ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΩΝ ΤΩΝ ΔΑΣΙΚΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ

ΤΕΙ ΑΜΘ Καζάνα Βασιλική, Καζακλής Άγγελος, Σταματίου Χρήστος, Ράπτης Δημήτριος, Κουτσώνα Παρασκευή ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΩΝ ΤΩΝ ΔΑΣΙΚΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ ΕΡΓΟ Βελτίωση της δειγματοληπτικής διαδικασίας για την εκτίμηση του ξυλώδη όγκου στο πλαίσιο σχεδιασμού πολιτικής αναθεώρησης των προδιαγραφών των δασικών διαχειριστικών σχεδίων Επιστημονικός συντονισμός: Βασιλική Καζάνα, Καθηγήτρια ΤΕΙ ΔΡΑΜΑ 2016

Έργο Βελτίωση της δειγματοληπτικής διαδικασίας για την εκτίμηση του ξυλώδη όγκου στο πλαίσιο σχεδιασμού πολιτικής αναθεώρησης των προδιαγραφών των δασικών διαχειριστικών σχεδίων Χρηματοδότηση Γενική Διεύθυνση Ανάπτυξης, Προστασίας Δασών και Αγροπεριβάλλοντος του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειες με πόρους από το Πράσινο Ταμείο Τεχνική έκθεση της Δράσης Α1 Διακυβερνητική διαδικασία για τον σχεδιασμό πολιτικής αναφορικά με την αναθεώρηση των προδιαγραφών των δασικών διαχειριστικών σχεδίων Συγγραφική ομάδα Καζάνα Βασιλική, Καζακλής Άγγελος, Σταματίου Χρήστος, Ράπτης Δημήτριος, Κουτσώνα Παρασκευή Αναφορά Καζάνα, Β., Καζακλής, Ά., Σταματίου Χ., Ράπτης Δ., Κουτσώνα Π., (2016). Διακυβερνητική διαδικασία για τον σχεδιασμό πολιτικής αναφορικά με την αναθεώρηση των προδιαγραφών των δασικών διαχειριστικών σχεδίων. ΤΕΙ Ανατολικής Μακεδονίας & Θράκης, Τμήμα Δασοπονίας και Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος, Δράμα, 45σελ.

Περιεχόμενα 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 1 2. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ... 5 3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ... 8 3.1 Βάση δεδομένων δασικών διαχειριστικών σχεδίων δημοσίων δασών... 8 3.2 SWOT Ανάλυση για σχεδιασμό πολιτικής δυναμικής αναθεώρησης των προδιαγραφών των δασικών διαχειριστικών σχεδίων... 16 3.2.1 Εσωτερικοί παράγοντες... 16 3.2.2 Εξωτερικοί παράγοντες... 19 4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ... 25 5. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 27 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Κατάλογος Πινάκων Πίνακας 1. Αναλογία του αριθμού Δασαρχείων με δασικά διαχειριστικά σχέδια δημοσίων δασών σε ισχύ στο σύνολο του δείγματος... 8 Πίνακας 2. Αριθμός διαχειριστικών σχεδίων δημοσίων δασών σε ισχύ το 2016, 10ετούς και ετήσιας διάρκειας... 9 Πίνακας 4. Κατανομή του αριθμού των δασικών διαχειριστικών σχεδίων δημοσίων δασών σε ισχύ ως προς το έτος λήξης ισχύος των σχεδίων... 11 Πίνακας 5. Αριθμός διαχειριστικών σχεδίων δημόσιων δασών σε ισχύ (2016) ανά τύπο δάσους... 12 Πίνακας 6. Αριθμός διαχειριστικών σχεδίων δημοσίων δασών σε ισχύ το 2016 ανά διαδικασία σύνταξης των σχεδίων... 14 Πίνακας 7. Αριθμός διαχειριστικών σχεδίων δημοσίων δασών σε ισχύ (2016) ως προς τα παραγόμενα προϊόντα ξύλου που περιλαμβάνεται στα σχέδια... 15 Πίνακας 8. Δυνατότητα βελτίωσης της αξιοπιστίας της εσωτερικής συνοχής των δυνατών σημείων του πλαισίου πολιτικής για την αναθεώρηση των διαχειριστικών σχεδίων... 17 Πίνακας 9. Δυνατότητα βελτίωσης της αξιοπιστίας της εσωτερικής συνοχής των αδυναμιών του πλαισίου πολιτικής για την αναθεώρηση των διαχειριστικών σχεδίων... 19 Πίνακας 10. Δυνατότητα βελτίωσης της αξιοπιστίας της εσωτερικής συνοχής των ευκαιριών του πλαισίου πολιτικής για την αναθεώρηση των διαχειριστικών σχεδίων... 20 Πίνακας 11. Δυνατότητα βελτίωσης της αξιοπιστίας της εσωτερικής συνοχής των απειλών του πλαισίου πολιτικής για την αναθεώρηση των διαχειριστικών σχεδίων... 22 Πίνακας 12. SWOT Ανάλυση για πλαίσιο πολιτικής δυναμικής αναθεώρησης των διαχειριστικών σχεδίων... 23

Κατάλογος Σχημάτων Σχήμα 1. Εκατοστιαία αναλογία του αριθμού Δασαρχείων με δασικά διαχειριστικά σχέδια δημοσίων δασών σε ισχύ στο σύνολο του δείγματος... 8 Σχήμα 2. Ποσοστό διαχειριστικών σχεδίων δημόσιων δασών σε ισχύ (2016) 10ετούς και ετήσιας διάρκειας... 9 Σχήμα 3. Εκατοστιαία κατανομή του αριθμού των δασικών διαχειριστικών σχεδίων δημοσίων δασών σε ισχύ ως προς το έτος έναρξης ισχύος των σχεδίων... 10 Σχήμα 4. Εκατοστιαία κατανομή του αριθμού των δασικών διαχειριστικών σχεδίων δημοσίων δασών σε ισχύ ως προς το έτος λήξης ισχύος των σχεδίων... 11 Σχήμα 5. Ποσοστό αριθμού διαχειριστικών σχεδίων δημοσίων δασών σε ισχύ στο σύνολο του δείγματος ως προς τον τύπο δάσους... 13 Σχήμα 6. Ποσοστιαία κατανομή αριθμού διαχειριστικών σχεδίων σε ισχύ (2016) ανά διαδικασία σύνταξης των σχεδίων... 14 Σχήμα 7. Ποσοστό διαχειριστικών σχεδίων δημοσίων δασών σε ισχύ (2016) ως προς τα παραγόμενα προϊόντα ξύλου... 15

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι προδιαγραφές των δασικών διαχειριστικών μελετών που βρίσκονται σε ισχύ σήμερα δημιουργήθηκαν με την ΥΑ 958/1953 «Πρότυπες Προσωρινές Τεχνικές Προδιαγραφές» του Υπουργείου Γεωργίας. Παρότι από τότε μέχρι σήμερα υπήρξαν προσπάθειες για αναθεώρηση των δασικών διαχειριστικών μελετών (Ελευθεριάδης, κ.α. 1981, Γαλανός, κ.α. 2001, ΓΕΩΤΕΕ 2009, Γκατζογιάννης 2010) οι οποίες προετοίμασαν σχέδια αναθεώρησης προδιαγραφών, καμμία αλλαγή δεν υιοθετήθηκε τελικά μέχρι σήμερα. Αυτό κατά την άποψή μας οφείλεται κυρίως σε τεχνικούς λόγους, καθώς η Κεντρική Διοίκηση εκτίμησε ότι τα σχέδια των αναθεωρήσεων που είχαν προταθεί είτε δεν ήταν εύκολα στην εφαρμογή τους εξαιτίας της δομής και λειτουργίας των Δασικών Υπηρεσιών, είτε μερικά ή στο σύνολό τους δεν ήταν επαρκώς τεκμηριωμένα επιστημονικά. Επί πλέον στα 60 έτη από τότε που δημιουργήθηκαν οι ισχύουσες προδιαγραφές, η επιστημονική γνώση και το επίπεδο τεχνολογίας έχει εξελιχθεί σημαντικά και κατά συνέπεια το πλαίσιο πολιτικής για τη διαχείριση των δασών και δασικών εκτάσεων πρέπει να προσαρμοστεί ανάλογα. Ειδικότερα, αυτό το πλαίσιο πολιτικής σε παγκόσμιο επίπεδο προωθεί την πολυλειτουργική διαχείριση των δασικών οικοσυστημάτων σε επιχειρησιακό επίπεδο. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση το πλαίσιο αυτό πολιτικής διαμορώνεται και με διάφορες συμφωνίες, τις οποίες έχει υπογράψει η χώρα, όπως οι Πανευρωπαϊκοί δείκτες και κριτήρια για την αειφορική διαχείριση των δασικών οικοσυστημάτων, η συνθήκη για την βιοποικιλότητα, συμφωνίες για την κλιματική αλλαγή κλπ. Οι συμφωνίες αυτές δίνουν επί πλέον ιδιαίτερη έμφαση στην διακυβέρνηση (governance) αναφορικά με την διαδικασία διαχείρισης των δασικών οικοσυστημάτων, δηλαδή την ενεργή συμμετοχή των εμπλεκόμενων μερών στη διαχείριση των δασικών οικοσυστημάτων. Ως εκ τούτου, η επικαιροποίηση των δασικών διαχειριστικών σχεδίων δεν είναι μόνο ένα τεχνικό θέμα, αλλά πρέπει να αποτελέσει μέρος του σχεδιασμού εθνικής δασικής πολιτικής και να καταστεί δυναμική διαδικασία. Με άλλα λόγια οι αναθεωρήσεις των προδιαγραφών των δασικών διαχειριστικών σχεδίων πρέπει να γίνονται σε διαρκή βάση, Σελίδα 1

δηλαδή να είναι ανοικτές διαδικασίες. Με αυτό τον τρόπο η εξέλιξη της γνώσης και τεχνολογίας αλλά και πολιτικές δεσμεύσεις για τα δάση θα μπορούν να ενσωματώνονται σταδιακά σε επιχειρησιακό επίπεδο, αλλά και η χώρα θα καλύπτει τις δεσμεύσεις της που προκύπτουν από τις διάφορες Ευρωπαϊκές συμφωνίες και σχετίζονται με την αειφορική διαχείριση των δασικών οικοσυστημάτων. Ειδικότερα από άποψη τεχνική, ο εντοπισμός και η ανάλυση των παραμέτρων που πρέπει να ληφθούν υπόψη στον σχεδιασμό και τη διαμόρφωση πλαισίου πολιτικής για την δυναμική αναθεώρηση των προδιαγραφών των δασικών διαχειριστικών σχεδίων πρέπει να προκύψει μέσω οργανωμένης διακυβερνητικής διαδικασίας, η οποία να δίνει την δυνατότητα ουσιαστικής και ενεργής συμμετοχής των εμπλεκόμενων μερών και κατά κύριο λόγο στις Δασικές Υπηρεσίες της χώρας. Η διακυβέρνηση όπως είναι γνωστό δεν ταυτίζεται με την κυβέρνηση και ως έννοια είναι δυναμική και εξελίσσεται διαφορετικά σε διαφορετικά περιβάλλοντα. Από τα μέσα της δεκαετίας του 90 ήδη χρησιμοποιούνται διακυβερνητικές προσεγγίσεις στο πλαίσιο της αειφορικής ανάπτυξης και διαχείρισης των πόρων τόσο σε διεθνές επίπεδο, όσο και εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο (Moore et al. 2010, Καζάνα κ.α 2014c). Στο πεδίο της δασοπονίας στο μεγαλύτερο μέρος της η δασική διακυβέρνηση έχει επικεντρωθεί στην αειφόρο διαχείριση των δασών (Καζάνα κ.α. 2014c). Σημαντικό στοιχείο της «καλής» διακυβέρνησης είναι η αρχή της επικουρικότητας (subsidiarity principle), δηλαδή οι αποφάσεις πρέπει να λαμβάνονται στο πλέον κατάλληλο επίπεδο. Η αρχή αυτή συνδέεται στενά με τη διασφάλιση της «συμμετοχής» όλων των ενδιαφερόμενων στη λήψη απόφασης. Αυτό πρακτικά αναφορικά με την δασική διακυβέρνηση σημαίνει ότι οι όλοι οι εμπλεκόμενοι με τους δασικούς πόρους πρέπει να συμμετέχουν στις διαδικασίες διαχείρισης των δασών. Η αρχή της επικουρικότητας είναι επίσης σημαντική για την κυβέρνηση που πρέπει να υποστηρίξει την αποκέντρωση της δασικής εξουσίας και των πόρων που πρέπει να την συνοδεύουν σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Σελίδα 2

Στην Ελλάδα για πρώτη φορά πρόσφατα μέσω του έργου INFORM-LIFE ιδρύθηκε και λειτούργησε το Εθνικό Διακυβερνητικό Συμβούλιο Δασών (ΕΔΣΔ), διακυβερνητική δομή με την συμμετοχή των Δασαρχών όλης της χώρας και ομάδα συντονισμού τους ερευνητές του τρέχοντος έργου (Kazana et al. 2013a). Γι αυτό η διακυβερνητική προσέγγιση που ακολουθήθηκε για τις ανάγκες του τρέχοντος έργου υλοποιήθηκε μέσω του Εθνικού Διακυβερνητικού Συμβουλίου Δασών. Συγκεκριμένα μέσω της διακυβερνητικής προσέγγισης που αποτέλεσε το περιεχόμενο της δράσης Α1 του παρόντος έργου επιδιώχθηκαν δύο στόχοι: i) η δημιουργία μίας βάσης δεδομένων για δασικά διαχειριστικά σχέδια δημόσιων δασών που είναι σε ισχύ με σκοπό την καταγραφή και εκτίμηση παραμέτρων κόστους σύνταξης αυτών των διαχειριστικών σχεδίων. ii) O προσδιορισμός και η ιεράρχηση των βασικών εσωτερικών παραγόντων και εξωτερικών παραγόντων με εφαρμογή SWOT Ανάλυσης (Δυνατά σημεία, Αδυναμίες, Ευκαιρίες και Απειλές) που πρέπει να ληφθούν υπόψη κατά τον σχεδιασμό της πολιτικής για δυναμική αναθεώρηση των προδιαγραφών των δασικών διαχειριστικών σχεδίων. Ειδικότερα η SWOT Ανάλυση είναι ένα συμμετοχικό εργαλείο που εφαρμόζεται ευρέως στh στρατηγική υποστήριξης αποφάσεων (Kurttila et al. 2000, Kangas et al. 2001, Kajanus et al. 2003, 2012, Kazana et al. 2012, 2013b, 2015). Συνήθως, μέσω της ανάλυσης SWOT εντοπίζονται οι σημαντικότεροι εσωτερικοί και εξωτερικοί παράγοντες για το επιχειρησιακό υπό μελέτη περιβάλλον και ομαδοποιούνται σε τέσσερις κατηγορίες: Δυνατά σημεία, Αδυναμίες, Ευκαιρίες και Απειλές. Τα δυνατά σημεία (πλεονεκτήματα) και οι ευκαιρίες θεωρούνται θετικά χαρακτηριστικά, ενώ οι Αδυναμίες και οι Απειλές αρνητικές. Συνολικά, στον στρατηγικό σχεδιασμό ο στόχος της SWOT είναι να διαμορφώσει και να υιοθετήσει μία στρατηγική με καλή προσαρμογή μεταξύ των εσωτερικών και εξωτερικών παραγόντων. Εφαρμογές SWOT στο πεδίο της δασοπονίας και των φυσικών πόρων άρχισαν να δημοσιεύονται ιδιαίτερα μετά τη δεκαετία του '80, όταν ο FAO (1989) αναγνώρισε επίσημα την Ανάλυση SWOT ως ένα σημαντικό εργαλείο για τη συλλογή, τη σύνθεση και την ανάλυση ποιοτικών πληροφοριών που σχετίζονται με τα δάση. Ένα ευρύ φάσμα εφαρμογών έχουν ήδη αναφερθεί στη βιομηχανία fynbos στη Νότια Αφρική (Coetzee and Σελίδα 3

Middelmann, 1997), τη διαχείριση των υδάτινων πόρων (Diamantopoulou and Voudouris 2008, Diputacion de Granada 2011) και την ανάπτυξη και αειφόρο διαχείριση των δασικών πόρων στην Αυστραλία, Φινλανδία, Ουαλία, Φιλιππίνες και πρόσφατα και στην Ελλάδα (Kurttila et al, 2000, Piggin 2003, Harrison και Herbohn 2004, Suh and Emtage, 2004, Wong, 2005, Kazana et al. 2012, 2013b, 2015). Η παρούσα έκθεση παρουσιάζει την ερευνητική εργασία που πραγματοποιήθηκε από το Εργαστήριο Δασικής Διαχείρισης & Οικονομίας του Τμήματος Δασοπονίας & Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος Δράμας του ΤΕΙ Ανατολικής Μακεδονίας & Θράκης για την ολοκλήρωση της δράσης Α1 στα πλαίσια του έργου «Βελτίωση της δειγματοληπτικής διαδικασίας για την εκτίμηση του ξυλώδη όγκου στο πλαίσιο σχεδιασμού πολιτικής αναθεώρησης των προδιαγραφών των δασικών διαχειριστικών σχεδίων». Η ενότητα 2 παρουσιάζει την μεθοδολογία της διακυβερνητικής διαδικασίας που εφαρμόστηκε για την συγκέντρωση των απαραίτητων πληροφοριών του υπό διαμόρφωση πλαισίου πολιτικής για δυναμική αναθεώρηση των προδιαγραφών των δασικών διαχειριστικών σχεδίων. Στην ενότητα 3 παρουσιάζονται τα αποτελέσματα εφαρμογής της διακυβερνητικής διαδικασίας. Η ενότητα 4 τέλος περιλαμβάνει τα συμπεράσματα που αφορούν στην εφαρμογή της διακυβερνητικής διαδικασίας και του ρόλου της στη διαμόρφωση του επιδιωκόμενου πλαισίου πολιτικής. Σελίδα 4

2. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Η διακυβερνητική προσέγγιση που ακολουθήθηκε στο τρέχον έργο υλοποιήθηκε μέσω του Εθνικού Διακυβερνητικού Συμβουλίου Δασών. Για την κατασκευή της βάσης δεδομένων των δασικών διαχειριστικών σχεδίων με στόχο την εκτίμηση του κόστους εκπόνησής τους σε σχέση με την αξία της παραγωγής, δημιουργήθηκε ένα ειδικό φύλλο καταγραφής στοιχείων των δασικών διαχειριστικών σχεδίων δημοσίων δασών που βρίσκονται σε ισχύ, το οποίο η ομάδα συντονισμού του ΕΔΣΔ (ομάδα του τρέχοντος έργου) απέστειλε ηλεκτρονικά στους Δασάρχες της χώρας. Η ηλεκτρονική αποστολή συνοδεύτηκε από τηλεφωνικές επικοινωνίες για επεξήγηση σχετικών θεμάτων. Σε όσα Δασαρχεία υπήρχαν διαχειριστικά σχέδια σε ισχύ, είτε 10ετούς διάρκειας, είτε ετήσια (Πίνακες Υλοτομίας), συμπληρώθηκαν από τους Δασάρχες στο ειδικό φύλλο καταγραφής τα παρακάτω: - Η ονομασία δάσους - Το έτος σύνταξης του διαχειριστικού σχεδίου - Το έτος έναρξης ισχύος του δασικού διαχειριστικού σχεδίου - Το έτος λήξης ισχύος του δασικού διαχειριστικού σχεδίου - Η έκταση δάσους κωνοφόρων που αφορά το διαχειριστικό σχέδιο (ha) - Η έκταση δάσους πλατυφύλλων που αφορά το διαχειριστικό σχέδιο (ha) - Η έκταση μικτού δάσους που αφορά το διαχειριστικό σχέδιο (ha) - Το Ισοδύναμο Πλήρους Απασχόλησης (ΙΠΑ) για την εκπόνηση του διαχειριστικού σχεδίου όπου η μελέτη έγινε με αυτεπιστασία - Το κόστος εκπόνησης του διαχειριστικού σχεδίου ( ) όπου η μελέτη έγινε με εξωτερική ανάθεση - Το κόστος εκπόνησης του διαχειριστικού σχεδίου ( ) για το τμήμα της μελέτης που έγινε με εξωτερική ανάθεση και το Ισοδύναμο Πλήρους Απασχόλησης για το τμήμα της μελέτης που πραγματοποιήθηκε με αυτεπιστασία (μικτό σύστημα εκπόνησης διαχειριστικού σχεδίου) - Το συνολικό τεχνικό λήμμα κωνοφόρων (m 3 ) - Το συνολικό τεχνικό λήμμα πλατυφύλλων (ha) - Το συνολικό λήμμα καυσοξύλου (χωρικά κυβικά) Σελίδα 5

Η βάση δεδομένων με τα παραπάνω στοιχεία για συνολικά 111 διαχειριστικά σχέδια δημοσίων δασών δημιουργήθηκε σε ηλεκτρονικό λογιστικό φύλλο excel. Tα στοιχεία αυτά κωδικοποιήθηκαν επίσης στο στατιστικό πρόγραμμα SPSS Ver. 20 και αναλύθηκαν στατιστικά. Μερικά από τα αποτελέσματα της ανάλυσης παρουσιάζονται στην ενότητα 3 της παρούσας έκθεσης. Οι εκτιμήσεις του κόστους σύνταξης των διαχειριστικών σχεδίων δημοσίων δασών περιλαμβάνονται στην παρουσίαση της ανάλυσης των αποτελεσμάτων στην έκθεση αναφοράς της δράσης Α2. Η μεθοδολογία που υιοθετήθηκε για τον εντοπισμό και την ιεράρχηση των βασικών παραμέτρων και προϋποθέσεων που θα πρέπει να ληφθούν υπόψη στον σχεδιασμό πολιτικής για δυναμική αναθεώρηση των προδιαγραφών των δασικών διαχειριστικών σχεδίων ήταν η Ανάλυση SWOT. Η προσέγγιση αυτή συνήθως πραγματοποιείται σε ομαδικές συνεδριάσεις, αν και σε κάποιες περιπτώσεις έχει χρησιμοποιηθεί και με μεμονωμένα άτομα (Suh and Emtage 2004, Ghorbani et al. 2011). Οι προφορικές ομαδικές συνεδριάσεις συντονίζονται και οι συμμετέχοντες ενθαρρύνονται να εκφράσουν τις απόψεις τους σχετικά με τα θέματα ενδιαφέροντος χωρίς να δίνεται βαρύτητα στα σχόλια και τις παρατηρήσεις οιουδήποτε συμμετέχοντα, εφ 'όσον βέβαια οι απόψεις που εκφράζονται αποτελούν μέρος των θεμάτων ενδιαφέροντος. Οι συντονιστές συνήθως εξηγούν τις έννοιες SWOT πριν ξεκινήσουν οι συζητήσεις της ομάδας. Κατά τη διάρκεια των συζητήσεων οι συντονιστές αποσπούν και καταγράφουν τα σχόλια των συμμετεχόντων στο πλαίσιο των τεσσάρων ομάδων SWOT: Δυνατά σημεία, Αδυναμίες, Ευκαιρίες και Απειλές. Συχνά η διαδικασία γίνεται με μία συγκεκριμένη σειρά, δηλαδή, πρώτα τα δυνατά σημεία, κατόπιν οι αδυναμίες και στη συνέχεια, οι ευκαιρίες και οι απειλές. Ορισμένες εφαρμογές SWOT πραγματοποιούνται με κοινωνικές απογραφές και χρήση ανοικτού τύπου ερωτηματολογίων. Έχει υποστηριχθεί (Suh and Emtage, 2004) ότι αυτές είναι πιο γρήγορες, εμποδίζουν την μεροληψία των δεδομένων από ενδεχομένως κυρίαρχους συμμετέχοντες, ενώ επιτρέπουν και τον υπολογισμό των συχνοτήτων. Η Ανάλυση SWOT σε πολλές περιπτώσεις έχει επίσης συνδυαστεί με άλλες τεχνικές, όπως η τεχνική Delphi, ΑΗΡ, TOPSIS και ασαφή λογική (Kurttila et al. 2000, Kangas et al. 2001, Ghorbani et al. 2011, Kajanus et al. 2003, Punkka 2012, Kajanus et al. 2012, Kazana et al. 2014a, 2014b, 2015) προκειμένου να ενσωματωθούν τα πλεονεκτήματα τόσο των ποιοτικών όσο και των ποσοτικών μεθόδων. Σελίδα 6

Στο πλαίσιο της Δράσης Α1 του τρέχοντος έργου η ομάδα έργου χρησιμοποίησε επίσης κοινωνική απογραφή με δομημένο ερωτηματολόγιο και κλίμακα Likert πέντε επιπέδων. Στο ερωτηματολόγιο συμπεριλήφθηκε συγκεκριμένος αριθμός εσωτερικών και εξωτερικών παραγόντων σχετικών με την εκπόνηση διαχειριστικών σχεδίων, οι οποίοι ήταν ομαδοποιημένοι στις 4 ομάδες SWOT. Τα μέλη του ΕΔΣΔ ωστόσο είχαν την δυνατότητα να προσθέσουν και άλλους παράγοντες που δεν υπήρχαν στο ερωτηματολόγιο σε οποιαδήποτε από τις τέσσερις ομάδες SWOT, καθώς και σχετικά σχόλια και παρατηρήσεις. Με επιλογή του επιπέδου 1 της κλίμακας Likert, τα μέλη δήλωναν ότι ο συγκεκριμένος εσωτερικός ή εξωτερικός παράγοντας είναι πάρα πολύ σημαντικός, με επιλογή του επιπέδου 2 ότι είναι πολύ σημαντικός, με το επίπεδο 3 μέτρια σημαντικός, με το επίπεδο 4 λίγο σημαντικός και με το επίπεδο 5 καθόλου σημαντικός. Το ερωτηματολόγιο αυτό που χρησιμοποιήθηκε στην διακυβερνητική διαδικασία περιλαμβάνεται στο παράρτημα που επισυνάπτεται στην παρούσα έκθεση. Η συγκεκριμένη προσέγγιση SWOT επιλέχθηκε για να ελαχιστοποιηθεί η χρήση των οικονομικών πόρων και των χρονικών περιορισμών του έργου. Σελίδα 7

3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Η ενότητα 3 παρουσιάζει συγκεντρωτικά αποτελέσματα από την βάση δεδομένων δασικών διαχειριστικών σχεδίων δημοσίων δασών σε ισχύ που συγκεντρώθηκαν με την διακυβερνητική διαδικασία μέσω ΕΔΣΔ κατά την διάρκεια του τρέχοντος έργου. Επίσης παρουσιάζονται και οι εξωτερικοί και εσωτερικοί παράγοντες που καταγράφηκαν σε κάθε ομάδα SWOT και η συγκριτική τους ιεράρχηση αναφορικά με το πλαίσιο πολιτικής αναθεώρησης των προδιαγραφών των δασικών διαχειριστικών σχεδίων. Τα Δασαρχεία που ανταποκρίθηκαν στην διακυβερνητική διαδικασία μέσω του ΕΔΣΔ ήταν 59, αριθμός που αντιστοιχεί περίπου στο 60% του συνόλου των Δασαρχείων της χώρας. 3.1 Βάση δεδομένων δασικών διαχειριστικών σχεδίων δημοσίων δασών Από το σύνολο των 59 Δασαρχείων που παρείχαν δεδομένα για την εκτίμηση του κόστους σύνταξης διαχειριστικών σχεδίων 38, δηλαδή ποσοστό περίπου 64%, δήλωσαν ότι έχουν διαχειριστικά σχέδια σε ισχύ για τα δημόσια δάση της αρμοδιότητάς τους, συμπεριλαμβανομένων των Πινάκων Υλοτομίας, τα οποία είναι διαχειριστικά σχέδια ετήσιας διάρκειας (Πίνακας 1, Σχήμα 1). Πίνακας 1. Αναλογία του αριθμού Δασαρχείων με δασικά διαχειριστικά σχέδια δημοσίων δασών σε ισχύ στο σύνολο του δείγματος Αριθμός Δασαρχείων με δασικά Ποσοστό διαχειριστικά σχέδια δημοσίων δασών σε ισχύ 38 64,4 Σύνολο 59 100,0 36% Αριθμός δασαρχείων με διαχειριστικά σχέδια δημοσίων δασών σε ισχύ 64% Αριθμός δασαρχείων χωρίς διαχειριστικά σχέδια δημοσίων δασών Σχήμα 1. Εκατοστιαία αναλογία του αριθμού Δασαρχείων με δασικά διαχειριστικά σχέδια δημοσίων δασών σε ισχύ στο σύνολο του δείγματος Σελίδα 8

Εκτιμούμε ότι η αναλογία αυτή ανταποκρίνεται και στο σύνολο των Δασαρχείων της χώρας, καθώς έγιναν τηλεφωνικές επικοινωνίες σχεδόν με όλους τους Δασάρχες της χώρας. Συνολικά από τα 38 Δασαρχεία που δήλωσαν ότι διαθέτουν διαχειριστικά σχέδια για τα δημόσια δάση της διακαιοδοσίας τους καταγράφηκαν δεδομένα κόστους σύνταξης, τύπου δάσους και παραγωγής για 111 διαχειριστικά σχέδια. Η απόλυτη και εκατοστιαία αναλογία του αριθμού διαχειριστικών σχεδίων δημοσίων δασών σε ισχύ κατά το έτος 2016, 10 ετούς και ετήσιας διάρκειας (Πίνακες Υλοτομίας) παρουσιάζονται στον Πίνακα 2 και Σχήμα 2. Πίνακας 2. Αριθμός διαχειριστικών σχεδίων δημοσίων δασών σε ισχύ το 2016, 10ετούς και ετήσιας διάρκειας Αριθμός διαχειριστικών σχεδίων δημοσίων δασών σε ισχύ 10 ετούς διάρκειας (2016) Αριθμός διαχειριστικών σχεδίων δημοσίων δασών ετήσιας διάρκειας σε ισχύ (Πίνακες Υλοτομίας) (2016) ΣΥΝΟΛΟ διαχειριστικών σχεδίων δημοσίων δασών σε ισχύ (2016)* 104 7 111 * Αναφέρεται σε 59 Δασαρχεία 94% 6% Ποσοστό διαχειριστικών σχεδίων δημόσιων δασών σε ισχύ ετήσιας διάρκειας (Πίνακες Υλοτομίας) Ποσοστό διαχειριστικών σχεδίων δημόσιων δασών σε ισχύ 10 ετούς διάρκειας Σχήμα 2. Ποσοστό διαχειριστικών σχεδίων δημόσιων δασών σε ισχύ (2016) 10ετούς και ετήσιας διάρκειας Σελίδα 9

Η συντριπτική πλειοψηφία των διαχειριστικών σχεδίων για τα δημόσια δάση (94%) είναι σχέδια 10ετούς διάρκειας. Πίνακας 3. Κατανομή του αριθμού των δασικών διαχειριστικών σχεδίων σε ισχύ ως προς το έτος έναρξης ισχύος των σχεδίων Συχνότητα Ποσοστό Ποσοστό επί του συνόλου των έγκυρων απαντήσεων Αθροιστικό ποσοστό 2006 4 3,6 3,6 3,6 2007 10 9,0 9,0 12,6 2008 16 14,4 14,4 27,0 2009 6 5,4 5,4 32,4 2010 13 11,7 11,7 44,1 2011 9 8,1 8,1 52,3 2012 5 4,5 4,5 56,8 2013 7 6,3 6,3 63,1 2014 7 6,3 6,3 69,4 2015 13 11,7 11,7 81,1 2016 17 15,3 15,3 96,4 2017 4 3,6 3,6 100,0 ΣΥΝΟΛΟ 111 100,0 100,0 Σχήμα 3. Εκατοστιαία κατανομή του αριθμού των δασικών διαχειριστικών σχεδίων δημοσίων δασών σε ισχύ ως προς το έτος έναρξης ισχύος των σχεδίων Σελίδα 10

Πίνακας 4. Κατανομή του αριθμού των δασικών διαχειριστικών σχεδίων δημοσίων δασών σε ισχύ ως προς το έτος λήξης ισχύος των σχεδίων Συχνότητα Ποσοστό Ποσοστό επί του συνόλου των έγκυρων απαντήσεων Αθροιστικό ποσοστό 2015 3 2,7 2,7 2,7 2016 15 13,5 13,5 16,2 2017 19 17,1 17,1 33,3 2018 6 5,4 5,4 38,7 2019 13 11,7 11,7 50,5 2020 9 8,1 8,1 58,6 2021 5 4,5 4,5 63,1 2022 7 6,3 6,3 69,4 2023 7 6,3 6,3 75,7 2024 13 11,7 11,7 87,4 2025 10 9,0 9,0 96,4 2026 4 3,6 3,6 100,0 ΣΥΝΟΛΟ 111 100,0 100,0 Σχήμα 4. Εκατοστιαία κατανομή του αριθμού των δασικών διαχειριστικών σχεδίων δημοσίων δασών σε ισχύ ως προς το έτος λήξης ισχύος των σχεδίων Σελίδα 11

Στους Πίνακες 3 και 4 και τα Σχήματα 3 και 4 αντίστοιχα απεικονίζονται η συχνότητα, το ποσοστό, το ποσοστό επί του συνόλου των έγκυρων απαντήσεων και το αθροιστικό ποσοστό του αριθμού των διαχειριστικών σχεδίων σε ισχύ σε απόλυτη και εκατοστιαία μορφή κατά το έτος έναρξής τους και κατά το έτος λήξης τους. Όπως φαίνεται από τα στοιχεία που παραθέτονται το 52% του συνόλου των διαχειριστικών σχεδίων τέθηκαν σε ισχύ μεταξύ των ετών 2006 και 2011, 15% του συνόλου των διαχειριστικών σχεδίων τέθηκαν σε ισχύ το τρέχον έτος (2016) και μόλις 3,6% αναμένονται να τεθούν σε ισχύ το 2017. Από το άλλο μέρος έως το έτος 2019 αναμένονται να λήξουν λίγο περισσότερα από 50% από τα δασικά διαχειριστικά σχέδια που είναι σε ισχύ κατά το τρέχον έτος. Η κατανομή σε απόλυτη και εκατοστιαία μορφή του αριθμού των διαχειριστικών σχεδίων των δημοσίων δασών ως προς τον τύπο δάσους που αναφέρονται απεικονίζονται στον Πίνακα 5 και το Σχήμα 5. Πίνακας 5. Αριθμός διαχειριστικών σχεδίων δημόσιων δασών σε ισχύ (2016) ανά τύπο δάσους Τύπος δάσους Αριθμός διαχειριστικών σχεδίων δημοσίων δασών σε ισχύ (2016) Κωνοφόρα 73 Πλατύφυλλα 90 Mικτά 49 Το σύνολο του αριθμού των διαχειριστικών σχεδίων δημοσίων δασών σε ισχύ κατά το 2016 που παρουσιάζεται στον Πίνακα 5 υπερβαίνει τον συνολικό αριθμό των διαχειριστικών σχεδίων που καταγράφηκαν με την διακυβερνητική διαδικασία (111 διαχειριστικά σχέδια), καθώς δεν ήταν δυνατός ο απόλυτος διαχωρισμός των διαχειριστικών σχεδίων ανά κατηγορία δάσους. Δηλαδή, τα περισσότερα από τα δασικά διαχειριστικά σχέδια σε ισχύ το 2016 που καταγράφηκαν περιλαμβάνουν συνδυασμούς κατηγοριών δάσους. Ως εκ τούτου το Σχήμα 5 παρουσιάζει το ποσοστό του αριθμού των διαχειριστικών σχεδίων δημοσίων δασών που περιλαμβάνει τουλάχιστον μία από τις κατηγορίες δάσους στις οποίες καταγράφεται ως προς το σύνολο του δείγματος. Σελίδα 12

Ποσοστό 90% 80% 70% 60% 65,8% 81,1% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 44,1% Κωνοφόρα Πλατύφυλλα Mικτά Σχήμα 5. Ποσοστό αριθμού διαχειριστικών σχεδίων δημοσίων δασών σε ισχύ στο σύνολο του δείγματος ως προς τον τύπο δάσους Το μεγαλύτερο ποσοστό των διαχειριστικών μελετών σε ισχύ (81%) όπως φαίνεται στο Σχήμα 5 αφορούν δάση πλατυφύλλων. Το μεγαλύτερο μέρος των δασικών διαχειριστικών μελετών που είναι σε ισχύ (68%) έχει εκπονηθεί με αυτεπιστασία από τα Δασαρχεία και μόλις 4% με εξωτερική ανάθεση. Το 28% περίπου των διαχειριστικών σχεδίων εκπονούνται με μικτό σύστημα, δηλαδή η δειγματοληπτική απογραφή του ξυλαποθέματος γίνεται με εξωτερική ανάθεση και η υπόλοιπη διαδικασία σύνταξης των διαχειριστικών σχεδίων με αυτεπιστασία από τα Δασαρχεία. Η απόλυτη και εκατοστιαία κατανομή των δασικών διαχειριστικών σχεδίων δημοσίων δασών σε ισχύ παρουσιάζονται στον Πίνακα 6 και το Σχήμα 6. Σελίδα 13

Πίνακας 6. Αριθμός διαχειριστικών σχεδίων δημοσίων δασών σε ισχύ το 2016 ανά διαδικασία σύνταξης των σχεδίων Διαδικασία σύνταξης διαχειριστικών σχεδίων δημοσίων δασών Αριθμός διαχειριστικών σχεδίων σε ισχύ (2016) Αυτεπιστασία (Δασική Υπηρεσία) 75 Eξωτερική ανάθεση (εξωτερικοί μελετητές) 5 Μικτό σύστημα (Δασική Υπηρεσία & εξωτερικοί μελετητές 31 ΣΥΝΟΛΟ 111 ΜΙΚΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ 27,9% ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΑΝΑΘΕΣΗ 4,5% ΑΥΤΕΠΙΣΤAΣΙΑ 61,3% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% 70,0% Ποσοστό Σχήμα 6. Ποσοστιαία κατανομή αριθμού διαχειριστικών σχεδίων σε ισχύ (2016) ανά διαδικασία σύνταξης των σχεδίων Σε σχέση με τις παραγόμενες κατηγορίες ξύλου, τεχνικό ξύλο κωνοφόρων, τεχνικό ξύλο πλατυφύλλων και καυσόξυλο, η κατανομή σε απόλυτη και εκατοστιαία μορφή του αριθμού των διαχειριστικών σχεδίων ως προς το συνολικό λήμμα αντίστοιχα των κωνοφόρων, πλατυφύλλων και καυσοξύλων απεικονίζεται στον Πίνακα 7 και το Σχήμα 7. Σελίδα 14

Ποσοστό Πίνακας 7. Αριθμός διαχειριστικών σχεδίων δημοσίων δασών σε ισχύ (2016) ως προς τα παραγόμενα προϊόντα ξύλου που περιλαμβάνεται στα σχέδια Προϊόντα ξύλου Αριθμός διαχειριστικών σχεδίων δημοσίων δασών σε ισχύ (2016) Τεχνικό ξύλο κωνοφόρων 75 Τεχνικό ξύλο πλατυφύλλων 69 Καυσόξυλα 99 90,0% 80,0% 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% 89,2% 67,6% 62,2% Τεχνικό ξύλο κωνοφόρων Τεχνικό ξύλο πλατυφύλλων Καυσόξυλα Σχήμα 7. Ποσοστό διαχειριστικών σχεδίων δημοσίων δασών σε ισχύ (2016) ως προς τα παραγόμενα προϊόντα ξύλου Όπως φαίνεται στο Σχήμα 7 η συντριπτική πλειοψηφία των διαχειριστικών σχεδίων σε ισχύ, περίπου το 90% αφορά την παραγωγή καυσοξύλων, ενώ το 62% και το 67% των διαχειριστικών σχεδίων περιλαμβάνει και παραγωγή τεχνικού ξύλου πλατυφύλλων και κωνοφόρων αντίστοιχα. Σελίδα 15

3.2 SWOT Ανάλυση για σχεδιασμό πολιτικής δυναμικής αναθεώρησης των προδιαγραφών των δασικών διαχειριστικών σχεδίων Στην Ανάλυση SWOT συμμετείχαν 60 μέλη του ΕΔΣΔ. Οι παράγοντες που προσδιορίστηκαν και αξιολογήθηκαν ως προς την σημαντικότητα τους στο πλαίσιο της αναθεώρησης των προδιαγραφών των δασικών διαχειριστικών σχεδίων ανά κατηγορία SWOT παρουσιάζονται στην ενότητα που ακολουθεί. 3.2.1 Εσωτερικοί παράγοντες Οι εσωτερικοί παράγοντες εστιάζονται στα δυνατά σημεία (πλεονεκτήματα) και τις αδυναμίες του περιβάλλοντος των Δασικών Υπηρεσιών αναφορικά με τον σχεδιασμό πλασίου πολιτικής για δυναμική αναθεώρηση των προδιαγραφών των δασικών διαχειριστικών στοιχείων. Δυνατά σημεία (Πλεονεκτήματα) Δεκατρείς (13) παράγοντες εντοπίστηκαν και αξιολογήθηκαν μέσα από την μεθοδολογική προσέγγιση της Ανάλυσης SWOT. Αυτοί ήταν οι εξής: 1. Ύπαρξη ψηλών ξυλοπαραγωγικών δασών 2. Δυνατότητες ανάπτυξης άλλων δασικών πόρων εκτός ξύλου 3. Διαθεσιμότητα προηγούμενων δασικών διαχειριστικών σχεδίων 4. Διαθεσιμότητα άλλων βοηθητικών στοιχείων (ορθοφωτοχάρτες, αεροφωτογραφίες, δορυφορικές εικόνες κλπ) 5. Διαθεσιμότητα δασοαποδοτικών προτύπων 6. Διαθεσιμότητα σταθμοδεικτικών καμπυλών ποιότητας τόπου για τα κύρια εμπορεύσιμα είδη 7. Διαθεσιμότητα σύγχρονου εξοπλισμού απογραφής ξυλαποθέματος 8. Διαθεσιμότητα ικανοποιητικού αριθμού προσωπικού 9. Διαθεσιμότητα έμπειρου και καλά εκπαιδευμένου προσωπικού 10. Ικανοποιητικός βαθμός διάνοιξης των δασικών οικοσυστημάτων 11. Ικανοποιητικός βαθμός συντήρησης του οδικού δικτύου 12. Διαθεσιμότητα χρηματοδοτικών πόρων για σύνταξη διαχειριστικών σχεδίων 13. Ύπαρξη διαδικασίας ελέγχου ποιότητας των διαχειριστικών σχεδίων Σελίδα 16

Σχετικά με τους εσωτερικούς παράγοντες που αποτυπώνουν ενδεχόμενα δυνατά σημεία για το υπό διαμόρφωση πλαίσιο πολιτικής εξετάστηκε στατιστικά η συνοχή των παραγόντων αυτών με την χρήση του στατιστικού μέτρου αξιοπιστίας (reliability statistics), Cronbach s Alpha. Ο υπολογισμός του μέτρου αυτού επί των έγκυρων απαντήσεων (57 από σύνολο 60, ποσοστό 95%) έδειξε ότι συνοχή αυτών των παραγόντων που προσδιορίστηκαν και αποτυπώνουν τα δυνατά σημεία του πλαισίου πολιτικής δυναμικής αναθεώρησης των προδιαγραφών των διαχειριστικών σχεδίων είναι ικανοποιητική, καθώς είναι μεγαλύτερη του 0,7 (Cronbach s Alpha = 0,767). Ο Πίνακας 8 επίσης δείχνει ότι όλοι παράγοντες που συμπεριλήφθηκαν στην συγκεκριμένη ομάδα SWOT πρέπει να διατηρηθούν, καθώς η απάλειψη μερικών από αυτούς δεν βελτιώνει την συνοχή τους. Πίνακας 8. Δυνατότητα βελτίωσης της αξιοπιστίας της εσωτερικής συνοχής των δυνατών σημείων του πλαισίου πολιτικής για την αναθεώρηση των διαχειριστικών σχεδίων Scale Mean if Scale Variance Corrected Item- Cronbach's Item Deleted if Item Deleted Total Alpha if Item Correlation Deleted Ύπαρξη ψηλών ξυλοπαραγωγικών δασών Ύπαρξη διαδικασίας ελέγχου ποιότητας των διαχειριστικών σχεδίων 36,18 38,326,409,754 36,46 35,538,532,739 Αδυναμίες (Μειονεκτήματα) Δεκατρείς (13) παράγοντες προσδιορίστηκαν και αξιολογήθηκαν μέσα από την μεθοδολογική προσέγγιση της Ανάλυσης SWOT. Αυτοί ήταν οι εξής: 1. Έλλειψη ικανοποιητικού αριθμού προσωπικού 2. Έλλειψη έμπειρου προσωπικού 3. Έλλειψη πιστώσεων για διαχειριστικά σχέδια Σελίδα 17

4. Χαμηλή προσβασιμότητα των δασικών οικοσυστημάτων 5. Περιορισμένη συντήρηση του οδικού δικτύου 6. Μεγάλες αποστάσεις μετακίνησης 7. Έλλειψη προηγούμενων διαχειριστικών σχεδίων 8. Έλλειψη άλλων βοηθητικών στοιχείων (ορθοφωτοχάρτες, δορυφορικές κλπ) 9. Έλλειψη δασοαποδοτικών προτύπων 10. Έλλειψη σταθμοδεικτικών καμπυλών ποιότητας τόπου για τα κύρια εμπορεύσιμα είδη 11. Έλλειψη διαδικασιών ελέγχου ποιότητας των διαχειριστικών σχεδίων 12. Έλλειψη γνώσης του προσωπικού σε νέες τεχνολογίες και εργαλεία συνολικής αειφορικής διαχείρισης δάσους 13. Έλλειψη σύγχρονου εξοπλισμού απογραφής ξυλαποθέματος Σχετικά με τους εσωτερικούς παράγοντες που αποτυπώνουν ενδεχόμενες αδυναμίες (μειονεκτήματα) για το υπό διαμόρφωση πλαίσιο πολιτικής εξετάστηκε επίσης στατιστικά η συνοχή των παραγόντων αυτών με την χρήση του στατιστικού μέτρου αξιοπιστίας Cronbach s Alpha. Ο υπολογισμός του μέτρου αυτού επί των έγκυρων απαντήσεων (60 από σύνολο 60, ποσοστό 100%) έδειξε ότι συνοχή αυτών των παραγόντων που αποτυπώνουν τις αδυναμίες του πλαισίου πολιτικής δυναμικής αναθεώρησης των προδιαγραφών των διαχειριστικών σχεδίων είναι ικανοποιητική, καθώς είναι μεγαλύτερη του 0,7 (Cronbach s Alpha = 0,756). Ο Πίνακας 9 επίσης δείχνει ότι όλοι παράγοντες που συμπεριλήφθηκαν στην συγκεκριμένη ομάδα SWOT πρέπει να διατηρηθούν, καθώς η απάλειψη μερικών από αυτούς δεν βελτιώνει την συνοχή τους. Σελίδα 18

Πίνακας 9. Δυνατότητα βελτίωσης της αξιοπιστίας της εσωτερικής συνοχής των αδυναμιών του πλαισίου πολιτικής για την αναθεώρηση των διαχειριστικών σχεδίων Scale Mean if Scale Variance Corrected Item- Cronbach's Item Deleted if Item Deleted Total Alpha if Item Correlation Deleted Έλλειψη ικανοποιητικού αριθμού προσωπικού Έλλειψη έμπειρου προσωπικού Χαμηλή προσβασιμότητα των δασικών οικοσυστημάτων Περιορισμένη συντήρηση του οδικού δικτύου Έλλειψη προηγούμενων διαχειριστικών σχεδίων Έλλειψη σταθμοδεικτικών καμπυλών ποιότητας τόπου για τα κύρια εμπορεύσιμα είδη Έλλειψη σύγχρονου εξοπλισμού απογραφής ξυλαποθέματος 28,60 37,024,398,742 28,15 32,943,626,714 27,10 32,736,554,720 27,50 37,678,185,761 28,08 36,925,316,748 28,00 37,458,273,751 28,28 32,952,615,715 3.2.2 Εξωτερικοί παράγοντες Οι εξωτερικοί παράγοντες εστιάζονται στις ευκαιρίες και τις απειλές του περιβάλλοντος των Δασικών Υπηρεσιών αναφορικά με τον σχεδιασμό πλασίου πολιτικής για δυναμική αναθεώρηση των προδιαγραφών των δασικών διαχειριστικών στοιχείων. Ευκαιρίες Δώδεκα (12) παράγοντες καταγράφηκαν και αξιολογήθηκαν μέσα από την μεθοδολογική προσέγγιση της Ανάλυσης SWOT. Αυτοί ήταν οι εξής: 1. Βελτίωση των απογραφικών στοιχείων ξυλαποθέματος 2. Βελτίωση των απογραφικών στοιχείων άλλων δασικών πόρων εκτός ξύλου 3. Εκτιμήσεις συνολικής αειφορίας της δασικής διαχείρισης 4. Δυνατότητα ανάπτυξης δεξιοτήτων και γνώσεων του προσωπικού 5. Βελτίωση της ποιότητας των διαχειριστικών σχεδίων 6. Συμβατότητα με νομικά δεσμευτικά πρωτόκολλα που έχει υπογράψει η χώρα Σελίδα 19

7. Προσέλκυση πιστώσεων για αειφορική δασική διαχείριση 8. Ανάπτυξη συμμετοχικότητας στη διαχείριση των δασών 9. Βελτίωση της προσβασιμότητας των δασικών οικοσυστημάτων 10. Βελτίωση της εξωστρέφειας της Δασικής Υπηρεσίας 11. Προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή 12. Βελτίωση των αναπτυξιακών δυνατοτήτων της αειφορικής διαχείρισης των δασών Αναφορικά με τους εξωτερικούς παράγοντες που αποτυπώνουν ενδεχόμενες ευκαιρίες στο υπό διαμόρφωση πλαίσιο πολιτικής δυναμικής αναθεώρησης των προδιαγραφών των δασικών διαχειριστικών σχεδίων εξετάστηκε στατιστικά η συνοχή τους με την χρήση του στατιστικού μέτρου αξιοπιστίας Cronbach s Alpha. Ο υπολογισμός του μέτρου αυτού επί των έγκυρων απαντήσεων (56 από σύνολο 60, ποσοστό 93,3%) έδειξε ότι συνοχή αυτών των παραγόντων είναι πολύ ικανοποιητική, καθώς είναι αρκετά μεγαλύτερη του 0,7 (Cronbach s Alpha = 0,830). Ο Πίνακας 10 επίσης δείχνει ότι όλοι παράγοντες που συμπεριλήφθηκαν στην συγκεκριμένη ομάδα SWOT πρέπει να διατηρηθούν, καθώς η απάλειψη μερικών από αυτούς δεν βελτιώνει την συνοχή τους. Πίνακας 10. Δυνατότητα βελτίωσης της αξιοπιστίας της εσωτερικής συνοχής των ευκαιριών του πλαισίου πολιτικής για την αναθεώρηση των διαχειριστικών σχεδίων Scale Mean if Scale Variance Corrected Item- Cronbach's Item Deleted if Item Deleted Total Alpha if Item Correlation Deleted Βελτίωση των απογραφικών στοιχείων ξυλαποθέματος Βελτίωση των απογραφικών στοιχείων άλλων δασικών πόρων εκτός ξύλου Εκτιμήσεις συνολικής αειφορίας της δασικής διαχείρισης Δυνατότητα ανάπτυξης δεξιοτήτων και γνώσεων του προσωπικού Συμβατότητα με νομικά δεσμευτικά πρωτόκολλα που έχει υπογράψει η χώρα 20,82 24,913,656,801 21,34 28,374,472,818 21,48 27,236,595,808 21,57 27,595,528,814 20,91 28,192,399,825 Σελίδα 20

Απειλές Δώδεκα (12) παράγοντες εντοπίστηκαν και αξιολογήθηκαν μέσα από την μεθοδολογική προσέγγιση της Ανάλυσης SWOT. Αυτοί ήταν οι εξής: 1. Μεγάλες κλίσεις 2. Πυρκαγιές 3. Κατολισθήσεις 4. Διάβρωση εδάφους 5. Απορρίματα 6. Ιδιοκτησιακά προβλήματα 7. Γραφειοκρατικές διαδικασίες διαχείρισης δασών 8. Νομοθετική ασάφεια 9. Παράνομη υλοτομία 10. Παράνομη θήρα 11. Καταπατήσεις,εκχερσώσεις 12. Κλιματική αλλαγή Σχετικά με τους εξωτερικούς παράγοντες που αποτυπώνουν ενδεχόμενες απειλές στο υπό διαμόρφωση πλαίσιο πολιτικής δυναμικής αναθεώρησης των προδιαγραφών των δασικών διαχειριστικών σχεδίων εξετάστηκε στατιστικά η συνοχή τους με την χρήση του στατιστικού μέτρου αξιοπιστίας Cronbach s Alpha. Ο υπολογισμός του μέτρου αυτού επί των έγκυρων απαντήσεων (59 από σύνολο 60, ποσοστό 98,3%) έδειξε ότι συνοχή των παραγόντων της ομάδας SWOT απειλές είναι ιδιαίτερα ικανοποιητική, καθώς είναι πολύ μεγαλύτερη του 0,7 (Cronbach s Alpha = 0,857). Ο Πίνακας 11 επίσης δείχνει ότι όλοι παράγοντες που συμπεριλήφθηκαν στην συγκεκριμένη ομάδα SWOT πρέπει να διατηρηθούν, καθώς η απάλειψη μερικών από αυτούς δεν βελτιώνει την συνοχή τους. Σελίδα 21

Πίνακας 11. Δυνατότητα βελτίωσης της αξιοπιστίας της εσωτερικής συνοχής των απειλών του πλαισίου πολιτικής για την αναθεώρηση των διαχειριστικών σχεδίων Scale Mean if Scale Variance Corrected Item- Cronbach's Item Deleted if Item Deleted Total Alpha if Item Correlation Deleted Μεγάλες κλίσεις 28,37 50,169,519,847 Πυρκαγιές 28,73 50,373,432,853 Νομοθετική ασάφεια 28,46 49,149,658,838 Παράνομη υλοτομία 28,34 48,814,525,847 Παράνομη θήρα 28,05 50,497,546,845 Στον Πίνακα 12 παρουσιάζονται συνολικά όλοι οι εσωτερικοί και εξωτερικοί παράγοντες που εντοπίστηκαν και αξιολογήθηκαν αναφορικά με την σημαντικότητά τους σε κάθε κατηγορία SWOT ως προς το υπό διαμόρφωση πλαίσιο πολιτικής δυναμικής αναθεώρησης των προδιαγραφών των δασικών διαχειριστικών σχεδίων. Σε κάθε ένα εσωτερικό και εξωτερικό παράγοντα εκτιμήθηκε ο σταθμισμένος μέσος όρος (weighted average). Όπως φαίνεται στον Πίνακα 12, τα 3 πιο δυνατά σημεία (πλεονεκτήματα) των Δασικών Υπηρεσιών αναφορικά με το πλαίσιο πολιτικής αναθεώρησης των προδιαγραφών των δασικών διαχειριστικών σχεδίων που πρέπει να ληφθεί υπόψη είναι οι δυνατότητες ανάπτυξης και άλλων δασικών πόρων εκτός ξύλου, η διαθεσιμότητα βοηθητικών στοιχείων όπως (ορθοφωτοχάρτες, αεροφωτογραφίες, δορυφορικές εικόνες κλπ) και η ύπαρξη ψηλών παραγωγικών δασών. Να σημειωθεί ότι οι μικρότεροι σταθμισμένοι μέσοι όροι απεικονίζουν τη μεγαλύτερη σημαντικότητα, καθώς η επιλογή του επιπέδου 1 στην κλίμακα Likert για κάποιο συγκεκριμένο παράγοντα δηλώνει ότι ο παράγοντας αυτός είναι πάρα πολύ σημαντικός. Ανάλογα οι μεγαλύτερες 3 αδυναμίες στην αντίστοιχη ομάδα SWOT για το υπό διαμόρφωση πλαίσιο πολιτικής είναι η έλλειψη ικανοποιητικού αριθμού προσωπικού, η έλλειψη πιστώσεων για διαχειριστικά σχέδια και η έλλειψη έμπειρου προσωπικού. Από την ομάδα SWOT ευκαιρίες, οι 3 σημαντικότερες είναι η βελτίωση της ποιότητας των διαχειριστικών σχεδίων, η βελτίωση των απογραφικών στοιχείων του ξυλαποθέματος και οι εκτιμήσεις συνολικής αειφορίας της δασικής διαχείρισης. Σελίδα 22

ΑΡΝΗΤΙΚΑ ΘΕΤΙΚΑ Πίνακας 12. SWOT Ανάλυση για πλαίσιο πολιτικής δυναμικής αναθεώρησης των διαχειριστικών σχεδίων ΕΣΩΤΕΡΙΚΑ Πλεονεκτήματα Ύπαρξη ψηλών ξυλοπαραγωγικών δασών 2,28 Δυνατότητες ανάπτυξης άλλων δασικών πόρων εκτός ξύλου Διαθεσιμότητα προηγούμενων δασικών διαχειριστικών σχεδίων Διαθεσιμότητα άλλων βοηθητικών στοιχείων (ορθοφωτοχάρτες, αεροφωτογραφίες, δορυφορικές εικόνες κλπ) Διαθεσιμότητα δασοαποδοτικών προτύπων Διαθεσιμότητα σταθμοδεικτικών καμπυλών ποιότητας τόπου για τα κύρια εμπορεύσιμα είδη Μειονεκτήματα Έλλειψη ικανοποιητικού αριθμού προσωπικού 1,47 1,87 Έλλειψη έμπειρου προσωπικού 1,77 2,50 1,93 3,62 Έλλειψη πιστώσεων για διαχειριστικά σχέδια Χαμηλή προσβασιμότητα των δασικών οικοσυστημάτων Περιορισμένη συντήρηση του οδικού δικτύου 1,58 3,08 2,63 3,90 Μεγάλες αποστάσεις μετακίνησης 2,68 Διαθεσιμότητα σύγχρονου εξοπλισμού απογραφής ξυλαποθέματος 3,97 Έλλειψη προηγούμενων διαχειριστικών σχεδίων 3,28 Διαθεσιμότητα ικανοποιητικού αριθμού προσωπικού Διαθεσιμότητα έμπειρου και καλά εκπαιδευμένου προσωπικού Ικανοποιητικός βαθμός διάνοιξης των δασικών οικοσυστημάτων 3,65 Έλλειψη άλλων βοηθητικών στοιχείων (ορθοφωτοχάρτες, δορυφορικές κλπ) 3,25 3,02 Έλλειψη δασοαποδοτικών προτύπων 2,22 2,58 Έλλειψη σταθμοδεικτικών καμπυλών ποιότητας τόπου για τα κύρια εμπορεύσιμα είδη 2,18 Ικανοποιητικός βαθμός συντήρησης του οδικού δικτύου 3,13 Έλλειψη διαδικασιών ελέγχου ποιότητας των διαχειριστικών σχεδίων 2,10 Διαθεσιμότητα χρηματοδοτικών πόρων για σύνταξη διαχειριστικών σχεδίων Ύπαρξη διαδικασίας ελέγχου ποιότητας των διαχειριστικών σχεδίων 4,18 3,90 Έλλειψη γνώσης του προσωπικού σε νέες τεχνολογίες και εργαλεία συνολικής αειφορικής διαχείρισης δάσους Έλλειψη σύγχρονου εξοπλισμού απογραφής ξυλαποθέματος 2,03 1,90 Ευκαιρίες Βελτίωση των απογραφικών στοιχείων ξυλαποθέματος Βελτίωση των απογραφικών στοιχείων άλλων δασικών πόρων εκτός ξύλου Εκτιμήσεις συνολικής αειφορίας της δασικής διαχείρισης Δυνατότητα ανάπτυξης δεξιοτήτων και γνώσεων του προσωπικού Βελτίωση της ποιότητας των διαχειριστικών σχεδίων Συμβατότητα με νομικά δεσμευτικά πρωτόκολλα που έχει υπογράψει η χώρα Προσέλκυση πιστώσεων για αειφορική δασική διαχείριση Ανάπτυξη συμμετοχικότητας στη διαχείριση των δασών Βελτίωση της προσβασιμότητας των δασικών οικοσυστημάτων Βελτίωση της εξωστρέφειας της Δασικής Υπηρεσίας Προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή Βελτίωση των αναπτυξιακών δυνατοτήτων της αειφορικής διαχείρισης των δασών Κίνδυνοι 1,75 Μεγάλες κλίσεις 2,32 1,87 Πυρκαγιές 2,15 1,75 Κατολισθήσεις 2,93 1,63 Διάβρωση εδάφους 2,58 1,74 Απορρίματα 3,00 2,14 Ιδιοκτησιακά προβλήματα 2,35 1,78 Γραφειοκρατικές διαδικασίες διαχείρισης δασών 2,53 2,38 Νομοθετική ασάφεια 2,42 2,38 Παράνομη υλοτομία 2,55 1,93 Παράνομη θήρα 2,83 2,29 1,67 ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ Καταπατήσεις,εκχερσώσεις Κλιματική αλλαγή 2,67 2,52 Σελίδα 23

Τέλος, στην ομάδα SWOT απειλές οι πυρκαγιές, οι μεγάλες κλίσεις και τα ιδιοκτησιακά προβλήματα φαίνεται ότι αποτελούν τους 3 σημαντικότερους παράγοντες για τις Δασικές Υπηρεσίες της χώρας. Στην συγκεκριμένη ομάδα ωστόσο πρέπει να σημειωθεί ότι οι διαφορές μεταξύ των τιμών των σταθμισμένων μέσων όρων και των υπολοίπων παραγόντων είναι πολύ μικρές, γεγονός που δηλώνει ότι και οι υπόλοιποι παράγοντες που καταγράφονται στην συγκεκριμένη ομάδα SWOT είναι εξίσου σημαντικοί. Λεπτομερέστερη στατιστική ανάλυση των παραγόντων SWOT παρουσιάζεται έκθεση αναφοράς της δράσης Α2. στην Σελίδα 24

4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η αναθεώρηση των προδιαγραφών των δασικών διαχειριστικών σχεδίων πρέπει να αποτελέσει μέρος του σχεδιασμού εθνικής δασικής πολιτικής και να καταστεί δυναμική διαδικασία. Δηλαδή, οι αναθεωρήσεις των προδιαγραφών των δασικών διαχειριστικών σχεδίων πρέπει να γίνονται σε διαρκή βάση και επομένως να αποτελούν ανοικτές διαδικασίες. Με αυτό τον τρόπο η εξέλιξη της γνώσης και τεχνολογίας αλλά και πολιτικές επιταγές για τα δάση θα μπορούν να ενσωματώνονται σταδιακά σε επιχειρησιακό επίπεδο και η χώρα θα καλύπτει τις δεσμεύσεις της που προκύπτουν από τις διάφορες Ευρωπαϊκές συμφωνίες και σχετίζονται με την αειφορική διαχείριση των δασικών οικοσυστημάτων. Προς αυτή την κατεύθυνση πρέπει να σχεδιαστεί ένα κατάλληλο πλαίσιο πολιτικής με την ενεργή εμπλοκή των ενδιαφερόμενων μερών. Γι αυτό στο τρέχον έργο οργανώθηκε μία διακυβερνητική διαδικασία μέσω της Εθνικού Διακυβερνητικού Συμβουλίου Δασών το οποίο ιδρύθηκε με το έργο INFORM LIFE και λειτουργεί από το 2012. Μέσω αυτής της διαδικασίας εφαρμόστηκε SWOT Ανάλυση και προσδιορίστηκαν και αξιολογήθηκαν 26 εσωτερικοί και 24 εξωτερικοί παράγοντες για την διαμόρφωση πλαισίου πολιτικής με σκοπό την δυναμική αναθεώρηση των προδιαγραφών των δασικών διαχειριστικών σχεδίων. Οι 3 σημαντικότεροι παράγοντες που αφορούν τα δυνατά σημεία για το υπό διαμόρφωση πλαίσιο πολιτικής είναι οι δυνατότητες ανάπτυξης και άλλων δασικών πόρων εκτός ξύλου, η διαθεσιμότητα βοηθητικών στοιχείων όπως (ορθοφωτοχάρτες, αεροφωτογραφίες, δορυφορικές εικόνες κλπ) και η ύπαρξη ψηλών παραγωγικών δασών. Οι μεγαλύτερες 3 αδυναμίες στην αντίστοιχη ομάδα SWOT για το υπό διαμόρφωση πλαίσιο πολιτικής είναι η έλλειψη ικανοποιητικού αριθμού προσωπικού, η έλλειψη πιστώσεων για διαχειριστικά σχέδια και η έλλειψη έμπειρου προσωπικού. Από την ομάδα SWOT ευκαιρίες, οι 3 σημαντικότερες είναι η βελτίωση της ποιότητας των διαχειριστικών σχεδίων, η βελτίωση των απογραφικών στοιχείων του ξυλαποθέματος και οι εκτιμήσεις συνολικής αειφορίας της δασικής διαχείρισης. Τέλος, στην ομάδα SWOT απειλές, οι πυρκαγιές, οι μεγάλες κλίσεις και τα ιδιοκτησιακά προβλήματα καταγράφηκαν ως οι 3 σημαντικότεροι παράγοντες. Σελίδα 25

Επίσης μέσω της διακυβερνητικής διαδικασίας δημιουργήθηκε βάση δεδομένων διαχειριστικών σχεδίων δημοσίων δασών σε ισχύ με καταγραφή στοιχείων που αφορούν την διάρκεια ισχύος, τον τύπο των δασών που περιλαμβάνουν, το κόστος σύνταξης των μελετών για τρεις διαφορετικές διαδικασίες εκπόνησης (αυτεπιστασία, εξωτερική ανάθεση και μικτό σύστημα) και τις παραγόμενες ποσότητες προϊόντων. Συνολικά συμπεριλαμβάνονται στη βάση δεδομένων μέχρι στιγμής 111 διαχειριστικά σχέδια, τα οποία αντιστοιχούν σε 59 Δασαρχεία της χώρας. Ωστόσο, στο πλαίσιο σχεδιασμού πολιτικής για την δυναμική αναθεώρηση των προδιαγραφών των διαχειριστικών σχεδίων, το Εργαστήριο Δασικής Διαχείρησης & Οικονομίας του ΤΕΙ ΑΜΘ θα επιδιώξει την επέκταση αυτής της βάσης δεδομένων και μετά τη λήξη του τρέχοντος έργου. Επικαιροποιημένα αποτελέσματα σε διαρκή βάση θα παρέχονται μέσω του ειδικού ιστολογίου (βλ. Δράση Α3) που κατασκευάστηκε γι αυτό το σκοπό. Σελίδα 26

5. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Coetzee, J.H. and Middelmann, M.C. (1997) SWOT analysis of the fynbos industry in South Africa with special reference to research, ACTA Horticulturae, Vol. 453, pp.145 152. Diamantopoulou, P. and Voudouris, K. (2008) Optimization of water resources management using SWOT analysis: the case of Zakynthos Island, Ionian Sea, Greece, Environmental Geology, Vol. 54, No. 1, pp.197 211. Diputacion de Granada (2011) Analysis on Water Management in High Genil Lower River Basin, Waterincore, 1G-MED08-515 [online] http://www.waterincore.eu/deliverables/03_01_04_en.pdf. FAO (1989) Community Forestry Participatory Assessment, Monitoring and Evaluation, Community Forestry Note 2, FAO Forestry Department, Rome. Ghorbani, M., Velayati, R. and Ghorbani, M.M. (2011) Using fuzzy TOPSIS to determine strategy priorities by SWOT analysis, International Conference on Financial Management and Economics, Vol. 11, pp.135 139, IPEDR, IACSIT Press, Singapore. Harrison, S.R. and Herbohn, J.L. (2004) SWOT analysis of forest industry development in north Queensland, Proceedings of the North Queensland Forest Industry Development Workshop, Cairns, Australia. Kajanus, M., Kangas, J. and Kurtilla, M. (2003) The use of value focused thinking and AWOT hybrid method in tourism management, Tourism Management, Vol. 25, No. 4, pp.499 506. Kajanus, M., Leskinen, P., Kurtilla, M. and Kangas, J. (2012) Making use of MCDS methods in SWOT Analysis-Lessons learnt in strategic natural resources management, Forest Policy and Economics, Vol. 20, No. 7, pp.1 9. Σελίδα 27

Kangas, J., Pesonen, M., Kurttila, M. and Kajanus, M. (2001) A WOT: Integrating the AHP with SWOT analysis, Proceedings, 6th ISAHP 2001, pp.189 198, Berne, Switzerland. Kazana, V., Kazaklis, A., Fotakis, D., Stamatiou, C., Koutsona, P. and Boutsimea, A. (2012). SWOT Analysis on sustainable forest management policy and management. The Eastern Macedonia-Thrace case. 12 ο Ειδικό Συνέδριο Ελληνικής Εταιρείας Επιχειρησιακών Ερευνών, 9 η Συνάντηση Πολυκριτήριας Ανάλυσης Αποφάσεων, Καβάλα. Kazana, V., Kazaklis, A., Boutsimea, D., Stamatiou, C., Koutsona, P., Raptis, D. (2013a). Set up a National Forest Governance Council. INFORM-LIFE/ Eastern Macedonia & Thrace Institute of Technology / Ministry of Environment, Energy and Climate Change, Drama, Greece. Accessed on line: www.inform-life.gr Kazana, V., Fotakis, D., Stamatiou, C., Kazaklis, A., Boutsimea, A., Koutsona, P., Raptis, D. (2013b). Strategic planning for sustainable forest management assessment: A SWOT Analysis for the forests of the Region of Kentriki Makedonia in Northern Greece. Proceedings of the 16 th Panhellenic Forestry Society Conference, Thessaloniki, Greece. Kazana, V., Kazaklis, A., Stamatiou, C., Raptis D., Koutsona, P., Boutsimea, A. (2014a). Policy options for sustainable forest management in Greece. INFORM-LIFE/ Eastern Macedonia & Thrace Institute of Technology / Ministry of Environment, Energy and Climate Change, Drama, Greece, 68 pp. Accessed on line: www.inform-life.gr Kazana, V., Kazaklis, A., Boutsimea, A. Stamatiou, C., Koutsona, P., and Raptis D. (2014b). Policy impact assessment for Sustainable Forest Management in Greece. INFORM-LIFE/ Eastern Macedonia & Thrace Institute of Technology / Ministry of Environment, Energy and Climate Change, Drama, Greece, 200 pp. Accessed on line: www.inform-life.gr Καζάνα, Β., Καζακλής, Α., Μπουτσιμέα, Α. Κουτσώνα, Π., Ράπτης, Δ., και Σταματίου, Χ. (2014c). Πρακτικές δασικής διακυβέρνησης για Αειφορική Δασική Διαχείριση στην Ελλάδα. INFORM-LIFE/ Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ανατολικής Μακεδονίας & Σελίδα 28

Θράκης/Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, 30 σελ. Προσβάση: www.inform-life.gr Kazana, V., Kazaklis, A., Stamatiou, C., Koutsona, P., Boutsimea, A. and Fotakis, D. (2015). SWOT analysis for sustainable forest policy and management: a Greek case study. International Journal of Information and Decision Sciences 7(1): 32-50. Kurttila, M., Pesonen, M., Kangas, J. and Kajanus, M. (2000) Utilizing the analytical hierarchy process (AHP) in SWOT analysis a hybrid method and its application to a forest-certification case, Forest Policy and Economics, Vol. 1, No. 1, pp.41 52. Piggin, C. (2003) Working group SWOT analysis on agricultural development in East Timor, ACIAR Proceedings, No. 113, pp.159 162. Punkka, A. (2012) Rank-Based Information in Multi-Attribute Decision and Efficiency Analysis, p.160, Aalto University publication series, Doctoral dissertations, Helsinki, Finland. Suh, J. and Emtage, N.F. (2004) Identification of Strengths, Weaknesses, Opportunities and Threats of the Community-Based Forest Management Program, pp.159 170, ACIAR Smallholder Forestry Project Report. Wong, J. (2005) ROBINWOOD: SWOT Analysis of the forestry sector in Wales, Wild Resources Ltd, Bangor. Σελίδα 29

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ Το Εργαστήριο Δασικής Διαχειριστικής του Τμήματος Δασοπονίας & Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος Δράμας του ΤΕΙ Ανατολικής Μακεδονίας & Θράκης ανέλαβε σε συνεργασία με την Γενική Διεύθυνση Ανάπτυξης, Προστασίας Δασών & Αγροπεριβάλλοντος του ΥΠΕΝ να διαμορφώσει i) έναν οδικό χάρτη σχεδιασμού πολιτικής για την αναθεώρηση των προδιαγραφών των δασικών διαχειριστικών σχεδίων και ii) προτάσεις βελτίωσης της δειγματοληπτικής διαδικασίας για την εκτίμηση του ξυλώδη όγκου. Στο πλαίσιο της προσπάθειας αυτής συντάξαμε αυτό το ερωτηματολόγιο και το απευθύνουμε στα μέλη του Εθνικού Διακυβερνητικού Συμβουλίου Δασών, που ιδρύθηκε στα πλαίσια του έργου INFORM-LIFE και περιλαμβάνει τα υψηλόβαθμα στελέχη όλων των Δασαρχείων της χώρας. Ειδικότερα με το ερωτηματολόγιο αυτό στοχεύουμε στην συγκέντρωση της απαραίτητης πληροφορίας έτσι ώστε i) να αποτυπώσουμε και να ιεραρχήσουμε ως προς την σημαντικότητά τους βασικούς παράγοντες που αφορούν τα Δασαρχεία της χώρας και πρέπει να ληφθούν υπόψη στη διαμόρφωση του οδικού χάρτη σχεδιασμού πολιτικής για την αναθεώρηση των δασικών διαχειριστικών σχεδίων και ii) να αποτυπώσουμε το κόστος σύνταξης των δασικών διαχειριστικών σχεδίων σε σχέση με τον τύπο των δασών και το παραγόμενο λήμμα τους. Θεωρούμε την συνεργασία σας πολύ σημαντική για την διαμόρφωση του οδικού χάρτη σχεδιασμού πολιτικής για την αναθεώρηση των δασικών διαχειριστικών σχεδίων. Ιδιαίτερα ευπρόσδεκτες είναι οι παρατηρήσεις ή τα σχόλια σας που μπορείτε να καταγράψετε στο τελευταίο μέρος του ερωτηματολογίου. Ως εκ τούτου, παρακαλούμε να συμπληρώσετε το ερωτηματολόγιο και να μας το στείλετε ηλεκτρονικά στην διεύθυνση: vkazana@teiemt.gr, έως την Πέμπτη 24 Μαρτίου 2016. Είμαστε στη διάθεσή σας για διευκρινήσεις ή άλλη σχετική επικοινωνία στα τηλέφωνα: 2521060422 (σταθερό), 6955580160 (κινητό) και στην παραπάνω ηλεκτρονική διεύθυνση. Ευχαριστούμε για την συνεργασία σας. Με εκτίμηση Βασιλική Καζάνα Καθηγήτρια ΤΕΙ

1. Παρακαλούμε συμπληρώστε τα παρακάτω προσωπικά σας στοιχεία ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ:... ΦΟΡΕΑΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ:... ΕΔΡΑ ΦΟΡΕΑ:... ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΣΤΟ ΦΟΡΕΑ:...Έτη ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ:...Έτη 2. Έχετε στην Υπηρεσία σας δασικά διαχειριστικά σχέδια δημόσιων δασών σε ισχύ; ΝΑΙ ΟΧΙ Αν ΝΑΙ παρακαλούμε παρακαλούμε να συμπληρώσετε τον Πίνακα που ακολουθεί

Πίνακας 1. Κόστος εκπόνησης διαχειριστικών σχεδίων Διαχειριστικό Σχέδιο Α/Α (1) Ονομασία Δάσους (2) Έτος σύνταξης διαχειριστι κού σχεδίου (3) Διάρκεια ισχύος (4) Κωνοφόρα (ha) (5) Έκταση ανά τύπο δάσους (ha) Πλατύφυλλα (ha) (6) Μικτά (ha) (7) Αυτεπιστασία/ ( ΙΠΑ) (8) Κόστος Εκπόνησης διαχειριστικού σχεδίου Ανάθεση σε εξωτερικούς μελετητές/ Κόστος ( ) (9) Αυτεπιστασία & Ανάθεση απογραφής ξυλαποθέματος σε εξωτερικούς μελετητές Ανάθεση/ Κόστος ( ) (10) Αυτεπιστασία/ (ΙΠΑ) (11) Συνολικό τεχνικό λήμμα κωνοφόρων (m 3 ) (12) Συνολικό τεχνικό λήμμα Πλατυφύλλων (m 3 ) (13) Συνολικό λήμμα Καυσόξυλου (χωρ.κυβ.) (14)

Επεξηγήσεις Πίνακα 1: Στήλη (1): Ο αύξοντας αριθμός των διαχειριστικών σχεδίων της Υπηρεσίας σας σε ισχύ. Π.χ. εάν υπάρχουν 5 διαχειριστικά σχέδια σε ισχύ, στην 1η σειρά του πίνακα της Στήλης 1 θα πρέπει για το 1ο διαχειριστικό σχέδιο να δηλωθεί ο αριθμός 1, στην 2η σειρά για το 2ο διαχειριστικό σχέδιο να δηλωθεί ο αριθμός 2, κ.ο.κ. στην 5 η σειρά για το 5 ο διαχειριστικό σχέδιο να δηλωθεί ο αριθμός 5. Στήλη (2): Για κάθε διαχειριστικό σχέδιο σε ισχύ να σημειωθεί η ονομασία του δάσους για το οποίο συντάχθηκε το διαχειριστικό σχέδιο. Στήλη (3): Να σημειωθεί το έτος στο οποίο συντάχθηκε το κάθε διαχειριστικό σχέδιο. Στήλη (4): Να σημειωθούν τα έτη έναρξης και λήξης ισχύος του κάθε διαχειριστικού σχεδίου. Π.χ αν το διαχειριστικό σχέδιο που καταγράφεται έχει έναρξη ισχύος το 2013 και λήξη ισχύος το 2013 να σημειωθεί 2013-2023. Στήλη (5): Να συμπληρωθεί η έκταση των κωνοφόρων ( σε ha) του κάθε διαχειριστικού σχεδίου σε ισχύ μόνον αν στο συγκεκριμένο διαχειριστικό σχέδιο δάσους υπάρχουν κωνοφόρα Στήλη (6): Να συμπληρωθεί η έκταση των πλατυφύλλων ( σε ha) του κάθε διαχειριστικού σχεδίου σε ισχύ μόνον αν στο συγκεκριμένο διαχειριστικό σχέδιο συγκεκριμένου δάσους υπάρχουν πλατύφυλλα. Στήλη (7): Να συμπληρωθεί η έκταση των μικτών ( σε ha) του κάθε διαχειριστικού σχεδίου σε ισχύ μόνον αν στο συγκεκριμένο διαχειριστικό σχέδιο συγκεκριμένου δάσους υπάρχουν μικτά. Στήλη (8): Να συμπληρωθεί το Ισοδύναμο Πλήρους Απασχόλησης (ΙΠΑ), εάν το συγκεκριμένο διαχειριστικό σχέδιο εκπονήθηκε με αυτεπιστασία. Το ΙΠΑ εκφράζει το γινόμενο των μηνών κατά τους οποίους ένα άτομο απασχολείται στο έργο επί το ποσοστό (%) απασχόλησής του. Π.χ εάν 1 άτομο της Υπηρεσίας απασχολήθηκε για 3 μήνες το 70% του εργασιακού του χρόνου στην εκπόνηση του συγκεκριμένου διαχειριστικού σχεδίου το ΙΠΑ είναι ίσο με 1Χ3Χ0,70= 2,1 μήνες, εάν απασχολήθηκαν 3 άτομα της Υπηρεσίας επί 3 μήνες το 70% του εργασιακού τους χρόνου, το ΙΠΑ θα είναι 3Χ3Χ0,7= 6,3 μήνες. Σημείωση: Εάν το συγκεκριμένο διαχειριστικό σχέδιο εκπονήθηκε με αυτεπιστασία, συμπληρώνεται μόνον το αντίστοιχο κελλί της στήλης 8. Οι στήλες 9, 10 και 11 σε αυτή την περίπτωση πρέπει να μείνουν κενές. Στήλη (9): Να συμπληρωθεί το κόστος σε Ευρώ ( ) της εκπόνησης του διαχειριστικού σχεδίου, εάν το συγκεκριμένο σχέδιο εκπονήθηκε από εξωτερικούς μελετητές με ανάθεση. Σημείωση: Εάν το συγκεκριμένο διαχειριστικό σχέδιο εκπονήθηκε από εξωτερικούς μελετητές με ανάθεση, συμπληρώνεται μόνον το αντίστοιχο κελλί της στήλης 9. Οι στήλες 8, 10 και 11 σε αυτή την περίπτωση πρέπει να μείνουν κενές. Στήλη (10): Να συμπληρωθεί το κόστος σε Ευρώ ( ) της απογραφής του ξυλαποθέματος του διαχειριστικού σχεδίου, εάν η απογραφή του ξυλαποθέματος μόνον για το συγκεκριμένο σχέδιο εκπονήθηκε από εξωτερικούς μελετητές με ανάθεση. Σημείωση: Εάν η απογραφή του ξυλαποθέματος μόνον του συγκεκριμένου διαχειριστικού σχεδίου εκπονήθηκε από εξωτερικούς μελετητές με ανάθεση, συμπληρώνεται το αντίστοιχο κελλί της στήλης 10. Οι στήλες 8 και 9 σε αυτή την περίπτωση πρέπει να μείνουν κενές. Στήλη (11): Να συμπληρωθεί το Ισοδύναμο Πλήρους Απασχόλησης (ΙΠΑ), εάν το συγκεκριμένο διαχειριστικό σχέδιο εκπονήθηκε με αυτεπιστασία πλήν της απογραφής του ξυλαποθέματος το οποίο εκπονήθηκε από εξωτερικούς μελετητές με ανάθεση. Για τον υπολογισμό του ΙΠΑ παρακαλούμε δείτε την επεξήγηση της Στήλης (8) παραπάνω. Σημείωση: Μόνον εάν το συγκεκριμένο διαχειριστικό σχέδιο εκπονήθηκε με αυτεπιστασία, πλην της απογραφής του ξυλαποθέματος που εκπονήθηκε από εξωτερικούς μελετητές με ανάθεση, συμπληρώνεται το αντίστοιχο κελλί της στήλης 11. Οι στήλες 8 και 9 σε αυτή την περίπτωση πρέπει να μείνουν κενές. Στήλη (12): Αφορά το συνολικό αναμενόμενο τεχνικό λήμμα κωνοφόρων (σε m 3 ) σε όλη την προβλεπόμενη διάρκεια ισχύος του διαχειριστικού σχεδίου, εάν υπάρχει, διαφορετικά το αντίστοιχο κελλί της στήλης (12) πρέπει να μείνει κενό. Στήλη (13): Αφορά το συνολικό αναμενόμενο τεχνικό λήμμα πλατυφύλλων (σε m 3 ) σε όλη την προβλεπόμενη διάρκεια ισχύος του διαχειριστικού σχεδίου, εάν υπάρχει, διαφορετικά το αντίστοιχο κελλί της στήλης (13) πρέπει να μείνει κενό. Στήλη (14): Αφορά το συνολικό αναμενόμενο λήμμα καυσόξυλου (σε χωρικά κυβικά) σε όλη την προβλεπόμενη διάρκεια ισχύος του διαχειριστικού σχεδίου, εάν υπάρχει, διαφορετικά το αντίστοιχο κελλί της στήλης (14) πρέπει να μείνει κενό.

3. Σε επικείμενη αναθεώρηση του πλαισίου των προδιαγραφών των δασικών διαχειριστικών σχεδίων πόσο σημαντικά θεωρείτε ότι είναι τα παρακάτω για να συμπεριληφθούν στο πλαίσιο αναθεώρησής τους. 3.1 Βελτίωση των μεθόδων απογραφής του ξυλαποθέματος Πάρα πολύ σημαντικό Πολύ σημαντικό Μέτρια σημαντικό Λίγο σημαντικό Καθόλου σημαντικό 3.2 Βελτίωση της δειγματοληπτικής διαδικασίας για την εκτίμηση του ξυλώδη όγκου Πάρα πολύ σημαντικό Πολύ σημαντικό Μέτρια σημαντικό Λίγο σημαντικό Καθόλου σημαντικό 3.3 Ενσωμάτωση μεθόδων απογραφής άλλων δασικών πόρων εκτός ξύλου Πάρα πολύ σημαντικό Πολύ σημαντικό Μέτρια σημαντικό Λίγο σημαντικό Καθόλου σημαντικό 3.4 Ενσωμάτωση ψηφιακής χαρτογράφησης Πάρα πολύ σημαντικό Πολύ σημαντικό Μέτρια σημαντικό Λίγο σημαντικό Καθόλου σημαντικό 3.5 Ενσωμάτωση εργαλείων εκτίμησης περιβαλλοντικών επιπτώσεων των διαχειριστικών μέτρων Πάρα πολύ σημαντικό Πολύ σημαντικό Μέτρια σημαντικό Λίγο σημαντικό Καθόλου σημαντικό 3.6 Ενσωμάτωση εργαλείων εκτίμησης κοινωνικο-οικονομικών επιπτώσεων των διαχειριστικών μέτρων Πάρα πολύ σημαντικό Πολύ σημαντικό Μέτρια σημαντικό Λίγο σημαντικό Καθόλου σημαντικό

3.7 Ενσωμάτωση εκτίμησης κινδύνων των δασικών οικοσυστημάτων Πάρα πολύ σημαντικό Πολύ σημαντικό Μέτρια σημαντικό Λίγο σημαντικό Καθόλου σημαντικό 3.8 Ενσωμάτωση εργαλείων εκτίμησης της συνολικής αειφορίας της δασικής διαχείρισης Πάρα πολύ σημαντικό Πολύ σημαντικό Μέτρια σημαντικό Λίγο σημαντικό Καθόλου σημαντικό 3.9 Ενσωμάτωση εργαλείων ελέγχου της ποιότητας των δασικών διαχειριστικών σχεδίων Πάρα πολύ σημαντικό Πολύ σημαντικό Μέτρια σημαντικό Λίγο σημαντικό Καθόλου σημαντικό 3.10 Υιοθέτηση περιοδικών αναθεωρήσεων στοιχείων απογραφής ξυλαποθέματος και άλλων δασικών πόρων στη διάρκεια ισχύος του δασικού διαχειριστικού σχεδίου Πάρα πολύ σημαντικό Πολύ σημαντικό Μέτρια σημαντικό Λίγο σημαντικό Καθόλου σημαντικό 3.11 Άλλο (Παρακαλούμε διευκρινείστε)... Πάρα πολύ σημαντικό Πολύ σημαντικό Μέτρια σημαντικό Λίγο σημαντικό Καθόλου σημαντικό

4. Παρακαλούμε να σημειώσετε με Χ τον βαθμό σημαντικότητας των ενδεχόμενων θετικών στοιχείων (πλεονεκτημάτων) της Υπηρεσίας σας και των δασών της περιοχής σας που θεωρείτε ότι θα πρέπει να ληφθούν υπόψη στο πλαίσιο σχεδιασμού πολιτικής για την αναθεώρηση των προδιαγραφών των δασικών διαχειριστικών σχεδίων. Παρακαλούμε επίσης να προσθέσετε και να αξιολογήσετε ενδεχόμενα άλλα στοιχεία που θεωρείτε θετικά για την Υπηρεσία σας και τα δάση της περιοχής σας και τα οποία δεν περιλαμβάνονται στον ακόλουθο Πίνακα. ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ Ύπαρξη ψηλών ξυλοπαραγωγικών δασών Δυνατότητες ανάπτυξης άλλων δασικών πόρων εκτός ξύλου Διαθεσιμότητα προηγούμενων δασικών διαχειριστικών σχεδίων Διαθεσιμότητα άλλων βοηθητικών στοιχείων (ορθοφωτοχάρτες, αεροφωτογραφίες, δορυφορικές εικόνες κλπ) Διαθεσιμότητα δασοαποδοτικών προτύπων Διαθεσιμότητα σταθμοδεικτικών καμπυλών ποιότητας τόπου για τα κύρια εμπορεύσιμα είδη Διαθεσιμότητα σύγχρονου εξοπλισμού απογραφής ξυλαποθέματος Διαθεσιμότητα ικανοποιητικού αριθμού προσωπικού Διαθεσιμότητα έμπειρου και καλά εκπαιδευμένου προσωπικού Ικανοποιητικός βαθμός διάνοιξης των δασικών οικοσυστημάτων Ικανοποιητικός βαθμός συντήρησης του οδικού δικτύου Διαθεσιμότητα χρηματοδοτικών πόρων για σύνταξη διαχειριστικών σχεδίων Ύπαρξη διαδικασίας ελέγχου ποιότητας των διαχειριστικών σχεδίων Άλλο (Παρακαλούμε περιγράψτε)......... Πάρα πολύ σημαντικό Πολύ σημαντικό Μέτρια σημαντικό Λίγο σημαντικό Καθόλου σημαντικό

5. Παρακαλούμε να σημειώσετε με Χ τον βαθμό σημαντικότητας των ενδεχόμενων αδυναμιών (μειονεκτημάτων) της Υπηρεσίας σας και των δασών της περιοχής σας που θεωρείτε ότι θα πρέπει να ληφθούν υπόψη στο πλαίσιο σχεδιασμού πολιτικής για την αναθεώρηση των προδιαγραφών των δασικών διαχειριστικών σχεδίων. Παρακαλούμε επίσης να προσθέσετε και να αξιολογήσετε ενδεχόμενα άλλα στοιχεία που θεωρείτε αδυναμίες για την Υπηρεσία σας και τα δάση της περιοχής σας και τα οποία δεν περιλαμβάνονται στον ακόλουθο Πίνακα. ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ Έλλειψη ικανοποιητικού αριθμού προσωπικού Έλλειψη έμπειρου προσωπικού Έλλειψη πιστώσεων για διαχειριστικά σχέδια Χαμηλή προσβασιμότητα των δασικών οικοσυστημάτων Περιορισμένη συντήρηση του οδικού δικτύου Μεγάλες αποστάσεις μετακίνησης Έλλειψη προηγούμενων διαχειριστικών σχεδίων Έλλειψη άλλων βοηθητικών στοιχείων (ορθοφωτοχάρτες, δορυφορικές κλπ) Έλλειψη δασοαποδοτικών προτύπων Έλλειψη σταθμοδεικτικών καμπυλών ποιότητας τόπου για τα κύρια εμπορεύσιμα είδη Έλλειψη διαδικασιών ελέγχου ποιότητας των διαχειριστικών σχεδίων Έλλειψη γνώσης του προσωπικού σε νέες τεχνολογίες και εργαλεία συνολικής αειφορικής διαχείρισης δάσους Έλλειψη σύγχρονου εξοπλισμού απογραφής ξυλαποθέματος Άλλο (Παρακαλούμε περιγράψτε)......... Πάρα πολύ σημαντικό Πολύ σημαντικό Μέτρια σημαντικό Λίγο σημαντικό Καθόλου σημαντικό

6. Παρακαλούμε να σημειώσετε με Χ τον βαθμό σημαντικότητας των ενδεχόμενων κινδύνων των δασών της περιοχής σας και της Υπηρεσίας σας που θεωρείτε ότι θα πρέπει να ληφθούν υπόψη στο πλαίσιο σχεδιασμού πολιτικής για την αναθεώρηση των προδιαγραφών των δασικών διαχειριστικών σχεδίων. Παρακαλούμε επίσης να προσθέσετε και να αξιολογήσετε ενδεχόμενα άλλα στοιχεία που θεωρείτε κινδύνους για την Υπηρεσία σας και τα δάση της περιοχής σας και τα οποία δεν περιλαμβάνονται στον ακόλουθο Πίνακα. ΚΙΝΔΥΝΟΙ Μεγάλες κλίσεις Πάρα πολύ σημαντικό Πολύ σημαντικό Μέτρια σημαντικό Λίγο σημαντικό Καθόλου σημαντικό Πυρκαγιές Κατολισθήσεις Διάβρωση εδάφους Απορρίματα Ιδιοκτησιακά προβλήματα Γραφειοκρατικές διαδικασίες διαχείρισης δασών Νομοθετική ασάφεια Παράνομη υλοτομία Παράνομη θήρα Καταπατήσεις,εκχερσώσεις κλπ Κλιματική αλλαγή Άλλο (Παρακαλούμε περιγράψτε).........

7. Παρακαλούμε να αξιολογήσετε την σημαντικότητα των ενδεχόμενων ευκαιριών για την Υπηρεσία σας και τα δάση της περιοχής σας στο πλαίσιο σχεδιασμού πολιτικής για την αναθεώρηση των προδιαγραφών των δασικών διαχειριστικών σχεδίων. Παρακαλούμε επίσης να προσθέσετε και να αξιολογήσετε ενδεχόμενα άλλα στοιχεία που θεωρείτε ευκαιρίες για την Υπηρεσία σας και τα δάση της περιοχής σας και τα οποία δεν περιλαμβάνονται στον ακόλουθο Πίνακα. ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ Βελτίωση των απογραφικών στοιχείων ξυλαποθέματος Βελτίωση των απογραφικών στοιχείων άλλων δασικών πόρων εκτός ξύλου Εκτιμήσεις συνολικής αειφορίας της δασικής διαχείρισης Δυνατότητα ανάπτυξης δεξιοτήτων και γνώσεων του προσωπικού Βελτίωση της ποιότητας των διαχειριστικών σχεδίων Συμβατότητα με νομικά δεσμευτικά πρωτόκολλα που έχει υπογράψει η χώρα Προσέλκυση πιστώσεων για αειφορική δασική διαχείριση Ανάπτυξη συμμετοχικότητας στη διαχείριση των δασών Βελτίωση της προσβασιμότητας των δασικών οικοσυστημάτων Βελτίωση της εξωστρέφειας της Δασικής Υπηρεσίας Προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή Βελτίωση των αναπτυξιακών δυνατοτήτων της αειφορικής διαχείρισης των δασών (εισόδημα/ απασχόληση στις ορεινές περιοχές) Άλλο (Παρακαλούμε περιγράψτε)......... Πάρα πολύ σημαντικό Πολύ σημαντικό Μέτρια σημαντικό Λίγο σημαντικό Καθόλου σημαντικό

8. Παρατηρήσεις- Σχόλια................................. ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΣΑΣ!

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΔΑΣΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΑΣΟΠΟΝΙΑΣ & ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΔΡΑΜΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ & ΘΡΑΚΗΣ 1ο χλμ Δράμας-Μικροχωρίου Τ.Κ. 66100, Δράμα Τηλ. 2521060422, 2521060460 Φαξ: 2521060411 e-mail: vkazana@teiemt.gr weblog: http://fmproadmap.wordpress.com ΤΕΙ ΑΜΘ