Προσυνεδριακή ημερίδα HELECO 2011 Ρύπανση εποφανειακών και υπογείων υδάτων Ιωάννινα, 20 Μαρτίου 2010 Η σημερινή ημερίδα που συνδιοργανώνουμε με το Περιφερειακό Τμήμα Ηπείρου είναι η 5 η από τις 17 προσυνεδριακές της HELECO 2011, σε όλα τα Περιφερειακά Τμήματα του ΤΕΕ και γίνεται την προπαραμονή της Παγκόσμιας ημέρας νερού (22 Μαρτίου) για ένα εξαιρετικά κρίσιμο θέμα που αφορά στη ρύπανση των επιφανειακών και υπογείων υδάτων. Οι προσυνεδριακές της HELECO 2011 έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα, όχι μόνο για την προετοιμασία μιας ουσιαστικής έκθεσης και συνεδρίου για τις τεχνολογίες περιβάλλοντος που είναι η HELECO, αλλά γιατί αφορούν σε προβλήματα που επιλέγουν τα Περιφερειακά τμήματα και στοχεύουν στην ανάδειξη λύσεων προς όφελος των τοπικών κοινωνιών. Η HELECO Η HELECO είναι Διεθνής Έκθεση και Συνέδριο για τις τεχνολογίες του Περιβάλλοντος που διοργανώνεται από το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας. Προηγούμενες διοργανώσεις ήταν τα έτη: 1993, 1995, 1999, 2003 και 2005. Διοργανώνεται υπό την αιγίδα του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας, με μεγάλη ανταπόκριση και συμμετοχή. Αποτελεί δε ένα σημαντικό γεγονός του είδους του στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Απευθύνεται σε παραγωγούς, επιστήμονες, σχεδιαστές και ερευνητές που παράγουν τεχνογνωσία και τεχνολογία, καθώς και σε όλους τους χρήστες τεχνολογίας περιβάλλοντος. Η HELECO είναι δύο παράλληλα γεγονότα: Έκθεση και Συνέδριο Η Έκθεση καλύπτει όλους τους κύριους τομείς τεχνολογίας προστασίας περιβάλλοντος. Φέρνει πλήθος εταιρειών και σειρά από φορείς, Υπουργεία, Πανεπιστήμια, Ινστιτούτα και μη κυβερνητικές οργανώσεις, που παρουσιάζουν το έργο τους, τους στόχους και τις επιδιώξεις τους. Το Επιστημονικό Συνέδριο με συμμετοχή Ελλήνων και ξένων διακεκριμένων ομιλητών προσκεκλημένων από το ΤΕΕ για ειδικά θέματα, περιλαμβάνει, εκτός των προφορικών παρουσιάσεων, πόστερς και συζητήσεις στρογγυλής τραπέζης για επίκαιρα θέματα. Η μέχρι 1
σήμερα συμμετοχή στο Συνέδριο ήταν ενυπωσιακή. Κατά τη διάρκεια της έκθεσης διοργανώνονται επίσης θεματικές ημερίδες για ειδικά θέματα. Οι τεχνολογίες περιβάλλοντος Οι τεχνολογίες περιβάλλοντος αποτελούν τη φυσική γέφυρα μεταξύ των οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών στόχων. Οι νέες και καινοτόμες περιβαλλοντικές τεχνολογίες μπορούν να βελτιώσουν τα περιβαλλοντικά πρότυπα, μειώνοντας τα κόστη, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε βιώσιμη περιβαλλοντικά ανάπτυξη χωρίς να θιγεί δηλαδή η φέρουσα ικανότητα του περιβάλλοντος. Τεχνολογία περιβάλλοντος είναι κάθε τεχνολογία της οποίας η χρήση θεωρείται λιγότερο επιβλαβής από περιβαλλοντική άποψη από ότι οι υπόλοιπες εναλλακτικές προς αυτήν λύσεις. Οι νέες και καινοτόμες περιβαλλοντικές τεχνολογίες μπορούν να συμβάλουν ποικιλοτρόπως στην ανάπτυξη, επιτρέποντας υψηλότερη περιβαλλοντική προστασία με μικρότερο κόστος, αφού προλαμβάνουν τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις και παράλληλα καθιστούν οικονομικότερη την ανταπόκριση στα υφιστάμενα περιβαλλοντικά πρότυπα. Αγορές και επενδύσεις - Θέσεις εργασίας Ο τομέας της παραγωγής περιβαλλοντικής τεχνολογίας είναι υποστηρικτικός της ανάπτυξης εφ όσον είναι σε θέση να εκμεταλλευθεί τις ταχέως αναπτυσσόμενες εξαγωγικές αγορές. Το επιθυμητό είναι η αξιοποίηση των περιβαλλοντικών τεχνολογιών σε όλο το φάσμα της οικονομικής δραστηριότητας. Οι περιβαλλοντικές τεχνολογίες αποτελούν σε επίπεδο Ε.Ε. αναπτυσσόμενο βιομηχανικό κλάδο. Η αύξηση της ζήτησης για καλύτερο περιβάλλον οδήγησε στην διεύρυνση της παροχής περιβαλλοντικά ήπιων τεχνικών, προϊόντων και υπηρεσιών, τόσο στις βιομηχανικές όσο και στις αναπτυσσόμενες χώρες. Αν και τα διαθέσιμα δεδομένα καλύπτουν περιορισμένο φάσμα περιβαλλοντικών τεχνολογιών και περιλαμβάνουν μόνον εκείνες που είναι άμεση απόρροια των απαιτήσεων της περιβαλλοντικής προστασίας, εν τούτοις πρόκειται για δυναμικό τομέα μεγάλης ποικιλομορφίας που λόγω της ευνοϊκής του θέσης θα μπορούσε να έχει υψηλές επιδόσεις σε αυτήν την συνεχώς διευρυνόμενη αγορά. Η ανάπτυξη αυτού του τομέα στη χώρα μας θα μπορούσε να έχει συμβάλει ποικιλοτρόπως στην δημιουργία πολλαπλής προστιθέμενης αξίας σε όρους οικονομίας, περιβάλλοντος και κοινωνίας με την δημιουργία απσχόλησης. Ο ρόλος των μηχανικών Αυτή η απασχόληση αφορά σαφώς και στους μηχανικούς. Η χώρα μας βρίσκεται αντιμέτωπη με πολλές περιβαλλοντικές προκλήσεις στις οποίες η Ελλάδα πρέπει να ανταποκριθεί. Σε αυτή την 2
προετοιμασία σημαντικό ρόλο παίζουν οι μηχανικοί, υπό την διπλή τους ιδιότητα αυτών που συμμετέχουν στον σχεδιασμό των πολιτικών και αυτών που καλούνται να τις εφαρμόσουν. Οι μηχανικοί ανάλογα με την θέση που κατέχουν στη δημόσια διοίκηση, την αυτοδιοίκηση, τον ιδιωτικό τομέα, ή ως ελεύθεροι επαγγελματίες, πρέπει με την επιστημονική τους αρτιότητα και στη βάση της επαγγελματικής δεοντολογίας να συμβάλουν στην διαμόρφωση καλύτερων όρων εφαρμογής της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, διενέργειας περιβαλλοντικών ελέγχων, τήρησης των περιβαλλοντικών όρων. Πρέπει να γίνουν οι πρωτεγάτες ενός νέου τρόπου θεώρησης του ρόλου τους σε συνδυασμό με την προστασία του περιβάλλοντος. Να γίνουν δηλαδή φορείς ενός περιβαλλοντικού πολιτισμού προς όφελος του οικολογικού αποθέματος της χώρας, της δημόσιας υγείας, της ποιότητας ζωής και του δικαιώματος των επόμενων γενεών να ζήσουν σε ένα ανθρώπινο περιβάλλον. Το ΤΕΕ Σε αυτή την προσπάθεια το ΤΕΕ με την διαρκή ενεργό παρουσία του στα περιβαλλοντικά δρώμενα, με τη δουλειά της ΜΕΠΑΑ και με τον θεσμό της HELECO προσπαθεί να ανταποκριθεί κατά τον καλύτερο τρόπο στο ρόλο του ως τεχνικού συμβούλου της πολιτείας και εναπόκειται στην πολιτεία να αξιοποιήσει αυτή την γνώση και εμπειρία προς όφελος της ελληνικής κοινωνίας. Ρύπανση εποφανειακών και υπογείων υδάτων Η απουσία μιας αποτελεσματικής συνεκτικής πολιτικής για τη διαχείριση των υδατικών πόρων έχει κάνει φανερές τις επιπτώσεις της σε πολλές περιοχές της χώρας τα τελευταία χρόνια, έχοντας συσσωρεύσει προβλήματα και αδιέξοδα. Τα προβλήματα αυτά εκδηλώνονται κατά προτεραιότητα στις πιο ευάλωτες από την άποψη του υδατικού ισοζυγίου περιοχές, όπως είναι τα νησιά, οι παράκτιοι υγρότοποι και υδροφορείς, καθώς και οι περιοχές μεγάλης αστικής και αγροτικής ανάπτυξης. Αυτό βεβαίως δε σημαίνει ότι και στην υπόλοιπη χώρα δεν υπάρχουν επιπτώσεις λόγω της κακής διαχείρισης του νερού. 3
Στην Ελλάδα σχεδόν το 86% του νερού καταναλώνεται για γεωργικές ανάγκες, τις περισσότερες φορές σπάταλα. Οι παράνομες αντλήσεις είναι συχνές, ενώ οι κατάλληλες αρδευτικές μέθοδοι και τα κακοσυντηρημένα δίκτυα οδηγούν σε σημαντικές απώλειες νερού. Παράλληλα, η γεωργία συμβάλλει σε μεγάλο βαθμό στην αύξηση της ρύπανσης των νερών, κυρίως εξαιτίας της ανεξέλεγκτης χρήσης φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων. Επιπροσθέτως, η συγκέντρωση του μεγαλύτερου τμήματος του πληθυσμού σε μάλλον άνυδρες περιοχές, όπως είναι η Αθήνα, και η μεγάλη προσέλευση τουριστών κατά τη θερινή περίοδο σε επίσης ξηρές περιοχές, όπως για παράδειγμα στα νησιά του Αιγαίου, εντείνει τα προβλήματα, καθώς αυξάνεται η ζήτηση σε εποχή, που η διαθεσιμότητα είναι έτσι κι αλλιώς περιορισμένη. Το πρόβλημα διαιωνίζεται, αφού τις περισσότερες φορές τα μέτρα που επιλέγονται αποσκοπούν μόνο στην εξασφάλιση περισσότερου νερού, χωρίς παράλληλα να αντιμετωπίζουν τη σπάταλη χρήση του. Σε περιοχές με ιδιαίτερα προβλήματα επάρκειας ή κακοδιαχείρισης των υδατικών πόρων, η ανεπάρκεια των πόρων αυτών θέτει σε κίνδυνο την τοπική ανάπτυξη και την αποτελεσματική εφαρμογή αναπτυξιακής πολιτικής. Οπότε οι μορφές διαχείρισης του νερού αποκτούν ακόμη μεγαλύτερη σημασία, ενώ επιτακτική προβάλλει η ανάγκη συντονισμού της πολιτικής υδατικών πόρων και άλλων συναφών πολιτικών όπως η χωροταξική, η γεωργική, η δασική κ.ά. Οι χρήσεις γης και η διαχείριση των υδατικών πόρων αποτελούν αλληλένδετες μορφές διαχείρισης δύο εξίσου σημαντικών φυσικών πόρων που αποτελούν ακρογωνιαίο λίθο της πολιτικής αειφόρου ανάπτυξης. Έχει λοιπόν μεγάλη σημασία η άρση της αποσπασματικότητας παράλληλων και λειτουργικά αλληλοεξαρτώμενων δράσεων και έργων, με σκοπό την εξισορρόπηση της σχέσης μεταξύ του συστήματος των υδατικών πόρων και των χωρικών, οικονομικών και κοινωνικών παραμέτρων. Για την θεραπεία των αρνητικών καταστάσεων που έχουν ήδη διαμορφωθεί και την πρόληψη της περαιτέρω υποβάθμισης των υδατικών πόρων (ποιοτικά και ποσοτικά) είναι αναγκαία η δημιουργία των προϋποθέσεων σε στελέχωση και εξοπλισμό των σχετικών υπηρεσιών για την παρακολούθηση της εφαρμογής της νομοθεσίας, καθώς και η υλοποίηση ενός Εθνικού προγράμματος διαχείρισης και προστασίας των υδατικών πόρων με χρονοδιαγράμματα, πόρους και την συνεπή παρακολούθηση της υλοποίησής του. Το ΤΕΕ έχει διαχρονική παρουσία με ποτάσεις πολτικής για την διαχείριση των υδατικών πόρων και προσδοκά ότι και στην σημερινή ημερίδα θα προκύψουν θέσεις και απόψεις που θα 4
αξιοποιήσουμε και εν όψει της HELECO 2011, καθώς το νερό αποτελεί μία από τις βασικές ενότητες τόσο της Έκθεσης όσο και του Συνεδρίου. 5