chordata Aves Passeriformes 24 στην Ελλάδα Κορυδαλοί Αηδόνια Παπαδίτσες Χελιδόνια Κοτσύφια Σίττες; Κελάδες Τσιροβάκοι Αετοµάχοι Σουσουράδες Μυγοχάφτες Σπουργίτια Σπίζες Κόρακες Εµπέριζες
3. Πώς εξελίχθηκαν; Ιουρασικό Κρητιδικό 200 150 100 50 0 εκ. έτη 200-65: Η εποχή των ερπετών 195 εκ : εµφάνιση θηλαστικών 140 εκ. εµφάνιση πουλιών 40 εκ. έτη σύγχρονες οικογένειες
4. Πού ζουν; άση Νερά Θαµνώνες Καλιέργειες Λιβάδια Βράχια
5. Με τι τρέφονται; Σπόροι/ καρποί Έντοµα/ασπόνδυλα Αυγά/νεοσσούς άλλων πουλιών Φρούτα
6. Γιατί τραγουδούν; 1) Κελάηδισµα αναπαραγωγής (territorial song) 2) Καλέσµατα κινδύνου (alarm call) 3) Καλέσµατα επαφής (contact call) Χάραξη-διατήρηση επικράτειας Κάλεσµα -πρόσκληση θηλυκού
7. Είναι καλοί περιβαλλοντικοί δείκτες; Σταθερή συστηµατική κατάταξη Βασικές Εύκολη - πρακτική δειγµατοληψία προϋποθέσεις Ευρεία γεωγραφική εξάπλωση Γνωστή βιολογία - οικολογία Ι. είκτες υγείας οικοσυστήµατος Τρισδιάστατη άποψη ενδιαιτήµατος Άρρηκτα συνδεδεµένα µε δοµή βλάστησης Άµεση αντίδραση (φυγή) σε περ. αλλαγή Είδη µε εξειδικευµένη οικοθέση ΙΙ. είκτες βιοποικιλότητας ; Πολλαπλή θέση στα τροφικά πλέγµατα (Σποροφάγα, εντοµοφάγα, θηρευτές άλλων πουλιών)
8. Πώς επιλέγουµε ερευνητική µέθοδο; Ο στόχος υπαγορεύει την επιλογή της µεθόδου Έρευνες ες κατανοµής (atlas studies) ΕΠΙΠΕ Ο 1: Ποια είδη είναι πού Αριθµός ειδών ΕΠΙΠΕ Ο 2: Εκτίµηση βιοποικιλότητας και πληθυσµιακών τάσεων 1. Μέθοδος σηµείων ακοής 2. Μέθοδος τυχαίων διαδροµών Αριθµός ειδών 3. ιερεύνηση περιοχής Σχετική αφθονία/πυκνότητα 4. Μέθοδος χαρτογράφησης Παράµετροι ενδιαιτήµατος Χάρτες κατανοµής ΕΠΙΠΕ Ο 3: Παρακολούθηση δηµογραφικών παραµέτρων Πληθυσµ Πληθυσµ. τάσεις ιαχείριση Παρακολούθηση φωλιών Παρακολούθηση αποικιών ίχτυα/ δειγµατοληπτική ένταση Γεννητικότητα Ικανότ. επιβίωσης Περιβ. παράµετροι Προστασία ειδών Συσχέτιση περιβαλλοντικών παραµέτρων - πληθυσµό
9. Μέθοδοι δειγµατοληψίας στρουθιόµορφων πουλιών 9.1 9.1 Μέθοδος σηµείων ακοής O παρατηρητής στη µέση ενός νοητού κύκλου σηµειώνει τα πουλιά που βλέπει ή ακούει για ορισµένο χρονικό διάστηµα - 10 10 min
9.1 Μέθοδος σηµείων ακοής Ποια εποχή; Ποια ώρα; Πόση διάρκεια; Πόσα σηµεία; Πόση έκταση; Σε ποια θέση; Τι σηµειώνουµε; Ενδιαίτηµα; Προβλήµατα Άνοιξη: 15 Απρ. - 15 Μαίου (εδραία) 15 Μαίου - 15 Ιουν (µεταναστευτικά) Πολύ πρωί: 5.00-10.00 (30min πριν ανατολή έως 3h µετά) Το κάθε σηµείο 10 5 σταθµοί ακοής για κάθε ενδιαίτηµα ( x 2 επαναλήψεις) = 10 σηµεία 20ha = 200 στρ. - για την αντιπροσώπευση ενός ενδιαιτήµατος Αντιπροσωπευτικά ετερογένειας ενδιαιτήµατος. Τουλάχιστον 200 m απόσταση µεταξύ τους και από άκρα (edge effects) = 1 κελαηδά ( = 2 άτοµα) + Κωδικοί = 1 κάλεσµα, ή 1 πέταγµα είδους * =1 τρυπάνισµα από δρυοκολάπτη Κυρίαρχα είδη δέντρων, µέγιστο ύψος, αριθµό ορόφων, θάµνοι, κάλυψη βλάστησης, κάλυψη κάθε είδους Καιρικές συνθήκες, παρατηρητής, είδη κρυπτικά, πολλά πουλιά, ενδιαίτηµα
9.2 Μέθοδος τυχαίων διαδροµών O παρατηρητής περπατά µε αργό και σταθερό βήµα, κάνοντας µια τυχαία διαδροµή σηµειώνοντας ταυτόχρονα τα πουλιά που βλέπει ή ακούει κατά τη διάρκεια της διαδροµής
9.3 Μέθοδος διερεύνησης περιοχής O παρατηρητής οριοθετεί µια περιοχή συγκεκριµένης επιφάνειας και τη σαρώνει µε τυχαίες διαδροµές για συγκεκριµένο χρονικό διάστηµα - 20 min
9.4 Μέθοδος χαρτογράφησης O παρατηρητής επισκέπτεται 8-12 φορές µια καθορισµένη περιοχή, καταγράφει τις επικράτειες των πουλιών σε λεπτοµερή χάρτη 1: 2.500 ώστε να βρει την πληθυσµιακή πυκνότητα των ειδών
Σύγκριση µεθόδων Σηµεία ιαδροµές ιερεύνηση Χαρτογράφηση Αποτέλεσµα Σχ. Αφθ. Σχ. Αφθ. Σχ. Αφθ. Πυκνότητα Εξειδίκευση +++ +++ ++ + Προσπάθεια δειγµ + + ++ +++ Τύπος ενδιαιτ. Όλοι Ανοιχτά Όλοι Όλοι Σπάνια είδη ++ + +++ +++ Σαφήνεια +++ + + +++ Τα σηµεία ακοής είναι η πιο πρακτική, εύκολη και διαδεδοµένη µέθοδος για ΓΡΗΓΟΡΗ εκτίµηση της ορνιθολογικής βιοποικιλότητας των ωδικών πουλιών
10. Πώς χρησιµοποιούνται τα πουλιά στη διαχείριση; Όνοµα παρατηρητή Ηµεροµηνία Ώρα Συντεταγµένες σηµείου Κωδικός βιοτόπου Περιγραφή τύπων βλάστησης Κωδικοί πουλιών + σύµβολο Ψηφιοποίηση σε βάση (excel) και σε βάση G.I.S. Ποια η πληθυσµιακή τάση του Sylvia nisoria τα έτη 1995-2005; Άλλαξε η ποικιλία στρουθιόµορφων από κοπή δάσους κατά 20% τη χρονιά 1997; Επηρέασε την ορνιθοπανίδα η διάνοιξη δρόµου στο δάσος; Επηρέασε την ορνιθοπανίδα ο αναδασµός; Πότε πρέπει να ξυλευθεί το δάσος και πόσο νεκρό ξύλο να αφαιρείται; Να αφήσουµε ή όχι υποόροφο βελανιδιάς στο δάσος;
ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ