ΠΕΡΙΛΗΨΗ Για την επιτυχή εφαρµογή της πολυκριτηριακής ανάλυσης, είναι απαραίτητο αφενός µεν να εξετασθεί ένας ικανός και αναγκαίος αριθµός κριτηρίων που θα δίνουν µία αντιπροσωπευτική και πλήρη εικόνα των εναλλακτικών περιπτώσεων που διερευνώνται αφετέρου δε, να γίνει βαθµονόµηση των κριτηρίων που θα εξετασθούν, µε βάση τα χαρακτηριστικά τους. Στην τεχνική αυτή έκθεση παρουσιάζονται τα κριτήρια που επιλέχθηκαν, περιγράφονται οι παράµετροι που λαµβάνει υπόψη κάθε ένα από αυτά και επιπλέον, γίνεται βαθµονόµησή τους σε κλίµακα από 1 10, ανάλογα µε τα χαρακτηριστικά που παρουσιάζουν (η τιµή 1 αντιστοιχεί στη χαµηλότερη απόδοση και η τιµή 10 στη βέλτιστη απόδοση για κάθε κριτήριο). Πιο αναλυτικά: Καθορισµός και περιγραφή κριτηρίων Ο καθορισµός επιλογή των κριτηρίων αξιολόγησης έγινε, µε βάση τα εξής: Υφιστάµενη εµπειρία από άλλες εφαρµογές Επίτευξη επαρκούς κάλυψης όλων των παραµέτρων που υπεισέρχονται στην εξέταση κάθε εναλλακτικού σεναρίου Επίτευξη αντιπροσωπευτικής εικόνας για τα χαρακτηριστικά κάθε εναλλακτικού σεναρίου Αποφυγή επικαλύψεων (κάθε κριτήριο να αφορά συγκεκριµένα χαρακτηριστικά τα οποία να µην εξετάζονται από άλλο κριτήριο) Με βάση τις παραπάνω προϋποθέσεις, επιλέχθηκαν συνολικά 17 κριτήρια, επιµερισµένα σε τέσσερις οµάδες κριτηρίων. Τονίζεται ότι η επιλογή είναι προσαρµοσµένη στις ανάγκες του συγκεκριµένου έργου. ηλαδή έγινε προσαρµογή της µεθόδου πολυκριτηριακής ανάλυσης στο αντικείµενο του έργου που είναι η εξέταση συστηµάτων/τεχνικών διαχείρισης αποβλήτων. Εάν το αντικείµενο του έργου ήταν η εξέταση άλλων περιβαλλοντικών προβληµάτων µε εναλλακτικές επιλογές π.χ συγκριτική αξιολόγηση χώρων για τη λειτουργία εγκαταστάσεων διαχείρισης αποβλήτων (χωροθέτηση εγκαταστάσεων) τότε το είδος των κριτηρίων που θα εξετάζονταν θα ήταν διαφορετικός (π.χ. εξέταση γεωλογικών, υδρολογικών και υδρογεωλογικών κριτηρίων). i
Πίνακας 1: Πίνακας κριτηρίων (επιµέρους κριτήρια και οµάδες κριτηρίων) Κοινωνικά - θεσµικά Περιβαλλοντικά Οικονοµικά Τεχνικά Εναρµόνιση µε το Επίπεδο δυσµενών Κόστος Λειτουργικότητα υφιστάµενο θεσµικό πλαίσιο επιπτώσεων στο περιβάλλον απαιτήσεις σε αντιρρυπαντικά συστήµατα επένδυσης Εφαρµογή προτεραιοτήτων της νοµοθεσίας Αέριες Εκποµπές Εκποµπές οσµών Κόστος λειτουργίας και Υφιστάµενη εµπειρία αξιοπιστία συντήρησης Κοινωνική αποδοχή Παραγωγή υγρών αποβλήτων Απαιτήσεις γης Προσαρµοστικό τητα στις τοπικές συνθήκες υνατότητες Παραγωγή στερεών Ευελιξία δηµιουργίας νέων θέσεων εργασίας αποβλήτων υπολειµµάτων Εκποµπές ηχορύπανσης Αισθητική όχληση Στη συνέχεια πραγµατοποιείται αναλυτική περιγραφή των δεκαεπτά κριτηρίων και παρατίθενται όλες οι παράµετροι που εξετάζει κάθε ένα από αυτά. Βαθµονόµηση κριτηρίων Με βάση τα στάδια συγκριτικής αξιολόγησης των εναλλακτικών σεναρίων διαχείρισης, απαιτείται η βαθµονόµηση κάθε µεµονωµένου κριτηρίου, µε βάση τα χαρακτηριστικά που αυτό µπορεί να παρουσιάσει (κάλυψη όλων των πιθανών περιπτώσεων µε καθορισµό υψηλότερων βαθµολογιών για τις ευνοϊκότερες περιπτώσεις και χαµηλότερων για τις λιγότερο ευνοϊκές δυσµενείς περιπτώσεις, ii
σε κλίµακα από 1-10. Για το λόγο αυτό, πραγµατοποιείται βαθµονόµηση των κριτηρίων, η οποία παρουσιάζεται στη συνέχεια υπό µορφή πινάκων. Κοινωνικά θεσµικά κριτήρια Κ 1 : Εναρµόνιση µε το υφιστάµενο θεσµικό πλαίσιο Στο κριτήριο αυτό λαµβάνονται υπόψη οι θεσµικές ρυθµίσεις µε βάση το εθνικό και το κοινοτικό περιβαλλοντικό πλαίσιο, σχετικά µε τη διαχείριση των τριών υπό εξέταση ρευµάτων αποβλήτων όπως και τα προβλεπόµενα από άλλες νοµοθετικές ρυθµίσεις σε θέµατα περιβάλλοντος. Πλήρης εναρµόνιση 10 Μερική εναρµόνιση 5 Μη εναρµόνιση 1 Κ 2 : Εφαρµογή προτεραιοτήτων της νοµοθεσίας Η στρατηγική διαχείρισης των στερεών αποβλήτων, σύµφωνα µε την Κοινοτική περιβαλλοντική πολιτική ευνοεί µε σειρά προτεραιότητας: τη µείωση των παραγοµένων αποβλήτων την ανάκτηση υλικών για ανακύκλωση και επαναχρησιµοποίηση την αξιοποίηση των αποβλήτων για την παραγωγή ενέργειας. Πλήρης εφαρµογή 10 Μερική εφαρµογή 5 Εφαρµογή σε µικρό βαθµό 3 Αντίθεση µε τις κατευθυντήριες γραµµές 1 Κ 3 : Κοινωνική αποδοχή Η κοινωνική αποδοχή της προτεινόµενης λύσης εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως για παράδειγµα, η υφιστάµενη πρακτική διαχείρισης των αποβλήτων, το επίπεδο ευαισθητοποίησης και συνειδητοποίησης των προβληµάτων που σχετίζονται µε τα απόβλητα, το εκπαιδευτικό σύστηµα, η διαφορά στην οικονοµική επιβάρυνση ανάµεσα στις υφιστάµενες πρακτικές διαχείρισης και τις προτεινόµενες λύσεις, οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις κ.ά. iii
Πλήρης κοινωνική αποδοχή µετά από ενηµέρωση 10 Μερική κοινωνική αποδοχή 5 Κοινωνική αποδοχή λόγω έλλειψης ενηµέρωσης 4 Μη κοινωνική αποδοχή λόγω έλλειψης ενηµέρωσης 3 Μη κοινωνική αποδοχή µετά από ενηµέρωση 1 Κ 4 : υνατότητες δηµιουργίας νέων θέσεων εργασίας Εξετάζεται η δυνατότητα για δηµιουργία νέων θέσεων εργασίας (απαιτήσεις σε εξειδικευµένο π.χ. µηχανικοί, περιβαλλοντολόγοι και ανειδίκευτο προσωπικό π.χ τεχνίτες, διοικητικό προσωπικό). ηµιουργία νέων θέσεων εργασίας σε σηµαντικό βαθµό 10 ηµιουργία νέων θέσεων εργασίας σε ικανοποιητικό βαθµό 7 ηµιουργία νέων θέσεων εργασίας σε περιορισµένο βαθµό 4 Μη δηµιουργία νέων θέσεων εργασίας 1 Περιβαλλοντικά κριτήρια Π 1 : Επίπεδο δυσµενών επιπτώσεων στο περιβάλλον απαιτήσεις σε αντιρρυπαντικά συστήµατα Εκτιµάται το επίπεδο των δυνητικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων κάθε περίπτωσης το οποίο εξετάζεται σε συνδυασµό µε τις απαιτήσεις σε αντιρρυπαντικά συστήµατα έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η αποτελεσµατική προστασία του περιβάλλοντος. Μη ύπαρξη περιβαλλοντικών επιπτώσεων 10 Περιβαλλοντικές επιπτώσεις σε ελάχιστο βαθµό 7 Περιβαλλοντικές επιπτώσεις σε µικρό βαθµό 5 Περιβαλλοντικές επιπτώσεις σε σχετικά µεγάλο βαθµό 3 Περιβαλλοντικές επιπτώσεις σε πολύ µεγάλο βαθµό 1 Π 2 : Αέριες Εκποµπές Εκποµπές οσµών Εξετάζεται το είδος και η ποσότητα των αερίων εκποµπών ανάλογα µε τη µέθοδο διαχείρισης που εφαρµόζεται και τη συγκεκριµένη τεχνική που ακολουθείται. iv
Σηµαντικές εκποµπές αερίων και οσµών, ελεγχόµενες 6 Σηµαντικές εκποµπές αερίων και οσµών µη ελεγχόµενες 1 Περιορισµένες εκποµπές αερίων και οσµών, ελεγχόµενες 8 Περιορισµένες εκποµπές αερίων και οσµών, µη ελεγχόµενες 3 Ελάχιστες εκποµπές αερίων και οσµών, ελεγχόµενες 9 Ελάχιστες εκποµπές αερίων και οσµών, µη ελεγχόµενες 4 Π 3 : Παραγωγή υγρών αποβλήτων Εξετάζεται το είδος και η ποσότητα των υγρών αποβλήτων ανάλογα µε τη µέθοδο διαχείρισης που εφαρµόζεται και τη συγκεκριµένη τεχνική που ακολουθείται. Σηµαντική παραγωγή υγρών αποβλήτων, ελεγχόµενη 6 Σηµαντική παραγωγή υγρών αποβλήτων, µη ελεγχόµενη 1 Περιορισµένη παραγωγή υγρών αποβλήτων, ελεγχόµενη 8 Περιορισµένη παραγωγή υγρών αποβλήτων, µη ελεγχόµενη 3 Ελάχιστη παραγωγή υγρών αποβλήτων, ελεγχόµενη 9 Ελάχιστη παραγωγή υγρών αποβλήτων, µη ελεγχόµενη 4 Π 4 :Παραγωγή στερεών αποβλήτων υπολειµµάτων Εξετάζεται το είδος και η ποσότητα των στερεών αποβλήτων υπολειµµάτων ανάλογα µε τη µέθοδο διαχείρισης που εφαρµόζεται και τη συγκεκριµένη τεχνική που ακολουθείται. Σηµαντική παραγωγή στερεών αποβλήτων υπολειµµάτων, ελεγχόµενη 6 Σηµαντική παραγωγή αποβλήτων υπολειµµάτων, µη ελεγχόµενη 1 Περιορισµένη παραγωγή αποβλήτων υπολειµµάτων, ελεγχόµενη 8 Περιορισµένη παραγωγή αποβλήτων υπολειµµάτων, µη ελεγχόµενη 3 Ελάχιστη παραγωγή αποβλήτων υπολειµµάτων, ελεγχόµενη 9 Ελάχιστη παραγωγή αποβλήτων υπολειµµάτων, µη ελεγχόµενη 4 Π 5 : Εκποµπές ηχορύπανσης Εξετάζεται το επίπεδο ηχορύπανσης ανάλογα µε τη µέθοδο διαχείρισης που εφαρµόζεται και τη συγκεκριµένη τεχνική που ακολουθείται. v
Ελάχιστος βαθµός ηχορύπανσης 9 Περιορισµένος βαθµός ηχορύπανσης 7 Σχετικά υψηλός βαθµός ηχορύπανσης 4 Υψηλός βαθµός ηχορύπανσης 1 Π 6 : Αισθητική όχληση Εξετάζονται οι αισθητικές συνέπειες από την κατασκευή και λειτουργία µιας εγκατάστασης και οι αλλαγές στο φυσικό τοπίο, οι οποίες εξαρτώνται από τη συγκεκριµένη µέθοδο που ακολουθείται, το είδος και το µέγεθος του εξοπλισµού και των µηχανηµάτων που χρησιµοποιούνται, κ.λπ. Μη ύπαρξη αισθητικής όχλησης 10 Ύπαρξη αισθητικής όχλησης σε ελάχιστο βαθµό 7 Ύπαρξη αισθητικής όχλησης σε σχετικά υψηλό βαθµό 4 Ύπαρξη αισθητικής όχλησης σε πολύ υψηλό βαθµό 1 Οικονοµικά κριτήρια Ο 1 : Κόστος επένδυσης Εξετάζεται το κόστος επένδυσης των απαιτούµενων εγκαταστάσεων (αγορά εξοπλισµού, συµπληρωµατικά έργα υποδοµής κ.λπ.) Συγκριτικά χαµηλό κόστος επένδυσης 10 Σχετικά χαµηλό κόστος επένδυσης 8 Μεσαίο κόστος επένδυσης 6 Υψηλό κόστος επένδυσης 4 Πολύ υψηλό κόστος επένδυσης 1 Ο 2 : Κόστος λειτουργίας Εξετάζεται το απαιτούµενο λειτουργικό κόστος της εγκατάστασης (αµοιβές προσωπικού, βοηθητικές παροχές, ανταλλακτικά, κατανάλωση ενέργειας, κ.λπ.) Συγκριτικά χαµηλό λειτουργικό κόστος 10 Σχετικά χαµηλό λειτουργικό κόστος 8 Μεσαίο λειτουργικό κόστος 6 Υψηλό λειτουργικό κόστος 4 Πολύ υψηλό λειτουργικό κόστος 1 vi
Ο 3 : Απαιτήσεις γης Το κριτήριο αυτό έχει σηµασία σε περιπτώσεις που υπάρχει έλλειψη γης ή η αξία της είναι ιδιαίτερα υψηλή. Οι εγκαταστάσεις διαχείρισης των αποβλήτων διαφοροποιούνται σηµαντικά ως προς το κριτήριο αυτό. Μικρές απαιτήσεις γης 10 Σχετικά µικρές απαιτήσεις γης 8 Απαιτήσεις γης σε µέτριο βαθµό 6 Απαιτήσεις γης σε υψηλό βαθµό 4 Απαιτήσεις γης σε πολύ υψηλό βαθµό 1 Τεχνικά κριτήρια Τ 1 : Λειτουργικότητα Εξετάζεται ο βαθµός λειτουργικότητας κάθε συστήµατος διαχείρισης όπου περιλαµβάνονται η δυνατότητα σταθερής και οµαλής λειτουργίας, η ευκολία συντήρησης, η απλότητα στη λειτουργία, η προβλεπόµενη διάρκεια ζωής κάθε σεναρίου, η µη χρονοβόρα διαδικασία υλοποίησης κάθε σεναρίου κ.λπ.. Υψηλή λειτουργικότητα 10 Σχετικά υψηλή λειτουργικότητα 7 Μέτρια λειτουργικότητα 5 Χαµηλή λειτουργικότητα 3 Πολύ χαµηλή λειτουργικότητα 1 Τ 2 : Υφιστάµενη εµπειρία αξιοπιστία Λαµβάνεται υπόψη η εµπειρία που υπάρχει από την εφαρµογή ανάλογων τεχνολογιών και προγραµµάτων διαχείρισης. Ειδικά, όταν πρόκειται για εισαγωγή νέων τεχνολογιών, η αξιολόγηση της υπάρχουσας εµπειρίας αποτελεί προϋπόθεση για την ενδεχόµενη υιοθέτησή τους (ύπαρξη στην πράξη, περιπτώσεων επιτυχηµένης εφαρµογής του προτεινόµενου συστήµατος σε ευρεία κλίµακα success stories). vii
Υψηλή υφιστάµενη εµπειρία 10 Σχετικά υψηλή υφιστάµενη εµπειρία 7 Μέτρια υφιστάµενη εµπειρία 5 Χαµηλή υφιστάµενη εµπειρία 3 Εµπειρία µόνο από πιλοτικές εφαρµογές 3 Μη ύπαρξη εµπειρίας 1 Τ 3 : Προσαρµοστικότητα στις τοπικές συνθήκες Η αποτελεσµατική εφαρµογή κάθε συστήµατος εξαρτάται άµεσα από τη δυνατότητα απρόσκοπτης εφαρµογής του µε βάση τις ιδιαιτερότητες, τα γεωγραφικά χαρακτηριστικά και άλλους περιορισµούς της προς εξυπηρέτηση περιοχής. Υψηλή προσαρµοστικότητα 10 Σχετικά υψηλή προσαρµοστικότητα 7 Μέτρια προσαρµοστικότητα 5 Χαµηλή προσαρµοστικότητα 3 Πολύ χαµηλή προσαρµοστικότητα 1 Τ 4 : Ευελιξία Αξιολογείται η δυνατότητα προσαρµογής του κάθε συστήµατος στις πιθανές µεταβολές της ποσότητας και της σύνθεσης των υπό διαχείριση αποβλήτων. Υψηλή ευελιξία 10 Σχετικά υψηλή ευελιξία 7 Μέτρια ευελιξία 5 Χαµηλή ευελιξία 3 Πολύ χαµηλή ευελιξία 1 viii