Ενίσχυση της συμμετοχής των τοπικών πληθυσμών στη διαχείριση των υγροτόπων: Οι κατευθυντήριες γραμμές της Σύμβασης Ραμσάρ Δρ. Μαρία Κάπαρη Ειδική επιστήμονας ΕΚΠΑΑ 2 ο Διεθνές Συνέδριο AQUA 2006 Θεματική Ενότητα: Διαχείριση Υδατικών Πόρων Εφαρμογή Οδηγίας 2000/60/ΕΚ και Ανάπτυξη Διαδικασιών Δημόσιας Διαβούλευσης
Σύμβαση Ραμσάρ Σύμβαση για τους Υγρότοπους Διεθνούς Σημασίας, Ιδιαίτερα ως Οικοτόπων Υδρόβιων Πτηνών Υιοθετήθηκε: 2 Φεβρουαρίου 1971, Ραμσάρ, Ιράν Ισχύει από: 21 Δεκεμβρίου 1975 Εθνική επικύρωση: Ν.Δ.191/1974 (ΦΕΚ 350Α/20/11/1974)
Σύσταση 6.3 Ramsar COP6 (1996) Eνθάρρυνση της ενεργούς και συνειδητής συμμετοχής των τοπικών πληθυσμών στους υγρότοπους Ramsar, και σε άλλους υγρότοπους και τις λεκάνες συλλογής τους, και της απευθείας εμπλοκής τους στην διαχείριση των υγροτόπων μέσω κατάλληλων μηχανισμών.
Συνετή Xρήση Wise Use (Ramsar COP3, 1987) H αειφορική χρήση των υγροτόπων, προς όφελος της ανθρωπότητας κατά τρόπο συμβατό με τη διατήρηση των φυσικών ιδιοτήτων του οικοσυστήματος.
Η εμπειρία από 23 παγκόσμιας εμβέλειας περιπτωσιολογικές μελέτες (case studies) συμμετοχικών διαδικασιών 1. Ηύπαρξη κινήτρου για την εμπλοκή των τοπικών πληθυσμών και τη συνετή χρήση είναι καθοριστικός παράγων. Όλοι θα πρέπει, μακροπρόθεσμα, να ωφεληθούν 2. Είναι απαραίτητο να καλλιεργηθεί ηαμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ των συμμετεχόντων 3. Απαιτείται ευελιξία 4. Ηανταλλαγή της πληροφορίας και ηδημιουργία γνωστικής υποδομής είναι θεμελιώδους σημασίας 5. Απαιτείται ησυνεχής ροή των πόρων αλλά και της καταβαλλόμενης προσπάθειας
1. Ηύπαρξη κινήτρου για την εμπλοκή και συνετή χρήση των τοπικών πληθυσμών είναι καθοριστικός παράγων. Όλοι θα πρέπει μακροχρόνια να ωφεληθούν. Οι τοπικοί πληθυσμοίωφελούνται από τις ρυθμίσεις της συμμετοχικής διαχείρισης μέσω: Της διατήρησης βιώσιμων οικονομικών δραστηριοτήτων (οικοτουρισμός, αλιεία, βιολογική καλλιέργεια και κτηνοτροφία, εξαγωγή αλατιού, οθερισμός των καλαμιώνων, η συγκομιδή δασικών προϊόντων) Της διατήρησης των σχετικά με τους υγρότοπους πνευματικών και πολιτισμικών αξιών Της πιο δίκαιης πρόσβασης στους υγροτοπικούς πόρους Της αυξημένης τοπικής ικανότητας διαχείρισης Των μειωμένων συγκρούσεων μεταξύ των συμμετεχόντων Της διατήρησης των λειτουργιών των οικοσυστημάτων (έλεγχος των πλημμυρών, βελτιωμένη ποιότητα του νερού, κ.α.)
1. Ηύπαρξη κινήτρου για την εμπλοκή και συνετή χρήση των τοπικών πληθυσμών είναι καθοριστικός παράγων. Όλοι θα πρέπει μακροχρόνια να ωφεληθούν. (συνέχεια) Οι κυβερνητικοί φορείς δυνητικά ωφελούνται από τη συμμετοχική διαχείριση μέσω: Της αυξημένης βιωσιμότητας του οικοσυστήματος Της μείωσης στα κόστη διαχείρισης Της βοήθειας στην παρακολούθηση και την επιτήρηση Της μείωσης των παραβάσεων Της αυξημένης κοινωνικής βιωσιμότητας και ποιότητας ζωής για τις κοινότητες που εξαρτώνται από τους υγρότοπους.
2. Είναι απαραίτητο να καλλιεργηθεί ηαμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ των συμμετεχόντων q Τα στοιχεία που συμβάλλουν στην καλλιέργεια εμπιστοσύνης συμπεριλαμβάνουν: Τη διάθεση για τη συλλογική εξεύρεση κοινών στόχων Την κοινή προσπάθεια Τον αμοιβαίο σεβασμό Την ανοικτή και τακτική επικοινωνία Τις ξεκάθαρες και ρεαλιστικές προσδοκίες σχετικά με το αποτέλεσμα της διαδικασίας Την ικανοποιητική και έγκαιρη ολοκλήρωση των συμφωνηθέντων δραστηριοτήτων Την εκπλήρωση των ανειλημμένων δεσμεύσεων Την συμμετοχή όλων των αντιπροσωπευτικών ομάδων της κοινότητας
2. Είναι απαραίτητο να καλλιεργηθεί ηαμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ των συμμετεχόντων (συνέχεια) q Τα ενδιαφέροντα-κίνητρα των μετόχων τίθενται ανοικτά. q Σαφής καθορισμός των αρμοδιοτήτων και προσδιορισμός των στόχων q Ύπαρξη ισχυρού παράγοντα συντονισμού και διευκόλυνσης, οοποίος θα χτίσει το αίσθημα της εμπιστοσύνης μεταξύ των μετόχων. q Κατάλληλα ρυθμιστικά πλαίσια ήπλαίσια πολιτικής: καθιέρωση των διευθετήσεων για τη συμμετοχική διαχείριση. q Κατάλληλα φόρουμ, ομάδες μελέτης και εργαστήρια: αύξηση της συλλογικής κατανόησης των σχετικών αρχών μιας Σύμβασης (Σύμβαση Ramsar) και αξίας της προστασίας και αειφορικής χρήσης των υγροτοπικών πόρων.
3. Απαιτείται ευελιξία Δεν υπάρχει ένα μόνο επίπεδο συμμετοχής της τοπικής κοινωνίας που να ταιριάζει σε όλες τις περιπτώσεις Δεν υπάρχει μια μόνο προσέγγιση ή«συνταγή» επιτυχημένης διαδικασίας για όλες τις περιπτώσεις Ικανοποίηση βασικών αναπτυξιακών αναγκών στην διαδικασία επιδίωξης των στόχων της συνετής χρήσης Προσέγγιση «μαθαίνω από την πράξη», συνεχιζόμενη εκτίμηση της διαδικασίας και των αποτελεσμάτων: επαναπροσανατολισμός, όπου αυτός κρίνεται απαραίτητος
4. Η ανταλλαγή της πληροφορίας και η δημιουργία γνωστικής υποδομής είναι θεμελιώδους σημασίας q Οι συμμέτοχοι έχουν συχνά την ανάγκη κατάρτισης σε θέματα όπως: Ηδημιουργία και λειτουργία κατάλληλων οργανισμών Αποτελεσματικές σχέσεις με κυβερνητικούς οργανισμούς Διαπραγμάτευση και συνεισφορά στη λήψη αποφάσεων Τεχνικές πτυχές της διαχείρισης υγροτόπων και των αρχών των Συμβάσεων (της Σύμβασης Ramsar) Παρακολούθηση της οικολογίας των υγροτόπων και αναγνώριση των αλλαγών στον οικολογικό χαρακτήρα Αποτίμηση των συμμετοχικών διαδικασιών Σχεδιασμός και ανάπτυξη προτεινόμενων έργων προς χρηματοδότηση
4. Η ανταλλαγή της πληροφορίας και η δημιουργία γνωστικής υποδομής είναι θεμελιώδους σημασίας (συνέχεια) q Κατάρτιση των κυβερνητικών οργανισμών σε προσεγγίσεις συμμετοχικής διαχείρισης q Συνδυασμός της τοπικής περιβαλλοντικής γνώσης με την καλύτερη διαθέσιμη επιστημονική γνώση q Επιστράτευση των τοπικών συμμέτοχων στην παρακολούθηση των τόπων και στην αποτίμηση της διαδικασίας q Διεπιστημονική προσέγγιση που συνδυάζει π.χ. τις βιολογικές και τις κοινωνικές επιστήμες q Υιοθέτηση πολιτικής βέλτιστου-οριακού κόστους για την παρακολούθηση των περιοχών: αξιοποίηση υπηρεσιών ειδικών τεχνικών σε συνδυασμό με τις υπάρχουσες υποδομές (π.χ. Πανεπιστημιακά εργαστήρια) q Μηχανισμοί δικτύωσης, όπως τακτικές συναντήσεις, ενημερωτικά δελτία και ραδιοφωνικά προγράμματα, για ανταλλαγή πληροφοριών και για εκπαιδευτικούς σκοπούς q Μεταφορά βασικών αρχών των σχετικά με τους υγρότοπους Συμβάσεων (Σύμβαση Ramsar), αρχών διαχείρισης και οικολογικών αξιών μέσα από την εκπαιδευτική ύλη των τοπικών σχολείων
4. Η ανταλλαγή της πληροφορίας και η δημιουργία γνωστικής υποδομής είναι θεμελιώδους σημασίας (συνέχεια) q Τα Κέντρα Ενημέρωσης για τους Υγρότοπους θα πρέπει να μπορούν να αποτελούν: Καταλύτες για την ενεργό και πληροφορημένη συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας Σημεία επίδειξης για την αειφορική διαχείριση των υγροτόπων Κέντρα στήριξης επίσημων και ανεπίσημων εκπαιδευτικών προγραμμάτων Σημεία παροχής αρωγής για την επισήμανση των προβληματισμών των τοπικών πληθυσμών στα κέντρα λήψης αποφάσεων Πηγές πληροφορίας για τους υγρότοπους και συμβουλευτικής για τη διαχείρισή τους
5. Ησυνεχής ροή των πόρων άλλα και της καταβαλλόμενης προσπάθειας είναι απαραίτητη Ηεπίτευξη της συμμετοχικής διαχείρισης απαιτεί χρόνο Ηδιαδικασία για την επίτευξη της συμμετοχικής διαχείρισης μπορεί να μην είναι ποτέ αυτό-χρηματοδοτούμενη Χρηματοδότηση μέσω χορηγιών και κυβερνητικών καναλιών Κατάλληλα ρυθμιστικά πλαίσια και πλαίσια πολιτικής σε εθνικό και τοπικό επίπεδο: εξασφάλιση της συνέχειας καθιέρωση της διαδικασίας Πολιτική στήριξη σε ανώτατο επίπεδο, ιδανικά από έναν αριθμό των σχετικών Υπουργείων
Αξιολόγηση της Συμμετοχικής Διαχείρισης Αποτίμηση του βαθμού συμμετοχής των τοπικών πληθυσμών Βαθμός ανάδειξης κατάλληλων κινήτρων Βαθμός καλλιέργειας εμπιστοσύνης Βαθμός ευελιξίας της συμμετοχικής διαδικασίας και δυνατότητας για προσαρμοστική διαχείριση Βαθμός επικοινωνίας της πληροφορίας και δημιουργίας γνωστικής υποδομής Βαθμός επίτευξης της δέσμευσης για την συνέχεια στη συμμετοχική διαχείριση
Καταλληλότητα των δράσεων Κατευθυντήριες γραμμές Ramsar για τη Συνετή Χρήση Κατευθυντήριες γραμμές Ramsar για το Σχεδιασμό της Διαχείρισης Υγροτόπων Παρακολούθηση του οικολογικού χαρακτήρα του υγρότοπου Πρότυπα διαχείρισης για τη συνετή χρήση: Αύξηση ήδιατήρηση της βιοποικιλότητας, της υγροτοπικής έκτασης και της ποιότητας τουνερού Αειφορική χρήση των πόρων Εφαρμογή της αρχής της πρόληψης Ανάλυση κόστους-οφέλους λαμβάνει υπόψη την λειτουργική αξία των υγροτόπων Προσέγγιση σε επίπεδο λεκάνης απορροής Από την υποβάθμιση στην αποκατάσταση και αναβίωση των υγροτόπων
Ενίσχυση της συμμετοχής των τοπικών πληθυσμών στη διαχείριση των υγροτόπων: Οι κατευθυντήριες γραμμές της Σύμβασης Ραμσάρ Δρ. Μαρία Κάπαρη Ειδική επιστήμονας Yγροτοπικά, Παράκτια και Θαλάσσια Οικοσυστήματα ΕΘΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΕIΦΟΡΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Βίλα Καζούλη, Κηφισίας & Γρηγ. Λαμπράκη 1, 145 61 Kηφισιά info@ekpaa.gr http://www.ekpaa.gr mkapari@ekpaa.gr 2o Διεθνές Συνέδριο AQUA 2006 Θεματική Ενότητα: Διαχείριση Υδατικών Πόρων Εφαρμογή Οδηγίας 2000/60/ΕΚ και Ανάπτυξη Διαδικασιών Δημόσιας Διαβούλευσης