ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΩΝ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ (ΕΚΕ), ΒΑΣΕΙ ΤΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΟΔΗΓΙΩΝ GLOBAL REPORTING INITIATIVE: ΜΙΑ ΣΥΝΘΕΤΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΙΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΠΟΥ ΕΦΑΡΜΟΖΟΥΝ ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Θεόφιλος Δ. Μάστος Επιβλέπων Επίκουρος Καθηγητής Κωνσταντίνος Ευαγγελινός. Μυτιλήνη Νοέμβριος/ 2011

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΩΝ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ (ΕΚΕ), ΒΑΣΕΙ ΤΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΟΔΗΓΙΩΝ GLOBAL REPORTING INITIATIVE: ΜΙΑ ΣΥΝΘΕΤΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΙΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΠΟΥ ΕΦΑΡΜΟΖΟΥΝ ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Θεόφιλος Δ. Μάστος ΔΙΑΤΡΙΒΗ Που υποβλήθηκε στο Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Περιβαλλοντική Πολιτική και Διαχείριση του Τμήματος Περιβάλλοντος ως μέρος των απαιτήσεων για την απόκτηση Διπλώματος Ειδίκευσης στην Περιβαλλοντική Πολιτική και Διαχείριση Μυτιλήνη Νοέμβριος 2011

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗΣ ΔΙΑΤΡΙΒΗΣ Αξιολόγηση Διπλωματικής Διατριβής του: Θεόφιλου Δ. Μάστου Θέμα: Αξιολόγηση απολογισμών Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης (ΕΚΕ), βάσει του διεθνούς πλαισίου οδηγιών Global Reporting Initiative: μια σύνθετη μεθοδολογική προσέγγιση στις πρακτικές που εφαρμόζουν οι Ελληνικές επιχειρήσεις. Ημερομηνία παρουσίασης: 30 Νοεμβρίου 2011 Η παρούσα διπλωματική διατριβή αφού εξετάστηκε ως προς: τη δομή/μορφή της εργασίας, τη σαφήνεια του ερευνητικού ερωτήματος, τη βιβλιογραφική έρευνα, τη θεωρητική τεκμηρίωση, τη μεθοδολογία, το εμπειρικό μέρος, την αυτονομία της έρευνας, την ποιότητα παρουσίασης καθώς και τελικά συμπεράσματα της έρευνας, από την τριμελή επιτροπή αξιολόγησης που αποτελείται από τους: Κ. Η. Ευαγγελινός Π. Γ. Δημητρακόπουλος Κ. Π. Χαλβαδάκης Επίκουρος Καθηγητής Αναπληρωτής Καθηγητής Καθηγητής Συνολικά αξιολογήθηκε με βαθμό... O Διευθυντής του ΠΜΣ Α. Ι. Τρούμπης Καθηγητής

ΑΦΙΕΡΩΣΕΙΣ Στην οικογένειά μου και στη Σοφία [I]

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον επιβλέποντα καθηγητή της μεταπτυχιακής μου διατριβής κ. Κωνσταντίνο Ευαγγελινό, για την καθοδήγησή του και την πολύτιμη βοήθειά του σε κάθε φάση της δημιουργίας της. Επίσης θα ήθελα να ευχαριστήσω τον κ. Αντώνη Σκουλούδη, υποψήφιο διδάκτορα του τμήματος Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αιγαίου, η συνεισφορά του οποίου ήταν ιδιαίτερα σημαντική για την επιτυχή ολοκλήρωση της εργασίας αυτής. Τέλος, θα ήθελα να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου στους φίλους μου, αλλά πάνω απ όλα στην οικογένειά μου, που όλα αυτά τα χρόνια μου συμπαραστέκεται, ηθικά και οικονομικά, προσφέροντάς μου τις δυνατότητες για ένα άνετο περιβάλλον, μέσα στο οποίο μπορώ να εργαστώ και να διευρύνω τις γνώσεις μου. Μυτιλήνη, 30 Νοεμβρίου 2011 [II]

ΣΥΝΤΟΜΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Ο Θεόφιλος Δ. Μάστος γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1985. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, στο τμήμα Βαλκανικών Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών, με ειδίκευση στα οικονομικά και τις διεθνείς επιχειρήσεις, από όπου και αποφοίτησε με βαθμό «Λίαν Καλώς». Ως υπότροφος του ΙΚΥ, μέσω του προγράμματος Erasmus, παρακολούθησε μαθήματα στο τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Μπρίστολ, στη Μ. Βρετανία. Το 2010 και μετά το πέρας της στρατιωτικής του θητείας, έγινε δεκτός στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών «Περιβαλλοντική Πολιτική και Διαχείριση», του τμήματος Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αιγαίου. [III]

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Θεόφιλος Δ. Μάστος Αξιολόγηση απολογισμών Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης (ΕΚΕ), βάσει του διεθνούς πλαισίου οδηγιών Global Reporting Initiative: μια σύνθετη μεθοδολογική προσέγγιση στις πρακτικές που εφαρμόζουν οι Ελληνικές επιχειρήσεις. Νοέμβριος 2011 Σκοπός της παρούσας μεταπτυχιακής διατριβής, είναι η αξιολόγηση της ποιότητας και πληρότητας των απολογισμών Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης (EKE), που δημοσιεύθηκαν από τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα, κατά το 2010 και η σύγκρισή τους με τους αντίστοιχους του 2009. Η μεθοδολογία που εφαρμόστηκε για την επίτευξη του στόχου αυτού, χρησιμοποιεί ένα αριθμητικό σύστημα βαθμολόγησης, βάσει των κατευθυντήριων οδηγιών έκδοσης απολογισμών αειφορίας του Global Reporting Initiative (GRI). Τα συνολικά αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν βελτίωση όσον αφορά στην πληρότητα των Ελληνικών απολογισμών ΕΚΕ. Ωστόσο, υπάρχουν ακόμα σημαντικές ελλείψεις στις πρακτικές που εφαρμόζουν οι Ελληνικές επιχειρήσεις, κυρίως όσον αφορά στην αποτύπωση των περιβαλλοντικών και κοινωνικών τους επιδόσεων. Τέλος, τα αποτελέσματα υποδηλώνουν, πως υπάρχουν σημαντικά περιθώρια βελτίωσης, ώστε να ανταποκριθούν οι Ελληνικές επιχειρήσεις στα διεθνή πρότυπα, συμβάλλοντας έτσι, στην ενίσχυση της παροχής ουσιωδών και συγκεκριμένων πληροφοριών μέσω των εκθέσεων αειφορίας, και συνεπώς στην προαγωγή της κοινωνικής υπευθυνότητας και διαφάνειας. Λέξεις κλειδιά: Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη, μη χρηματοοικονομικοί απολογισμοί, εκθέσεις αειφορίας, Global Reporting Initiative (GRI), βαθμολογικό σύστημα αξιολόγησης-content analysis, Ελλάδα [IV]

ABSTRACT Theofilos D. Mastos Assessing Corporate Social Responsibility (CSR) reports, based on the Global Reporting Initiative guidelines: a complex methodological approach to the practices of Greek companies. November 2011 This thesis aims to evaluate the quality and comprehensiveness of Corporate Social Responsibility (CSR) reports, published by companies operating in Greece in 2010 and compare them with those of 2009. To achieve this, a numerical scoring system is used based on the Global Reporting Initiative (GRI) guidelines for CSR/sustainability reporting. Overall findings reflect an improvement in the comprehensiveness of Greek CSR reports. Nevertheless, there are still significant gaps in the practices of Greek companies, especially on environmental and social performance disclosure. Finally, results reflect that there is a considerable room for improvement for Greek enterprises, in order to meet international standards and to enhance the provision of material and precise information through CSR reporting and, therefore, to promote social accountability transparency. Keywords: Corporate Social Responsibility (CSR), non-financial reports, sustainability reports, Global Reporting Initiative (GRI), assessment methodology-content analysis, Greece [V]

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ... vii ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΧΗΜΑΤΩΝ... viii 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 1 2. ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΚΑΙ ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ... 3 2.1 Ορισμός και περιεχόμενο της ΕΚΕ... 3 2.2 Εταιρικές μη-χρηματοοικονομικές εκθέσεις: μια σύντομη ανασκόπηση... 3 2.2.1 Οφέλη από τη γνωστοποίηση πληροφοριών ΕΚΕ... 4 3. ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΕΚΕ: ΜΙΑ ΔΙΕΘΝΗΣ ΤΑΣΗ... 6 4. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΟΔΗΓΙΩΝ ΤΟΥ GRI... 8 5. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΩΝ ΕΚΕ... 9 6. ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΕΡΕΥΝΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ... 12 7. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ... 14 7.1 Ανάλυση περιεχομένου εταιρικών εκθέσεων... 14 7.2 Μεθοδολογία Αξιολόγησης Εκθέσεων Αειφορίας... 14 7.3 Προσδιορισμός του δείγματος και συλλογή δεδομένων... 19 8. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ... 23 8.1 Περιβαλλοντική επίδοση... 27 8.2 Κοινωνική επίδοση... 29 9. ΣΥΖΗΤΗΣΗ... 32 10. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΕΡΕΥΝΑ... 34 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 36 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ... 40 [vi]

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ ΠΙΝΑΚΕΣ ΣΕΛΙΔΑ Πίνακας 1: Ο αριθμός των δεικτών/κριτηρίων και της μέγιστης πιθανής βαθμολογίας για κάθε ενότητα 15 Πίνακας 2: Η δομή του βαθμολογικού συστήματος αξιολόγησης 16 Πίνακας 3: Η αξιολόγηση δεικτών/κριτηρίων που δεν αναφέρονται σε ένα απολογισμό 16 Πίνακας 4: Η αξιολόγηση των δεικτών/κριτηρίων βάσει της ουσιαστικότητας 17 Πίνακας 5: Η αξιολόγηση των δεικτών/κριτηρίων βάσει της αξιοπιστίας 18 Πίνακας 6: Μέση βαθμολογία ανά κατηγορία δεικτών/κριτηρίων και ποσοστό βελτίωσης 26 Πίνακας 7: Κατάλογος των εταιρειών που συμπεριλήφθηκαν στην έρευνα 40-42 Πίνακας 8: Κατάταξη των Ελληνικών απολογισμών ΕΚΕ, βάσει των οδηγιών του GRI-G3 43-45 [vii]

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΧΗΜΑΤΩΝ ΣΧΗΜΑ ΣΕΛΙΔΑ Σχήμα 1: Ποσοστό εταιρειών με ανεξάρτητο απολογισμό ΕΚΕ (G250-N100) 6 Σχήμα 2: Ποσοστό εταιρειών που χρησιμοποιούν τις οδηγίες του GRI με έτος αναφοράς το 2008 (G250-N100) 6 Σχήμα 3: Ποσοστό των εταιρειών του δείγματος που υιοθετεί τις οδηγίες του GRI 20 Σχήμα 4: Ποσοστό των εταιρειών του δείγματος που υιοθετεί το Οικουμενικό Σύμφωνο του Ο.Η.Ε. 21 Σχήμα 5: Ποσοστό των εταιρειών του δείγματος που υιοθετεί το AA 1000 AS 21 Σχήμα 6: Πρακτικές διασφάλισης των Ελληνικών απολογισμών ΕΚΕ 22 Σχήμα 7: Κατάταξη των Ελληνικών εκθέσεων ΕΚΕ βάσει της συνολικής βαθμολογίας που έλαβαν 24 Σχήμα 8: Μέση βαθμολογία ανά κατηγορία δεικτών/κριτηρίων 26 Σχήμα 9: Βαθμολογική κατάταξη βάσει της αποτύπωσης της περιβαλλοντικής επίδοσης 28 Σχήμα 10: Βαθμολογική κατάταξη βάσει της αποτύπωσης της κοινωνικής επίδοσης 30 Σχήμα 11: Μέση βαθμολογία ανά επιμέρους ενότητα δεικτών της κοινωνικής απόδοσης 31 [viii]

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τα τελευταία χρόνια, έννοιες όπως η Βιώσιμη Ανάπτυξη (Sustainable Development), η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη (ΕΚΕ - Corporate Social Responsibility, CSR) και η περιβαλλοντική διαχείριση (environmental management), έχουν λάβει εξέχουσα σημασία για την παγκόσμια επιχειρηματική κοινότητα και ολοένα και περισσότερο, υιοθετούνται από επιχειρήσεις και οργανισμούς. Στην έκθεση της Παγκόσμιας Επιτροπής για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη, γνωστή και ως έκθεση Brundland Our Common Future, η Βιώσιμη Ανάπτυξη, ορίζεται ως η ικανότητα της κοινωνίας να ανταποκριθεί στην κάλυψη των υφιστάμενων αναγκών, χωρίς να διακυβεύεται η ικανότητα των μελλοντικών γενεών, να ικανοποιήσουν τις δικές τους ανάγκες (UNWCED, 1987, σελ. 24). Η Αειφορία (Sustainability) και η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη είναι δυο από τα βασικά εννοιολογικά πλαίσια που χρησιμοποιούνται για την περιγραφή των κοινωνικών και περιβαλλοντικών επιπτώσεων και ωφελειών της επιχειρηματικής δραστηριότητας (Jenkins, Yakovleva, 2006). Ο ισχυρισμός του Friedman (1970, σελ. 6), ότι αποκλειστική κοινωνική υπευθυνότητα των επιχειρήσεων, είναι να χρησιμοποιούν τους πόρους τους ώστε να αυξάνουν τα κέρδη τους, δεν αποτελεί πλέον τον κύριο στόχο και λόγο ύπαρξής τους. Οι επιχειρήσεις θα πρέπει να αναγνωρίσουν, ότι πέραν της ευθύνης τους έναντι των μετόχων, έχουν και ηθικές υποχρεώσεις απέναντι στην κοινωνία, στις οποίες και πρέπει να ανταποκριθούν (Cohran, 2007). Σύμφωνα με τον Elkington (1997), οι τρείς πυλώνες της βιώσιμης ανάπτυξης (Triple Bottom Line, TBL), κοινωνική ευθυδικία, περιβαλλοντική προστασία και οικονομική αποτελεσματικότητα, πρέπει να ενσωματωθούν στις πρακτικές των επιχειρήσεων, ώστε οι παραγωγικές τους δραστηριότητες να καταστούν βιώσιμες. Μάλιστα, οι Perez και Sanchez (2009), χαρακτηριστικά αναφέρουν, πως οι επιχειρήσεις καλούνται σήμερα, περισσότερο από ποτέ άλλοτε, να δεσμευτούν έναντι της αειφόρου ανάπτυξης και συνεπώς της συστηματικής προστασίας του περιβάλλοντος και της κοινωνικής συνοχής. Οι ετήσιες οικονομικές εκθέσεις/ετήσιοι απολογισμοί, ως παραδοσιακές πρακτικές επικοινωνίας των επιχειρήσεων με τους μετόχους, αδυνατούσαν να παρέχουν πληροφορίες για θέματα, τα οποία αφορούσαν σε (θετικές ή αρνητικές) εξωτερικότητες της επιχείρησης, όπως η περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση και η κοινωνική ευθύνη (Skouloudis et al., 2009). Ως εκ τούτου και μαζί με την εξέλιξη της ΕΚΕ, άρχισαν να εκδίδονται από τις επιχειρήσεις μηχρηματοοικονομικοί απολογισμοί (non-financial reports) 1, περιλαμβάνοντας στοιχεία που 1 Στη μεταπτυχιακή αυτή διατριβή, οι όροι «απολογισμός ΕΚΕ», «έκθεση αειφορίας», «έκθεση ΕΚΕ», «έκθεση βιωσιμότητας» και «μη χρηματοοικονομικός απολογισμός», χρησιμοποιούνται ως συνώνυμα, περιγράφοντας τις εκθέσεις που παρουσιάζουν στοιχεία για τις οικονομικές, περιβαλλοντικές και κοινωνικές δραστηριότητες των επιχειρήσεων. [1]

αφορούν στις επιδόσεις και επιδράσεις τους, σχετικά με το περιβάλλον και την κοινωνία (Skouloudis, Evangelinos, 2009; Adams, Frost, 2008; Perrini, 2005). Ο λόγος που συνέβη αυτό, όπως υποστηρίζουν και οι Ratanajongkol et al. (2006), ήταν οι αυξανόμενες απαιτήσεις των ενδιαφερομένων μερών (stakeholders) έναντι των επιχειρήσεων καθώς και η ευθύνη των επιχειρήσεων απέναντι στο ευρύ κοινό, είτε αυτό ήταν τοπικό, είτε εθνικό, είτε παγκόσμιο (Idowu, Towler, 2004). Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι αφενός η αξιολόγηση των Ελληνικών εκθέσεων αειφορίας (sustainability reports), με έτος αναφοράς το 2010 και η σύγκρισή τους με τους αντίστοιχους του 2009, και αφετέρου η αποτύπωση των τρεχουσών τάσεων στον τομέα της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, σε εθνικό επίπεδο. Η διατριβή αυτή αποτελεί κομμάτι μιας ευρύτερης μελέτης του Εργαστηρίου Επιχειρησιακής Περιβαλλοντικής Πολιτικής και Διαχείρισης (Ε.Ε.Π.Π.Δ.), του Τμήματος Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αιγαίου, με απώτερο σκοπό την αποσαφήνιση της έννοιας της ΕΚΕ στην Ελλάδα. Αρχικά, γίνεται μια προσπάθεια αποσαφήνισης του όρου ΕΚΕ και του όρου έκθεση αειφορίας, δίδοντας ορισμούς για την κάθε έννοια (κεφάλαιο 2). Εν συνεχεία, αναφέρονται στοιχεία διεθνών ερευνών σχετικά με την έκδοση απολογισμών ΕΚΕ (κεφάλαιο 3), ενώ ακολουθεί η παρουσίαση του διεθνώς αναγνωρισμένου πλαισίου κατευθυντήριων οδηγιών έκδοσης απολογισμών βιωσιμότητας, Global Reporting Initiative (GRI) (κεφάλαιο 4). Στο 5 ο κεφάλαιο, γίνεται μια βιβλιογραφική αναφορά σε προγενέστερες μεθοδολογικές προσεγγίσεις αξιολόγησης εκθέσεων αειφορίας, και στη συνέχεια παρουσιάζονται σχετικές έρευνες που έχουν γίνει στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, στον τομέα της ΕΚΕ (κεφάλαιο 6). Στο 7 ο κεφάλαιο περιγράφεται η μεθοδολογία αξιολόγησης εκθέσεων ΕΚΕ, βάσει των οδηγιών του GRI. Στο κεφάλαιο 8, παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της έρευνας και ακολουθεί η συζήτηση επ αυτών (κεφάλαιο 9). Τέλος, αναφέρονται τα συμπεράσματα που προέκυψαν από την εργασία και οι κατευθύνσεις για περεταίρω έρευνα (κεφάλαιο 10). [2]

2. ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΚΑΙ ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ 2.1 Ορισμός και περιεχόμενο της ΕΚΕ Η αποσαφήνιση του όρου της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, είναι ένα ζήτημα που έχει απασχολήσει και συνεχίζει να απασχολεί πολλούς ακαδημαϊκούς και ερευνητές, αφού τα τελευταία χρόνια, το επίκεντρο της έννοιας έχει λάβει αναρίθμητες κατευθύνσεις (Dahlsrud, 2008; Cohran, 2007; Perrini, 2005; Carroll, 1999). Ο Carroll (1999, σελ. 269), χαρακτήρισε την περίοδο από το 1950 και μετά, ως μοντέρνα εποχή για την έννοια της ΕΚΕ και τους ορισμούς που περιγράφουν το περιεχόμενό της. Αρχικά, αναφερόμενη κυρίως ως κοινωνική υπευθυνότητα, που δήλωνε την πιθανή σχέση που μπορεί να υπάρχει μεταξύ των επιχειρήσεων και της κοινωνίας, αργότερα ως κεντρική ιδέα άλλων περιφερειακών θεωριών, όπως αυτή των ενδιαφερομένων μερών και της επιχειρηματικής ηθικής, έφτασε σήμερα να αποτελεί μία έννοια πολύπλοκη και πολυδιάστατη, ενσωματώνοντας στις δραστηριότητες των επιχειρήσεων ένα πλαίσιο ευρύτερης υπευθυνότητας έναντι του κοινωνικού συνόλου, καθιστώντας τες υπόλογες για τις δράσεις τους απέναντι σε αυτό (Perrini, 2005; Carroll, 1999). Στην πρόσφατη έρευνά του ο Dahlsrud (2008), αναλύοντας το πόσο συχνά και ποιος ορισμός χρησιμοποιείται για τον προσδιορισμό της ΕΚΕ, βάσει της μηχανής αναζήτησης google, ανέδειξε πως ο επικρατέστερος ορισμός, είναι αυτός της Ευρωπαϊκής Επιτροπής: ΕΚΕ είναι μια έννοια σύμφωνα με την οποία οι εταιρείες αποφασίζουν οικειοθελώς να ενσωματώσουν κοινωνικές και περιβαλλοντικές ανησυχίες, στις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες και στη διαβούλευση τους με τα ενδιαφερόμενα μέρη (CEC, 2001). Σύμφωνα με το World Business Council for Sustainable Development (WBCSD, 2000), η ΕΚΕ ορίζεται ως εξής: η συνεχής δέσμευση των επιχειρήσεων, να συμπεριφέρονται ηθικά και να συμβάλουν στην οικονομική ανάπτυξη, βελτιώνοντας παράλληλα την ποιότητα ζωής των εργαζομένων, των οικογενειών τους καθώς και της τοπικής κοινότητας και κοινωνίας γενικότερα. Αρκετές προσπάθειες έχουν γίνει, περιλαμβάνοντας και τις προαναφερθείσες, ώστε να δοθεί ένας ακριβής και κοινά αποδεκτός ορισμός για την ΕΚΕ, αλλά όπως έχει υποστηριχθεί και από τον Carroll (1999, σελ. 292), η έννοια της ΕΚΕ είναι ζωτικής σημασίας, διότι έχει εφαρμογή σε πολλές άλλες θεωρίες και πρέπει να είναι πάντα συνεπής με αυτό που το κοινό αναμένει από την επιχειρηματική κοινότητα. 2.2 Εταιρικές μη-χρηματοοικονομικές εκθέσεις: μια σύντομη ανασκόπηση Μεγάλος αριθμός επιχειρήσεων, αναγνωρίζοντας την ανάγκη της κοινωνίας για περισσότερη πληροφόρηση όσον αφορά στα περιβαλλοντικά και κοινωνικά ζητήματα, άρχισε να επικοινωνεί [3]

τις δράσεις της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, δημοσιεύοντας εκθέσεις αειφορίας. Το WBCSD (2002, σελ. 7), ορίζει τις εκθέσεις αειφορίας ως δημόσια διαθέσιμες εκθέσεις που εκδίδουν οι εταιρείες, για την παροχή πληροφοριών στα (εσωτερικά και εξωτερικά) ενδιαφερόμενα μέρη τους, αναφορικά με την εικόνα της εταιρικής τους θέσης και τις δραστηριότητές τους σχετικά με την οικονομική, την περιβαλλοντική και την κοινωνική τους διάσταση. Σύμφωνα με την KPMG (2002, σελ. 7), εκθέσεις αειφορίας είναι αυτές οι οποίες περιέχουν ποσοτικές και ποιοτικές πληροφορίες για την οικονομική, κοινωνική-ηθική και περιβαλλοντική επιχειρηματική επίδοση, με έναν ισορροπημένο τρόπο. Όπως έχει υποστηριχτεί από τον Daub (2007, σελ. 77), η κατάρτιση εκθέσεων αειφορίας μπορεί να θεωρηθεί ως άμεση ανταπόκριση των επιχειρήσεων στις αλλαγές της κοινωνίας, η οποία απαιτεί πλέον μια πιο ηθική συμπεριφορά από αυτές. Η παρακολούθηση των δραστηριοτήτων των επιχειρήσεων και η νομιμοποίηση των πράξεών τους είναι ένα από τα αιτήματα των ομάδων ενδιαφέροντος που επηρεάζουν και επηρεάζονται από τη λειτουργία τους (Daub, 2007). Μεγάλος αριθμός επιχειρήσεων, όπως για παράδειγμα η Nestle, η Nike και η Shell, έχει αναγκαστεί να ανταποκριθεί στις ανησυχίες του κοινωνικού συνόλου, αναφορικά με τις επιπτώσεις του στο περιβάλλον και την κοινωνία, καθώς αυτό αποτελεί προϋπόθεση για την επιβίωση και ευημερία τους (Adams, Frost, 2008). 2.2.1 Οφέλη από τη γνωστοποίηση πληροφοριών ΕΚΕ Η κατάρτιση απολογισμών βιωσιμότητας είναι η πρακτική της μέτρησης, της δημοσιοποίησης και του να αναλαμβάνει κανείς την ευθύνη έναντι των ενδιαφερόμενων μερών, τόσο σε εσωτερικό όσο και σε εξωτερικό επίπεδο, για την επίδοση του οργανισμού όσον αφορά στην επίτευξη του στόχου της βιώσιμης ανάπτυξης (GRI, 2006, σελ. 9). Η δημοσιοποίηση των πληροφοριών που περιέχονται στις εκθέσεις ΕΚΕ (CSR reports), αποτελεί για τις επιχειρήσεις σημαντικό εργαλείο με το οποίο μπορούν να προσδιορίσουν την επίδοσή τους, δίνοντας την ευκαιρία σε όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη τους να διαπιστώσουν το βαθμό που τηρούν τις δεσμεύσεις τους απέναντι στην υπεύθυνη και βιώσιμη ανάπτυξη (Skouloudis, Evangelinos, 2009). Ο αριθμός των επιχειρήσεων που δημοσιεύουν μη χρηματοοικονομικές εκθέσεις έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια (Skouloudis et al., 2010; Daub, 2007). Οι λόγοι για τη δημοσιοποίηση πληροφοριών σχετικά την περιβαλλοντική και κοινωνική επίδοση των επιχειρήσεων ποικίλουν. Όπως υποστήριξαν οι Morhardt et al. (2002) οι βασικότεροι από αυτούς περιλαμβάνουν: 1) τη συμμόρφωση με τους κανονισμούς και τη μείωση του μελλοντικού κόστους συμμόρφωσης, 2) τη συμμόρφωση με τους περιβαλλοντικούς κανονισμούς της βιομηχανίας ειδικά όταν υπάρχουν κυρώσεις για τη μη συμμόρφωση σε αυτούς, 3) τη μείωση του λειτουργικού κόστους, 4) τη βελτίωση των σχέσεων με τα [4]

ενδιαφερόμενα μέρη, 5) την προβολή της επιχείρησης όσον αφορά στα περιβαλλοντικά ζητήματα, 6) την αίσθηση του ότι τέτοιες βελτιώσεις θα οδηγήσουν σε ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, 7) την αίσθηση ότι χωρίς την ενεργό περιβαλλοντική διαχείριση, η νομιμότητα της επιχείρησης είναι υπό αμφισβήτηση και 8) την αίσθηση της κοινωνικής υπευθυνότητας των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων και την επιθυμία του να τηρούν τα κοινωνικώς αποδεκτά πρότυπα επιχειρηματικής συμπεριφοράς. [5]

3. ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΕΚΕ: ΜΙΑ ΔΙΕΘΝΗΣ ΤΑΣΗ Η τριετής έρευνα της KPMG, International Survey of Corporate Responsibility Reporting 2008, ανέδειξε πως η δημοσίευση απολογισμών ΕΚΕ, ενσωματώνεται όλο και περισσότερο στις στρατηγικές των επιχειρήσεων παγκοσμίως, αφού το 79% των κορυφαίων 250 επιχειρήσεων στον κόσμο (G 250), βάσει του δείκτη Fortune 500, εξέδωσε ξεχωριστούς απολογισμούς ΕΚΕ το 2008, έναντι του 35% το 1999 (βλ. Σχήμα 1). Όσον αφορά στις 100 μεγαλύτερες επιχειρήσεις (N 100) 22 επιλεγμένων χωρών ανά τον κόσμο, ο ρυθμός έκδοσης εκθέσεων αειφορίας αυξήθηκε κατά μέσο όρο από 24% το 1999 σε 45% το 2008 (βλ. Σχήμα 1), με την Ιαπωνία και τη Μ. Βρετανία να κατέχουν τα υψηλότερα ποσοστά, 88% και 84%, αντίστοιχα. Η συγκεκριμένη μελέτη επιβεβαίωσε, πως το 77% των G 250 και το 69% των N 100, χρησιμοποίησε στους απολογισμούς του 2008 τις κατευθυντήριες οδηγίες του Global Reporting Initiative (GRI), καθιστώντας το ως επικρατέστερο πρότυπο για την έκδοση απολογισμών αειφορίας (KPMG, 2008, 2005, 2002). 90% 60% 30% 0% 79% 52% 45% 35% 45% 24% 23% 33% 1999 2002 2005 2008 G 250 Ν 100 Σχήμα 1: Ποσοστό εταιρειών με ανεξάρτητο απολογισμό ΕΚΕ (G250-N100) Πηγή: KPMG International Surveys of Corporate Sustainability Reporting 2002-2008 N 100 69% G 250 77% GRI Guidelines 0% 20% 40% 60% 80% 100% Σχήμα 2: Ποσοστό εταιρειών που χρησιμοποιούν τις οδηγίες του GRI με έτος αναφοράς το 2008 (G250- N100) Πηγή: KPMG International Survey of Corporate Sustainability Reporting 2008 [6]

Παρόμοια στοιχεία δίδονται και από τη βάση δεδομένων της Corporate Register, η οποία συλλέγει εκθέσεις από όλες τις περιοχές, κλάδους και εταιρείες κάθε μεγέθους. Τα αποτελέσματα των βραβείων CR Reporting Awards 10, ανέδειξαν πως η αύξηση των εκθέσεων αειφορίας παραμένει σταθερή από το 1992 και ανεπηρέαστη από την παγκόσμια οικονομική κρίση. Το 2009, οι εκθέσεις ξεπέρασαν τις 3500 παγκοσμίως, με την Ευρώπη να πρωτοπορεί, φτάνοντας σχεδόν τις 2000 (CCRA, 2010). Όσον αφορά στην υιοθέτηση των οδηγιών του GRI, σχεδόν το 1/3 των εταιρειών παγκοσμίως τις εφαρμόζει, υπογραμμίζοντας μια σταδιακή αύξηση της χρήσης του συγκεκριμένου προτύπου, επιβεβαιώνοντας ότι το GRI είναι το πιο διαδεδομένο πρότυπο κατάρτισης απολογισμών αειφορίας. [7]

4. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΟΔΗΓΙΩΝ ΤΟΥ GRI Οι πρωτοποριακές εθελοντικές προσπάθειες των εταιρειών, για την έκδοση εκθέσεων Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, δημιούργησαν μια γενικότερη τάση προς αυτή την κατεύθυνση, ώσπου το 1997 ιδρύθηκε το διεθνές πλαίσιο κατευθυντήριων οδηγιών έκδοσης απολογισμών βιωσιμότητας, Global Reporting Initiative (GRI). Το GRI, βασίστηκε στη συνεργασία ενός εκτεταμένου δικτύου ειδικών από όλες αυτές τις ομάδες ενδιαφερόμενων μερών, με στόχο την παροχή συμβουλών που βασίζονται στη συναίνεση. Η αποστολή και ο στόχος του GRI είναι, να καλύψει την ανάγκη για σαφήνεια στις εκθέσεις εταιρικής υπευθυνότητας (Corporate Responsibility Reports- CR Reports), παρέχοντας ένα αξιόπιστο πλαίσιο οδηγιών που εμπνέει εμπιστοσύνη, το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί από οργανισμούς οποιουδήποτε μεγέθους η κλάδου, όπου κι αν βρίσκονται (GRI, 2006). Το βασικό περιεχόμενο που εμφανίζεται σε έναν απολογισμό ΕΚΕ βάσει του GRI, περιλαμβάνει μια σειρά από δείκτες οι οποίοι αφορούν: α) στην στρατηγική και ανάλυση, β) στο προφίλ του οργανισμού, γ) στις παραμέτρους του απολογισμού, δ) στη διακυβέρνηση, τις δεσμεύσεις και τη διαβούλευση με τα ενδιαφερόμενα μέρη, ε) στην οικονομική επίδοση, στ) στην περιβαλλοντική επίδοση, ζ) στις πρακτικές εργασίας, η) στα ανθρώπινα δικαιώματα, θ) στην κοινωνία και ι) στην υπευθυνότητα για προϊόντα και υπηρεσίες (GRI, 2006). Όπως έχει υποστηριχθεί και από τους Hedberg και Malmborg (2003), η εμφάνιση των διεθνών οργανισμών, όπως το GRI, που εισάγει τις βέλτιστες πρακτικές και κατευθυντήριες γραμμές για την εταιρική βιωσιμότητα, επηρέασε την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη και την περιβαλλοντική πολιτική. Την άποψη αυτή υποστήριξαν και οι Sobhani et al. (2009), προσθέτοντας πως τα ενδιαφερόμενα μέρη, τα οποία είναι κομμάτι του όλου συστήματος, έχουν πλέον, αυξημένες απαιτήσεις από τις επιχειρήσεις. Οι εξελίξεις αυτές, υποχρεώνουν τις επιχειρήσεις να λαμβάνουν υπόψη τους τις κοινωνικές και περιβαλλοντικές διαστάσεις, σε όλους τους τομείς δραστηριοποίησής τους. Βέβαια, οι επιχειρήσεις είναι ελεύθερες να χρησιμοποιούν τις κατευθυντήριες οδηγίες του GRI, με όποιο τρόπο αυτές επιλέξουν, χωρίς να είναι υποχρεωμένες να εκπληρώσουν ή να χειριστούν όλα τα θέματα. Αυτό μπορεί να θεωρηθεί είτε ως πλεονέκτημα, είτε ως αδυναμία των οδηγιών του GRI (Daub, 2007). [8]

5. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΩΝ ΕΚΕ Ο Carroll (1999), είχε τονίσει πως κατά τη νέα χιλιετία, μεγάλη έμφαση αναμένεται να δοθεί σε πρωτοβουλίες για την μέτρηση/αξιολόγηση της ΕΚΕ που θα συμβάλλουν στη θεωρητική της εξέλιξη, και έτσι έγινε. Η ανοδική πορεία που έχει λάβει η έκδοση εκθέσεων αειφορίας τα τελευταία χρόνια, οδήγησε στην ανάπτυξη διάφορων μεθόδων αξιολόγησης αυτών. Αρκετές μέθοδοι και προσεγγίσεις, έχουν αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια, συμπεραίνοντας πως η αξιολόγηση ενός απολογισμού ΕΚΕ, μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν εργαλείο, δίνοντας χρήσιμες πληροφορίες για το περιεχόμενο και την πληρότητά του (Skouloudis, Evangelinos, 2009). Η εφαρμογή τέτοιων μεθόδων και η ανάλυση των αποτελεσμάτων τους, δείχνουν το πώς οι επιχειρήσεις προσεγγίζουν και αντιμετωπίζουν τα περιβαλλοντικά και κοινωνικά ζητήματα, ώστε να αναγνωρίσουν τις αδυναμίες τους και να βελτιώσουν τις πρακτικές και στρατηγικές τους, αναφορικά με το σχεδιασμό της ΕΚΕ. Οι Davis-Walling και Batterman (1997), αξιολόγησαν τις περιβαλλοντικές εκθέσεις που δημοσίευσαν οι 50 μεγαλύτερες εταιρείες των Η.Π.Α, βάσει του συνολικού όγκου πωλήσεων του 1993, για το έτος 1994. Στην έρευνά τους, εντόπισαν 29 θέματα που εμπεριέχονταν τουλάχιστον σε 4 περιβαλλοντικές εκθέσεις, τα οποία και χώρισαν σε 6 κατηγορίες: 1) στις εταιρικές πολιτικές και επενδύσεις, 2) στη συμμετοχή της κοινότητας, 3) στη συμμετοχή των εργαζομένων, 4) στις ρυθμιστικές υποθέσεις, 5) στην πρόληψη της ρύπανσης και 6) στα διάφορα θέματα. Όλα τα θέματα βαθμολογήθηκαν στην κλίμακα 0 έως 2, όπου 0 βαθμοί δίνονταν όταν δεν υπήρχε αναφορά για το συγκεκριμένο θέμα και 2 βαθμοί όταν η αναφορά ήταν πλήρης. Τέλος, όλοι οι βαθμοί ανά κατηγορία προστέθηκαν, δίνοντας για κάθε επιχείρηση μια συνολική βαθμολογία και επιτρέποντας έτσι την αναμεταξύ τους σύγκριση. H Deloitte Touche Tohmatsu (2002), παρουσίασε έναν βαθμολογικό πίνακα (scorecard) για την αξιολόγηση των εκθέσεων ΕΚΕ, ο οποίος μπορούσε να χρησιμοποιηθεί είτε ως εγχειρίδιο εκμάθησης ή και ως οδηγός αυτό-αξιολόγησης από τους συντάκτες των απολογισμών, με σκοπό τη συνεχή βελτίωση και την πληρέστερη παρουσίαση των πληροφοριών που δημοσιεύονταν. Βασισμένη σε διεθνή πρότυπα και οργανισμούς, όπως το GRI, το WBCSD και την IAPC 2, η μεθοδολογία αυτή, απαρτίζονταν από 30 κριτήρια ομαδοποιημένα στις εξής 6 κατηγορίες: 1) την αποτελεσματική επικοινωνία, 2) τη συνάφεια των πληροφοριών, 3) τη διαχείριση της ποιότητας και των δεσμεύσεων 4) τα θέματα που αφορούν στη βιώσιμη ανάπτυξη, 5) τις επιδόσεις και 6) την αξιοπιστία. Η βαθμολογική κλίμακα κυμαινόταν από 0 έως 4. Με 0 βαθμολογούνταν το κριτήριο, αν δεν γινόταν καμία αναφορά, με 1, όταν η αναφορά ήταν ασαφής, με 2 όταν καλύπτονταν τα βασικά στοιχεία του κριτηρίου, με 3 όταν η αναφορά ήταν επαρκής και με 4 όταν ήταν πλήρης. 2 IAPC: International Auditing Practice Committee [9]

Βασισμένοι στην πρώτη έκδοση (G1) των κατευθυντήριων οδηγιών του GRI, οι Morhardt et al. (2002), επινόησαν ένα σύστημα αξιολόγησης για τους απολογισμούς ΕΚΕ των 40 μεγαλύτερων βιομηχανικών εταιρειών παγκοσμίως, με έτος αναφοράς το 1999. Οι δείκτες του GRI μπορούσαν να λάβουν βαθμούς από 0 έως 3. Όταν δεν υπήρχε αναφορά στο δείκτη, έπαιρνε βαθμό 0, όταν η αναφορά ήταν σύντομη 1, 2 λάμβανε ο δείκτης όταν αναφερόταν πιο αναλυτικά αλλά επικεντρώνονταν σε συγκεκριμένα σημεία ή όταν δεν μπορούσε να συγκριθεί με μετρήσεις άλλων εταιρειών και 3 όταν οι πληροφορίες που παρέχονταν, επέτρεπαν τη σύγκριση του δείκτη με αντίστοιχους άλλων εταιρειών. Σε ορισμένες περιπτώσεις, κάποιοι δείκτες ανάλογα με την πληρότητα του περιεχομένου τους, μπορούσαν να λάβουν βαθμό 4 ενώ σε άλλες, όπως για παράδειγμα ο δείκτης για την ημερομηνία του πιο πρόσφατου προγενέστερου απολογισμού, βαθμό 1. Οι χαμηλές βαθμολογίες έδειξαν, πως τα θέματα που περιέχονταν στους απολογισμούς των εταιρειών, απείχαν πολύ ακόμα από αυτά που αναμένονταν από το GRI. Το 2003, το Ινστιτούτο για τη Βιώσιμη Διαχείριση, του Πανεπιστημίου του Άαργκαου, στην Ελβετία (Institute for Sustainable Management, University OAS North-Western Switzerland Aargau), διεξήγαγε έρευνα, αναλύοντας ποιοτικά και ποσοτικά τις διαδικασίες έκδοσης απολογισμών, που υιοθετούνταν από τις ελβετικές επιχειρήσεις (Daub, 2007). Η ερευνητική ομάδα, ανέπτυξε μια μεθοδολογία, βασισμένη σε 33 κριτήρια, τα οποία διαιρούνταν σε 4 θεματικές ομάδες: 1) στη συνάφεια και κάλυψη, 2) στην πολιτική της εταιρείας, τα συστήματα διαχείρισης και τις σχέσεις με τα ενδιαφερόμενα μέρη, 3) στην αειφόρο επίδοση και 4) στη διαφάνεια και τη γενική εικόνα της εταιρείας. Η χαμηλότερη βαθμολογία που μπορούσε να λάβει ένα κριτήριο ήταν 0 και η υψηλότερη 3. Κάθε κριτήριο έπαιρνε βαθμό 0, όταν η πληροφορία ήταν μη ουσιαστική, 1 όταν η πληροφορία ήταν αποσπασματική, 2 όταν η πληροφορία ήταν μεν καλή, αλλά κάποιο σχετικό στοιχείο έλειπε και τέλος 3 όταν η αναφορά για το κριτήριο ήταν πλήρης. Αξίζει να σημειωθεί ότι η τρίτη ομάδα κριτηρίων (αειφόρος επίδοση), είχε συντελεστή βαρύτητας 2, δείχνοντας έτσι ότι τα κριτήρια που αφορούν στην οικονομική, την περιβαλλοντική και την κοινωνική επίδοση είναι ζωτικής σημασίας, αφού μόνο με αυτά μπορεί η επιχείρηση να αναδείξει το πόσο υπεύθυνη τελικά είναι (Daub, 2007). Το 2006, το κέντρο περιβάλλοντος Roberts (Roberts Environmental Centre) του Mc Kenna College, πραγματοποίησε έρευνα αξιολόγησης των εκθέσεων αειφορίας, των 30 μεγαλύτερων εταιρειών, στους κλάδους των ηλεκτρονικών, των ημιαγωγών και των περιφερειακών, βάσει των δεικτών Global 500 και Fortune 1000, για το 2005. Η μεθοδολογία που εφαρμόστηκε, βασίστηκε σε ένα αριθμητικό σύστημα αξιολόγησης, το Pacific Sustainability Index (PSI). Το σύστημα αυτό, χρησιμοποιούσε 2 ερωτηματολόγια για την αξιολόγηση των απολογισμών βιωσιμότητας: ένα βασικό ερωτηματολόγιο για όλους τους κλάδους των επιχειρήσεων και ένα [10]

συγκεκριμένο ερωτηματολόγιο για τις επιχειρήσεις του ίδιου κλάδου. Η επιλογή των ερωτήσεων, βασίστηκε στα θέματα που αναφέρονταν πιο συχνά σε περισσότερους από 500 απολογισμούς, οι οποίοι αξιολογήθηκαν από το κέντρο, την περίοδο, από το 2002 έως τα μέσα του 2005. Στη μέθοδο αξιολόγησης του PSI, σε αντίθεση με όλες τις προηγούμενες μεθόδους, υπάρχει και μια κατηγορία στην οποία αξιολογείται η επίδοση της εκάστοτε επιχείρησης ξεχωριστά, καθώς η βαθμολόγηση των πρακτικών των εκθέσεων αειφορίας είναι ανεξάρτητη από τη βαθμολόγηση της επίδοσης της εταιρείας, αναφορικά με την περιβάλλον και την κοινωνία. Η μέθοδος αυτή, έχει ήδη εφαρμοστεί και συνεχίζει να εφαρμόζεται, σε απολογισμούς ΕΚΕ μεγάλων επιχειρήσεων των ΗΠΑ, αλλά και σε παγκόσμιους οργανισμούς. Η SustainAbility σε συνεργασία με την UNEP και την Standard & Poor s, στην τέταρτη διεθνή μελέτη τους το 2006, για τους πρωτοπόρους απολογισμούς αειφορίας, εφάρμοσε μια αναθεωρημένη μέθοδο αξιολόγησης, σε σχέση με το 2004, εστιάζοντας στο εάν και κατά πόσο μέσω των επιχειρηματικών διαδικασιών, λαμβάνονται εξίσου σοβαρά υπόψη, θέματα τα οποία αφορούν στη βιωσιμότητά τους. Η μεθοδολογία αυτή, βασιζόταν σε 29 κριτήρια, χωρισμένα σε 4 ενότητες: 1) στη διακυβέρνηση και στρατηγική, 2) στη διαχείριση (management), 3) στην παρουσίαση των επιδόσεων και 4) στην προσβασιμότητα και διασφάλιση των απολογισμών. Το κάθε κριτήριο μπορούσε να βαθμολογηθεί από 0, όταν δεν υπήρχε αναφορά, μέχρι και 4 όταν η αναφορά ήταν πλήρης. [11]

6. ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΕΡΕΥΝΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Οι περισσότερες έρευνες που έχουν διεξαχθεί ανά τον κόσμο μέχρι σήμερα, αφορούν κυρίως στις εκθέσεις αειφορίας που εκδίδουν οι πρωτοπόρες εταιρείες στον τομέα αυτό, αφήνοντας στην άκρη τις πρακτικές που εφαρμόζουν οι εταιρείες, σε χώρες με περιορισμένη ευαισθητοποίηση σε θέματα Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, όπως η Ελλάδα (Skouloudis et al., 2011, σελ. 215). Όπως είχε ήδη υποστηριχθεί από τους Midttun et al. (2006), η Ελλάδα και πιο συγκεκριμένα ο βιομηχανικός τομέας, κατατάσσεται πολύ χαμηλότερα, όσον αφορά στην έκδοση απολογισμών ΕΚΕ και στην υιοθέτηση εθελοντικών προτύπων, σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες της νοτίου Ευρώπης. Η έρευνα της KPMG, International Survey of Corporate Responsibility Reporting, που δημοσιεύθηκε το 2002, εξέτασε τις 100 κορυφαίες 19 χωρών παγκοσμίως, βάσει της βιωσιμότητάς τους και των πρακτικών έκδοσης μη χρηματοοικονομικών απολογισμών, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας. Τα αποτελέσματα έδειξαν πως μόλις το 2% των 100 μεγαλύτερων ελληνικών εταιρειών εξέδωσε απολογισμό ΕΚΕ, ενώ σημαντικό ποσοστό (28%) αυτών, δημοσιοποίησε πληροφορίες αναφορικά με την υγεία και την ασφάλεια, το περιβάλλον ή τη βιωσιμότητα, στις ετήσιες οικονομικές εκθέσεις (KPMG/UvA, 2002). Ο Floropoulos (2004) (όπως αναφέρεται στους Skouloudis et al., 2011), εξετάζοντας την εθελοντική δημοσιοποίηση των περιβαλλοντικών πληροφοριών που περιέχονταν στις οικονομικές εκθέσεις των εισηγμένων Ελληνικών επιχειρήσεων στο Χρηματιστήριο Αθηνών (ΧΑ) για την περίοδο 2000-2004, διαπίστωσε πως λιγότερες από 10 στο σύνολο των 351, παρείχαν σχετικές πληροφορίες. Στην ίδια κατεύθυνση και λίγο αργότερα, οι Papaspyropoulos et al. (2010), έδειξαν πως τουλάχιστον 32 από τις 270 Ελληνικές επιχειρήσεις που ήταν εισηγμένες στο ΧΑ το 2007, περιείχαν πληροφορίες για περιβαλλοντικά ζητήματα, ενώ 90 από αυτές, δημοσίευσαν σχετικά θέματα, στις εκθέσεις ΕΚΕ, στις περιβαλλοντικές και ετήσιες εκθέσεις και στο διαδίκτυο. Σύμφωνα με τους Skouloudis και Evangelinos (2009), οι οποίοι αξιολόγησαν το περιεχόμενο των εκθέσεων αιεφορίας που δημοσίευσαν οι Ελληνικές επιχειρήσεις το 2006, συγκρίνοντάς τες με αυτές του 2005, διαπιστώθηκε ένας βαθμός βελτίωσης όσον αφορά στην πληρότητα των εκθέσεων. Παρόλα αυτά, οι πληροφορίες που περιείχαν οι εκθέσεις αειφορίας, συχνά παρέκλιναν από αυτές που σχετίζονταν με την αειφόρο επίδοση καθώς και με τον εντοπισμό των ενδιαφερομένων μερών και τη δέσμευση της επιχείρησης απέναντι τους. Στην πιο πρόσφατη έρευνά τους οι Skouloudis et al. (2011), εξετάζοντας την πληρότητα και ουσιαστικότητα των ελληνικών εκθέσεων ΕΚΕ για το 2009, διαπίστωσαν πως μόλις το 14% των επιχειρήσεων διασφάλισε πλήρως την ποιότητα των πληροφοριών του, αναθέτοντας τη διασφάλιση σε εξωτερικό φορέα και περιέλαβε την έκθεση του φορέα στον απολογισμό του. [12]

Υποστήριξαν επίσης, πως η απουσία τέτοιων μεθόδων, που διασφαλίζουν την αξιοπιστία και εγκυρότητα των πληροφοριών των απολογισμών ΕΚΕ, δημιουργεί κενά στις σχέσεις των επιχειρήσεων με τους πελάτες, τους μετόχους, τους εργαζόμενους και τα άλλα ενδιαφερόμενα μέρη, καθιστώντας ακόμη πιο δύσκολη την κατανόηση της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης των επιχειρήσεων (Skouloudis et al., 2011, σελ. 217). [13]

7. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 7.1 Ανάλυση περιεχομένου εταιρικών εκθέσεων Μία από τις διάφορες μεθόδους που χρησιμοποιούνται για την αξιολόγηση των πρακτικών ΕΚΕ, είναι η ανάλυση περιεχομένου (content analysis) (Turker, 2009; Morhardt et al., 2002; Adams et al., 1998; Waddock, Graves, 1997), η οποία τα τελευταία χρόνια, έχει αναδειχθεί ως μια διαφορετική προσέγγιση για την εξέταση των πρωτοβουλιών των επιχειρήσεων που αφορούν σε ζητήματα κοινωνικής υπευθυνότητας (Skouloudis, Evangelinos, 2011). Ο Krippendorff (2004, σελ. 18), ορίζει την ανάλυση περιεχομένου ως μια ερευνητική τεχνική για την κατασκευή και αναπαραγωγή έγκυρων συμπερασμάτων, από τα δεδομένα, ανάλογα με το περιεχόμενό τους. Σύμφωνα με τον Weber (1990), η ανάλυση περιεχομένου, είναι μια μέθοδος κωδικοποίησης του περιεχομένου ενός κειμένου, σε διάφορες κατηγορίες βάσει επιλεγμένων κριτηρίων. Οι Hackston και Milne (1996) μαζί με τους Zéghal και Ahmed (1990), υποστηρίζουν πως η ανάλυση περιεχομένου μπορεί να εφαρμοστεί, χρησιμοποιώντας βαθμολογικά κριτήρια για την ποσοτικοποίηση των πληροφοριών, αλλά και άλλες μεθόδους όπως για παράδειγμα τον αριθμό λέξεων, προτάσεων, σελίδων, ώστε να εξεταστεί το κατά πόσο αξιόπιστες η μη, είναι οι πληροφορίες που παρέχονται. Στο πλαίσιο αυτό βασίζεται και η μεθοδολογία που περιγράφεται στην παρακάτω ενότητα, με στόχο τη διερεύνηση των πρακτικών δημοσίευσης των Ελληνικών απολογισμών ΕΚΕ. 7.2 Μεθοδολογία Αξιολόγησης Εκθέσεων Αειφορίας Το Εργαστήριο Επιχειρησιακής Περιβαλλοντικής Πολιτικής και Διαχείρισης (ΕΕΠΠΔ) του Τμήματος Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αιγαίου ανέπτυξε μια μέθοδο αξιολόγησης εκθέσεων αειφορίας βάσει των Κατευθυντήριων Οδηγιών GRI (E.E.P.P.D., 2011). Η μέθοδος αξιολόγησης αποτελείται από 119 στοιχεία-δείκτες των Οδηγιών GRI 2006 (G3) που προτείνονται προς κάλυψη, και ομαδοποιούνται σε 7 επιμέρους βασικές ενότητες οι οποίες αναφέρονται: στο όραμα και τη στρατηγική της επιχείρησης αναφορικά με την αειφόρο ανάπτυξη, στην παρουσίαση του προφίλ της εταιρίας, στην διευκρίνιση βασικών πληροφοριών για τον ίδιο τον απολογισμό σε στοιχεία διακυβέρνησης, δεσμεύσεων του οργανισμού αλλά και διαβούλευσης με τα ενδιαφερόμενα μέρη στην τρισδιάστατη επίδοση οικονομική, περιβαλλοντική, κοινωνική κατά την περίοδο αναφοράς της έκθεσης βάσει ποιοτικών και ποσοτικών δεικτών. [14]

Ενότητες Δείκτες Μέγιστη βαθμολογία Στρατηγική και ανάλυση 2 8 Προφίλ οργανισμού 9 36 Παράμετροι απολογισμού 12 48 Διακυβέρνηση, δεσμεύσεις και διαβούλευση 17 68 Οικονομική επίδοση 9 36 Περιβαλλοντική επίδοση 30 120 Κοινωνική επίδοση 40 160 Πρακτικές εργασίας 14 56 Ανθρώπινα δικαιώματα 9 36 Κοινωνία 8 32 Υπευθυνότητα για προϊόντα-υπηρεσίες 9 36 Σύνολο 119 476 Πίνακας 1: Ο αριθμός των δεικτών/κριτηρίων και της μέγιστης πιθανής βαθμολογίας για κάθε ενότητα Για κάθε έναν από τους δείκτες αναπτύχθηκε ένα πρότυπο σύστημα βαθμολόγησης που αξιολογεί το επίπεδο συμμόρφωσης έναντι των οδηγιών GRI. Όλα τα στοιχεία-δείκτες GRI βαθμολογήθηκαν στην κλίμακα 0 έως 4, όπου 0 βαθμοί δίδονται όταν δεν υπάρχουν σχετικές πληροφορίες σε μια έκθεση και η μέγιστη βαθμολογία (4 βαθμοί) όταν η αναφορά είναι περιεκτική ικανοποιώντας πλήρως τις απαιτήσεις των οδηγιών GRI. Η μέθοδος βασίζεται στις αρχές της πληρότητας και σαφήνειας της παρεχόμενης πληροφορίας με αποτέλεσμα όλες οι εκθέσεις να αξιολογούνται στο σύνολο του προτύπου GRI. Ακόμα και στην περίπτωση που κάποιοι δείκτες φαινομενικά δε σχετίζονται με τον τομέα δραστηριοποίησης μιας εταιρείας, θα πρέπει με σαφή τρόπο να εξηγήσει τους λόγους για τους οποίους δεν τους καλύπτει. [15]

Βαθμολογία Αιτιολόγηση Παράδειγμα Άμεσες εκπομπές CO 2 0 Καμία αναφορά Δεν παρέχονται σχετικές πληροφορίες 1 Γενικές δηλώσεις Η εταιρία μας παρακολουθεί τις εκπομπές CO 2 2 Σαφής αλλά Το 2006 οι εκπομπές CO 2 από τη λειτουργία του περιορισμένη οργανισμού ισοδυναμούσαν με 800 χιλ. τόνους αναφορά 3 Εκτενής κάλυψη Κατά το 2006 οι κεντρικές υπηρεσίες και εργοστάσιά μας στην Ελλάδα παρήγαγαν 500 χιλ. τόνους CO 2, ενώ οι μονάδες της εταιρίας στο εξωτερικό 300 χιλ. τόνους 4 Πλήρης αναφορά Το 2006 οι συνολικές εκπομπές CO 2 για την εταιρία ήταν ισοδύναμες με 800 χιλ. τόνους. Οι κεντρικές υπηρεσίες και εργοστάσιά μας στην Ελλάδα παρήγαγαν 500 χιλ. τόνους CO 2, ενώ οι μονάδες της εταιρείας στο εξωτερικό 300 χιλ. τόνους. Υπάρχει μια μείωση κατά 4% σε σχέση με τις εκπομπές του προηγούμενου έτους και στοχεύουμε σε περαιτέρω μείωση κατά 25% μέχρι το 2009, σε σύγκριση με τα επίπεδα εκπομπών του 1990 Πίνακας 2: Η δομή του βαθμολογικού συστήματος αξιολόγησης Στην ειδική περίπτωση που ένας δείκτης/κριτήριο δεν καλύπτεται επειδή η υπό αξιολόγηση εταιρία αναφέρει ότι είναι μη-σχετικός με τις δραστηριότητές και τη λειτουργία της τότε η βαθμολόγηση διαμορφώνεται ως εξής: Βαθμολογία Αιτιολόγηση Σχόλια 0 Καμία αναφορά Ο δείκτης δεν καλύπτεται και δεν αποσαφηνίζονται οι λόγοι μη-κάλυψής του 2 Σαφής αλλά περιορισμένη αναφορά Ο δείκτης δεν καλύπτεται επειδή επισημαίνεται ότι δεν είναι σχετικός με τις δραστηριότητες της εταιρίας 4 Πλήρης αναφορά Ο δείκτης δεν καλύπτεται επειδή επισημαίνεται ότι δεν είναι σχετικός με τις δραστηριότητες της εταιρίας και επιπλέον παρέχεται μια σαφής/επαρκής εξήγηση για τους λόγους μη κάλυψής του Πίνακας 3: Η αξιολόγηση δεικτών/κριτηρίων που δεν αναφέρονται σε ένα απολογισμό [16]

Βάσει του επιπέδου ενσωμάτωσης των βασικών αρχών κατάρτισης απολογισμών ΕΚΕ, προσδιορίστηκε ένας συντελεστής βαρύτητας που σταθμίζει τις πληροφορίες επίδοσης που δημοσιεύουν οι επιχειρήσεις. Ο δείκτης αυτός αφορά στην ουσιαστικότητα (M:Materiality) και αξιοπιστία (C:Credibility) των πληροφοριών και στις πρακτικές αναγνώρισης των ενδιαφερομένων μερών και διαβούλευσης με αυτά (S:Stakeholder engagement). Ο πολλαπλασιαστής/συντελεστής βαρύτητας προέρχεται από τον υπολογισμό του μέσου όρου της βαθμολογίας των δεικτών/κριτηρίων που σχετίζονται με τις 3 θεμελιώδεις αρχές που προαναφέρθηκαν και διαμορφώνεται ως εξής: Ουσιαστικότητα (Materiality) Βαθμολογία Αιτιολόγηση 0 Η έκθεση δεν παρέχει πληροφορίες για το συγκεκριμένο θέμα ή τίποτα δεν δείχνει ότι η εταιρεία κατανοεί ή λαμβάνει το θέμα σοβαρά. Ο οργανισμός αναγνωρίζει το θέμα σε κάποιο βαθμό, αλλά δεν προσπαθεί να το 1 παρουσιάσει με σοβαρό τρόπο. Η αναφορά στον καθορισμό της ουσιαστικότητας είναι αποσπασματική. Ο οργανισμός λαμβάνει το θέμα σοβαρά και επιδιώκει να παρουσιάσει 2 ορισμένες σχετικές πληροφορίες. Η αναφορά στον καθορισμό της ουσιαστικότητας είναι περιορισμένη. Η κάλυψη είναι συστηματική και δεν υπάρχουν σοβαρά κενά στην παρουσία 3 και την ερμηνεία του θέματος. Η αναφορά στον καθορισμό της ουσιαστικότητας είναι επαρκής. Η αναφορά είναι σοβαρή, συστηματική και εκτεταμένη και αυτό αποδεικνύεται δείχνοντας ότι η πληροφόρηση αναφορικά με την ουσιαστικότητα, συνδέεται με 4 την επιχειρηματική διαδικασία λήψης αποφάσεων και με τις διαδικασίες βελτίωσης της αποτελεσματικότητας της έκθεσης. Η αναφορά στον καθορισμό της ουσιαστικότητας είναι πλήρης. Πίνακας 4: Η αξιολόγηση των δεικτών/κριτηρίων βάσει της ουσιαστικότητας [17]

Αξιοπιστία (Credibility) Βαθμολογία Αιτιολόγηση 0 Δεν υπάρχουν πληροφορίες σχετικά με πρακτικές εξωτερικής διασφάλισης. Υπάρχει γενική, ασαφής αναφορά για μελλοντική εξωτερική διασφάλιση του 1 απολογισμού. Αναφέρεται με σαφήνεια και οριοθετείται χρονικά η πολιτική του οργανισμού για την μελλοντική παροχή ανεξάρτητης διασφάλισης για τον απολογισμό ή 2 αναφέρεται επιγραμματικά η ανεξάρτητη επιβεβαίωση για τον πλήρη απολογισμό ή αναφέρεται η εξωτερική διασφάλιση από εξωτερικούς φορείς συγκεκριμένων στοιχείων του απολογισμού. Γίνεται εκτενής αναφορά στις διαδικασίες παροχής ανεξάρτητης διασφάλισης 3 για τον απολογισμό, με παράθεση της δήλωσης του ελεγκτικού φορέα που πραγματοποίησε την διασφάλιση. Η αναφορά μπορεί να χαρακτηριστεί πλήρης, με παράθεση της δήλωσης του ελεγκτικού φορέα που πραγματοποίησε την πιστοποίηση, την παράθεση 4 εξηγήσεων για το πεδίο και τη βάση της παρεχόμενης εξωτερικής διασφάλισης και επιπλέον του τρόπου με τον οποίο σχεδιάζει ο οργανισμός να αντιμετωπίσει τα σχόλια που αναφέρουν οι ανεξάρτητοι ελεγκτές στη δήλωσή τους. Πίνακας 5: Η αξιολόγηση των δεικτών/κριτηρίων βάσει της αξιοπιστίας Πρακτικές αναγνώρισης των ενδιαφερομένων μερών και διαβούλευσης με αυτά (S:Stakeholder engagement) Μέσος όρος που προέρχεται από τη βαθμολόγηση των δεικτών 4.14 έως 4.17, των οδηγιών του GRI-G3. Συντελεστής βαρύτητας MCS = (M+C+S)/3. Η κλίμακα βαθμολόγησης παραμένει από 0 έως 4 για τις πρώτες 4 ενότητες (1. στρατηγική και ανάλυση, 2. προφίλ οργανισμού, 3. παράμετροι απολογισμού και 4. διακυβέρνηση, δεσμεύσεις και διαβούλευση), ενώ αναθεωρείται για τις επόμενες 3 που αφορούν στην τρισδιάστατη επίδοση του οργανισμού και πλέον η κλίμακα λαμβάνει τις τιμές 0/0,25/0,5/0,75/1, οι οποίες προκύπτουν από την διαίρεση της κανονικής βαθμολογίας για κάθε κριτήριο με το 4. Οι αναθεωρημένες αυτές βαθμολογίες πολλαπλασιάζονται με τον MCS και [18]

μετά προστίθενται στο σύνολο των προστιθέμενων βαθμολογιών των πρώτων 4 ενοτήτων. Το τελικό αυτό σύνολο διαιρείται με τη μέγιστη βαθμολογία που μπορεί να λάβει μια εταιρεία (476), ώστε να μας δώσει την τελική βαθμολογία σε ποσοστό. Το μεθοδολογικό εργαλείο 3 που αναπτύχθηκε, βασίζεται στην παραδοχή ότι όλες οι πληροφορίες είναι αληθείς και εξετάζει μόνο την ποιότητα των πληροφοριών που περιέχονται στις εκθέσεις. Δεν αξιολογεί άμεσα την επίδοση των οργανισμών, αλλά ουσιαστικά τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζουν αυτή την επίδοση στις ομάδες ενδιαφέροντος, δηλ. τις πρακτικές λογοδοσίας των επιχειρήσεων προς το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο. Η εφαρμογή του συγκεκριμένου μεθοδολογικού εργαλείου εξετάζει μόνο τους απολογισμούς, δεν λαμβάνει υπόψη άλλες πηγές, παρά μόνο στην περίπτωση που στις εκθέσεις αειφορίας υπάρχουν σαφείς παραπομπές σε συγκεκριμένες δημοσιεύσεις-πηγές και σε συγκεκριμένες ενότητες αυτών ή ακριβείς παραπομπές σε συγκεκριμένες πληροφορίες/ενότητες της ιστοσελίδας του οργανισμού. Τέλος, πρέπει να αναφερθεί ότι η μέθοδος αξιολόγησης έχει αξιολογηθεί και επαληθευτεί από την Ένωση Περιβαλλοντολόγων Ελλάδας που συνέβαλλε σημαντικά και στη διαμόρφωση και βελτίωσή της. 7.3 Προσδιορισμός του δείγματος και συλλογή δεδομένων Η έρευνα βασίστηκε στην απευθείας αναζήτηση στο διαδίκτυο, ώστε να συγκεντρωθούν όλες οι εκθέσεις αειφορίας, με έτος αναφοράς το 2010, που δημοσιεύθηκαν από τις Ελληνικές επιχειρήσεις. Η περίοδος συλλογής των δεδομένων διήρκησε από το Μάιο του 2011 μέχρι το Νοέμβριο του ίδιου έτους. Η διαδικασία αναζήτησης ξεκίνησε με την επίσκεψη στις ιστοσελίδες των εταιρειών-μελών του Ελληνικού Δικτύου για την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη (βλ. http://www.csrhellas.org) και συνεχίστηκε στη βάση δεδομένων του GRI (GRI Reports List) (βλ. http://www.globalreporting.org) και της εταιρείας συμβούλων Sustainable Development LTD (βλ. www.sdev.gr). Σε ορισμένες περιπτώσεις οι εκθέσεις ελήφθησαν μετά από επικοινωνία με το τμήμα ΕΚΕ της εκάστοτε εταιρείας. Το δείγμα στο οποίο εφαρμόστηκε η μεθοδολογία αξιολόγησης, αποτελείται από 38 απολογισμούς ΕΚΕ, Ελληνικών εταιρειών (βλ. Παράρτημα-Πίνακα 7). Κάποιες από τις εταιρείες δεν είχαν υιοθετήσει τις κατευθυντήριες οδηγίες του GRI (βλ. Παράρτημα-Πίνακα 8). Παρά ταύτα, κρίθηκε επιτακτική ανάγκη να συμπεριληφθούν στο δείγμα και να αξιολογηθούν ως προς την εφαρμογή των οδηγιών του πλέον κυρίαρχου προτύπου κατάρτισης απολογισμών 3 Για την εφαρμογή της μεθοδολογίας, έγινε χρήση του λογισμικού της Microsoft, Microsoft Office Excel 2007. [19]

ΕΚΕ, παγκοσμίως. Στην αξιολόγηση συμπεριλήφθηκε ο ετήσιος απολογισμός της Eurobank, που αποτελούσε και τον μοναδικό μη ανεξάρτητο απολογισμό ΕΚΕ, ο οποίος όμως περιείχε πληροφορίες σχετικά με τη Οικονομική επίδοση και την Εταιρική Διακυβέρνηση. Στοιχεία της έρευνας έδειξαν, πως ο αριθμός των επιχειρήσεων του δείγματος που υιοθέτησαν τις οδηγίες του GRI, ήταν 29 (76%), γεγονός που επιβεβαιώνει πως το πρότυπο αυτό αποτελεί και για την εγχώρια επιχειρηματική κοινότητα το πλέον βέλτιστο, όσον αφορά στην κατάρτιση απολογισμών ΕΚΕ (βλ. Σχήμα 3). 24% GRI NO GRI 76% Σχήμα 3: Ποσοστό των εταιρειών του δείγματος που υιοθετεί τις οδηγίες του GRI Παράλληλα, 27 (71%) επιχειρήσεις του δείγματος δήλωσαν πως υιοθετούν τις 10 αρχές του Οικουμενικού Συμφώνου του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (United Nations Global Compact - UNGC), που αφορούν στα ανθρώπινα δικαιώματα, στις συνθήκες εργασίας, στο περιβάλλον και στην καταπολέμηση της διαφθοράς, αντικατοπτρίζοντας έτσι τη δέσμευσή τους έναντι των αρχών της βιωσιμότητας για την επιχειρηματική ανάπτυξη (UNGC, 2011) (βλ. Σχήμα 4). [20]

29% UNGC NO UNGC 71% Σχήμα 4: Ποσοστό των εταιρειών του δείγματος που υιοθετεί το Οικουμενικό Σύμφωνο του Ο.Η.Ε. (UNGC) Αντίθετα, όπως φαίνεται και στο παρακάτω σχήμα (σχήμα 5), μόνο 8 (21%) από τις εταιρείες υιοθέτησαν - εφάρμοσαν το πρότυπο Αρχών Υπευθυνότητας AA1000 «AA1000 AccountAbility Principles Standard», δείχνοντας έτσι πως η καλλιέργεια διαλόγου με τα ενδιαφερόμενα μέρη, μέσω των αρχών που περιέχει το AA1000 («συμμετοχικότητα»- inclusivity, «ουσιαστικότητα»-materiality και «ανταποκρισιμότητα»- responsiveness), δεν αποτελεί προτεραιότητα για την επιχειρηματική στρατηγική των Ελληνικών επιχειρήσεων (AccountAbility, 2011). 21% AA1000 NO AA1000 79% Σχήμα 5: Ποσοστό των εταιρειών του δείγματος που υιοθετεί το AA1000 Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, η μεθοδολογία δεν αξιολογεί άμεσα την επίδοση των οργανισμών, αλλά τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζουν αυτή την επίδοση στις ομάδες ενδιαφέροντος, δηλαδή τις πρακτικές λογοδοσίας των επιχειρήσεων προς το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο. Η διασφάλιση και επαλήθευση της εγκυρότητας των παρεχόμενων [21]

πληροφοριών από εξωτερικό φορέα, μπορεί να ενδυναμώσει την αξιοπιστία της έκθεσης, δείχνοντας πως ο οργανισμός παρέχει ειλικρινή στοιχεία. Ο αριθμός των εκθέσεων που πιστοποιήθηκαν από εξωτερικό φορέα για την αξιοπιστία των πληροφοριών τους, ήταν 13 (34%), ενώ άλλες 9 (24%) αξιολογήθηκαν μόνο για το επίπεδο εφαρμογής των κατευθυντήριων οδηγιών GRI από εξωτερικούς εμπειρογνώμονες (ελέγθηκε από τρίτους-3 rd party checked) ή από το ίδιο το GRI (GRI checked) (βλ. Σχήμα 6). 42% 34% Αξιολόγηση από εξωτερικό φορέα/μερική διασφάλιση 3rd party/gri checked Καμία διασφάλιση 24% Σχήμα 6: Πρακτικές διασφάλισης των Ελληνικών απολογισμών ΕΚΕ Το μέγεθος του δείγματος, παρέμεινε ίδιο σε σύγκριση με τον αριθμό εκθέσεων της προηγούμενης χρονιάς. Ωστόσο, για τη σύγκριση με τους περσινούς, επιλέχθηκαν οι ίδιοι οργανισμοί που δημοσίευσαν εκθέσεις αειφορίας και για τα δυο έτη (2009-2010), κατά την περίοδο συλλογής του δείγματος. Επτά καινούργιες εταιρείες συμπεριλήφθηκαν στην αξιολόγηση, 5 από τις οποίες δημοσίευσαν για πρώτη φορά 4 έκθεση αειφορίας: 1) η BSH Οικιακές Συσκευές*., 2) η Solar Cells Hellas*, 3) η Regency*, 4) η Unilever, 5) η Aegean, 6) η DEI*, και 7) η Interlife*. Πρέπει τέλος να τονισθεί ότι λόγω του βαθμού της υποκειμενικότητας από την πλευρά του αξιολογητή, η βαθμολόγηση των συγκεκριμένων απολογισμών ΕΚΕ, έγινε από περισσότερους από έναν αξιολογητές. 4 Με * σημειώνονται οι εταιρείες που δημοσίευσαν για πρώτη φορά έκθεση αιεφορίας. [22]

8. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Τα αποτελέσματα της έρευνας, έδειξαν μια συνολική βελτίωση όσον αφορά στις πρακτικές κατάρτισης απολογισμών ΕΚΕ των Ελληνικών επιχειρήσεων (βλ. Σχήμα 7, 8 και Πίνακα 6). Η μέση συνολική βαθμολογία ήταν 27%, αυξημένη κατά 8% σε σύγκριση με τα αποτελέσματα του 2009 (19%). Η μέγιστη βαθμολογία ήταν 53% (292/476), ενώ η ελάχιστη ήταν 2% (19/476), δείχνοντας πως υπάρχουν σημαντικές διαφορές σχετικά με τις πληροφορίες που παρέχονται και τις διαφορετικές πρακτικές που χρησιμοποιούνται για την παρουσίαση των θεμάτων ΕΚΕ, από τις επιχειρήσεις. Σύμφωνα με τη βαθμολογική επίδοση των εταιρειών (βλ. Σχήμα 7 και Παράρτημα - Πίνακα 8), ξεχωρίζουν οι εξής 3 υπό-ομάδες: 1) αυτές με βαθμολογία πολύ υψηλότερη του μέσου όρου (>40%), 2) αυτές με βαθμολογία που τείνει στο μέσο όσο (20% έως 40%) και 3) αυτές που συγκεντρώνουν βαθμολογία πολύ χαμηλότερη του μέσου όρου (<20%). Όπως διαφαίνεται και στα αποτελέσματα του προηγούμενου έτους, ο ΤΙΤΑΝ αυτή τη φορά μαζί με την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος (NBG), η οποία σημείωσε εντυπωσιακή άνοδο της τάξεως του 21%, δημοσίευσαν τις πιο εμπεριστατωμένες εκθέσεις αειφορίας, καλύπτοντας όλες τις ενότητες δεικτών/κριτηρίων, με περιεκτικό τρόπο. Εντυπωσιακή άνοδο σημείωσε και ο Μυτιληναίος (41% από 15% το προηγούμενο έτος), ενώ η νεοεισαχθείσα στην έρευνα BSH, ήταν η μόνη από τις νέες εταιρείες υπό μελέτη, που συγκέντρωσε βαθμολογία πάνω από το μέσο όρο (29%) (βλ. Σχήμα 7). Οι περισσότεροι βαθμοί συγκεντρώθηκαν στην ενότητα που αφορά στην αποτύπωση του προφίλ της εταιρείας (62%) (βλ. Σχήμα 8 και Πίνακα 6). Ο βαθμός δυσκολίας στην ενότητα αυτή, θεωρείται σχετικά χαμηλός και οι δείκτες που καλύφθηκαν σχεδόν από όλες τις εταιρείες ήταν η τοποθεσία της έδρας της εταιρείας και τα βραβεία που απονεμήθηκαν κατά το έτος του απολογισμού. Αντίθετα, η λειτουργική δομή και τα βασικά μεγέθη των εταιρειών, ήταν από τα στοιχεία που απαντήθηκαν σε λιγότερους απολογισμούς. Η δεύτερη κατά σειρά ενότητα, ως προς τη βαθμολογική επίδοση, αφορά στις παραμέτρους του απολογισμού, και συγκέντρωσε εξίσου υψηλή βαθμολογία (54%) (βλ. Σχήμα 8 και Πίνακα 6). Οι δείκτες που κατά μέσο όρο καλύφθηκαν περισσότερο ήταν η περίοδος του απολογισμού, η ημερομηνία του πιο πρόσφατου απολογισμού και τα στοιχεία επικοινωνίας για υποβολή ερωτημάτων σχετικά με το περιεχόμενο της έκθεσης. Η αναφορά επίδοσης των θυγατρικών και των κοινοπραξιών καθώς και οι τυχόν εξηγήσεις για αναθεωρημένες πληροφορίες που συμπεριλήφθηκαν σε προγενέστερους απολογισμούς, αποτελούν τους δείκτες με τη χαμηλότερη κάλυψη. [23]