ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΜΕΘΟΔΟΥ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΥ ΑΠΟΤΥΠΩΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΑΕΙΦΟΡΑ ΑΓΡΟ- ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟΥ ΕΛΑΙΩΝΑ Χρονική Διάρκεια: Οκτώβριος 2010 Ιούνιος 2014 Προϋπολογισμός: 2 105 442,10 Κοινοτική χρηματοδότηση: 1 052 721,05 Ποιότητα αρδευτικών πόρων της καλλιέργειας ελιάς (περίπτωση ΠΕΖΩΝ & ΜΕΡΑΜΒΕΛΛΟΥ, 2011 και 2013) Α. Παναγόπουλος, Γ. Αραμπατζής, Ε. Χατζηγιαννάκης, Α. Πανώρας, Ε. Τζιρίτης, Δ. Τσεκούρα, Α. Παπαθανασίου, Α. Τερζίδης, Κ. Αγγελάκη, Σ. Μαλλιαράκη, Χ. Μανωλαράκη, Γ. Γιακουμάκη ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ- ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΓΓΕΙΩΝ ΒΕΛΤΙΩΣΕΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΒΙΟΤΟΠΩΝ- ΥΓΡΟΤΟΠΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ
Ελληνικός Γεωργικός Γεωλογία περιοχής Πεζών
Ελληνικός Γεωργικός Υδρολιθολογία περιοχής Πεζών
Ελληνικός Γεωργικός Γεωλογία περιοχής Μεραμβέλλου
Ελληνικός Γεωργικός Υδρολιθολογία περιοχής Μεραμβέλλου
Κλιματολογικά χαρακτηριστικά περιοχών μελέτης Πίνακας 1. Μέση μηνιαία βροχόπτωση (mm) για τα έτη 1975-2006 (Gardi et al., 2010; Panagos et al., 2012) Πίνακας 2. Μέση μηνιαία θερμοκρασία ( ο C) για τα έτη 1955-1997 (Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία) Μήνας Μερ/λο Πεζά Ιαν 130 160 Φεβ 80 97 Μαρ 75 95 Απρ 30 37 Μαϊ 18 21 Ιουν 5 7 Ιουλ 2 3 Αυγ 1 1 Σεπ 13 18 Οκτ 70 82 Νοε 70 87 Δεκ 115 145 Μ.Ο. 609 753 Μήνας Μερ/λο Πεζά Ιαν 12.9 12.1 Φεβ 12.9 12.2 Μαρ 14.2 13.5 Απρ 17 16.5 Μαϊ 20.9 20.3 Ιουν 25.4 24.4 Ιουλ 27.8 26.1 Αυγ 27.7 26 Σεπ 24.9 23.5 Οκτ 21 20 Νοε 17.5 16.6 Δεκ 14.5 13.7 Μ.Ο. 19,7 18,7 Ελληνικός Γεωργικός
Γενικά χαρακτηριστικά άρδευσης στην περιοχή Πεζών Στο πρόγραμμα συμμετέχουν συνολικά 200 αγροτεμάχια ξηρικά αρδευόμενα στάγδην μικροκαταιονισμός Μικτό σύστημα άρδευση με απώλειες <10% 2011 158 68% 24% 8% 100% 42 (21%) 2013 (79%) 56% 44% 0% 72% Ποσοστό αγροτεμαχίων ανά βαθμό περιορισμού στη χρήση αρδευτικού νερού (Καταλληλότητα αρδευτικού νερού) 2011 το 90% δεν έχει κανένα περιορισμό το 10% έχει μικρό-μέτριο περιορισμό κανένα δεν έχει μεγάλο περιορισμό Το 100% αρδεύεται με κατάλληλο νερό 2013 το 10 % δεν έχει κανένα περιορισμό το 90% έχει μικρό-μέτριο περιορισμό κανένα δεν έχει μεγάλο περιορισμό Το 100% αρδεύεται με κατάλληλο νερό 7
Γενικά χαρακτηριστικά άρδευσης στην περιοχή Μεραμβέλλου Στο πρόγραμμα συμμετέχουν συνολικά 200 αγροτεμάχια ξηρικά αρδευόμενα στάγδην μικροκαταιονισμός Μικτό σύστημα Ποσοστό αγροτεμαχίων ανά βαθμό περιορισμού στη χρήση αρδευτικού νερού (Καταλληλότητα αρδευτικού νερού) άρδευση με απώλειες <10% 2011 114 (57%) 86 (43%) 81.5% 18.5% 0% 68% 2013 116 (58%) 84(42%) 70% 30% 0% 68% 2011 το 4% δεν έχει κανένα περιορισμό το 45% έχει μικρό-μέτριο περιορισμό το 51% έχει μεγάλο περιορισμό Το 49% αρδεύεται με κατάλληλο νερό 2013 κανένα δεν έχει κανένα περιορισμό το 82% έχει μικρό-μέτριο περιορισμό το 18% έχει μεγάλο περιορισμό Το 82% αρδεύεται με κατάλληλο νερό 8
Θέσεις δειγματοληψίας περιοχής Πεζών Συνολικά πραγματοποιήθηκαν 21 κύριες δειγματοληψίες νερού : Σε 11 θέσεις το φθινόπωρο του 2011 Σε 10 θέσεις το φθινόπωρο του 2013 - Επίσης ελήφθησαν 10 συμπληρωματικά δείγματα (2012) για την επιβεβαίωση των αποτελεσμάτων Ελληνικός Γεωργικός 9
Θέσεις δειγματοληψίας περιοχής Μεραμβέλλου Συνολικά πραγματοποιήθηκαν 39 κύριες δειγματοληψίες νερού : Σε 17 θέσεις το φθινόπωρο του 2011 Σε 22 θέσεις το φθινόπωρο του 2013 - Επίσης ελήφθησαν 22 συμπληρωματικά δείγματα (2012) για την επιβεβαίωση των αποτελεσμάτων Ελληνικός Γεωργικός 10
Δειγματοληψίες, Αναλύσεις & Προσδιορισμοί στα δείγματα νερού Επί τόπου προσδιορίστηκαν οι παράμετροι ph και ηλεκτρική αγωγιμότητα (EC) Τα δείγματα συλλέχθηκαν σε μπουκάλια πολυαιθυλενίου του 1L για εργαστηριακή ανάλυση κύριων στοιχείων και ιόντων, αφού πρώτα διηθήθηκαν με ημιπερατή μεμβράνη μεγέθους πόρων 45 μm. Ένα μικρότερο μέρος (50ml) συλλέχθηκε ξεχωριστά και προστέθηκε πυκνό HNO 3 0,5M προκειμένου να πραγματοποιηθεί ανάλυση ιχνοστοιχείων Οι αναλύσεις πραγματοποιήθηκαν στο διαπιστευμένο κατά ΕΛΟΤ EN ISO/IEC 17025 εργαστήριο του ΙΕΒ Συνολικά (Πεζά & Μεραμβέλλο) πραγματοποιήθηκαν 1892 αναλύσεις και προσδιορισμοί ποιοτικών παραμέτρων 21 παράμετροι: ph, EC, NO 3, NH 4, HCO 3, Cl, SO 4, P, Ca, Mg, Na, K, B, Cu, Mn, Fe, Zn, Ni, Cd, Pb, SAR (υπολογιστικά)
Aξιολόγηση αρδευτικού νερού Πεζών (2011) Κίνδυνος εδαφικής αλατότητας Κανένας στο 15% των αγροτεμαχίων Μικρός στο 54% των αγροτεμαχίων Μέτριος-μεγάλος στο 31% των αγροτεμαχίων Κίνδυνος Διηθητικότητας εδαφών Δεν υπάρχει Κίνδυνος τοξικής δράσης Na και Cl για το Na στο 8% των αγροτεμαχίων για το Cl στο 15% των αγροτεμαχίων Κίνδυνος από Βόριο και βαρέα μέταλλα Δεν υπάρχει Συμπερασματικά: Τα αρδευτικά νερά είναι κατάλληλα υπό προϋποθέσεις Ελληνικός Γεωργικός
Aξιολόγηση αρδευτικού νερού Πεζών (2013) Κίνδυνος εδαφικής αλατότητας Μικρός στο 64% των αγροτεμαχίων Μέτριος-μεγάλος στο 36% των αγροτεμαχίων Κίνδυνος Διηθητικότητας εδαφών Δεν υπάρχει Κίνδυνος τοξικής δράσης Na και Cl για το Na στο 29% των αγροτεμαχίων για το Cl στο 29% των αγροτεμαχίων Κίνδυνος από Βόριο και βαρέα μέταλλα Δεν υπάρχει Συμπερασματικά: Τα αρδευτικά νερά είναι κατάλληλα υπό προϋποθέσεις Ελληνικός Γεωργικός
Aξιολόγηση αρδευτικού νερού Μεραμβέλλου (2011) Κίνδυνος εδαφικής αλατότητας Κανένας - Μικρός στο 33% των αγροτεμαχίων Μεγάλος στο 66% των αγροτεμαχίων Κίνδυνος Διηθητικότητας εδαφών Υπάρχει κίνδυνος στο 8% των αγροτεμαχίων Κίνδυνος τοξικής δράσης Na και Cl για το Na στο 71% των αγροτεμαχίων για το Cl στο 75% των αγροτεμαχίων Κίνδυνος από Βόριο και βαρέα μέταλλα Δεν υπάρχει Συμπερασματικά: Τα αρδευτικά νερά είναι κατάλληλα υπό προϋποθέσεις Ελληνικός Γεωργικός
Aξιολόγηση αρδευτικού νερού Μεραμβέλλου (2013) Κίνδυνος εδαφικής αλατότητας Κανένας Μικρός στο 33% των αγροτεμαχίων Μέτριος-μεγάλος στο 43% των αγροτεμαχίων Πολύ μεγάλος στο 24% των αγροτεμαχίων Κίνδυνος Διηθητικότητας εδαφών Υπάρχει κίνδυνος στο 29% των αγροτεμαχίων Κίνδυνος τοξικής δράσης Na και Cl για το Na στο 71% των αγροτεμαχίων για το Cl στο 71% των αγροτεμαχίων Κίνδυνος από Βόριο και βαρέα μέταλλα Δεν υπάρχει Συμπερασματικά: Τα αρδευτικά νερά είναι κατάλληλα υπό προϋποθέσεις Ελληνικός Γεωργικός
Ειδικά προβλήματα και τρόποι αντιμετώπισης 1. Κίνδυνος δυσμενών επιπτώσεων σε έδαφος και ελαιόδενδρα λόγω της αλατότητας των νερών Εφαρμογή ειδικών μέτρων διαχείρισης εδάφους, φυτού, αρδευτικού νερού, όπως: έλεγχος της ηλεκτρικής αγωγιμότητας του εδάφους ανά 2ετία σε βάθη 0-30 και 30-60cm καλλιεργητικές εργασίες εδάφους προσαρμοσμένες στα αποτελέσματα της ηλεκτρικής αγωγιμότητας των 2 βαθών εδάφους έκπλυση του εδάφους από τα άλατα, πέραν της φυσικής από βροχοπτώσεις εξασφάλιση πολύ καλών συνθηκών στράγγισης διατήρηση της υγρασίας του εδάφους σε ικανοποιητικό επίπεδο μέσω συχνότερων αρδεύσεων με μικρότερες ποσότητες νερού.
Ειδικά προβλήματα και τρόποι αντιμετώπισης 2. Κίνδυνος μείωσης της διηθητικότητας των εδαφών Για την αποφυγή δυσμενών επιπτώσεων σε ότι αφορά στην απορρόφηση του νερού από το έδαφος συνιστώνται: περιοδικός έλεγχος του SAR του εδάφους προκειμένου να ελέγχεται τυχόν αύξηση της τιμής του μειωμένος αριθμός καλλιεργητικών εργασιών και εφόσον το έδαφος βρίσκεται στο ρόγο ενσωμάτωση φυτικών υπολειμμάτων στο έδαφος τακτικός έλεγχος των τιμών του SAR και της EC του νερού άρδευσης προσθήκη ασβεστούχων υλικών ύστερα, από συμβουλή εξειδικευμένων επιστημόνων. σωστή διαχείριση του αρδευτικού νερού. Ελληνικός Γεωργικός
Ειδικά προβλήματα και τρόποι αντιμετώπισης Σε ότι αφορά στην προσθήκη φωσφόρου και καλίου στο έδαφος μέσω του αρδευτικού νερού, αυτή θεωρείται ελάχιστη και δεν πρέπει να επηρεάσει την προγραμματισμένη χημική λίπανση. Εν δυνάμει ο συν-υπολογισμός της συγκέντρωσης νιτρικών στο νερό άρδευσης θα μπορούσε να μειώσει τις ανάγκες σε αζωτούχο λίπανση Σχετικά με την έμφραξη των σταλακτήρων στην περίπτωση της άρδευσης με σταγόνες λόγω εναπόθεσης ανθρακικών αλάτων και για την αποφυγή αυτής συνιστάται: α) ο έλεγχος των παροχών των σταλακτήρων και β) η χρήση αραιού υδροχλωρικού οξέος εάν και όταν κριθεί απαραίτητο Ελληνικός Γεωργικός
ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΜΕΘΟΔΟΥ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΥ ΑΠΟΤΥΠΩΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΑΕΙΦΟΡΑ ΑΓΡΟ- ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟΥ ΕΛΑΙΩΝΑ Χρονική Διάρκεια: Οκτώβριος 2010 Ιούνιος 2014 Προϋπολογισμός: 2 105 442,10 Κοινοτική χρηματοδότηση: 1 052 721,05 Ποιότητα αρδευτικών πόρων της καλλιέργειας ελιάς (περίπτωση ΠΕΖΩΝ & ΜΕΡΑΜΒΕΛΛΟΥ, 2011 και 2013) Ευχαριστούμε για την προσοχή σας ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ- ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΓΓΕΙΩΝ ΒΕΛΤΙΩΣΕΩΝ WWW.LRI.GR
Αναλύσεις Πεζών 2011 2013 2011 2013 ph EC ms/cm K Na Ca Mg Cl Σύνθετη αλκαλικο τητα ΑΡ (CO3) Ολική αλκαλικό τητα ΑΤ (HCO3) min 7,0 0,8 1,6 31,7 46,9 9,5 57,0 0,0 207,4 35,2 0,3 max 8,4 2,8 5,4 86,6 684,6 45,4 136,2 36,0 549,0 1426,4 42,7 med 7,5 1,0 4,2 56,4 153,1 26,8 93,8 12,0 353,8 171,4 4,2 min 7,0 0,8 1,5 32,2 53,5 11,1 57,7 0,0 217,8 18,6 0,3 max 8,3 2,8 5,9 88,2 677,6 52,6 142,5 5,9 594,4 1691,5 38,5 med 7,5 1,0 3,9 49,5 154,8 33,5 87,7 0,0 354,2 169,0 1,3 διαφ% 0,2-1,0-7,1-12,2 1,1 24,9-6,5-100,0 0,1-1,4-69,2 NH4 SAR P-Olsen B Cu μg/l min 0,1 0,6 <0,1 0,1 <3,6 <0,12 5,1 <2,2 <3,2 6,4 <0,06 max 0,9 1,7 0,0 0,7 4,6 0,3 2039,0 107,7 <3,2 43,3 0,8 med 0,2 0,8 0,0 0,2 <3,6 <0,12 14,4 8,8 <3,2 19,8 <0,06 min 0,0 0,6 <0,1 0,0 <5 <0,12 <10 <6,5 <3,2 <2,5 <0,03 max 0,1 2,0 <0,1 0,3 <5 <0,12 265,2 371,0 <3,2 <2,5 <0,03 med 0,0 0,8 <0,1 0,2 <5 <0,12 21,7 9,7 <3,2 <2,5 <0,03 διαφ% -77,0-4,9-9,1 50,4 10,1 Zn Fe μg/l Mn μg/l Pb μg/l SO4 Ni μg/l NO3 Cd μg/l 20
Αναλύσεις Μεραμβέλλου 2011 2013 2011 2013 ph EC ms/cm K Na Ca Mg Cl Σύνθετη αλκαλικοτητα ΑΡ (CO3) Ολική αλκαλικότ ητα ΑΤ (HCO3) min 7,6 0,5 0,7 14,9 53,3 17,4 34,1 0,0 183,0 13,4 3,5 max 8,1 9,1 40,0 1228,2 165,5 169,5 2256,2 24,0 292,8 429,8 16,7 med 7,8 3,1 14,7 371,4 97,6 49,7 697,9 12,0 207,4 135,3 5,2 min 7,5 0,5 0,5 15,0 54,4 16,9 29,5 0,0 183,8 0,3 3,7 max 7,9 4,6 27,0 708,2 124,5 91,8 1281,5 0,0 405,7 245,8 21,6 med 7,8 2,3 12,5 336,7 83,2 43,3 602,8 0,0 200,3 58,1 5,7 διαφ% -0,6 25,3 15,3 9,4 14,8 13,0 13,6 100,0 3,4 57,0-9,9 NH4 P-Olsen B Cu Zn Fe Mn Pb Ni Cd SAR μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l min 0,1 0,4 0,0 0,2 <3,6 <0,12 8,4 2,2 <3,2 3,0 <0,06 max 1,5 16,0 0,0 0,6 14,6 0,2 6571,0 391,3 <3,2 68,2 0,8 med 0,4 7,2 0,0 0,3 <3,6 <0,12 53,0 3,4 <3,2 8,3 <0,06 min 0,0 0,4 <0,1 <0,05 <10 <0,25 <10 <6,5 <3,2 <2,5 <0,3 max 0,9 11,9 <0,1 0,3 <10 <0,25 64,9 15,2 <3,2 5,3 <0,3 med 0,2 7,1 <0,1 0,1 <10 <0,25 30,9 <6,5 <3,2 <2,5 <0,3 διαφ% 1670,0-98,4-51,9 SO4 NO3 21