Σημασία της αξιολόγησης των εδαφών για ελαιοκαλλιέργεια στην ευρύτερη περιοχή της Πύλου

Transcript

1 ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΜΕΘΟΔΟΥ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΥ ΑΠΟΤΥΠΩΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΑΕΙΦΟΡΑ ΑΓΡΟ- ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟΥ ΕΛΑΙΩΝΑ Χρονική Διάρκεια: Οκτώβριος 2010 Ιούνιος 2014 Προϋπολογισμός: ,10 Κοινοτική χρηματοδότηση: ,05 Σημασία της αξιολόγησης των εδαφών για ελαιοκαλλιέργεια στην ευρύτερη περιοχή της Πύλου Θ. Καρυώτης, Ε. Χατζηγιαννάκης, Γ. Αραμπατζής, Α. Παναγόπουλος, Σ. Ρέππας, Ε. Τζιρίτης και Χ. Καλογιάννη ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ- ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΓΓΕΙΩΝ ΒΕΛΤΙΩΣΕΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΒΙΟΤΟΠΩΝ- ΥΓΡΟΤΟΠΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

2 Σκοποί της αξιολόγησης γαιών Καταγραφή και αξιολόγηση της παρούσας κατάστασης των εδαφών (φυσικές, χημικές, βιολογικές ιδιότητες) Πρόβλεψη συνεπειών από την αλλαγή της χρήσης γης (οικονομικές, περιβαλλοντικές) Αξιολογεί τους περιοριστικούς εδαφικούς και κλιματικούς παράγοντες για την ελαιοκαλλιέργεια στην περιοχή Συστήνει βελτιώσεις στις γεωργικές πρακτικές Εκτιμά ποιές εναλλακτικές χρήσεις είναι βιώσιμες Επισήμανση τυχόν αρνητικών επιπτώσεων στις κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες της περιοχής Επιπτώσεις της τεχνολογίας στην ποιότητα των εδαφών (π.χ. άρδευση, λιπάσματα νέας τεχνολογίας κ.ά.)

3 ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ- ΕΔΑΦΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΠΕΡΙΟΧΗ ΝΗΛΕΑ: πραγματοποιήθηκαν δειγματοληψίες από τοποθεσίες που βρίσκονται στις περιοχές: -Αμπελόφυτο, Γιάλοβα, Γλυφάδα, Γαργαλάνοι, -Ευαγγελισμό, Ίκλαινα, Καλλιθέα, Καρυφάσιο, - Λακουνιά, Λύκος, Μυρσινοχώρι, Μεταμόρφωση, - Μουζάκι, Μουτσούρι, Μεταξάδα, Πλάτανος, - Περδικονέρι, Πετροχώρι, Πύλα, Ρωμανός, - Φλόκα, Χώρα, Χωματάδα.

4 Κλάσεις καταλληλότητας γαιών Τάξη Κλάση Περιγραφή S1 (πολύ κατάλληλη) Γη χωρίς σημαντικούς περιορισμούς για συγκεκριμένη χρήση S S2 (μετρίως κατάλληλη) Γη με ορισμένους μη σημαντικούς περιορισμούς N S3 (οριακά κατάλληλη) N1 (προσωρινά ακατάλληλη) N2 (μονίμως ακατάλληλη) Γη με μέτριους περιορισμούς Γη με σοβαρούς περιορισμούς που μπορούν να βελτιωθούν με ειδική διαχείριση Γη με σοβαρούς περιορισμούς που είναι εξαιρετικά δύσκολο ή αδύνατο να βελτιωθούν ακόμα και με ειδική διαχείριση

5 Δείκτες γαιοϊκανότητας Κλάσεις >85 S S S N1 <30 N2

6 Ταξινόμηση φυσικών εδαφικών ιδιοτήτων και αξιολόγηση περιοριστικών παραγόντων για την ελιά Εδαφική ιδιότητα Κλάσεις καταλληλότητας - Περιοριστικοί παράγοντες S1 Πολύ κατάλληλη S2 Μετρίως κατάλληλη S3 Οριακά κατάλληλη N ακατάλληλη 3 < 40 Κλάση στράγγισης Πολύ καλή-καλή σε βάθος >1 m Μέτρια Ατελής Κακή-πολύ κακή Κλίση % 0-6% 6-12% 12-18% >18% Υφή L, SCL, SL, SC, SiL, Si, CL, SiCL C, LS, fs, S C massive, SiC massive, coarses Βάθος εδάφους (cm) > <75 Λιθώδες (%) >75

7

8 Αξιολόγηση περιοριστικών παραγόντων Κλάσεις καταλληλότητας - Περιοριστικοί παράγοντες Εδαφική ιδιότητα S1 Πολύ κατάλληλη S2 Μετρίως κατάλληλη S3 Οριακά κατάλληλη N ακατάλληλη < 40 Bαθμός Κορεσμού σε βάσεις % < 35 Oργ. Ουσία % (επιφαν.) > < 0.8 Αφομ. P (mg/kg) > <10 K + (αν Ι.Α.Κ. > 20 cmol/kg) > < 0.25 Mg ++ (αν Ι.Α.Κ. > 20 cmol/kg) > < 0.25 CaCO3 % Ίχνη <15% 15-25% 25-40% > 40% Ι.Α.Κ. (cmol/kg) < 8

9 Αξιολόγηση ιχνοστοιχείων, EC, ESP, Ntot Κλάσεις καταλληλότητας - Περιοριστικοί παράγοντες Εδαφική ιδιότητα S1 (suitability) Πολύ κατάλληλη S2 Μετρίως κατάλληλη S3 Οριακά κατάλληλη N ακατάλληλη < 40 Fe (μg/g) > < 4 Mn (μg/g) < 5 Τοξικό 100 (μg/g) Cu (μg/g) > <0.3 Zn (μg/g) > <1.0 B (μg/g) <0.15, Τοξικό σε μεγάλες συγκεντρ. EC(dS/m) πάστα κορεσμού >8 ESP (% C.E.C.) >45 Νtot. % > < 0.1

10 Η καταλληλότητα κλίματος για την καλλιέργεια (ειδικά) μη αρδευόμενης ελιάς συνιστά ουσιαστικό στοιχείο της αξιολόγησης. Τα κύρια κλιματικά χαρακτηριστικά που περιορίζουν την προσαρμοστικότητα της ελιάς και επιδρούν στο ύψος της αναμενόμενης παραγωγής σχετίζονται με τη θερμοκρασία και την ξηρασία.

11 Κλιματικά χαρακτηριστικά Καταλληλότητα κλίματος για την ελιά S1 Πολύ κατάλληλη ΜΕΒ (mm) Μηνιαία βροχόπτωση τον Αύγουστο Μηνιαία βροχόπτωση τον Σεπτέμβριο MΕΘ o C Απόλυτη ελάχ. θερμοκρ. o C Κλιματικές κλάσεις S2 Μετρίως κατάλληλη S3 Οριακά κατάλληλη N ακατάλληλη 4 < 40 < 150 > > < > < o C 0 έως -2 o C o C o C -2 έως -4 o C 0 έως 2 o C o C o C -4 έως -6 o C 2 έως 4 o C o C o C -6 έως -8 o C 4 έως 6 o C < 13 o C > 26 o C < -8 o C > 6 o C

12 Η αξιολόγηση κλίματος αφορά ξηρικές καλλιέργειες Στις αρδευόμενες δεν υπάρχει ο περιοριστικός παράγοντας της ενδεχόμενης ξηρασίας κατά τους μήνες Αυγούστου και Σεπτεμβρίου Με βάση τα υπάρχοντα κλιματικά δεδομένα, προσδιορίσθηκε ο δείκτης καταλληλότητας των περιοχών ελαιοκαλλιέργειας για συγκεκριμένους μετεωρολογικούς σταθμούς των πιλοτικών περιοχών του Προγράμματος

13 Αξιολόγηση περιοριστικών κλιματικών παραγόντων και δείκτης καταλληλότητας για τη Μεθώνη - Μεσσηνίας Κλιματικές κλάσεις Κλιματικά χαρακτηριστικά S1 S2 S3 N < 40 Δείκτης Καταλληλότητας ΜΑP (mm) 1 Μηνιαία βροχόπτωση Αυγούστου Μηνιαία βροχόπτωση Σεπτεμβρίου MAT o C 1 Απόλυτη ελάχιστη θερμοκρασία o C

14 Καλαμάτα Κλιματικά χαρακτηριστικά Κλιματικές κλάσεις S1 S2 S3 N <40 Δείκτης καταλληλότητας (capability index) MAP (mm) Μηνιαία βροχόπτωση Αυγούστου 1 Μηνιαία βροχόπτωση Σεπτεμβρίου 1 MAT o C 1 Απόλυτη ελάχιστη θερμοκρασία o C 2

15 Κλιματική Καταλληλότητα-Συμπεράσματα Η ταξινόμηση του κλίματος για τις περιοχές Μεθώνης και Καλαμάτας έδειξε ότι δεν υπάρχει κανένας περιοριστικός παράγοντας σχετικός με την απόλυτη ελάχιστη θερμοκρασία και τη μέση ετήσια θερμοκρασία Το πρόβλημα με τη βροχόπτωση επίσης σχετίζεται με την εποχιακή κατανομή της και όχι με το ύψος της ετήσιας βροχόπτωσης Το πρόβλημα της ξηρασίας για τους μήνες Αυγούστου και Σεπτεμβρίου, είναι περισσότερο έντονο στη Μεθώνη σε σύγκριση με την Καλαμάτα

16 Γενικά Συμπεράσματα Η γενική εικόνα των αναλύσεων αποδεικνύει τη μεγάλη παραλλακτικότητα των εδαφικών ιδιοτήτων, ως αποτέλεσμα των παραγόντων της εδαφογένεσης, του κινδύνου διάβρωσης και της ανθροπογενούς δραστηριότητας. Στα περισσότερα εδαφικά δείγματα υπάρχουν μερικές κοινές ιδιότητες όπως: Ουδέτερο, ή ελαφρώς αλκαλικό ph, λόγω προέλευσης των εδαφών (αποσάθρωση ασβεστολίθων). Ο βαθμός Κορεσμού σε Βάσεις, στα περισσότερα δείγματα είναι αυξημένος ή 100% και αποδίδεται στην ύπαρξη CaCO 3. Μετρίως λεπτόκοκκα εδάφη και γενικά χαμηλά επίπεδα περιεκτικότητας σε οργανική ουσία. Λόγω της αυξημένης συγκέντρωσης CaCO 3, οι παραγωγοί πρέπει να αντιμετωπίσουν με προσοχή πιθανά προβλήματα έλλειψης P και σιδήρου.

17 Αξιολόγηση επιπέδων θρεπτικών στοιχείων εδαφών για ελαιοκαλλιέργειες Σοβαροί περιορισμοί (σύμβολο 4) Μέτριοι περιορισμοί (σύμβολο 3) Ελαφροί περιορισμοί (σύμβολο 2) S S Αδιάφορο S Αδιάφορο N τουλάχιστον 3 >6 Αδιάφορο

18 Στατιστικά στοιχεία εδαφικών ιδιοτήτων επιφανειακών οριζόντων για τους ελαιώνες Νηλέα (n=263) Οργανική CEC ph CaCO ουσία 3 (πάστας) cmol/kg % % AVER MAX MIN

19 Περιοριστικοί παράγοντες ιδιοτήτων των επιφανειακών εδαφικών οριζόντων για τους ελαιώνες Νηλέα ΣΥΝΟΛΟ CEC cmol/kg Οργανική ουσία CaCO 3 N total % (mg/kg) BS % Αρ. Δειγμ %

20 Περιοριστικοί παράγοντες θρεπτικών στοιχείων των επιφανειακών εδαφικών οριζόντων για τους ελαιώνες Νηλέα ΣΥΝΟΛΟ Cu Fe Zn B Mn N total Κ + Mg ++ P-Olsen mg/kg cmol/kg mg/kg Αρ. Δειγμ %

21 Παραδοχές του συστήματος αξιολόγησης Η αξιολόγηση έγινε υπό την προϋπόθεση ότι δεν υπάρχει καμμία παρέμβαση από τον καλλιεργητή. Υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης των δεικτών, ειδικά στις περιπτώσεις έλλειψης μακροστοιχείων ή ιχνοστοιχείων, αν το κόστος δεν είναι απαγορευτικό. Σε αυτές τις περιπτώσεις η κλάση καταλληλότητας αλλάζει. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου δεν μπορούν να υπάρξουν παρεμβάσεις βελτίωσης, π.χ. CaCO 3 Οι αλληλεπιδράσεις των θρεπτικών στοιχείων δεν έχουν ληφθεί υπόψη, επειδή είναι πολυσύνθετη ιδιότητα και δεν υπάρχουν πειραματικά δεδομένα

22 ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ Το σύστημα αξιολόγησης γαιών για ελαιοκαλλιέργεια μπορεί να χρησιμοποιηθεί στο σχεδιασμό χρήσης γης, υπό την προϋπόθεση ότι υπάρχουν επαρκή κλιματικά δεδομένα και οι απαιτούμενες αναλύσεις εδαφών Θα πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη οι ειδικές συνθήκες των αγροτεμαχίων (π.χ. ύπαρξη ξερολιθιών, έργα αποστράγγισης κ.λ.π.) H βαθμολόγηση των παραμέτρων στηρίχθηκε σε αξιόπιστη διεθνή βιβλιογραφία (FAO, Πανεπιστήμια της Ευρώπης και έχουν εφαρμοσθεί σε διάφορα Διεθνή Προγράμματα της EU)

23 ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ Μελλοντικά, πρέπει να ληφθούν υπόψη επιπλέον περιβαλλοντικοί παράγοντες (π.χ. εκπομπές αερίων, ρυθμός μεταβολής εδαφικού οργανικού άνθρακα κ.λ.π.) Η μεθοδολογία έχει το πλεονέκτημα της άμεσης αξιολόγησης των εδαφικών ιδιοτήτων και των θρεπτικών στοιχείων που είναι διαθέσιμα στις καλλιέργειες. Με τα υπάρχοντα στοιχεία μπορούν να συνταχθούν διάφοροι θεματικοί χάρτες με τα επίπεδα θρεπτικών στοιχείων και ιχνοστοιχείων. Επίσης, θεματικοί χάρτες με τον κίνδυνο διάβρωσης, το βάθος του εδάφους, τις συνθήκες στράγγισης κ.λ.π. Είναι δυνατή η σύνταξη χαρτών των κλάσεων γαιοκαταλληλότητας για την καλλιέργεια της ελιάς, για όλες τις περιοχές μελέτης