ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ Σχολή Διοίκησης και Οικονομίας Τμήμα Λογιστικής Θέμα πτυχιακής εργασίας: «Τοπικές εφημερίδες Λακωνίας» Υποβληθείσα στην καθηγήτρια Στατιστικής Φλώρου Γ ιαννούλα Από την Σπουδάστρια ΠΛΟΥΜΙΔΗ ΚΥΡΙΑΚΗ (Περικλέους 16,23053 Νεάπολη Βοιών Λακωνίας) Έναρξη: 05/05/2008 Λήξη: 25/06/2009 Καβάλα 2009
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Π ρόλογος... 2 Κεφάλαιο 1 Ο ΡΟΛΟΣ ΚΑΙ Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΩΝ ΚΑΙ ΤΟΠΙΚΩΝ ΜΜΕ-ΕΦΗΜΕΡΙΔΩΝ... 3 1.1 Ιστορική αναδρομή του τοπικού Τύπου... 3 1.2 Ο τοπικός Τύπος... 8 1.3 Δυναμική του επαρχιακού Τύπου... 9 1.3.1 Τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο επαρχιακός Τύπος... 10 1.3.2 Μύθοι και αλήθειες για τον ημερήσιο επαρχιακό Τύπο... 11 1.4 Η Ένωση Ιδιοκτητών Επαρχιακού Τύπου(Ε.Ι.Ε.Τ.) 1.4.1 Το ιστορικό της (Ε.Ι.Ε.Τ.)... 12 1.5 Η Ένωση Ιδιοκτητών Ημερησίων Επαρχιακών Εφημερίδων 1.5.1 Αναφορά στην (Ε.Ι.Η.Ε.Ε.)... 13 1.6 Σχέση τοπικού Τύπου-Αυτοδιοίκησης... 14 1.7 Κυκλοφορία και αναγνωσιμότητα του τοπικού Τύπου... 16 1.8 Ο τοπικός Τύπος στο σύγχρονο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον... 16 1.9 Πολιτικοποίηση - Κομματικοποίηση του Τύπου... 22 Κεφάλαιο 2 Ο ΤΟΠΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ ΣΤΗ ΛΑΚΩΝΙΑ... 25 2.1 Η πορεία του λακωνικού Τύπου. 2.1.1 Καταγραφή των τοπικών λακωνικών εφημερίδων από την Οθωνική περίοδο έως το 1938... 25 2.1.2 Οι εκδοτικές κινήσεις στη Λακωνία κατά τη διάρκεια του πολέμου του 1940 έως το 1945... 27 2.2 Τοπικές εφημερίδες που εξεδόθησαν στην πρωτεύουσα της Λακωνίας μετά τον πόλεμο... 27 2.3 Τοπικές εφημερίδες στην υπόλοιπη Λακωνία. 2.3.1 Καταγραφή των τοπικών εφημερίδων στις επαρχίες της Λακωνίας από το 1880 έως το 1964... 28 2.4 Οι τοπικές εφημερίδες στη Λακωνία σήμερα... 28 Κεφάλαιο 3 ΔΙΑΝΟΜΗ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΩΝ - ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ... 31 3.1 Ο τοπικός Τύπος στη Λακωνία- αποτελέσματα έρευνας... 31 3.2 Συμπεράσματα... 40 Παράρτημα 1... 42 Παράρτημα ΙΙ... 45 Β ιβλιογραφία... 49-1-
ΠΡΟΛΟΓΟΣ Οι πρώτες απόπειρες δημοσιογραφίας ξεκινούν από την αρχαιότητα και πολλοί θεωρούν τον Ηρόδοτο ως τον πατέρα της δημοσιογραφίας. Αρχικά δεν υπήρξε ανάγκη για την ύπαρξη εφημερίδας, λόγω του ότι η ζωή κυλούσε στα στενά όρια πόλης-κράτους. Οι πρώτες εφημερίδες κυκλοφόρησαν την εποχή του Μέγα Αλέξανδρου και ήταν βασιλικές εφημερίδες με τη μορφή επίσημων ημερολογίων. Συντάσσονταν στο αρχηγείο του Μέγα Αλέξανδρου και ανάφεραν θέματα σχετικά με γεγονότα από εκστρατείες. Πέρα από ένα είδος επίσημης εφημερίδας που υπήρχε στο Βυζάντιο, για αιώνες δεν υπήρξε ίχνος δημοσιογραφίας. Αργότερα στις αρχές του Μεσαίωνα η πληροφόρηση γινόταν με τα "χρονικά" τα οποία δημιουργούνταν στα μοναστήρια και τα διάβαζαν οι κήρυκες σε κάθε πόλη που πήγαιναν. Ωστόσο, οι έμποροι έστελναν γράμματα στα οποία πέρα από εμπορικές υποθέσεις αναφέρονταν και σε πολιτικά γεγονότα τα οποία επηρέαζαν τις συναλλαγές. Στα χρόνια της Αναγέννησης με την ανάπτυξη που επήλθε σε όλους τους τομείς (παιδεία, ανακαλύψεις, συγκοινωνίες κλπ.), μεγάλωσε το ενδιαφέρον και η περιέργεια για το τι συμβαίνει στον κόσμο. Στη Ρώμη και στη Βενετία άρχισαν να πωλούνται τα πρώτα φύλλα τα οποία ήταν χειρόγραφα. Αργότερα τα φύλλα αυτά διαδόθηκαν και σε άλλες χώρες μέσω του ταχυδρομείου. (εγκυκλοπαίδεια Δομή "η ιστορία του Τύπου") Έτσι σιγά σιγά δημιουργήθηκαν οι εφημερίδες όπως τις γνωρίζουμε με τη σημερινή τους μορφή και αποτελούν ένα από τα σημαντικότερα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Ξεχωριστή θέση στο πάνθεο του ελληνικού Τύπου κατέχει, ενάμισι και πλέον αιώνα,ο επαρχιακός Τύπος. Είναι οι εφημερίδες εκείνες που ο Αδαμάντιος Κοραής ονόμασε " Φρούρια Ελευθερίας". ( www.thrakikiagora.gr/history.shtml-31k-) Η Λακωνία είναι ένας νομός με αρκετά μικρά χωριά σε πολλά από τα οποία ποτέ δεν κυκλοφόρησε μια τοπική εφημερίδα. Αυτό δημιούργησε ένα δυσαναπλήρωτο κενό καθώς χάθηκε πολύτιμο υλικό το οποίο θα μπορούσε να έχει καταγραφεί για τον ιστορικό αυτό τόπο. Οι τοπικές εφημερίδες είναι κοινά αποδεκτό ότι προσφέρουν πολλά και συμβάλλουν στη διατήρηση της πολιτικής μας κληρονομιάς αλλά και καταγράφοντας την σύγχρονη ζωή ζωντανεύουν την παράδοση και την ιστορία. ( www.mani.org.gr /kzaharias/arthra2001/35efimerides.htm-12k-) Το περιορισμένο αναγνωστικό κοινό των επαρχιών της Λακωνίας δημιουργεί δυσκολίες, αλλά δίνει και την ικανοποίηση ότι η εφημερίδα δεν διαβάζεται από άσχετους και ψυχρούς αναγνώστες αλλά από πατριώτες που νιώθουν την ανάγκη να επικοινωνούν μεταξύ τους και διαβάζοντας ζουν τον παλμό του χωριού τους. - 2-
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο ΡΟΛΟΣ ΚΑΙ Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΩΝ ΚΑΙ ΤΟΠΤΚΩΝ ΜΜΕ-ΕΦΗΜΕΡΙΔΩΝ. Η σημασία των Μαζικών Μέσων Ενημέρωσης σήμερα σε ολόκληρο τον κόσμο, είναι ένα από τα μεγαλύτερα βάθρα στα οποία στηρίζονται οι δημοκρατικοί θεσμοί και εξελίσσονται οι πολιτισμένες κοινωνίες. Τα Μ.Μ.Ε. θεραπεύουν βασικές ανάγκες του κοινωνικού μας συνόλου, όπως είναι η ειδησεογραφική πληροφόρηση, η επικοινωνία με τον υπόλοιπο κόσμο και η ευθύνη των εξακριβωμένων γνώσεων, τ ις οποίες επιθυμεί να έχει ο άνθρωπος. Αποκαλούν συνήθως τον Τύπο ως τέταρτη εξουσία, μετά δηλαδή από την νομοθετική, εκτελεστική και δικαστική εξουσία. Ο τύπος-γραπτός και ηλεκτρονικός-δεν είναι εξουσία, είναι λειτουργία. Η εξουσία προϋποθέτει την υλική δύναμη της επιβολής των θελήσεών της, πράγμα ασφαλώς που στενεύει και τα όρια της δράσης της. Ο Τύπος είναι κάτι πλατύτερο, κοινωνικότερο και ανθρωπινότερο. Λειτουργεί στον χώρο και εκφράζει τον άνθρωπο δημιουργικά, προσδιορίζοντας-μέσα από την καθημερινή επικαιρότητα-τις διαρκέστερες αξίες της ζωής, τις ψυχικές, νοητές και ηθικές δυνάμεις της. 1.1. Ιστορική αναδρομή του τοπικού Τύπου Η ιστορία του Τύπου, από την πρώτη του μορφή και εμφάνιση μέχρι σήμερα, συνυπάρχει και συμβαδίζει με την εξέλιξη του ανθρώπου. Η ανάγκη της πληροφόρησης και της επικοινωνίας αποτελεί μία από τις πρωταρχικές ανάγκες του ανθρώπινου είδους, βασικό στοιχείο και έναυσμα της εξέλιξης της συνείδησής του, του φυσιολογικού δηλαδή εκείνου μηχανισμού αντανάκλασης του περιγύρου, που οδήγησε στη μετέπειτα ανάπτυξή του και τη διαφοροποίησε από τη μονόπλευρη εξέλιξη των ζώων. Από τις πρώτες οργανωμένες ανθρώπινες κοινωνίες επινοήθηκαν διάφοροι τρόποι επικοινωνίας και μεταφοράς μηνυμάτων και γνωστοποίησης ειδήσεων, πρωτόγονες μορφές Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης και Επικοινωνίας. Από τις φωτιές στους λόφους, που ανήγγειλαν στις Μυκήνες την πτώση της Τροίας, μέχρι το Φειδιππίδη, τον πρώτο Μαραθωνοδρόμο, που έτρεξε για ν αναγγείλει στους Αθηναίους τη νίκη τους επί των Περσών, όλοι οι λαοί από την πρώτη τους εμφάνιση, επινόησαν ένα σύστημα επικοινωνίας και γνωστοποίησης ειδήσεων και ταυτόχρονα τις πρώτες, προφορικές αρχικά και γραπτές ένα βήμα αργότερα, εφημερίδες. ( Εγκυκλοπαίδεια Παιδεία 2005) -3-
Στην ελληνική πραγματικότητα η λέξη εφημερίδα, με την έννοια του τακτικού ενημερωτικού εντύπου, συναντάται για πρώτη φορά στην ιστοριογραφία του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Κατά τη διάρκεια της 12χρονης εκστρατείας του στην Ασία ο Μακεδόνας βασιλιάς είχε οργανώσει την υπηρεσία εκείνη, που ετοίμαζε καθημερινά τις Βασίλειες Εφημερίδες, το ενημερωτικό έντυπο για τις πολεμικές επιχειρήσεις, τα οικονομικά και άλλα σημαντικά γεγονότα. Η Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, θα μπορούσαμε να πούμε, της εποχής εκείνης, ήταν μία επίσημη και λεπτομερής καταγραφή επισήμων πράξεων, αλλά και καθημερινών γεγονότων της ζωής του βασιλιά και του κράτους του Αλέξανδρου. (Λ.Βρανούση. εφημερίς 1995) Στην υπόλοιπη Ελλάδα, στην Αθήνα και σε άλλες πόλεις, μετά τους κήρυκες, που μετέδιδαν προφορικά τις επίσημες ειδήσεις, δημόσιοι γραφιάδες ετοίμαζαν τα Δημόσια Γράμματα ή Υπομνήματα, όπου γινόταν η καθημερινή συγκέντρωση και καταγραφή όλων των σημαντικών ειδήσεων. Στην αρχαία Ρώμη από το 48 π.χ. και με εντολή του Ιουλίου Καίσαρα και μέχρι την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (476 μ.χ.) κυκλοφορούσαν τα acta diurna ή acta senatus, τα οποία περιείχαν ειδήσεις για επίσημες πολιτικές πράξεις και διάφορες άλλες πληροφορίες. Οι Βαβυλώνιοι κατέγραφαν κάθε μέρα τα γεγονότα της δημόσιας ζωής σε πήλινες πλάκες, όπως και οι Κρήτες, ενώ εφημερίδες κρατούσαν ακόμη οι βασιλιάδες της Περσίας, της Αιγύπτου και άλλων ανατολικών χωρών, όπως της Κίνας, όπου το 713 μ.χ. κυκλοφόρησε στη Σαγκάη η πρώτη τυπωμένη εφημερίδα. Οι Κινέζοι είναι οι πρώτοι τυπογράφοι, γιατί γνώριζαν τα κινητά στοιχεία και την πρέσα από τον 5 ο αιώνα μ.χ. Στην αρχαία ελληνική λογοτεχνία επίσης αναφέρεται και κάποιο ιστορικό έργο με τον τίτλο Εφημερίς Τρωικού Πολέμου, που αποδίδεται σε κάποιον Κρητικό με το όνομα Δίκτυ. Η πορεία ανάπτυξης και ανόδου της ευρωπαϊκής ειδησεογραφίας και εφημεριδογραφίας ξεκινά στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης τους τελευταίους αιώνες ζωής του Βυζαντίου, λίγο πριν την ανακάλυψη της Αμερικής και την ανατολή, μέσα από το σκοτάδι του Μεσαίωνα, του ζωοφόρου ήλιου της Αναγέννησης. Ήδη από το 13ο αιώνα κυκλοφορούσαν στις βορειοιταλικές, φλαμανδικές και γερμανικές πόλεις οι πρώτες χειρόγραφες εφημερίδες, φύλλα χωρίς σταθερή περιοδικότητα, που εξυπηρετούσαν τις ανάγκες πληροφόρησης του επιχειρηματικού κυρίως κόσμου και από το τέλος του 15 ου αιώνα ξεκινά η κυκλοφορία μικρόσχημων φυλλαδίων, κάποιες φορές εικονογραφημένων, που διηγούνται κάποιο σημαντικό γεγονός. Λίγο αργότερα εμφανίστηκαν τα canards, που διηγούνται, μέσω κειμένου ή εικόνων, υπερφυσικά γεγονότα, εγκλήματα και καταστροφές με προφανή στόχο τον εντυπωσιασμό. Την ίδια εποχή εμφανίστηκαν και οι γνωστοί λίβελοι, με περιεχόμενο καταρχάς θρησκευτικό, έπειτα πολιτικό και έντονα πολεμικό ύφος, που κινητοποίησε τη λογοκρισία. (Εγκυκλοπαίδεια.Παιδεία 2005) Η τελειοποίηση της τυπογραφικής τέχνης από τον Ιωάννη Γουτεμβέργιο (1440) διευρύνει τις περιορισμένες μέχρι τότε δυνατότητες ανατύπωσης βιβλίων και κάθε άλλου είδους εγγράφου σε απεριόριστα πλέον αντίτυπα. Η πορεία της σύγχρονης ειδησεογραφίας ωστόσο ξεκινά τον 17ο αιώνα, την εποχή που κυκλοφόρησαν οι πρώτες εφημερίδες που ανταποκρίνονταν στην ανάγκη της πραγματικής ενημέρωσης, διαμορφώνοντας τα βασικά χαρακτηριστικά της σύγχρονης ειδησεογραφίας. (Γ.Λάιου. 1961) -4-
Η πρώτη ευρωπαϊκή εφημερίδα κυκλοφόρησε το 1605 στην Αμβέρσα και κυκλοφορούσε κάθε δύο μήνες, ενώ ως πρώτη ημερήσια εφημερίδα στην Ευρώπη φέρεται η Leipzier Zeitung, που κυκλοφόρησε στη Γερμανία το 1660. Η πρώτη ημερήσια εφημερίδα της Αγγλίας ήταν η Daily Courant με πρώτη εμφάνιση το 1702, ενώ στη Γαλλία το πρώτο ημερήσιο φύλλο εμφανίζεται το 1777 και στις Η.Π.Α. το 1784. Την ίδια εποχή κάνουν δειλά την εμφάνισή τους στις ανθηρές ελληνικές παροικίες του εξωτερικού οι πρώτες ελληνικές εφημερίδες, μακριά από τη μητροπολιτική Ελλάδα, που στέναζε κάτω από το ζυγό του Οθωμανού δυνάστη και τριακόσια χρόνια μετά την έκδοση του πρώτου ελληνικού βιβλίου. (Νίκου Βαρδάκα- Σοφίας Ζαφειριάδου 1998,σελ.22-23) Το Μάιο του 1453 η πτώση της Κωνσταντινούπολης στα στρατεύματα του Μωάμεθ Β' του Πορθητή και στα χέρια των Οθωμανών Τούρκων και η ολοκληρωτική υποδούλωση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, που η άλωση της Πόλης επισφράγισε, σηματοδοτεί το τέλος της ελληνικής εποχής και βυθίζει ολόκληρη σχεδόν τη νοτιοανατολική Ευρώπη στο χάος μιας φρικτής δουλείας. Οι δύο αιώνες που ακολούθησαν είναι ίσως οι πιο σκοτεινοί της ελληνικής ιστορίας. Η πρωτόγνωρη βαρβαρότητα των νέων κατακτητών, που προσπαθούσαν να εδραιώσουν την κυριαρχία τους στις χώρες που είχαν καταλάβει, αλλά και οι ληστρικές επιδρομές γειτονικών λαών επιφέρουν ένα πραγματικό ξερίζωμα των ελληνικών πληθυσμών από τους προαιώνιους τόπους διαβίωσής τους, αρχικά προς τα ορεινά μέρη των επαρχιών, σε περιοχές όπου οι Τούρκοι δε φτάνουν και αργότερα προς τις ελεύθερες και διαρκώς αναπτυσσόμενες χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Η φυγή - μετανάστευση των Ελλήνων προς τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης είχε ξεκινήσει πολύ πριν το 1453 και το τραγικό τέλος του Βυζαντίου. Οι Οθωμανοί Τούρκοι από την πρώτη τους εμφάνιση στα ανατολικά σύνορα του Βυζαντινού κράτους κινήθηκαν απειλητικά εναντίον της εξασθενημένης πλέον Αυτοκρατορίας, δίνοντάς της καίρια χτυπήματα, με αποτέλεσμα, την τελευταία πεντηκονταετία της ζωής της, να περιορίσουν την έκτασή της σε ένα μικρό μόνο κομμάτι στις δυτικές ακτές του Εύξεινου Πόντου, γύρω από την Κωνσταντινούπολη. Ταυτόχρονα η ολιγόχρονη κατοχή της Μακεδονίας και της Ηπείρου από τους Σέρβους του Στέφανου Δουσάν (1331 και μέχρι τη Μάχη του Κοσσυφοπεδίου το 1389) δίνει τις πρώτες αφορμές στις περιοχές αυτές για τη φυγή, την προσφυγιά των Ελλήνων. Από τότε και καθ όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας μεγάλος αριθμός εγγράμματων Ελλήνων, λογίων και άλλων, μην αντέχοντας τη σωματική και ψυχική λεηλασία των Τούρκων, εγκαταλείπει την Ελλάδα και εγκαθίσταται στις χώρες της ελεύθερης, δυτικής Ευρώπης, μεταφέροντας μαζί τους την πολιτιστική κληρονομιά και το πνεύμα των προγόνων τους, δημιουργώντας εκεί περίφημα ελληνικά τυπογραφεία, φάρους παιδείας και θιασώτες του ελληνικού πνεύματος και της ελληνικής λογοτεχνίας. Οι πολιτιστικές ανταλλαγές γίνονται εντονότερες μετά το 1600, όταν οι εμπορικές ανταλλαγές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με τη Δύση περνούν αποκλειστικά στα χέρια των εμπειρότερων Ελλήνων, δίνοντάς τους έτσι την ευκαιρία της γνωριμίας με την Ευρώπη και το ευρωπαϊκό πνεύμα του Διαφωτισμού, που γυρίζοντας μεταφέρουν και στις ιδιαίτερες πατρίδες τους. Το εμπόριο έδωσε αφορμή σε δραστήριους Έλληνες, Μακεδόνες και άλλους, να περάσουν τα σύνορα και να εγκατασταθούν κάποιοι περιοδικά και άλλοι μόνιμα στις χώρες της Ευρώπης, δημιουργώντας εκεί δραστήριες και πλούσιες ελληνικές παροικίες, όπου δεν άκμασε μόνο το ελληνικό, επιχειρηματικό δαιμόνιο. Το ελληνικό πνεύμα, δραστήριο πάντα, παρακολουθεί τις ευρωπαϊκές εξελίξεις και μεταφέρει τα επιτεύγματα της νέας, ελεύθερης σκέψης στη σκλαβωμένη Ελλάδα, προετοιμάζοντας το έδαφος για την υλοποίηση του πάντα ζωντανού ονείρου: της επανάστασης και της ανάστασης του Γένους. ( Αικ. Κουμαριανού. 1995.) - 5-
Στις ελληνικές παροικίες του εξωτερικού έγινε πράξη και το όνειρο της πρώτης ελληνικής εφημερίδας. Με πολλές απαγορεύσεις από τις επίσημες κυβερνήσεις και χωρίς να έχουν ποτέ επίσημο δικαίωμα εισόδου στο Οθωμανικό κράτος, τα πρώτα ελληνικά φύλλα έκαναν μία σύντομη, μα σημαντική αρχή στην ιστορία του ελληνικού Τύπου κι έγιναν οι μεταφορείς της ευρωπαϊκής πραγματικότητας, των ιδεών του Διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης σε ολόκληρο τον ελληνισμό. Οι πρώτες προσπάθειες για τη δημιουργία ελληνόφωνης εφημερίδας, πάντα εκτός των συνόρων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ξεκίνησαν στα τέλη του 18ου αιώνα και είναι σύγχρονες με την εποχή της Γαλλικής Επανάστασης και την άνθιση των ιδεών του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού. Η έκδοση ενός ελληνικού ενημερωτικού φυλλαδίου, μέσω του οποίου θα διακινούνταν και θα γίνονταν γνωστά στον υπόδουλο ελληνισμό, εκτός των απλών ειδήσεων και τα μηνύματα της Γαλλικής Επανάστασης και της ελεύθερης Ευρώπης, ήταν ένα ακόμη βήμα για την αναγκαία αφύπνιση του γένους, πριν την έναρξη του αγώνα για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού. (Αικ. Κουμαριανού. 1995.) Ακόμη κι αν θεωρηθεί ότι η ανατολή του ελληνικού Τύπου έρχεται καθυστερημένα σε σχέση με τις εφημερίδες άλλων Ευρωπαϊκών κρατών, που κυκλοφορούσαν ήδη από τις αρχές του 17ου αιώνα, το γεγονός αυτό οφείλεται όχι στην έλλειψη των κατάλληλων ανθρώπων ή των κατάλληλων ιδεών, αλλά στις ιδιαίτερες συνθήκες που επικρατούσαν την εποχή εκείνη στη νοτιοανατολική Ευρώπη και ειδικότερα στην Ελλάδα και σε καμία περίπτωση δεν υποβάθμισε την εκδοτική δραστηριότητα των Ελλήνων, τόσο στις επόμενες δεκαετίες, όσο και στην περίοδο του αγώνα και αμέσως μετά. Τόσο κατά τη διάρκεια της ρωμαϊκής κυριαρχίας, όσο και κατά τη χιλιετία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, δε διασώζεται καμία μαρτυρία για τη δημιουργία και κυκλοφορία ενημερωτικών εντύπων στον ελλαδικό χώρο. Η ελληνική εκδοτική δραστηριότητα κατά τους χρόνους του Βυζαντίου αναλώνεται στην αναπαραγωγή χειρόγραφων βιβλίων, αντιγραφές αρχαίων και νέων έργων, μία εργασία κοπιαστική, χρονοβόρα και ιδιαίτερα δαπανηρή, που καθιστά το βιβλίο προσόν μόνο των υψηλά ισταμένων τάξεων. Οι πρώτες προσπάθειες δημιουργίας ελληνικών ενημερωτικών εντύπων καρποφόρησαν στη Βιέννη, το πολυπληθέστερο και πλέον δυναμικό κέντρο του ελληνισμού της διασποράς και το πιο σημαντικό και παραγωγικό κέντρο έκδοσης ελληνικών βιβλίων, μετά τη Βενετία, τρεις ολόκληρους αιώνες μετά την πτώση της Πόλης. Στην αυστριακή πρωτεύουσα συγκροτήθηκαν από τα μέσα του 18ου αιώνα δύο ιδιαίτερα δραστήριες ελληνικές κοινότητες, ενώ μία σειρά προνομίων, που είχαν εκχωρηθεί στους Έλληνες με διάφορα αυτοκρατορικά διατάγματα, τους έδωσαν τη δυνατότητα να συμμετάσχουν με ποικίλους τρόπους σε πλείστους τομείς της ζωής της Αυτοκρατορίας. Στη Βιέννη δεν ιδρύθηκαν τυπογραφεία ελληνικής ιδιοκτησίας, όπως συνέβη στη Βενετία. Αναπτύχθηκαν όμως ελληνικές εκδοτικές επιχειρήσεις με έντονη δραστηριότητα, ιδιαίτερα μετά το διάταγμα του αυτοκράτορα Ιωσήφ Β', που επέτρεπε την ελεύθερη κυκλοφορία βιβλίων στα εδάφη της αυτοκρατορίας του. -6-
Στα τέλη του 18ου αιώνα και μετά την απόφαση της αυστριακής διοίκησης να επιτρέψει την έκδοση εφημερίδων «εις όλας τας γλώσσας των εθνοτήτων που διαμένουν εις τας καισαροβασιλικάς χώρας», αρχίζουν να υποβάλλονται προς την αυστριακή κυβέρνηση αλλεπάλληλες αιτήσεις χορήγησης άδειας για τη δημιουργία ελληνικής εφημερίδας. Τελικά το 1784 η άδεια δίνεται στο Ζακυνθινό λόγιο, εκδότη και τυπογράφο Γεώργιο Βενδότη, ο οποίος εκδίδει και κυκλοφορεί τον Ιούνιο του 1784 την πρώτη ελληνική εφημερίδα. Η εξαιρετικά μικρή διάρκεια ζωής του πρώτου αυτού ελληνόφωνου δημοσιογραφικού εντύπου και οι ιδιαίτερες συνθήκες, που οδήγησαν στη διακοπή της κυκλοφορίας του, συνετέλεσαν ώστε σήμερα κανένα φύλλο του να μην έχει διασωθεί. Τα μόνα γνωστά στοιχεία που υπάρχουν για την εφημερίδα του Βενδότη είναι ο χρόνος κυκλοφορίας της (Ιούνιος - Ιούλιος 1784), ο τόπος έκδοσής της και τα στοιχεία του εκδότη της. Γνωρίζουμε επίσης ότι τυπωνόταν στο τυπογραφείο του Baumeister, ένα από τα μεγαλύτερα τυπογραφεία της Βιέννης, σημαντικό κέντρο παραγωγής ελληνικών βιβλίων, όπου ο Βενδότης εργαζόταν τότε ως επιμελητής των ελληνικών εκδόσεων και ήταν μάλλον εβδομαδιαία. Άρα στους δύο μήνες της ζωής της πρέπει να κυκλοφόρησαν συνολικά οχτώ φύλλα. Καμία άλλη πληροφορία σχετικά με τον τίτλο, τα περιεχόμενα ή τους τρόπους και τις περιοχές διάδοσής της δεν έχει διασωθεί, εκτός από τη μαρτυρία του Αυστριακού ιστορικού J.H. Faber, ο οποίος το 1790 αναφέρει ότι: «Η ελληνική εφημερίδα, που άρχισε να εκδίδεται στη Βιέννη, απαγορεύθηκε από το Σουλτάνο, γιατί επήγαινε στην Κωνσταντινούπολη και άρχισαν να τη διαβάζουν και οι ίδιοι οι Τούρκοι, πράγμα που ήταν αντίθετο προς τον νόμο του Μωάμεθ». Αν και η διάρκεια ζωής της ήταν μόλις δύο μήνες, φαίνεται πως είχε αποκτήσει ένα πολυπληθές αναγνωστικό κοινό, γεγονός που συνετέλεσε, ώστε να συνεχιστούν με ακόμα μεγαλύτερη ένταση οι εκδοτικές προσπάθειες των Ελλήνων για τη δημιουργία ενός ελληνικού ειδησεογραφικού εντύπου. (Λ.Βρανούση. εφημερίς 1995) Η κυκλοφορία της πρώτης αυτής ελληνικής εφημερίδας όμως, αν και ικανοποίησε τους Έλληνες, δυσαρέστησε την τουρκική κυβέρνηση, η οποία με διάβημα του βεζίρη Χαμίτ Πασά προς τον πρεσβευτή της Αυστρίας στην Κωνσταντινούπολη βαρόνο von Herbert - Rathkeal και αγνοώντας την παραπάνω απόφαση σχετικής ελευθεροτυπίας, ζήτησε από την αυστριακή κυβέρνηση και πέτυχε την παύση της έκδοσής της, αφού η Υψηλή Πύλη είχε ως αρχή της «... να κρατά τον λαό σε άγνοια, να αποτρέπει την προσοχή του από τις κρατικές υποθέσεις και να του αποκρύπτει ό,τι συζητείται στην Ευρώπη σχετικά με το Τουρκικό Κράτος, με τους κυρίαρχούς του και με τους επισημότερους υπουργούς του». Μετά από εκείνη την πρώτη προσπάθεια, αποτυχημένη μεν ως προς την διάρκεια ζωής της, επιτυχημένη όμως ως προς την αρχή που έκανε και το έναυσμα που έδωσε για μία δυναμική συνέχεια, οι αιτήσεις για την άδεια έκδοσης ελληνικής εφημερίδας στην αυστριακή πρωτεύουσα υποβάλλονται και απορρίπτονται η μία μετά την άλλη. Τελικά, πέντε χρόνια αργότερα, τον Ιανουάριο του 1789 εγκρίνεται η αίτηση, που είχε υποβάλλει ο Δημήτριος Θεοχαρίδης, η τρίτη υποβληθείσα από τον ίδιο αίτηση μέσα σε διάστημα ενός έτους. Στην επίσημη εφημερίδα της αυστριακής πρωτεύουσας, τη Wiener Zeitung, δημοσιεύεται σχετική αγγελία προς όλους τους ενδιαφερόμενους. Η έναρξη της εκδόσεως, όπως η αγγελία διευκρινίζει, ελπίζεται να πραγματοποιηθεί μέσα στον Ιούλιο του 1789, μα ακόμη και ένα χρόνο μετά, πιθανόν λόγω έλλειψης ικανού αριθμού συνδρομητών ή άλλων αγνώστων σε μας προβλημάτων, καμία ελληνική εφημερίδα δεν κυκλοφορούσε στη Βιέννη. (Γ.Λάιου. 1961) - 7-
1.2. Ο Τοπικός Τύπος Το υποσύστημα των τοπικών/περιφερειακών ΜΜΕ στην Ελλάδα έχει εξελιχθεί στη βάση ενός συγκεντρωτισμού που ανέκαθεν χαρακτήριζε το σύστημα της δημόσιας επικοινωνίας στη χώρα μας. Εξ αρχής,από τον 19ο αιώνα, ο πελατειακός κρατισμός (με ότι αυτό συνεπάγεται :ατροφική κοινωνία πολιτών, υπερδιόγκωση του δημοσίου τομέα," εξωθεσμική" συγκρότηση συναίνεσης, φορμαλισμό του δημοσίου λόγου κ.λπ.) επέδρασε αποφασιστικά στην ανάπτυξη του επικοινωνιακού πεδίου. (http ://conference. arcadi ans. gr) Οι εφημερίδες του κέντρου, αλλά και αρκετές της επαρχίας, αμέσως μετά την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους δεν πέρασαν από το στάδιο του τύπου γνώμης, όπως αυτός αναπτύχθηκε στην υπόλοιπη Ευρώπη και ειδικά στην Γαλλία, αλλά ούτε και της ανεξάρτητης δημοσιογραφίας όπως αυτή αναπτύχθηκε στον ευρύτερο Αγγλοσαξονικό χώρο με τα έντονα βιομηχανικά και εμπορικά χαρακτηριστικά. Αυτό οφειλόταν στο ότι ο Ελληνικός τύπος, την εμφάνιση του είχε έντονα εθνικά χαρακτηριστικά λόγω της τεράστιας συμβολής του στην υπόθεση εθνικοαπελευθερωτικής επανάστασης και της συγκρότησης του σύγχρονου νεοελληνικού εθνικού κράτους. Οφειλόταν επίσης στην άμεση και υπερπολιτικοποιημένη εμπλοκή του στις φατριαστικές διαμάχες των κομμάτων και των πολιτευτών της εποχής,προκειμένου να αποσπασθούν προνόμια και πόροι μέσω του ίδιου του κράτους. Στο πλαίσιο αυτό εμφανίστηκε πολύ μεγάλος αριθμός φύλλων, τόσο στην Αθήνα όσο και στην περιφέρεια. Κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου άρχισαν να αναπτύσσονται μεγάλα εκδοτικά συγκροτήματα τα οποία μετά το Β' Παγκόσμιο πόλεμο κατόρθωσαν να ελέγξουν τις κυκλοφορίες και να επιβληθούν στο αναγνωστικό κοινό της περιφέρειας, εις βάρος των τοπικών εφημερίδων. Ωστόσο δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο γραπτός Τύπος και πολύ περισσότερο ο επαρχιακός, στέκεται φρουρός και συμπαραστάτης των αιτημάτων, συμφερόντων και επιδιώξεων του λαού της υπαίθρου και μαζί είναι ένας πολύτιμος αποθησαυριστής των δραστηριοτήτων και εξελίξεών του. ( http://conference.arcadi ans.gr) Ακόμη αποτελεί κι έναν υψηλό εθνικό και παιδευτικό παράγοντα, καθώς φθάνει και στον πιο μικρό συνοικισμό, όπου δεν φθάνει καθόλου ο ημερήσιος τύπος. Και αν ο τελευταίος φθάσει σε κάποιες κωμοπόλεις, την επομένη χάνει την επικαιρότητά του, ενώ ο τοπικός περιοδικός Τύπος, παραμένει για περισσότερο χρονικό διάστημα στα σπίτια των αναγνωστών του, οι οποίοι δένονται δικαιολογημένα με αυτόν. Στα περιοδικά έντυπα ο αναγνώστης δεν διαβάζει μόνο, αλλά μιλά και διαμορφώνει κατευθύνσεις, σύμφωνα με τις δικές του απόψεις. Ο περιοδικός Τύπος επομένως του ανήκει περισσότερο. -8-
1.3. Δυναμική Επαρχιακού Τύπου Την εκτίμηση ότι ο επαρχιακός τύπος έχει την δική του δυναμική, επιβεβαίωσε έρευνα που διενήργησε η γνωστή εταιρεία PRC, σε μεγάλους Νομούς. Το βασικότερο συμπέρασμα της έρευνας είναι η διευρυμένη και δυναμική παρουσία του τοπικού Τύπου στο αναγνωστικό κοινό της περιφέρειας και η μεγάλη συμβολή του στην γενικότερη ανάπτυξή της. Οι τοπικές κοινωνίες εκδήλωσαν την αισιοδοξία τους για το μέλλον των τοπικών φύλλων και μάλιστα με εντυπωσιακό τρόπο. Ειδικότερα, στο ερώτημα αν έχουν μέλλον οι τοπικές εφημερίδες, θετικά απάντησε το 84,4% του δείγματος στην Καρδίτσα, το 81,9% στη Λάρισα, το 82,5% στο Ηράκλειο και το 75,3% στην Πάτρα. Να σημειωθεί ότι σε ποσοστό από 7,5% ως 13,4% οι ερωτώμενοι απάντησαν δεν γνωρίζω, δεν απαντώ, ενώ οι αρνητικές γνώμες δεν ξεπέρασαν το 12,2%. Από την έρευνα προέκυψε κι ένα ακόμη ενδιαφέρον στοιχείο. Ο τοπικός Τύπος κατέχει μια αυτοδύναμη και διαρκή θέση στην αγορά. Οι μελετητές επισημαίνουν ωστόσο, ότι η θέση αυτή δεν είναι ανταγωνιστική ως προς τον λεγόμενο Αθηναϊκό Τύπο, αλλά συμπληρωματική. Σύμφωνα με τα κριτήρια των αναγνωστών για την επιλογή των εφημερίδων, η ενημέρωση για τα τοπικά προβλήματα, καθώς και για τη ζωή της τοπικής κοινωνίας, αποτελούν το βασικό και αναντικατάστατο πλεονέκτημα του Τοπικού Τύπου. Τα ανωτέρω επιβεβαιώνονται και από την μέτρηση για τον βαθμό διείσδυσης του τοπικού Τύπου στο αναγνωστικό κοινό της περιφέρειας και τους καταγόμενους από αυτή, αλλά διαμένοντες στην Αθήνα ή αλλού. Σε όλες τις περιοχές διαπιστώθηκε ότι σε κάθε περίπτωση τα ποσοστά διείσδυσης υπερβαίνουν το 65%. Πλήθος από επίθετα θα μπορούσαν να αποδώσουν το ρόλο των Μ.Μ.Ε. στο τοπικό γίγνεσθαι. Στην τοπική ανάπτυξη και τον τοπικό πολιτισμό, μερικά από τα επίθετα είναι: Θεάρεστος, ιεραποστολικός, θετικός, αναντικατάστατος, μορφωτικός, δημιουργικός και άλλα. Είναι γεγονός, κυρίως από την δεκαετία του 80, ότι ο τοπικός περιοδικός Τύπος λειτούργησε σαν δίαυλος και καταλύτης πολλές φορές του τοπικού προβλήματος ή της τοπικής πολιτιστικής ανάπτυξης. Η σχέση του επαρχιακού περιοδικού Τύπου, είναι το ίδιο το τοπικό πρόβλημα ή η προέκταση ή καλύτερα η ίδια η Τοπική Αυτοδιοίκηση. Στην μικρή κοινωνία της επαρχίας τα πάντα σχεδόν είναι είδηση και φυσικά γεγονός άξιο αναφοράς. Η χαρά, η λύπη, το όποιο κοινωνικό μικρό ή μεγάλο γεγονός είναι κοινό. Αφορά όλους. Η εφημερίδα δεν είναι τίτλος, αλλά η εφημερίδα του κάθε ανθρώπου. Ο στίβος, το πεδίο της μάχης, το εργαλείο προώθησης της κάθε μορφής διαλόγου ή και αγώνα, δεν είναι άλλος από τον τοπικό Τύπο, τα τοπικά Μ.Μ.Ε. Πίσω δε από τον κάθε τίτλο του τοπικού εντύπου, πολλές φορές, κρύβονται μια σειρά δημιουργών, κάθε μορφής: λαογράφοι, μελετητές, ιστορικοί, ιστοριοδίφες, απλοί άνθρωποι. Κάποιοι όμως σίγουρα δημιουργούν και κρατάνε ψηλά αυτό που ονομάζεται συλλογική δραστηριότητα, προβληματισμός, παράδοση, συλλογική παρέμβαση στην Περιφέρεια, στην Νομαρχία, στον Δήμο. (πηγή: εταιρεία PRC) -9-
1.3.1 Τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο επαρχιακός Τύπος Η συμβολή του Επαρχιακού Τύπου στην ενημέρωση και άρα και στην ίδια τη Δημοκρατία υπήρξε πάντοτε σημαντική, κυρίως ως προς την κατοχύρωση της πληρότητας και της αντικειμενικότητας της ενημέρωσης, σύμφωνα με το άρθρο 14 του Συντάγματος. Είναι όμως επίσης γνωστό ότι τον τελευταίο καιρό μεγάλη μερίδα του Τύπου αυτού αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα όχι μόνο ως προς τη λειτουργικότητα και τη βιώσιμότητά του αλλά και ως προς τη θεσμική του θωράκιση. Ειδικότερα, σύμφωνα με το άρθρο 9 του ν.2328/1995 και το π.δ 261/1997 η διαφημιστική δαπάνη του Δημοσίου και του ευρύτερου δημόσιου τομέα πρέπει να κατανέμεται στον ηλεκτρονικό και τον γραπτό Τύπο κατά τέτοιο τρόπο,ώστε να ενισχύονται τα περιφερειακά μέσα ενημέρωσης. Στην ενίσχυση του Περιφερειακού Τύπου αποβλέπει επίσης και η πρόβλεψη για κατανομή, με βάση το ίδιο ως άνω νομικό πλαίσιο, του 12% των διαφημιστικών κονδυλίων του Δημοσίου στον Τύπο της Περιφέρειας. Σύμφωνα όμως με τις καταγγελίες των ανθρώπων του Τύπου αυτού, οι αρμόδιοι φορείς του δημόσιου τομέα αναθέτουν σε πολύ περιορισμένο βαθμό και σε κάθε περίπτωση, κατά παράβαση των ισχυουσών διατάξεων, τη διαφημιστική τους προβολή στον Επαρχιακό Τύπο, γεγονός που επιτείνει τον οικονομικό μαρασμό των εντύπων της περιφέρειας. Η απουσία δε σχετικής κυρωτικής διαδικασίας για τις περιπτώσεις μη συμμόρφωσης του Δημοσίου και των νομικών προσώπων του ευρύτερου δημόσιου τομέα προς τις επιταγές του νόμου έχει οδηγήσει στη διαμόρφωση ενός καθεστώτος αδιαφορίας και αυθαιρεσίας. Επιπλέον, δεν έχει διευκρινιστεί με σαφήνεια αν οι επιχειρήσεις του Τύπου της Περιφέρειας έχουν δυνατότητα ένταξης στα επιδοτούμενα προγράμματα του Υπουργείου Ανάπτυξης ( Γ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης) και του Υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών. Το ασαφές πλαίσιο χρηματοδότησης του Επαρχιακού Τύπου έχει επηρεάσει σημαντικά τη διαμόρφωση των επιχειρηματικών σχεδίων για τον εκσυγχρονισμό των επιχειρήσεων του Τύπου σε ένα περιβάλλον διαρκώς εξελισσόμενο και ανταγωνιστικό. Τέλος, επανειλημμένως έχει τεθεί εκ μέρους του Επαρχιακού Τύπου και των φορέων εκπροσώπησης του (Ε.Ι.Η.Ε.Ε.) το αίτημα της ρύθμισης των χρεών των επιχειρήσεων των επαρχιακών εφημερίδων προς τα ασφαλιστικά ταμεία. Ειδικότερα, η Ε.Ι.Η.Ε.Ε. έχει πολλές φορές διατυπώσει τις απόψεις της στο θέμα αυτό κι έχει προτείνει συγκεκριμένες λύσεις όπως: 1) Διαγραφή όλων των προσαυξήσεων από τις οφειλές των εκδοτών εργοδοτών του επαρχιακού τύπου προς το ΙΚΑ και τα λοιπά ασφαλιστικά ταμεία και πληρωμή μόνον του "κεφαλαίου". 2) Ρύθμιση των οφειλών σε 72 μηνιαίες δόσεις, ανεξαρτήτως άλλης ρύθμισης στο παρελθόν και κατάργηση της ως άνω ρύθμισης σε περίπτωση μη πληρωμής 5 μηνιαίων δόσεων. 3) Η ρύθμιση της οφειλής και η κανονική πληρωμή των δόσεων να εξασφαλίζει την παροχή ασφαλιστικής ενημερότητας. Τα ως άνω προβλήματα και προτάσεις της Ε.Ι.Η.Ε.Ε. αποτυπώνουν την αγωνία των ανθρώπων του Τύπου της περιφέρειας ως προς τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν σήμερα. (www.parliament.gr/sioufas/press/deltia/2003) -10-
1.3.2 Μύθοι και αλήθειες για τον ημερήσιο επαρχιακό Τύπο. Η έως σήμερα έλλειψη αντικειμένων και αναλυτικών στοιχείων σχετικά με το σύνολο του Ημερήσιου Επαρχιακού Τύπου της χώρας μας, έχει συντελέσει σε μεγάλο βαθμό στη δημιουργία και στη συντήρηση διαφόρων μύθων γύρω από τις επαρχιακές εφημερίδες. Μύθοι οι οποίοι, στο βαθμό που έχουν υιοθετηθεί από τους διαφημιζόμενους, από τις διαφημιστικές εταιρείες, από τα media shops, από τους κρατικούς φορείς, από τα υπουργεία και από τους οργανισμούς του ευρύτερου δημόσιου τομέα, δικαιολογούν το γεγονός ότι η διαφημιστική δαπάνη στα επαρχιακά μέσα της χώρας μας βρίσκεται ακόμη σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Η έρευνα ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ 2004 έρχεται με τα στοιχεία της να αμφισβητήσει και πολλές φορές να διαλύσει κάποιους από τους μύθους αυτούς και να τοποθετήσει τον Ημερήσιο Επαρχιακό Τύπο στη θέση που του αρμόζει. Ας διαλύσουμε λοιπόν τους μύθους. ΜΥΘΟΣ 1ος: Οι ημερήσιες επαργιακές εφημερίδες έγουν πολύ μικρό αναγνωστικό κοινό. Ο Ημερήσιος Επαρχιακός Τύπος της χώρας μας είναι ισχυρός. Είναι γεγονός ότι η ελληνική περιφέρεια βασίζει σε μεγάλο βαθμό την ενημέρωσή της στα τοπικά μέσα. Η διείσδυση πολλών από τις ημερήσιες επαρχιακές εφημερίδες στο επίπεδο των νομών τους εμφανίζεται ιδιαίτερα σημαντική, αγγίζοντας ποσοστά της τάξεως έως και του 70%. ΜΥΘΟΣ 2ος: Οι αθηναϊκές εφημερίδες με πανελλαδική κυκλοφορία καλύπτουν πλήρως τους αναγνώστες της επαρχίας. Με εξαίρεση την Αττική, η αναγνωσιμότητα του μέσου φύλλου όλων μαζί αθροιστικά των πανελλαδικών εφημερίδων σε καμία περιφέρεια της χώρας δεν υπερέβη το 14,2% και σε κανένα νομό το 15,4% του πληθυσμού ηλικίας άνω των 18 ετών. ΜΥΘΟΣ 3ος: Οι αθηναϊκές εφημερίδες με πανελλαδική κυκλοφορία έγουν μεγαλύτερη αναγνωσιμότητα στην επαργία από ό,τι έγουν οι τοπικές εφημερίδες. Σε κάποιες Περιφέρειες (5 από τις 13) και σε αρκετούς νομούς της χώρας (18 από τους 46 που έχουν επίσημο Ημερήσιο Επαρχιακό Τύπο) η μέση αναγνωσιμότητα των ημερήσιων τοπικών εφημερίδων υπερισχύει έναντι αυτής των πανελλαδικών εφημερίδων. Ακόμη όμως και σε περιοχές που υπερισχύει ο Πανελλαδικός Τύπος θα πρέπει να ληφθεί υπ όψιν ότι η σύγκριση είναι άνιση, γιατί τα στοιχεία για τον Πανελλαδικό Τύπο αφορούν περισσότερες από 15 εφημερίδες αθροιστικά,ενώ του ημερήσιου τοπικού Τύπου αφορούν 3-5 εφημερίδες (ανάλογα με το νομό). Συνεπώς, ακόμη και στις περιπτώσεις αυτές υπάρχουν τοπικές εφημερίδες με μεγαλύτερη αναγνωσιμότητα ακόμη και από τη μεγαλύτερη εφημερίδα του Πανελλαδικού Τύπου. ΜΥΘΟΣ 4ος: Οι αναγνώστες στην επαργία διαβάζουν παράλληλα και Τοπικό και Πανελλαδικό Τύπο. Είναι χαρακτηριστικό ότι ελάχιστοι στην επαρχία διαβάζουν και Τοπικό και Πανελλαδικό Τύπο. Σε καμία περίπτωση το ποσοστό αυτών που διαβάζουν και τους δύο δεν ξεπέρασε το 5,1% σε επίπεδο περιφέρειας και το 6,2% σε επίπεδο νομού. Το αναγνωστικό κοινό στην επαρχία είναι χωρισμένο σε δύο κατηγορίες. -11-
Σε αυτούς που διαβάζουν μόνο τοπικές εφημερίδες και σε αυτούς που διαβάζουν μόνο πανελλαδικό Τύπο. Το στοιχείο αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό, γιατί δείχνει ότι ο συνδυασμός Πανελλαδικού και Τοπικού Τύπου μπορεί να οδηγήσει σε υπερδιπλασιασμό της κάλυψης σε τοπικό επίπεδο. Επίσης, δείχνει ότι όσοι διαβάζουν Τοπικό Τύπο τον διαβάζουν για να ενημερωθούν και για τα τοπικά αλλά και για τα εθνικά και διεθνή νέα. ΜΥΘΟΣ 5ος:Το αναγνωστικό κοινό του Τοπικού Τύπου δεν είναι ιδιαίτερα καταναλωτικοί ηλικιωμένοι, χαμηλή μόρφωση, άνεργοι) Το προφίλ των αναγνωστών όλων σχεδόν των τοπικών εφημερίδων είναι ακριβώς το ίδιο με αυτό του Πανελλαδικού Τύπου. Ο Τοπικός Τύπος όπως και ο Πανελλαδικός διαβάζεται περισσότερο από άνδρες από νεότερες ηλικίες, από αναγνώστες με ανώτερη μόρφωση και από την ανώτατη τάξη. Από ένα κοινό δηλαδή, ιδιαίτερα καταναλωτικό και με σημαντική αγοραστική δύναμη αλλά και με αυξημένες απαιτήσεις. Είναι λοιπόν εμφανές από όλα τα ανωτέρω ότι ο Ημερήσιος Επαρχιακός Τύπος απευθύνεται με μεγάλη αποτελεσματικότητα σε ένα ιδιαίτερα καταναλωτικό κοινό, το οποίο δεν καλύπτεται από τον Πανελλαδικό Τύπο, και για τον λόγο αυτόν αποτελεί ένα πολύ καλό μέσον για διαφήμιση στην επαρχία. ( www.regionalpress.gr/gr/statistika/mythoi ) 1.4 Η Ένωση Ιδιοκτητών Επαρχιακού Τύπου (Ε.Ι.Ε.Τ.) 1.4.1 Το ιστορικό της (Ε.Ι.Ε.Τ.) Η Ε.Ι.Ε.Τ. είναι η ένωση των ιδιοκτητών επαρχιακού Τύπου των εβδομαδιαίων εφημερίδων που κυκλοφορούν σε όλη την επικράτεια. Η ένωση αυτή εκπροσωπεί εβδομαδιαίες εφημερίδες με συνολικό τιράζ 750.000 φύλλα και αναγνωσιμότητα που ξεπερνά τους 2.600.000 αναγνώστες σύμφωνα με έγκυρες μετρήσεις. Η Ε.Ι.Ε.Τ. ιδρύθηκε το 1963 και τα μέλη της δίνουν πάνω από 4 δεκαετίες το στίγμα της υγιούς δημοσιογραφίας πανελλαδικά αλλά και παγκόσμια μιας και τα φύλλα της φθάνουν σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης,όπου δηλαδή υπάρχουν ξενιτεμένοι Έλληνες. Οι τοπικές εφημερίδες αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι των τοπικών κοινωνιών, διατηρούν την παράδοση, αφουγκράζονται το σφυγμό και τις ανησυχίες της επαρχίας,αποτελούν το συνδετικό κρίκο κέντρου και περιφέρειας, εκφράζουν με συνέπεια τις αρχές της ελευθεροτυπίας και υπερασπίζονται με σθένος, πάθος και ηρωισμό τα συμφέροντα των περιοχών τους. -12-
Η Ε.Ι.Ε.Τ. διοικείται από 7μελές δημοτικό συμβούλιο που εκλέγεται από τα μέλη της κάθε 4 χρόνια. Διαθέτει ιδιόκτητα πλήρως εξοπλισμένα γραφεία στην Αθήνα και είναι στη διάθεση κάθε ενδιαφερόμενου φορέα, επιχείρησης και ιδιώτη που επιθυμεί να προωθήσει δραστηριότητές του ακόμα και στα πιο μακρινά μέρη του κόσμου. ( www.eiet.gr/nomoi/lakonia ^ ^ 1 3 ^ ) Η ένωση αυτή έχει ακολουθήσει μια πορεία αγωνιστική και διεκδικητική, που ανταποκρίνεται στις προσδοκίες όλων των μελών της,για τη μαχητική υπεράσπιση των δικαιωμάτων, την ηθική εξύψωση του δημοσιογραφικού λειτουργήματος και την αναβάθμιση του ρόλου του επαρχιακού Τύπου στον δημόσιο βίο του τόπου. Ο αιώνας που έφυγε κληροδοτεί στον καινούριο την παντοκρατορία της πληροφόρησης και των μέσων της. (www.thrakikiagora.gr/history.shtml-31k-) 1.5 Η Ένωση Ιδιοκτητών Ημερησίων Επαρχιακών Εφημερίδων 1.5.1 Αναφορά στην (Ε.Ι.Η.Ε.Ε.) Τα τελευταία χρόνια ο ημερήσιος επαρχιακός Τύπος παρουσιάζει ανοδικές τάσεις και παρά τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει έχει αυξήσει όχι μόνο την κυκλοφορία του αλλά και το βαθμό διείσδυσης του στο αναγνωστικό κοινό στο οποίο απευθύνεται. Εκτιμάται ότι σήμερα οι ημερήσιες επαρχιακές εφημερίδες σε όλη τη χώρα φθάνουν τις 350.000 φύλλα σε κυκλοφορία. Σήμερα η Ένωση Ιδιοκτητών Ημερησίων Επαρχιακών Εφημερίδων έχει εκατόν είκοσι δύο μέλη με ισάριθμα τοπικά φύλλα. Στην Ένωση γίνονται δεκτοί οι εκδότες των οποίων οι εφημερίδες έχουν κατά μέσο όρο κυκλοφορία τα 1.000 φύλλα ημερησίως. Σήμερα όμως υπάρχουν επαρχιακές εφημερίδες που θα τις ' "ζήλευαν" και αρκετά αθηναϊκά ημερήσια έντυπα. Για παράδειγμα σε πολλές περιοχές όπως την Λάρισα, τον Πύργο,το Βόλο, τα Χανιά υπάρχουν εφημερίδες με έως και 20.000 φύλλα ημερησίως. Μετά από έρευνα που πραγματοποίησε η PRC σε μεγάλους νομούς με αντιπροσωπευτικό δείγμα φάνηκε ότι ο επαρχιακός Τύπος έχει τη δική του δυναμική και παρουσιάζει σημαντικές τάσεις ανόδου. Από την έρευνα προέκυψε επίσης ότι ο τοπικός Τύπος κατέχει μια αυτοδύναμη και διακριτική θέση στην αγορά καθώς η ενημέρωση για τα τοπικά προβλήματα καθώς και για τη ζωή της τοπικής κοινωνίας αποτελούν βασικό και αναντικατάστατο πλεονέκτημα του Τοπικού Τύπου. Οι μελετητές επισημαίνουν ωστόσο ότι η θέση του επαρχιακού Τύπου δεν είναι ανταγωνιστική ως προς το λεγόμενο αθηναϊκό Τύπο αλλά συμπληρωματική. ("το βήμα"16/03/1997 σελ. Α 60) -13-
1.6 Σχέση Τοπικού Τύπου-Αυτοδιοίκησης Αξίζει να αναφερθεί και η σχέση του τοπικού περιοδικού Τύπου με την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια τοπική Αυτοδιοίκηση, αφού ληφθεί σοβαρά υπόψη το ποσοστό αναγνωσιμότητας των τοπικών εντύπων, που βεβαίως δικαιολογείται από την ανάγκη των κατοίκων για πληρέστερη ενημέρωση, σε θέματα που αφορούν τον τόπο τους και τους ίδιους και για περισσότερη συμμετοχή τους σε αυτά. (ΚΑ;ρ://οοηίθΓοηοο.αΓοαάι ans.gr) Έτσι λοιπόν ο Τύπος της κάθε περιοχής, γίνεται βήμα έκφρασης των απόψεων της κοινής γνώμης, απ' όπου μπορεί και προβάλλεται η βούλησή της, επισημαίνονται προβλήματα και παραλείψεις και δίνεται η δυνατότητα ανοιχτής επικοινωνίας και συνεργασίας με τις τοπικές αρχές. Η Τοπική λοιπόν Αυτοδιοίκηση μέσω του Τοπικού Τύπου έχει τη δυνατότητα να ενημερώνει τον αναγνώστη, να προβάλλει τα γεγονότα, να ευαισθητοποιεί την κοινή γνώμη και να υποκινεί τον πολίτη. Ο τοπικός Τύπος από την πλευρά του προσφέρεται ως ανοιχτό βήμα διαλόγου που διευκολύνει την ανταλλαγή μηνυμάτων μεταξύ των δύο πλευρών, προβάλλει και ελέγχει τις πράξεις της τοπικής εξουσίας, των οικονομικών και κοινωνικών εταίρων, του λαού, συμβάλλει στην κινητοποίηση - όταν χρειάζεται - των δημοτών παρέχοντάς τους ταυτόχρονα τα αναγκαία εφόδια για την διαμόρφωση της άποψης και φέρνει κοντά τον πολίτη στην κάθε μορφής τοπικής εξουσίας. Παράλληλα συντηρεί τους δεσμούς της εσωτερικής και εξωτερικής μετανάστευσης με τον τόπο καταγωγής, αποτελώντας τον συνδετικό κρίκο και την γέφυρα επικοινωνίας με την γενέτειρα γη. Αναδεικνύει επίσης και καλλιεργεί την παράδοση, τα ιδιαίτερα πολιτιστικά στοιχεία, τις τέχνες, την ιστορία, τον αθλητισμό και ενημερώνει τον πολίτη για τα κάθε είδους αναπτυξιακά προγράμματα, ιδίως αυτά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με αποτέλεσμα να συμβάλλει σημαντικά στην ανάπτυξη της περιφέρειας. Ενδεικτικά πρέπει να αναφερθεί ότι στην επαρχία Γορτυνίας χάριν στον τοπικό Τύπο, δεκάδες συμπατριώτες συμμετείχαν σε προγράμματα αγροτουρισμού, δημιουργίας μικρομεσαίων επιχειρήσεων κ.α. είτε από τα γνωστά LEADER, είτε απ' ευθείας από το Υπουργείο Γεωργίας και την Περιφέρεια, επιχορηγηθέντες συνολικά με εκατοντάδες εκατομμύρια δραχμές. Ακόμη πλήθος συμπατριωτών έχουν λάβει μέρος σε επιδοτούμενα επιμορφωτικά σεμινάρια της Ευρωπαϊκής Κοινότητος, που τα πληροφορήθηκαν από τον τοπικό Τύπο. ( http://conference.arcadians.gr ) Πρέπει ακόμη να επισημανθεί ότι η δραστηριοποίηση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι αλληλένδετη με την αναβάθμιση και τόνωση του Τοπικού Τύπου. Είναι εύλογο ότι οι λειτουργίες του επαρχιακού Τύπου, δηλαδή ο έλεγχος των πράξεων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και η δημοσιότητα των ενεργειών της, ωθούν θετικά την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Από την άλλη πλευρά, ο ίδιος ο Τοπικός Τύπος, αναβαθμίζεται όταν τροφοδοτείται από σημαντικά γεγονότα, τα οποία αποτελούν έδαφος σχολιασμού και δημιουργούν κίνηση στην τοπική κοινωνία. -14-
Είναι δε αλήθεια ότι τα τελευταία χρόνια, που η ελληνική περιφέρεια έχει αρχίσει να ζωντανεύει, κυρίως με έργα χρηματοδοτούμενα από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα, ο Τοπικός Τύπος αναθερμαίνεται. Πρέπει ακόμη να αναφερθεί ότι για την Τοπική Αυτοδιοίκηση, ο Τοπικός Τύπος είναι ένα προνομιακό πεδίο προβολής όλων των ζητημάτων εκείνων που σχετίζονται με την τοπική ανάπτυξη. Μέσα απ' αυτόν η Τοπική Αυτοδιοίκηση πληροφορεί τους κατοίκους της περιοχής για τα έργα που γίνονται και τις επιπτώσεις τους στις παρεμβάσεις που σχεδιάζει. Ενημερώνει την κοινή γνώμη για πιθανές αντιπαραθέσεις και συγκρούσεις με επιμέρους συμφέροντα, που εμφανίζονται σε πράξεις της Τοπικής Αυτοδιοίκησης με αντικείμενο την κοινή ωφέλεια. Τέλος εισπράττει μέσα από τις τοπικές εφημερίδες τις αντιδράσεις και την κριτική, ώστε να διαμορφώνει κάθε φορά τη στάση της. Έτσι λοιπόν ο ρόλος του Τοπικού Τύπου είναι αποφασιστικός, ειδικά για την αναπτυξιακή προσπάθεια της Αυτοδιοίκησης. Οι φορείς του κάθε τόπου, η Περιφέρεια, η Νομαρχία και οι Δήμοι, πρέπει να κατανοήσουν τη δύναμη που μπορεί ν' αναδειχθεί μέσα από τον τοπικό Περιοδικό Τύπο και οφείλουν να συνεργήσουν σε μια παράλληλη πορεία με τον εκδοτικό και δημοσιογραφικό κόσμο σε αυτήν την κατάκτηση, με τον σωστό τρόπο, σε πλαίσια διαφάνειας και με όρους αμοιβαίας κατανόησης αλλά και στήριξης. Επιβάλλεται να επισημανθεί, ότι οι εκλεγμένοι εκπρόσωποι των τοπικών αρχών, δεν πρέπει να αποφεύγουν την δοκιμασία της δημόσιας και αυστηρής κριτικής, αλλά να αναζητούν το επιχείρημα και την τεκμηριωμένη άποψη, που δικαιολογεί και καθιερώνει την ορθότητα και το βάσιμο των επιλογών και ενεργειών τους. Από την άλλη μεριά και η δημόσια κριτική πρέπει να κινείται σε πλαίσια σεβασμού της αισθητικής άποψης και των αξιών του κοινού, χωρίς να κάνει εξαντλητική χρήση της απόλυτης ελευθερίας του λόγου που καλώς παρέχουν οι υφιστάμενοι θεσμικοί κανόνες, στην φερόμενη και ως τέταρτη εξουσία. (Κϊϊρ;//οοηίθΓοηοο.αΓοαάΐ ans.gr) Έτσι θα αναπτυχθεί ένα ισορροπημένο σύστημα συμμετοχικής επικοινωνίας, που όχι μόνο μπορεί να συμβάλλει στην υπηρεσία ανοικτού και διαρκούς διαλόγου, μεταξύ τοπικών αρχών και πολιτών, αλλά μέσω αυτού μπορεί να συντελέσει στην ενεργοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού και στην ουσιαστικοποίηση της αποκέντρωσης και την ισχυροποίηση της τοπικής δημοκρατίας. Από όσα λοιπόν εκτέθηκαν παραπάνω βγαίνει αβίαστα το συμπέρασμα ότι ο ρόλος του Τοπικού Τύπου και γενικότερα των τοπικών Μαζικών Μέσων Ενημέρωσης, είναι καθοριστικός και αποφασιστικός για την αναπτυξιακή προσπάθεια που καταβάλλουν οι βασικοί φορείς της περιφέρειας: Περιφερειάρχες, Νομάρχες, Δήμαρχοι και Κοινοτάρχες με τα θεσμοθετημένα όργανά τους. Οι εκδότες δε του κάθε Τοπικού Τύπου, με τους χιλιάδες των αναγνωστών τους, οφείλουν να είναι σε θέση να βοηθήσουν σημαντικά την ανόρθωση και την ανάπτυξη του τόπου, εάν οι τοπικοί άρχοντες και κατά κύριο λόγο οι άρχοντες της κεντρικής εξουσίας, θελήσουν να αντιληφθούν ισότιμα τις προσπάθειές τους, οι οποίες - είναι και δικές τους, προς το καλώς εννοούμενο συμφέρον των πολιτών. Εξ άλλου οι δημοσιογράφοι - εκδότες, δεν είναι μόνο επαγγελματίες. Είναι πνευματικοί άνθρωποι και υπεύθυνοι πολίτες. Αφουγκράζονται την κοινωνία και μεταφέρουν μηνύματα, επηρεάζοντας κατά ένα σημαντικό ποσοστό, σκέψεις και απόψεις. -15-
1.7 Κυκλοφορία Και Αναγνωσιμότητα του Τοπικού Τύπου Η κυκλοφορία μιας τοπικής εφημερίδας είναι οι πωλήσεις μιας μέρας, συνήθως της Κυριακής. Σύμφωνα με το βιβλίο Γκίνες η σοβιετική Τρόυντ έφτανε τα 21,500,000 το 1990, ενώ η εβδομαδιαία σοβιετική Αργκουμεντυ υ Φακτυ έφτανε τα 33,500,000 το 1991. Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφέρουμε ότι οι τοπικές εφημερίδες στην Ελλάδα είναι πάρα πολλές ως τίτλοι. (Ν. Λέανδρος 2000) Η Ιαπωνία το 1995 είχε τρεις εφημερίδες άνω των 4 εκατομμυρίων - Ασαχι Σιμμπουν, Μαϊνιτσι Σιμμπουν και Γιομιουρι Σιμμπουν. Στην ίδια κατηγορία είναι η γερμανική Μπιλντ, με 4,5 εκατομμύρια. Στο Ηνωμένο Βασίλειο η Σαν έχει τις μεγαλύτερες πωλήσεις με περίπου 3.2 εκατομμύρια τα τέλη του 2004. Στην Ινδία η εφημερίδα Τάϊμς οφ Ινντια έχει περίπου 2.14 εκ αντίτυπα. Στις ΗΠΑ λόγω του κατακερματισμού της αγοράς, η μεγαλύτερη USA Today έχει μόλις 2 εκ. κυκλοφορία. Δείκτης της ωριμότητας μιας αγοράς εντύπων είναι συνήθως η διείσδυση. Στις ΗΠΑ είχε φτάσει το 130% το 1920 (δηλαδή 1,3 εφημερίδες ανά νοικοκυριό) πριν πέσει στο 50% εξαιτίας του ανταγωνισμού από το ραδιόφωνο πρώτα, την τηλεόραση στη συνέχεια και το Ίντερνετ σήμερα. Στην Ελλάδα σύμφωνα με τις περισσότερες στατιστικές η διείσδυση είναι από τις χαμηλότερες της ΕΕ. Η μεγαλύτερη εφημερίδα στον κόσμο φαίνεται να τυπώνεται στην Κρήτη από τον Ανδρέα Γαρουφαλη. Κοστίζει ένα ευρώ και έχει μέγεθος 2,10 x 2,95 μ.το μέλλον των εφημερίδων είναι δύσκολο να προβλεφθεί. Η άνοδος των ηλεκτρονικών μέσων πρώτα και σήμερα των ψηφιακών, με αιχμή του δόρατος τα ιστολόγια, δυσκολεύει την επιβίωση των παραδοσιακών μέσων. Από την άλλη, το διαδίκτυο προσφέρει ένα εύκολο και φτηνό μέσο διάδοσης εκείνων των εφημερίδων που διαλέγουν να κάνουν την μετάβαση στην ψηφιακή εποχή. (εφημερίδα:βικιπαίδεια,2006) 1.8 Ο τοπικός Τύπος στο σύγχρονο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον Ο επαρχιακός τύπος προσφέρει ένα έργο διαφορετικό, αλλά συνάμα συμπληρωματικό από αυτό των εφημερίδων πανελλήνιας κυκλοφορίας βιώνοντας και λειτουργώντας στην καρδιά των τοπικών κοινωνιών, τις οποίες και αντιπροσωπεύει την κάθε μία ξεχωριστά, αλλά και όλες μαζί σαν σύνολο. Οι τοπικές εφημερίδες, συχνά, έχουν πολύ μεγαλύτερη ισχύ στην τοπική κοινωνία απ όσο έχουν οι πανελλήνιες στην Ελλάδα. Δεν είναι τυχαίο ότι στις τοπικές κοινωνίες, πολλές από τις τοπικές και περιφερειακές εφημερίδες έχουν μεγαλύτερη κυκλοφορία από τις εφημερίδες με πανελλαδική κυκλοφορία. ( Κΐΐρ://οοηίθΓοηοο,αΓοαάΐ ans.gr) -16-
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι τα τοπικά ΜΜΕ έχουν έναν αντίστοιχο ρόλο με τον ρόλο των βουλευτών και λειτουργούν παράλληλα και συμπληρωματικά αφού: 1. Συντελούν με το έργο τους στην έγκυρη και αντικειμενική μεταφορά και ερμηνεία του κεντρικού πολιτικού διαλόγου στις τοπικές κοινωνίες και διακρίνουν και αναδεικνύουν τις συνέπειες των πολιτικών αποφάσεων στην καθημερινότητα του πολίτη 2. Μεταφέρουν τις ανησυχίες και τους προβληματισμούς των τοπικών κοινωνιών στον κεντρικό πολιτικό διάλογο, αναδεικνύοντας τα τοπικά προβλήματα και αναζητώντας τις καλύτερες λύσεις 3. Συμβάλλουν στην διαμόρφωση της τοπικής κοινής γνώμης, παρέχοντας βήμα για την διατύπωση των πολιτικών επιχειρημάτων. Αλλά και η ευθύνη των δημοσιογράφων στον επαρχιακό τύπο είναι μεγαλύτερη, αφού ο τρόπος παρουσίασης μιας είδησης είτε πολιτικού είτε κοινωνικού περιεχομένου δεν πρέπει να συνεγείρει αρνητικά συναισθήματα ή εκδηλώσεις, τα οποία σε τοπικό επίπεδο μπορεί να είναι πιο έντονα ή να δημιουργηθούν πιο εύκολα. Η διατύπωση έγκυρης γνώμης των δημοσιογράφων τοπικών εφημερίδων κρίνεται επίσης ως απαραίτητη, μία γνώμη που θα λειτουργεί όχι μόνο ως κριτής αλλά και ως σύμβουλος για τη λήψη πρωτοβουλιών και την επίλυση προβλημάτων με σεβασμό στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κάθε περιοχής.αυτό βέβαια βρίσκεται σε άμεσο συνδυασμό με το επίπεδο παιδείας και κουλτούρας όχι μόνο των δημοσιογράφων και εκδοτών, αλλά και των αναγνωστών. Ο ρόλος του Τύπου στην καθημερινή ζωή, δεν είναι δυνατό να προσδιοριστεί επακριβώς. Αναμφίβολα, οι εφημερίδες, καθημερινές (πρωινές, απογευματινές) και εβδομαδιαίες, ιδιαίτερα αυτές που έχουν εθνική κυκλοφορία, διαδραματίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης. Στην Ευρώπη, οι εφημερίδες ανέκαθεν διαδραμάτιζαν καθοριστικό ρόλο, τόσο στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης όσο και στη διαμόρφωση της κυβερνητικής πολιτικής, ασκώντας έντονη κριτική και πιέσεις σε κυβερνήσεις και κόμματα. Γι' αυτό και είναι συχνό τόσο στην Ελλάδα όσο και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, το φαινόμενο των πολιτικών κομμάτων που προσπαθούν να έχουν τις προσβάσεις τους στον Τύπο (δημιουργώντας φιλικό Τύπο ) ή που εκδίδουν τα ίδια μια εφημερίδα η οποία υποστηρίζει την πολιτική τους γραμμή. Στην Ελλάδα, Τύπος και περιοδικά, ανήκουν σε ιδιώτες. Και στη χώρα μας ισχύει η περίπτωση της κυκλοφορίας εθνικού επιπέδου πρωινών και απογευματινών εφημερίδων, καθώς και κυριακάτικων. Το τιράζ των εφημερίδων, δηλαδή ο αριθμός των φύλλων που τυπώνονται οι εφημερίδες, αποτελεί έναν από τους δείκτες ενδιαφέροντος των ατόμων και των ομάδων για τα κοινά, δηλαδή για την κοινωνική, πολιτική και πολιτισμική πραγματικότητα. Αξίζει να διευκρινιστεί ότι οι κυκλοφορίες φαίνεται να είναι συνδεδεμένες και με την ανοδική ή καθοδική πορεία των κομμάτων που άμεσα ή έμμεσα υποστηρίζουν, αλλά και με ποικίλους άλλους παράγοντες. (O Cass. A(1996) 10/11, pp. 37-53) Τα διάφορα περιοδικά, εβδομαδιαίας, δεκαπενθήμερης (δισ-εβδομαδιαίας) ή και μηνιαίας κυκλοφορίας, αποτελούν αναμφίβολα ένα διαφορετικό μέσο επικοινωνίας σε σχέση με τις καθημερινές ή και εβδομαδιαίες εφημερίδες. -17-
Όσο αφορά τον επαρχιακό Τύπο, για μια σειρά οικονομικών και πολιτικών λόγων, έχει αναβαθμιστεί κατά την τελευταία δεκαετία, σε όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές χώρες. Η Ελλάδα έχει έναν επαρχιακό Τύπο που χαρακτηριζόταν ανέκαθεν από τοπικό μάλλον, παρά περιφερειακό ειδησεογραφικό προσανατολισμό. Το περιορισμένο μέγεθος του αναγνωστικού κοινού, ο τοπικισμός και η χαμηλή περιφερειακή ανάπτυξη είναι τρεις βασικοί παράγοντες που απέτρεψαν μέχρι τώρα τη δημιουργία μεγάλων περιφερειακών εφημερίδων. Βεβαίως με τον πολλαπλασιασμό των μέσων ενημέρωσης ήταν επόμενο να αυξηθούν και οι δίαυλοι πολιτικής επικοινωνίας στις τοπικές κοινωνίες. Μέχρι στιγμής δεν έχει δει το φως της δημοσιότητας έρευνα γύρω από τις ενδεχόμενες αλλαγές στο περιεχόμενο, στον τρόπο και στο στιλ μετάδοσης της πολιτικής πληροφορίας. Και τούτο, παρά το γεγονός ότι τα κόμματα έχουν κατανοήσει τη σημασία των τοπικών Μέσων στην έκβαση των εκλογικών αποτελεσμάτων και γενικότερα στην εμπέδωση της εικόνας τους σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Ένα από τα μεγάλα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο Τύπος στην εποχή μας είναι το οικονομικό. Το πρόβλημα αυτό είναι σχεδόν ταυτόσημο με την επιβίωση του εντύπου, άσχετα από την ποιότητα του. Η κυκλοφορία μιας εφημερίδας ή ενός περιοδικού στις μέρες μας, απαιτεί μεγάλα κεφάλαια. Η έλευση της ιδιωτικής ραδιοτηλεόρασης, στη δεκαετία του 1990, αποτέλεσε ένα επιπλέον σοβαρό εμπόδιο στην ανάκαμψη των εφημερίδων και τις οδήγησε σε μεγάλη πτώση των συνολικών πωλήσεων τους. ( http://conference.arcadians.gr ) Οι μεγάλες οικονομικές απαιτήσεις της σύγχρονης εκδοτικής επιχείρησης είχαν ως αποτέλεσμα, να πάρουν τον έλεγχο του Τύπου στα χέρια τους άνθρωποι άσχετοι με τη δημοσιογραφία, ενώ πλέον είναι συχνό φαινόμενο της ύπαρξης μεγάλων εκδοτικών επιχειρήσεων οι οποίες έχουν υπό τον έλεγχό τους εφημερίδες, περιοδικά, ραδιοφωνικούς και τηλεοπτικούς σταθμούς και εκδοτικούς οίκους. Αυτή η τάση συγκέντρωσης των Μ.Μ.Ε. στα χέρια λίγων ανθρώπων εύλογα δημιουργεί προβλήματα και εγείρει ερωτήματα αναφορικά με την ελευθερία του Τύπου αλλά και την ελευθερία της έκφρασης, καθώς και προβληματισμό σε σχέση με τις σκοπιμότητες που μπορεί να εξυπηρετεί αυτή η συγκεντρωτική τάση- ιδιαίτερα επειδή, όπως λέγεται και ισχύει, όποιος ελέγχει τον Τύπο μπορεί να ελέγχει και την εξουσία. Στον «τεχνοπωλιακό» πολιτισμό, που είναι πραγματικότητα σε κάθε εξελιγμένη σύγχρονη κοινωνία, οι πολίτες έχουν βρει τρόπους-φορείς να αντισταθούν. Μερικοί από τους τρόπους αυτούς είναι οι κοινωνικοί θεσμοί, το σχολείο, η οικογένεια, η θρησκεία, το κράτος, τα δικαστήρια. Ο σημαντικότερος ωστόσο τρόπος είναι ο τοπικός και περιφερειακός τύπος, αφού αυτός είναι που δίνει βήμα και ενισχυτικές «τάσεις» σε πολλούς από τους παραπάνω φορείς. Όταν αναφερόμαστε στον τοπικό τύπο, εννοούμε τις εφημερίδες και τα περιοδικά εκείνα της ελληνικής επαρχίας που προβάλλουν ειδήσεις τοπικού και περιφερειακού ενδιαφέροντος, που ενδιαφέρονται για την ανάπτυξη της περιοχής, στους πολίτες της οποίας απευθύνονται, που ενδιαφέρονται για την δημοσιοποίηση των δραστηριοτήτων των πολιτών αυτών, που προβάλλουν την ιστορία και τις παραδόσεις για να συνδέσουν το παρόν με το παρελθόν και το μέλλον της περιοχής, που αγωνίζονται κι αυτές, από την πλευρά τους, για την επίλυση των προβλημάτων που ταλαιπωρούν τους κατοίκους της περιοχής αυτής. -18-
Διότι δυστυχώς υπάρχει και ο τοπικός τύπος, ο οποίος λειτουργεί ως εκπρόσωπος της κεντρικής διοίκησης στην ελληνική επαρχία. Με αυτό τον τρόπο, οι επαρχιακές εφημερίδες και τα περιοδικά προσφέρουν μέγιστες υπηρεσίες στη συγκρότηση ενός ανθρώπου με ιστορική συνείδηση, που αντιλαμβάνεται από πού προέρχεται και πού κατευθύνεται. Προσφέρουν, επίσης, μέγιστες υπηρεσίες στην διεκδίκηση λύσεων για τα προβλήματα των τοπικών κοινωνιών, τις οποίες «υπηρετούν». ( http://conference.arcadi ans.gr/ summary.php) Αυτό είναι το έργο και των επαρχιακών εφημερίδων των Τρικάλων. Οι εφημερίδες «Πρωινός Λόγος», «Έρευνα», «Ενημέρωση» "Τρικαλινά Νέα» και τόσες άλλες, που συνυπηρετούν αυτούς τους σκοπούς. Η πρόκληση για το μέλλον, όμως, ακούει στη λέξη internet. Είναι ένα άλλο μέσο του «τεχνοπωλειακού» πολιτισμού, το οποίο όμως οι άνθρωποι των επαρχιακών εφημερίδων μπορούν να το χρησιμοποιήσουν για μια πιο άμεση και γρήγορη επικοινωνία με τους απόδημους Έλληνες που κατάγονται από τις επαρχίες των Τρικάλων. Αν θέλουμε ο Επαρχιακός Τύπος να λειτουργεί και ως λειτούργημα, θα πρέπει να γίνει δικαιότερη κατανομή της «πίτας» από την πολιτεία, να σταματήσει η «μοιρασιά» με γνώμονα τις προσωπικές σχέσεις εκδοτών - πολιτικών και άλλων πολιτειακών παραγόντων και να διακοπεί η προκλητική τροφοδοσία του Ημερησίου Τύπου. Σήμερα οι επαγγελματίες εκδότες δημοσιογράφοι, αγωνιούν καθημερινά για το μέλλον των εκδόσεών τους, που στηρίζεται αποκλειστικά στην ενίσχυση των σταθερών, πλην όμως στάσιμων, αριθμητικά και ηλικιακά συνδρομητών τους. Αποτέλεσμα, η έλλειψη των αναγκαίων πόρων για τις απαραίτητα συχνές μετακινήσεις των εκδοτών στους τόπους για τους οποίους εκδίδουν τα έντυπά τους, για την αναζήτηση, καταγραφή και δημοσιοποίηση των εκεί δρώμενων. Ευτύχημα δε αποτελεί, η φροντίδα - έως ένα σημείο - των τοπικών παραγόντων, Δημάρχων, Προέδρων Συλλόγων ή Διοικ. Συμβουλίων, και σε λιγοστές μεμονωμένες περιπτώσεις από μόνιμους ή παρεπιδημούντες κατοίκους των χωριών κάθε περιοχής, για την ενημέρωση του εντύπου που αφορά τις γενέτειρές τους και καταγράφει σαφώς την αγωνία των τοπικών κοινωνικών για το άμεσο και απώτερο μέλλον, την «παράδοση, τις ρίζες και την θωράκιση των αξιών». Όπως εύκολα κατανοεί κανείς, σε αρκετές αυτών των περιπτώσεων, για πολλούς λόγους (προσωπικά συμφέροντα, κοινωνικές διαφωνίες, κλπ) και βέβαια δεδομένης, όπως παραπάνω αναφέραμε, της αδυναμίας του κάθε εκδότη να επισκέπτεται συχνά την περιοχή του για επιτόπια έρευνα, η ενημέρωση είναι ελλιπής ή σκόπιμα διαμορφωμένη. Για να διαδραματίσει λοιπόν σωστά τον ρόλο του στην ανάπτυξη των Τρικάλων, ο Τρικαλινός Τύπος (περιοδικός ή ημερήσιος), χρειάζεται δυναμική υποστήριξη και πολύπλευρες παροχές από την πολιτεία, ώστε να καταστεί ουσιαστικά ανεξάρτητος και αυτοτελής. ( http://conference.arcadi ans.gr/ summary.php) -19-