ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Προλεγόμενα του Καθηγητή Νέστορα Κουράκη... 15 Ευχαριστίες του συγγραφέα... 17 I. Εισαγωγή... 19 Το σύγχρονο σχολείο «καταλύτης» στη «σχολική» βία;... 27 «γνωριμία» με τον σχολικό τραμπουκισμό (bullying στο σχολείο) η σημασία της μελέτης του φαινομένου... 33 II. Σχολικός τραμπουκισμός (bullying at school) το «πρώτο βήμα» στην παραβατικότητα... 41 A Bullying στο σχολείο Ορισμός και εκδήλωση του φαινομένου. 41 (School) Bullying ή (στα ελληνικά) «(σχολικός) τραμπουκισμός». Χαμένοι στη μετάφραση;!... 41 Στοιχεία ορισμού και χαρακτηριστικά συμπεριφορών bullying... 44 Μορφές εκδήλωσης συμπεριφορών τραμπουκισμού (bullying)... 53 Άμεση και έμμεση εκδήλωση επιθετικότητας (direct and indirect bullying)... 54 Digital bullying Cyber bullying... 56 Bullying και ηλικία... 60 Bullying και φύλο... 62 «Περιβάλλον» εκδήλωσης του φαινομένου... 63
10 Περιεχόμενα B Οι διαστάσεις του φαινομένου Αποτελέσματα ερευνών στην Ελλάδα και σε χώρες του εξωτερικού... 65 Κύπρος... 66 Η.Π.Α... 67 Αυστραλία... 69 Σουηδία... 70 Ολλανδία... 71 Ισπανία... 74 Ελλάδα... 81 έουσα οπτική των ερευνητικών αποτελεσμάτων... 86 Γ Το προφίλ των εμπλεκομένων... 87 Το προφίλ των θυτών... 87 Το προφίλ των θυμάτων... 98 Τα επιθετικά θύματα (aggressive victims of bullying)... 104 Επιπτώσεις - Συνέπειες του bullying... 106 στο σχολικό περιβάλλον σε θύτες και θύματα... 107 στα θύματα... 108 στους θύτες... 112 το «πρώτο βήμα» στην παραβατικότητα... 113 ΙΙΙ. Πρόληψη του τραμπουκισμού (bullying) στο σχολείο προγράμματα και πολιτικές πρόληψης ευρωπαϊκών χωρών... 117 Α Η εκπαιδευτική νομοθεσία στην Ελλάδα για την παραβατική συμπεριφορά μαθητών στο σχολείο... 125 Κυρώσεις κατά μαθητών στη μέση εκπαίδευση και διαδικασία επιβολής τους... 127 «Προβλήματα συμπεριφοράς» και ρυθμίσεις στην πρωτοβάθμια
Περιεχόμενα 11 εκπαίδευση... 131 Συμμετοχή των μαθητών στη σχολική ζωή... 132 Κριτική αποτίμηση της ελληνικής εκπαιδευτικής (κυρωτικής!) νομοθεσίας... 133 Β Η ολιστική σχολική προσέγγιση (whole-school approach) για την αντιμετώπιση του τραμπουκισμού (bullying)... 137 Γ Πρόγραμμα Πρόληψης Olweus (Olweus Bullying Prevention Program)... 142 Πολιτικές ευρωπαϊκών χωρών για την αντιμετώπιση της σχολικής βίας... 147 ΙΣΠΑΝΙΑ... 148 Νομοθεσία για τη ρύθμιση της συνύπαρξης στο σχολικό περιβάλλον και προγράμματα για την ποικιλία της διδακτικής ύλης από το Υπουργείο Παιδείας... 148 Εκπαιδευτικά προγράμματα για τη βελτίωση της «συνυπάρξεως» εντός των σχολικών συγκροτημάτων... 151 ΟΛΛΑΝ ΙΑ... 160 Νομοθεσία και πολιτικές για την αντιμετώπιση του bullying... 160 ΙΡΛΑΝ ΙΑ... 163 Υπεύθυνος κατά του σχολικού τραμπουκισμού (anti-bullying person) και διαμεσολάβηση... 165 ιαδικασίες έρευνας και αντιμετώπισης περιστατικών σχολικού τραμπουκισμού (bullying)... 168 Η διαδικασία της διαμεσολάβησης... 169 ιαδικασία υποβολής παραπόνων για περιστατικό bullying... 171
12 Περιεχόμενα ΦΙΝΛΑΝ ΙΑ... 175 Το φαινόμενο του bullying στα σχολεία της Φινλανδίας... 175 Το πρόγραμμα «ωραίο σχολείο»... 175 Πρόληψη και προώθηση της πρόνοιας... 176 Εθνικά μέτρα και κατευθυντήριες γραμμές: Η νομοθετική πράξη για την βασική εκπαίδευση... 176 ΑΝΙΑ... 178 Η συχνότητα του φαινομένου στα δημοτικά σχολεία και τα γυμνάσια της ανίας... 178 Η νομοθετική πρόβλεψη για την αντιμετώπιση του φαινομένου στη ανία... 178 Αποτελεσματικά μέτρα και πολιτικές για την αντιμετώπιση του φαινομένου... 179 «Εργαλεία» και εκπαιδευτικό υλικό... 180 Μέσα επίλυσης των συγκρούσεων (conflict resolution tools)... 182 ιεθνής συνεργασία κατά του bullying... 182 Οδηγός εκπαιδευτικού περιβάλλοντος bullying... 183 Οργανισμοί... 183 ΣΟΥΗ ΙΑ... 184 Ο νόμος και η πρακτική για την αντιμετώπιση του φαινομένου... 184 ΝΟΡΒΗΓΙΑ... 194 Πρακτικές σχολείων στο ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ... 201 ημοτικό Σχολείο Glapton, Nottingham... 201 Νηπιαγωγείο Shirehampton, Avon (Bristol)... 208 Μονοτάξιο Σχολείο St John Wall R.C, Birmingham... 210 Κολέγιο Θηλέων Malvern... 218
Περιεχόμενα 13 ΙV. Προτάσεις πολιτικών για την πρόληψη και την αντιμετώπιση του bullying... 225 Θεσμικό επίπεδο... 227 Πρακτικό επίπεδο... 231 Αναφορικά με τον (σημαντικό) ρόλο των Εκπαιδευτικών... 234 V. Επιμύθιον... 241 Βιβλιογραφία Αρθρογραφία... 251 Ξενόγλωσση βιβλιογραφία αρθρογραφία... 251 Ελληνόγλωσση βιβλιογραφία αρθρογραφία... 257 ιαδικτυακοί τόποι... 263 Ξενόγλωσσοι ιστότοποι... 263 Ελληνόγλωσσοι ιστότοποι... 266 ημοσιεύματα εφημερίδων / ενημερωτικών ιστοσελίδων ελτία τύπου... 271