ΑΣΠΑΙΤΕ ΕΠΠΑΙΚ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ 1ο ΜΑΘΗΜΑ: «Εκπαιδευτική Ψυχολογία, Σκοπός εκπαίδευσης, Δάσκαλοι και Διδασκαλία» Δρ. Κατσιφή Χαραλαμπίδη Σπυριδούλα Σχολική Σύμβουλος ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2016-17 Β ΕΞΑΜΗΝΟ Λιβαδειά
ΕΝΟΤΗΤΕΣ 1 η : Το μάθημα της Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας 2 η : Ερευνητικοί μέθοδοι Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας 3 η : Σκοπός της εκπαίδευσης (Ν.1566/85 - ΦΕΚ 167/1985, Άρθρο 1) 4 η : Γνώσεις «καλού» εκπαιδευτικού 2
1/1. Αρχές και φιλοσοφία μαθήματος ΕΨ Στόχος η κατανόηση και βελτίωση της εκπαίδευσης, των διαδικασιών διδασκαλίας και μάθησης. Εφαρμόζει μεθόδους και θεωρίες της ψυχολογίας, αλλά παράλληλα διαθέτει και δικές της. Πραγματεύεται ζητήματα που αναφέρονται στην ανάπτυξη, τη μάθηση, τα κίνητρα, τις ατομικές διαφορές, τη διαχείριση προβλημάτων στην τάξη, τις αποτελεσματικές μεθόδους διδασκαλίας και την ενίσχυση της προσωπικότητας του μαθητή. Επιστήμη ετών 100
1/2/1. ΜΑΘΗΣΙΑΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ Οι σπουδαστές, μετά την ολοκλήρωση του μαθήματος, να είναι σε θέση: Να περιγράφουν τις ιδιότητες και τα χαρακτηριστικά της αποτελεσματικής διδασκαλίας και του αποτελεσματικού διδάσκοντα. Να αναγνωρίζουν πώς τα βιοψυχοκοινωνικά χαρακτηριστικά επηρεάζουν τη μάθηση. Να συνοψίζουν τις βασικές αρχές των θεωριών μάθησης και να προτείνουν βάσει αυτών τεχνικές, οι οποίες μπορούν να βελτιώσουν τη διδασκαλία. Να εφαρμόζουν τις θεωρίες γνωστικής ανάπτυξης ανάλογα με την ηλικιακή ομάδα και το γνωστικό δυναμικό των μαθητών. 4
1/2/2. ΜΑΘΗΣΙΑΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ Να οργανώνουν εκπαιδευτικά προγράμματα και να διαμορφώνουν κατάλληλες τεχνικές, για συγκεκριμένες ομάδες χαρισματικών μαθητών και μαθητών με ειδικές ανάγκες. Να περιγράφουν τεχνικές για την ανάπτυξη της συναισθηματικής νοημοσύνης και της κοινωνικήςσυναισθηματικής μάθησης. Να αναγνωρίζουν τις αιτίες των κινήτρων και να δίνουν θεωρητικές ερμηνείες για το λειτουργικό τους ρόλο στη ζωή των μαθητών. 5
1/2/3. ΜΑΘΗΣΙΑΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ Να χρησιμοποιούν μεθόδους και στρατηγικές, οι οποίες συμβάλλουν στην ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητας των μαθητών και να δημιουργούν περιβάλλοντα μάθησης με στόχο την αυτορρύθμιση, τη δημιουργικότητα και την ανοχή. Να αξιολογούν τις διαπροσωπικές σχέσεις μέσα στην τάξη στη βάση της πολιτισμικής προέλευσης, της κοινωνικής τάξης και του φύλου και των αρχών της δυναμικής της ομάδας. Να χρησιμοποιούν αποτελεσματικές μεθόδους για τη διαχείριση των προβλημάτων στο χώρο του σχολείου. 6
1/3/1. ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Παιδαγωγική Ψυχολογία: απαραίτητο εφόδιο για έναν αποτελεσματικό εκπαιδευτικό Εφαρμογή και προσαρμογή των θεωριών γνωστικής ανάπτυξης στην εκπαίδευση Εφαρμογή και προσαρμογή των θεωριών μάθησης στην εκπαίδευση: Συμπεριφορική προσέγγιση της μάθησης, Γνωστική προσέγγιση της μάθησης, Θεωρίες επεξεργασίας πληροφοριών, Σύνθετες γνωστικές διαδικασίες, Κοινωνικογνωστική και κονστρουκτιβιστική προσέγγιση της μάθησης Διαφορετικότητα και ποικιλομορφία στην Τάξη, Αρχές δυναμικής της ομάδας 7
1/3/2.ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Θεωρίες για τα κίνητρα και τα συναισθήματα και εκπαιδευτικές τους προεκτάσεις Αμοιβές-ποινές, άμιλλα-συνεργασία, σχολική επιτυχίααποτυχία, έπαινος- αποδοκιμασία, αγωνία-άγχος, ενθάρρυνση μαθητή, ενίσχυση της αυτοεκτίμησης και αυτορρύθμιση Η κοινωνικο-συναισθηματική Εκπαίδευση: Κίνητρα και συναισθήματα στην τάξη Αποτελεσματικό μαθησιακό περιβάλλον: Διαχείριση σχολικής τάξης, διαμόρφωση αποτελεσματικού μαθησιακού περιβάλλοντος, Πρόληψη και αντιμετώπιση προβλημάτων συμπεριφοράς Διαχείριση προβλημάτων συμπεριφοράς 8
1/3/3. ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Προσωπική- κοινωνική και ηθική ανάπτυξη: οι περιπτώσεις που συναντά ο εκπαιδευτικός στην τάξη Αποτελεσματική διδασκαλία: Προσαρμογή της διδασκαλίας ώστε να ανταποκρίνεται στις ατομικές, γνωστικές και ψυχοσυναισθηματικές ανάγκες των μαθητών Διαχείριση σχολικής τάξης, διαμόρφωση αποτελεσματικού μαθησιακού περιβάλλοντος Πρόληψη και αντιμετώπιση προβλημάτων συμπεριφοράς Ο εκπαιδευτικός ως σύμβουλος Αξιολόγηση στην τάξη με στόχο την ενίσχυση του μαθησιακού αποτελέσματος και της προσωπικότητας των μαθητών 9
1/4/1. ΔΙΔΑΚΤΙΚΑ ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ Α. Κύρια Βοηθήματα Woolfolk, Α. (2007). Εκπαιδευτική Ψυχολογία. Αθήνα: Εκδόσεις ΕΛΛΗΝ. (Ελληνική έκδοση του βιβλίου Educational Psychology. New York: Pearson. Επιμ. Ε. Μακρή-Μπότσαρη). Καλούρη-Αντωνοπούλου Ο. -Δημητρόπουλος, Ε. Παιδαγωγική Ψυχολογία. Από τη θεωρία μάθησης στην εκπαίδευση νέων και ενηλίκων: Με στοιχεία επικοινωνίας και διαπροσωπικών σχέσεων (2003) ISBN: 960-286-809-0 10
1/4/2. ΔΙΔΑΚΤΙΚΑ ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ Β. Συμπληρωματικά Βοηθήματα Elliott S, Kratochwill T, Littlefield-Cook J, Travers J. (2008). Εκπαιδευτική Ψυχολογία. Εκδόσεις Gutenberg. Slavin, R. (2007). Εκπαιδευτική Ψυχολογία Θεωρία και Πράξη. Εκδόσεις Μεταίχμιο (Ελληνική έκδοση του βιβλίου Educational Psychology: Theory and practice Boston : Allyn & Bacon, Επιμ. Κ. Κόκκινος). Roxana Moreno (2010). Educational Psychology. John Wiley & Sons, Inc Miller, G., McCormick, C. Jordan, S. (2010) Educational Psychology. John Wiley & Sons, Inc. 11
2/ 1. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΙ ΜΕΘΟΔΟΙ ΤΗΣ ΕΨ/ Περιγραφικές μελέτες: Μελέτες στο πλαίσιο των οποίων συλλέγονται πληροφορίες με τις μεθόδους της παρατήρησης, των ερευνών με ερωτηματολόγια, των συνεντεύξεων, των ηχογραφήσεων ή ενός συνδυασμού όλων αυτών των μεθόδων. Εθνογραφία: Μια περιγραφική προσέγγιση που εστιάζει στη ζωή μέσα σε μια ομάδα και με την οποία προσπαθούμε να κατανοήσουμε τη σημασία των γεγονότων για τα άτομα που εμπλέκονται. Συμμετοχική παρατήρηση: Μια μέθοδος για τη διεξαγωγή περιγραφικής έρευνας, στο πλαίσιο της οποίας ο ερευνητής συμμετέχει σε μια κατάσταση προκειμένου να κατανοήσει καλύτερα τη ζωή σε μια ομάδα. Περιπτωσιολογική μελέτη: Η εντατική μελέτη ενός ατόμου ή μιας συγκεκριμένης κατάστασης. 12
2/2. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΙ ΜΕΘΟΔΟΙ ΤΗΣ ΕΨ/ Μελέτες συσχέτισης Συσχετίσεις: Στατιστικές περιγραφές του τρόπου με τον οποίο σχετίζονται δυο μεταβλητές. Θετική συσχέτιση: Η σχέση μεταξύ δυο μεταβλητών στο πλαίσιο της οποίας οι δύο μεταβλητές αυξάνονται ή μειώνονται μαζί. Αρνητική συσχέτιση: Η σχέση ανάμεσα σε δύο μεταβλητές κατά την οποία η υψηλή της μιας μεταβλητής σχετίζεται με τη χαμηλή τιμή της άλλης. 13
2/3. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΙ ΜΕΘΟΔΟΙ ΤΗΣ ΕΨ/ Πειραματικές μελέτες Πειραματισμός: Μια ερευνητική μέθοδος στο πλαίσιο της οποίας τροποποιούνται οι μεταβλητές και καταγράφονται τα αποτελέσματα. Υποκείμενα: Τα άτομα ή τα ζώα που βρίσκονται υπό μελέτη. Τυχαία επιλογή: Επιλογή που γίνεται χωρίς καθορισμένο τρόπο, χωρίς κανόνες. Στατιστικά σημαντική: Δεν είναι πιθανό να οφείλεται στην τύχη. Πειραματικά προγράμματα ενός υποκειμένου: Συστηματικές παρεμβάσεις σε ένα άτομο για τη μελέτη των αποτελεσμάτων, εφαρμόζοντας και στη συνέχεια αποσύροντας μια θεραπεία. 14
2/4. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΙ ΜΕΘΟΔΟΙ ΤΗΣ ΕΨ/ Μικρογενετικές μελέτες: Λεπτομερής παρατήρηση και ανάλυση των αλλαγών στο πλαίσιο μιας γνωστικής διεργασίας, καθώς η διεργασία αυτή εξελίσσεται σε μια χρονική περίοδο ημερών ή εβδομάδων. Ο ρόλος του χρόνου στην έρευνα: Μελέτες διαχρονικές Μελέτες διατμηματικές 15
2/ 5. ΕΡΕΥΝΑ ΔΡΑΣΗΣ Οι δάσκαλοι ως ερευνητές Συστηματικές παρατηρήσεις ή έλεγχοι μεθόδων που εφαρμόζουν οι δάσκαλοι ή τα σχολεία για τη βελτίωση της διαδικασίας της διδασκαλίας και της μάθησης για τους μαθητές τους. ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ Αρχή: Η αποδεδειγμένη σχέση ανάμεσα σε ορισμένους παράγοντες. Θεωρία: Μία ολοκληρωμένη παρουσίαση των αρχών με βάση τις οποίες επιχειρείται η ερμηνεία ενός φαινόμενου και η πραγματοποίηση προβλέψεων 16
3/1. ΣΚΟΠΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Ν.1566/85 - ΦΕΚ 167/1985 Άρθρο 1 Σκοπός - Γλώσσα 1. Σκοπός της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης είναι να συμβάλει στην ολόπλευρη, αρμονική και ισόρροπη ανάπτυξη των διανοητικών και ψυχοσωματικών δυνάμεων των μαθητών, ώστε, ανεξάρτητα από φύλο και καταγωγή, να έχουν τη δυνατότητα να εξελιχθούν σε ολοκληρωμένες προσωπικότητες και να ζήσουν δημιουργικά. 17
3/2. ΣΚΟΠΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Ειδικότερα υποβοηθεί τους μαθητές: α) Να γίνονται ελεύθεροι, υπεύθυνοι, δημοκρατικοί πολίτες, να υπερασπίζονται την εθνική ανεξαρτησία, την εδαφική ακεραιότητα της χώρας και τη δημοκρατία, να εμπνέονται από αγάπη προς τον άνθρωπο, τη ζωή και τη φύση και να διακατέχονται από πίστη προς την πατρίδα και τα γνήσια στοιχεία της ορθόδοξης χριστιανικής παράδοσης. Η ελευθερία της θρησκευτικής τους συνείδησης είναι απαραβίαστη. 18
3/3. ΣΚΟΠΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ β) Να καλλιεργούν και να αναπτύσσουν αρμονικά το πνεύμα και το σώμα τους, τις κλίσεις, τα ενδιαφέροντα και τις δεξιότητές τους. Να αποκτούν, μέσα από τη σχολική τους αγωγή, κοινωνική ταυτότητα και συνείδηση, να αντιλαμβάνονται και να συνειδητοποιούν την κοινωνική αξία και ισοτιμία της πνευματικής και της χειρωνακτικής εργασίας. Να ενημερώνονται και να ασκούνται πάνω στη σωστή και ωφέλιμη για το ανθρώπινο γένος χρήση και αξιοποίηση των αγαθών του σύγχρονου πολιτισμού, καθώς και των αξιών της λαϊκής μας παράδοσης 19
3/4. ΣΚΟΠΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ γ) Να αναπτύσσουν δημιουργική και κριτική σκέψη και αντίληψη συλλογικής προσπάθειας και συνεργασίας, ώστε να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες και με την υπεύθυνη συμμετοχή τους να συντελούν αποφασιστικά στην πρόοδο του κοινωνικού συνόλου και στην ανάπτυξη της πατρίδας μας. δ) Να κατανοούν τη σημασία της τέχνης, της επιστήμης και της τεχνολογίας, να σέβονται τις ανθρώπινες αξίες και να διαφυλάσσουν και προάγουν τον πολιτισμό. ε) Να αναπτύσσουν πνεύμα φιλίας και συνεργασίας με όλους τους λαούς της γης, προσβλέποντας σε έναν κόσμο καλύτερο, δίκαιο και ειρηνικό. 20
4. ΓΝΩΣΕΙΣ «ΚΑΛΟΥ» ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ Αντίληψη εκπαιδευτικού ρόλου Τους στόχους και σκοπούς της εκπαίδευσης και της διδασκαλίας Γενικές μεθόδους διδασκαλίας που εφαρμόζονται σε όλα τα αντικείμενα (αρχές διαχείρισης τάξης, αποτελεσματικής διδασκαλίας, αξιολόγησης) Το αναλυτικό πρόγραμμα τάξης Το γνωστικό αντικείμενο που διδάσκουν Τις ειδικές γνώσεις των μαθημάτων πχ. έννοιες /τρόπους διδασκαλίας ενός συγκεκριμένου αντικειμένου Τα χαρακτηριστικά και το πολιτισμικό υπόβαθρο των μαθητών του Τη διάταξη των μαθητών όταν μαθαίνουν π.χ. ομάδες /χώρος Ο αρχάριος αναρωτιέται πώς τα πηγαίνει αυτός Ο έμπειρος δάσκαλος αναρωτιέται πώς τα πηγαίνει ο μαθητής