ΔΙΑΛΕΞΗ4 η : Σχεδιασμός παραγωγικής μονάδας (χωροταξία) και ροές

Διοίκηση Λειτουργιών ΔΙΑΛΕΞΗ4 η : Σχεδιασμός παραγωγικής μονάδας (χωροταξία) και ροές Δρ. Β. Ζεϊμπέκης (vzeimp@fme.aegean.gr) Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας & Διοίκησης Πολυτεχνική Σχολή, Πανεπιστήμιο Αιγαίου Copyright 2017

Ατζέντα Τι είναι η χωροταξία; Οι βασικοί τύποι χωροταξικής διάταξης Λεπτομερής σχεδιασμός χωροταξικής διάταξης

Τι είναι η χωροταξία; Η«χωροταξία» μιας λειτουργίας στην παραγωγή ή μιας διαδικασίας αφορά στον τρόπο τοποθέτησης των πόρων μετατροπής της και την κατανομή των διαφόρων εργασιών σε αυτούς Ο συνδυασμός αυτών των δύο αποφάσεων υπαγορεύει τη ροή των μετατρεπόμενων πόρων καθώς κινούνται μέσα στη λειτουργία της παραγωγής ή τη διαδικασία Εαν η χωροταξία αποδειχθεί λανθασμένη, μπορεί να οδηγήσει σε χρονοβόρες ή σύνθετες διατάξεις ροών, ουρές πελατών, μεγάλους χρόνους διεκπεραίωσης, άκαμπτες λειτουργίες παραγωγής, απρόβλεπτες ροές και υψηλό λειτουργικό κόστος Η αναδιάταξη μιας υπάρχουσας λειτουργίας παραγωγής μπορεί να προκαλέσει αναστάτωση η οποία μπορεί να οδηγήσει σε δυσαρέστηση των πελατών ή σε απώλειες παραγωγικού χρόνου

Ποια στοιχεία συνιστούν μια καλή χωροταξική διάταξη; (1/2) Εγγενής ασφάλεια: Όλες οι διαδικασίες που μπορεί να αποτελέσουν κίνδυνο είτε στο προσωπικό ή στους πελάτες δεν θα πρέπει να είναι προσπελάσιμες από μη εξουσιοδοτημένα άτομα. Οι διάδρομοι θα πρέπει να ορίζονται με σαφήνεια και να μην εμποδίζονται οι έξοδοι κινδύνου Μήκοςροής:Ηροήτωνυλικών,τωνπληροφοριώνήτωνπελατώνθα πρέπει να καθοδηγείται από τη χωροταξική διάταξη ώστα να υποστηρίζει τους στόχους της λειτουργίας παραγωγής (π.χ. ελαχιστοποίηση της διανυόμενης απόστασης) Σαφήνειαροής:Όλεςοιροέςυλικώνκαιπελατώνθαπρέπειναφέρουν ενδείξειςοιοποίεςναείναισαφείςκαιορατέςτόσογιατοπροσωπικόόσο και για τους πελάτες (π.χ. διαφορετικά χρώματα στο πάτωμα που υποδεικνύουν τις διαδρομές για τα διάφορα τμήματα)

Ποια στοιχεία συνιστούν μια καλή χωροταξική διάταξη; (2/2) Συνθήκες για το προσωπικό: Το προσωπικό θα πρέπει να βρίσκεται μακριά από τμήματα της παραγωγής που προκαλούν δυσφορία ή είναι θορυβώδη. Είναι σημαντικό να υπάρχει καλός εξαερισμός και καλός φωτισμός Συντονισμός διοίκησης: Η επίβλεψη και η επικοινωνία θα πρέπει να διευκολύνονται από τη θέση των υπαλλήλων στο χώρο και από συσκευές επικοινωνιας Προσπελασιμότητα: Όλα τα μηχανήματα, οι εγκαταστάσεις ή ο εξοπλισμός θα πρέπει να ειναι προσπελάσιμα σε βαθμό που να επιτρέπει το σωστό καθαρισμό και τη συντήρησή τους Χρήση χώρου: Βελτιστοποίηση του χώρου που χρησιμοποιείται για έναν συγκεκριμένο σκοπό(ύψος και έκταση δαπέδου) Μακροπρόθεσμη ευελιξία: Η χωροταξική διάταξη πρέπει να μπορεί να αλλάξει όταν αλλάξουν οι ανάγκες της παραγωγής

Παραδείγματα

Οι βασικοί τύποι της χωροταξικής διάταξης Τέσσερις είναι οι πιο πρακτικοί και βασικοί τύποι χωροταξικής διάταξης: Χωροταξική διάταξη σταθερής θέσης Χωροταξική διάταξη κατά λειτουργία Χωροταξική διάταξη κυττάρων Χωροταξική διάταξη κατά προϊον

Χωροταξική διάταξη σταθερής θέσης Στη χωροταξική διάταξη σταθερής θέσης, οι μετατρεπόμενοι πόροι δεν μετακινούνται ανάμεσα στους πόρους μετατροπής Αντί να ρέουν τα υλικά, οι πληροφορίες ή οι πελάτες μέσα σε μια λειτουργία παραγωγής, το υπό-επεξεργασία προϊόν είναι σταθερό, ενώ ο εξοπλισμός, τα μηχανήματα, οι εγκαταστάσεις και οι άνθρωποι που το επεξεργάζονται μετακινούνται ανάλογα με τις ανάγκες Αυτό μπορεί να συμβαίνει επειδή το προϊόν είναι πολύ μεγάλο ή πολύ εύθραυστο για να μετακινηθεί Παραδείγματα Κατασκευή αυτοκινητοδρόμου Εγχείριση ανοιχτής καρδιάς Κατακευή πλοίου Συντήρηση μεγάλου κεντρικού συστήματος υπολογιστή Εργοτάξια οικοδομών

Χωροταξική διάταξη σταθερής θέσης: Παραδείγματα

Χωροταξική διάταξη σταθερής θέσης: Βασικό μειονέκτημα Το κύριο πρόβλημα στο σχεδιασμό αυτής της χωροταξικής διάταξης είναι η κατανομή των χώρων Για παράδειγμα στα εργοτάξια οικοδομών που εκτελείται έργο από διάφορους εργολάβους υπάρχουν τα κάτωθι προβλήματα: Ναυπάρχειαρκετόςχώροςγιατιςανάγκεςτους Να μπορούν να δέχονται και να αποθηκεύσουν τα υλικά που παραλαμβάνουν Όλοιοιεργολάβοιναέχουνπρόσβασηστομέροςτουέργουόπουεργάζονταιχωρίςνα εμπλέκεται ο ένας στις κινήσεις του άλλου Η συνολική μετακίνηση των εργολάβων, των οχημάτων και των μηχανημάτων τους να ελαχιστοποιείται όσο το δυνατόν περισσότερο

Χωροταξική διάταξη σταθερής θέσης: Πλεονεκτήματα & μειονεκτήματα Χωροταξική διάταξη σταθερής θέσης Πλεονεκτήματα Πολύ μεγάλη ευελιξία μίγματος και προϊόντος Το προϊόν ή ο πελάτης δεν μετακινούνται Μεγάλη ποικιλία καθηκόντων προσωπικού Μειονεκτήματα Πολύ υψηλό κόστος μονάδας Ο προγραμματισμός του χώρου και των δραστηριοτήτων μπορεί να είναι δύσκολος

Χωροταξική διάταξη κατά λειτουργία Η χωροταξική διάταξη κατά λειτουργία πήρε την ονομασία της από το γεγονός ότι συμμορφώνεται στις ανάγκες και τη διευκόλυνση των λειτουργιών τις οποίες εκτελούν οι πόροι μετατροπής που απαρτίζουν τις διαδικασίες Στη χωροταξική διάταξη κατά λειτουργία, τοποθετούνται μαζί παρόμοιοι πόροι ή διαδικασίες(γιατί συνήθως βελτιώνεται η εκμετάλλευση των πόρων μετατροπής) Όταν τα προϊόντα, οι πληροφορίες ή οι πελάτες ρέουν μέσω της λειτουργίας παραγωγής, ακολουθούν μια διαδρομή από δραστηριότητα σε δραστηριότητα ανάλογα με τις ανάγκες τους (άρα δημιουργείται μια πολύπλοκηροή!!) Παραδείγματα Νοσοκομείο Σουπερ μάρκετ Μηχανική κατεργασία εξαρτημάτων για κινητήρες αεροσκαφών(π.χ. Θερμική κατεργασία) Βιβλιοθήκη

Χωροταξική διάταξη κατά λειτουργία: Παράδειγμα Βιβλία προς δανεισμό ταξινομημένα θεματικά Αίθουσα πρόσβασης στο διαδίκτυο και CD- ROM Γραφείο πληροφοριών Γραφεία μελέτης Ενημερωτικά δελτία επιχειρήσεων Προς αρχείο περιοδικών εκδόσεων Τρέχοντα τεύχη επιθεωρήσεων Χώρος βιβλίων αναφοράς Αποθή κη Προσωπικό εξυπηρέτησης Χώρος φωτοτυπιών Παραλαβή κρατήσεων Είσοδος Έξοδος

Χωροταξική διάταξη κατά λειτουργία: Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα Χωροταξική διάταξη κατά λειτουργία Πλεονεκτήματα Υψηλή ευελιξία μίγματος και προϊόντος Σχετικά εύρωστη σε περίπτωση διακοπών Εύκολη παρακολούθηση Χαμηλή εκμετάλλευση Μειονεκτήματα Μπορεί να σχηματίζονται μεγάλες ουρές μονάδων υπό επεξεργασία Πολύπλοκη ροή

Χωροταξική διάταξη κυττάρων (1/2) Είναι η διάταξη κατά την οποία οι μετατρεπόμενοι πόροι που εισέρχονται στη λειτουργία παραγωγής είναι προεπιλεγμένοι ώστε να μετακινούνται σε ένα σημείο της(ή κύτταρο), όπου βρίσκονται όλοι οι πόροι μετατροπής που θα ικανοποιήσουν τις άμεσες ανάγκες επεξεργασίας τους Το ίδιο το κύτταρο μπορεί να έχει είτε χωροταξική διάταξη κατά λειτουργία είτε κατά προϊόν. Αφού υποστούν επεξεργασία οι μετατρεπόμενοι πόροι σε ένα κύτταρο, μπορούν να οδηγηθούν σε ένα άλλο Στην πράξη, αυτή η διάταξη συνιστά μια προσπάθεια εισαγωγής κάποιας τάξης στην πολυπλοκότητα της ορής που χαρακτηρίζει τη χωροταξική διάταξη κατά λειτουργία Παραδείγματα Μαιευτική μονάδα σε νοσοκομείο Οχώροςμετρόφιμαγιαμεσημεριανόγεύμασεσούπερμάρκετ

Χωροταξική διάταξη κυττάρων (2/2) Αυτή η διάταξη μπορεί να χρησιμοποιηθεί και στις υπηρεσίες Παράδειγμα: Πολυκατάστημα το οποίο αποτελείται από βιτρίνες διαφόρων κατηγοριών προϊόντων σε διάφορα σημεία του Η κυρίαρχη χωροταξική διάταξη είναι η κατά λειτουργία Κάθε«βιτρίνα» μπορεί να θεωρηθεί ως μια ξεχωριστή διαδικασία για την προώθηση των πωλήσεων μιας συγκεκριμένης κατηγορίας προϊόντων Η εξαίρεση είναι το«κατάστημα αθλητικών ειδών»! Αυτός ο χώρος είναι ένα κατάστημα μέσασεκατάστημα(shopinashop)τοοποίοειναιαφιερωμένοσεπολλάπροϊόνταπου διαθέτουν ένα κοινό αθλητικό θέμα

Χωροταξική διάταξη κυττάρων: Παράδειγμα Βιβλία και βίντεο Παπούτσια Κατάστημα αθλητικών ειδών Ανδρικά ρούχα Αρώματα και κοσμήματα Γλυκά, εφημερίδες, περιοδικά και αναλώσιμα γραφείου Ασανσέρ Γυναικεία ρούχα Είσοδος Βαλίτσες και δώρα

Χωροταξική διάταξη κυττάρων: Πλεονεκτήματα και μεινονεκτήματα Πλεονεκτήματα Μειονεκτήματα Χωροταξική διάταξη κυττάρου Μπορεί να συμβιβάσει το κόστος με την ευελιξία Ταχεία διεκπεραίωση Η ομαδική εργασία μπορεί να αποτελέσει καλό κίνητρο Η αναδιάρθρωση της υφιστάμενη χωροταξίας μπορεί να είναι δαπανηρή Μπορεί να απαιτούνται περισσότερα μηχανήματα και εξοπλισμός

Χωροταξική διάταξη κατά προϊόν Αναφέρεται στην τοποθέτηση των πόρων μετατροπής σε σημείο που εξυπηρετεί αποκλειστικά τους μετατρεπόμενους πόρους Κάθε προϊόν, πληροφορία ή πελάτης ακολουθεί μια προδιαγεγραμμένη διαδρομή, όπου ή αλληλουχία των απαιτούμενων δραστηριοτήτων ταιριάζει με την αλληλουχία στην οποία έχουν τοποθετηθεί οι διαδικασίες Οι μετατρεοπόμενοι πόροι «ρέουν» κατά μήκος μιας «γραμμής» διαδικασιών. Γι αυτό η εν λόγω διάταξη ονομάζεται και «χωροταξική διάταξη γραμμής» Ηροήείναισαφής,προβλεπόμενηκαιάραεύκολοναελεγχθεί Παραδείγματα Συναρμολόγηση αυτοκινήτων γραμμή παραγωγής Πρόγραμμα μαζικού εμβολιασμού Καφετέρια/ εστιατόριο self-service

Χωροταξική διάταξη κατά προϊόν: Παράδειγμα «Ψήσιμο» Καθαρισμός Διαλογή Μίξη Τύλιγμα Στεγνό μέρος Κυλινδρικές πρέσες Καλώδιο

Χωροταξική διάταξη κατά προϊόν: Παράδειγμα Παράδειγμα κέντρου εκπαίδευσης νεοσυλλέκτων που χρησιμοποιεί χωροταξική διάταξη κατά προϊόν Αίθουσα διαλέξεων Χώρος αναμονής Χώρος αναμονής Χώρος παράδοσης στολών Γιατρός Γιατρός Γιατρός Γιατρός Αιματολογικές εξετάσεις Αιματολογικές εξετάσεις Ακτινογραφίες Ακτινογραφίες Καταγραφή προσωπικού και ιατρικού ιστορικού Αποθήκη στολών Γιατρός Γιατρός Αιματολογικές εξετάσεις Ακτινογραφίες

Χωροταξική διάταξη κατά προϊόν: Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα Χωροταξική διάταξη προϊόντος Πλεονεκτήματα Χαμηλό κόστος μονάδας για υψηλούς όγκους Προσφέρει ευκαιρίες για εξειδίκευση εξοπλισμού Μειονεκτήματα Ενδεχομένως μικρή ευελιξία μίγματος Όχι πολύ εύρωστη σε περίπτωση διακοπής Η εργασία μπορεί να είναι πολύ επαναλαμβανόμενη

Η σχέση μεταξύ των τύπων διαδικασιών και των βασικών τύπων χωροταξικής διάταξης Τύποι διαδικασιών μεταποίησης Βασικοί τύποι χωροταξικής διάταξης Τύποι διαδικασιών υπηρεσιών Διαδικασίες έργου Διαδικασίες ειδικών εργασιών Διαδικασίες παρτίδας Διαδικασίες μαζικής παραγωγής Συνεχείς διαδικασίες Χωροταξική διάταξη σταθερής θέσης Χωροταξική διάταξη κατά διαδικασία Χωροταξική διάταξη κυττάρου Χωροταξική διάταξη κατά προϊόν Επαγγελματικές υπηρεσίες Μαζικές υπηρεσίες Καταστήματα εξυπηρέτησης

Επιλογή βασικού τύπου χωροταξίας με βάση το κόστος και τον όγκο Κόστος Σταθερή θέση Διαδικασία Κύτταρο Προϊόν Χρήση σταθερής θέσης Χρήση σταθερής θέσης ή «κατά διαδικασία» Χρήση «κατά διαδικασία» Χρήση «κατά διαδικασία» ή κυττάρου Χρήση «κατά προϊόν» Όγκος Χρήση κυττάρου ή «κατά προϊόν» Χρήση «κατά διαδικασία» ή κυττάρου ή «κατά προϊόν»

Λεπτομερής σχεδιασμός σε χωροταξική διάταξη σταθερής θέσης Στόχος είναι η δημιουργία μιας χωροταξικής διάταξης η οποία να επιτρέπει στους πόρους μετατροπής να μεγιστοποιούν τη συμβολή τους στη διαδικασία μετατροπής, ώστε να προσφέρουν αποτελεσματική «εξυπηρέτηση» στους μετατρεπόμενους πόρους Ο λεπτομερής σχεδιασμός σε χωροταξική διάταξη σταθερής θέσης, όπως τα εργοτάξια οικοδομών, μπορεί να είναι ιδιαίτερα περίπλοκη, ειδικά όταν το προγραμματισμένο χρονοδιάγραμμα δραστηριοτήτων αλλάζει τακτικά

Γενική μέθοδος σχεδιασμού της χωροταξικής διάταξης κατά λειτουργία Βήμα 1: Συλλογή πληροφοριών σχετικά με τα κέντρα(επεξ)εργασίας και τη μεταξύ τους ροή Βήμα 2: Σχεδιασμός σχηματικής χωροταξικής διάταξης που απεικονίζει τα κέντρα εργασίας και τη μεταξύ τους ροή, με τοποθέτηση των κέντρων εργασίας με τη μεγαλύτερη ροή σε κοντινή απόσταση μεταξύ τους Βήμα 3: Προσαρμογή της σχηματικής χωροταξικής διάταξης ώστε να περιλαμβάνει τους περιορισμούς του χώρου όπου πρέπει να ταιριάξει η χωροταξική διάταξη Βήμα 4: Σχεδιασμός της χωροταξικής διάταξης με απεικόνιση των πραγματικών χώρων των κέντρων εργασίας και των αποστάσεων που θα πρέπει να διανύουν τα υλικά ή οι πελάτες. Υπολογισμός της μέτρησης αποτελεσματικότητας της χωροταξικής διάταξης είτε ως συνολική διανυόμενη απόσταση, είτε ως κόστος μετακίνησης Βήμα 5: Έλεγχος για να διαπιστωθεί εαν η εναλλαγή δύο κέντρων εργασίας θα μειώσει τη συνολική διανυόμενη απόσταση ή το κόστος μετακίνησης. Εάν ισχύει κάτι τέτοιο, πραγματοποίηση της αλλαγής και επιστροφή στο Βήμα 4.

Βήμα 1: Συλλογή πληροφοριών Πριν ξεκινήσει η διαδικασία του λεπτομερούς σχεδιασμού των χωροταξικών διατάξεων κατά λειτουργία, ο σχεδιαστής χρειάζεται μερικές ουσιαστικές πληροφορίες: Για το χώρο που απαιτείται για κάθε κέντρο επεξ(εργασίας) Γιατοβαθμόκαιτηνκατεύθυνσητηςροήςανάμεσασεκάθεκέντροεργασίας(π.χ.ο αριθμός των μετακινήσεων, ο αριθμός των φορτίων ή το κόστος ροής ανά διανυόμενη απόσταση) Γιατηνανάγκητωνκέντρωνεργασίαςναβρίσκονταικοντάήδίπλασεκάποιοσταθερό σημείο της χωροταξικής διάταξης Ο βαθμός και η κατεύθυνση της ροής αναπαρίστανται συνήθως σε ένα διάγραμμα καταγραφής ροής Τα παραπάνω δεδομένα μπορού να συλλεχθούν από πρότυπους χρόνους, επιτόπια παρατήρηση, ή ιστορικά στοιχεία

Βήμα 1: Συλλογή πληροφοριών (α) Φορτία ανά ημέρα Προς Από A B C D E A 17-30 10 B 13 20 20 C 10-70 D 30 - - 30 E 10 10 10 10 Εάν η κατεύθυνση δεν είναι σημαντική συμπτύσσεται στο (β) Φορτία ανά ημέρα A B C D E A 30-60 20 B 30-30 C - 80 D 40 E

Βήμα 1: Συλλογή πληροφοριών (β) Φορτία ανά ημέρα A B C D E A 30-60 20 B 30-30 C - 80 D 40 ή εναλλακτικά (γ) A B C D E Φορτία ανά ημέρα 30 30-40 - - 80 60 30 20 E

Βήμα 1: Συλλογή πληροφοριών (α) Φορτία ανά ημέρα Προς Από A B C D E A 17-30 10 B 13 20 20 (δ)κόστος μονάδας ανά διανυόμενη απόσταση To From A B C D E A 2 2 2 2 B 3 3 3 4 C 10-70 D 30 - - 30 E 10 10 10 10 Εάν το κόστος μεταξύ των κέντρων εργασίας διαφέρει, συνδυασμός με C 2 2 2 2 D 10 10 10 10 E 2 2 2 2

Βήμα 1: Συλλογή πληροφοριών (δ) Κόστος μονάδας ανά διανυόμενη απόσταση Προς Από A B C D E A 2 2 2 2 B 3 3 3 4 (ε)ημερήσιο κόστος ανά διανυόμενη απόσταση Προς Από A B C D E A 34 60 20 B 39 60 60 C 2 2 2 2 D 10 10 10 10 E 2 2 2 2 για να βρεθεί το C 20 140 D 300-300 E 20 20 20 20

Βήμα 1: Συλλογή πληροφοριών (ε) Ημερήσιο κόστος ανά διανυόμενη απόσταση To From A B C D E A 34 60 20 B 39 60 60 (στ) Ημερήσιο κόστος ανά διανυόμενη απόσταση A B C D E A 73-360 40 B 80 80 C 20 140 D 300-300 E 20 20 20 20 Εάν η κατεύθυνση δεν είναι σημαντική συμπτύσσεται στο C - 160 D 320 E

Βήμα 1: Συλλογή πληροφοριών (διάγραμμα σχέσεων) ΚΩΔΙΚΟΣ ΕΓΓΥΤΗΤΑ ΤΜΗΜΑ Μετρολογίας Ηλεκτρονικών δοκιμών Ανάλυσης Δοκιμών με υπερήχους Δοκιμών κόπωσης Ελέγχου αντοχής με κρούση Ι Σ Σ Σ Ι A Μ Κ Κ Κ Μ Μ X Μ A Ι Σ Κ Μ X X Απαραίτητη Ιδιαίτερα σημαντική Σημαντική Κανονική εγγύτητα Μη σημαντική Ανεπιθύμητη

Βήμα 2: Σχεδιασμός σχηματικής χωροταξικής διάταξης που απεικονίζει τα κέντρα εργασίας και τη μεταξύ τους ροή Στα περισσότερα παραδείγματα χωροταξικής διάταξης κατά λειτουργία, ο πρωταρχικός στόχος είναι η ελαχιστοποίηση του κόστους της λειτουργίας παραγωγής άρα της διανυόμενης απόστασης μέσα στη λειτουργία παραγωγής Το κάτωθο σχήμα δείχνει μια απλή χωροταξική διάταξη έξι κέντρων με το συνολικό αριθμό μετακινήσεων μεταξύ των κέντρων κάθε ημέρα Όσο πιο χαμηλή η βαθμολογία της αποτελεσματικότητας, τόσο καλύτερη είναι η χωροταξική διάταξη

Βήμα 3: Προσαρμογή της σχηματικής χωροταξικής διάταξης ώστε να περιλαμβάνει τους περιορισμούς του χώρου Στο σχήμα (α) η αποτελεσματικότητα της χωροταξικής διάταξης είναι ίση με τη συνολική διανυόμενη απόσταση δηλ. 4.450 μέτρα Στο σχήμα(β) βλέποθμε την αποτελεσματικότητα της χωροταξικής διάταξης με την αλλαγήθέσεωντωνκέντρωνεργασίαςeκαιc Η παραπάνω αλλαγή δίνει καλυτερα αποτελέσματα και προσαρμόζεται καλύτερα ώστε να περιλαμβάνει τους περιορισμούς του χώρου

Παράδειγμα χωροταξικής διάταξης κατά λειτουργία

Βιβλιογραφία Slack, N., Chambers, S. and Johnston, R. (2010) Διοίκηση Παραγωγής Προϊόντων και Υπηρεσιών, 5η αγγλική έκδοση, Εκδόσεις Κλειδάριθμος